KRYZYS MONARCHII WCZESNOPIASTOWSKIEJ
Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej miał już swoje początki za panowania Bolesława Chrobrego. Państwo pierwszych Piastów było monarchią wczesnofeudalną, wynikało z tego słabe powiązanie wewnętrzne. Zdobycze terytorialne przynosiły korzyści i zaszczyty księciu, jego dworowi i drużynie, ale dla reszty społeczeństwa były tylko ciężarem, nie czerpało ono z tego korzyści. Nie znikły przecież przeszkody naturalne, puszcze czy bagna oddzielające siedziby plemion polskich, ani poczucie obcości wobec mieszkańców innych ziem. Z powodu licznych wojen, państwo nie stwarzało poczucia bezpieczeństwa. Panująca gospodarka naturalna oznaczała brak handlu między poszczególnymi regionami.
W ostatnich latach rządów Chrobrego mieszkańcy byli poddani coraz ostrzejszym rygorom, narzucanym przez organizacje państwową i Kościół. Społeczeństwo było niezadowolone. Już z tego okresu pochodzą pierwsze wiadomości o wystąpieniach przeciw Kościołowi i władzy. Utrzymanie drużyny królewskiej było coraz większym ciężarem dla ludności. Rycerstwo i możnowładztwo nie było zadowolone ze swego poddaństwa i silnej władzy centralnej.
Po śmierci Bolesława Chrobrego w 1025 r., jego syn Mieszko II natychmiast koronował się na króla. Nie zapobiegł tym jednak wewnętrznemu kryzysowi. W pierwszym okresie rządów odnosił sukcesy, ale już w 1030 r. wystąpiła przeciwko niemu silna opozycja wewnętrzna, kierowana przez braci królewskich - Bezpryma i Ottona. Opozycja związana był z cesarzem, który chciał uzyskać mocniejszą pozycję na wschodzie. W 1031 r. uderzył na Polskę, w porozumieniu z Bezprymem, Jarosław Kijowski, zagarniając Grody Czerwieńskie. Cesarstwo zajęło Milsko i Łużyce, a Czechy Morawy.
O klęsce Polaków przesądziło stanowisko możnych, którzy opowiedzieli się przeciw królowi. Mieszko II musiał uciekać z kraju do Czech. Władzę objął Bezprym, który w zamian za uznanie go księciem, odesłał Cesarzowi insygnia królewskie. Jednak wkrótce został zamordowany.
W 1032 r. do Polski wrócił Mieszko II , który uznał zwierzchnictwo cesarskie, zrzekł się tytułu królewskiego i musiał wydzielić samodzielne granice bratu Ottonowi i Dytrychowi. Szybka śmierć Ottona pozwoliła na zjednoczenie kraju. Mimo to umierając w roku 1034, Mieszko II zostawia mocno osłabiony tron.
Za jego rządów, tak jak w czasach Chrobrego, ujawniały się tendencje odśrodkowe wśród możnowładztwa. Spowodowane były chęcią umocnienia swych społecznych i majątkowych podstaw i coraz większą niechęcią do władzy książęcej, hamującej dalszy wzrost ich potęgi ekonomicznej. Aby osłabić władzę centralną, popierali oni książąt, którzy chcieli uzyskać własne dzielnice. Dlatego wielu możnych poparło Bezpryma, a potem Mieszka II przeciw Bezprymowi. Po śmierci Mieszka II aspiracje panów feudalnych poszły dalej: wystąpili przeciw władzy centralnej, aby uzyskać zwierzchnią władzę terytorialną na obszarach, na których dotąd sprawowali władzę z ramienia księcia. Możni wypędzili w 1037 r. wdowę po Mieszku II, księżniczkę niemiecką Rychezę i jego syna Kazimierza. Polska rozpadła się na terytoria, w których władzę objęli samozwańczy władcy. Jednym z nich był namiestnik Mazowsza - Miecław. Przejął on pełną władzę na Mazowszu.
W tym czasie wybuchło powstanie ludowe. Był to antyfeudalny ruch skierowany przeciw panom świeckim i duchownym. Także przeciw Kościołowi, bowiem wszystko co złe kojarzyło się ludowi z nową wiarą. Powstanie najsilniej rozwinęło się w Wielkopolsce i na Śląsku, Nie ogarnęło w ogóle Mazowsza.
Osłabienie Polski starali się wykorzystać jej sąsiedzi. Książę czeski Brzetysław podjął w 1038 r. łupieżczy napad na Polskę. Czesi złupili i zniszczyli Gniezno i Poznań, wykradli relikwie Św. Wojciecha, oderwali Śląsk od Polski. Polskę atakowali także Pomorzanie i Prusowie. Jednak upadek znaczenia państwa polskiego nie leżał w interesie potężniejszych sąsiadów. Cesarstwo bało się umocnienia Czech kosztem Polski. Kazimierz, będąc na wygnaniu, starał się o pomoc i uzyskał ją w 1039 r. Ruszył do Polski z wojskiem cesarza rzymskiego Henryka III. Został radośnie powitany przez możnych. Zajął Małopolskę i Wielkopolskę, a w 1047 r. pokonał Miecława i odzyskał Mazowsze z pomocą Jarosława Mądrego, którego siostrę poślubił. Narzucił także zwierzchnictwo Pomorzu. W 1050 r. Kazimierz zdobył Śląsk, ale musiał płacić Czechom atrybut.