HISTORIA FILOZOFII (wykład 21.11.2011)
„Filozofia hellenistyczna”
Helleński - odnosi się do kultury greckiej, helleni - grecy
Hellenistyczny - odnosi się do kultury po podbojach Aleksandra Wielkiego
336 - Aleksander Wielki wstępuje na tron i rozpoczyna podbój świata
323 - zmarł Aleksander Wielki
W Egipcie Aleksander zakłada miasto - Aleksandria, staje się ono ośrodkiem kultury hellenistycznej; powstaje ogromna biblioteka o którą władcy dbają osobiście, ściągają z całego świata zwoje - książki, dbają też o rozwój nauki, obok biblioteki znajduje się „uniwersytet”; tworzą się państwa hellenistyczne
Czas intensywnego formowania się Rzymu ( III i IV w. )
W I w. Rzym jest już ogromnym państwem
Schyłkiem tego okresu jest czas kiedy Rzym podporządkowuje sobie Egipt
Bitwa między Oktawianem a Kleopatrą (31 rok bitwa pod …, umowna data końca okresu hellenistycznego w filozofii)
Cechy filozofii hellenistycznej:
- zmiana mentalności ludzkiej (dotychczas każdy mógł zabrać głos, tymczasem
Aleksander Wielki wprowadza coś nowego, każdy człowiek jest jednostką i nie ma
już prawa głosu, nie żyjemy dla państwa, musi się starać być niezależnym od
wszystkiego co nas otacza
- myśl grecka zyskała nowe barwy poprzez włączenie do niej elementów orientalnych
(Aleksander wspierał łączenie się kultur)
Szkoła epikurejska, stoicka i sceptycka:
- odrzucają filozofię Platona i Arystotelesa (odrzucają, że istnieje coś niematerialnego)
- te szkoły nawiązywały do myśli Sokratesa
- podstawową nauką staje się etyka (jest zasadniczym punktem filozofii)
- Sokrates wprowadził przekonanie, że etyka potrzebuje jakiejś ontologii
(filozofia hellenistyczna podtrzymywała ten pogląd)
- przekonanie, że człowiek powinien być niezależny od zewnętrznego świata,
celem człowieka jest szczęście, które polega na niezależności, człowiek jest
szczęściem samym w sobie
SZKOŁA EPIKUREJSKA
307/306 rok - Epikur założył swoją szkołę, nie wybrał miejsca w centrum Aten ale za miastem, jego szkołę nazywa się „ogród”
Epikur podzielił filozofię na 3 działy:
- kanonika (teoria poznania); w innych szkołach nazywana logiką
- fizyka (ontologia, nauka o bycie)
- etyka
KANONIKA - co sprawia, że nasze poznanie jest prawdziwe? Jak możemy to osądzić?
Epikur mówił o 3 kryteriach prawdziwości:
- wrażenia zmysłowe (to, co czujemy poznając jakiś przedmiot, wrażenia zmysłowe)
błąd pochodzi z intelektu, a nie z wrażeń zmysłowych
- pojęcia (antycypacje)
- odczucie (odczucia się obiektywne, nie mylą nas, jeśli czujemy przyjemność,
to znaczy, że coś jest przyjemne)
Sensualizm - prawdziwe poznanie to poznanie zmysłowe, jeśli się mylimy tzn.,
że w poznanie wtrąca się rozum
FIZYKA - traktuje o przyrodzie, dziś ontologia - nauka o rzeczywistości
Podstawową strukturę rzeczywistości tworzą atomy; materializm - istnieje tylko materia, jedna substancja, istnieją tylko atomy, które są niepodzielne, różnią się między sobą cechami ilościowymi, ruchem atomów jest spadanie z góry na dół, cały czas są w ruchu i cały czas spadają, Epikur wprowadza odchylenie atomów (spadając czasem się odchylą i zderzają się z innymi atomami); odchylanie się atomów zachodzi przypadkowo, potrzebne to Epikurowi po to, aby wytłumaczyć wolną wolę człowieka, gdyby nie było odrobiny wolności, człowiek i jego życie nie miałoby sensu.
Jeżeli człowiek ma wolną wolę wybiera dobro albo zło. Co jest dobrem, a co złem?
Epikur mówi, że najwyższym dobrem dla człowieka jest przyjemność.
Czym jest przyjemność? Epikur odróżnia 3 klasy przyjemności:
- przyjemności naturalne i konieczne
(np. gdy jesteśmy głodni, przyjemnością jest jedzenie)
- przyjemności naturalne ale niekonieczne
(np. zaspokajanie głodu wytworną kolacją, a moglibyśmy chlebem)
- przyjemności nienaturalne i niekonieczne (nie służą utrzymaniu życia jednostki)
Należy dbać tylko o przyjemności naturalne i konieczne, te pozostałe mogą powodować nawet ból jeśli człowiek zbytnio się do nich przywiąże
Przyjemność - nieodczuwalnie cierpienia (przyjemność katastematyczna (z greckiego)
Epikur proponował swoim uczniom czwórmian leczniczy
Czego ludzie się boją?
- śmierci
- cierpienia
- bogów
- że nie zdobędą przyjemności
Czwórmian leczniczy Epikura:
- nie należy bać się śmierci (jeśli umieramy to nie ma nic dalej, nie ma się czego bać)
- nie ma co bać się cierpienia (bo ból jeśli jest intensywny to krótkotrwały, a jeśli
długotrwały to lżejszy i da się z nim żyć)
- nie należy bać się bogów (bo bogowie są szczęśliwi, żyją sobie gdzieś tam, nie
interesują się człowiekiem, zajmują się sobą)
- nie należy bać się, że nie będziemy prowadzić przyjemnego życia
(jeśli zrozumiemy, że przyjemność polega na nie odczuwaniu cierpienia)
Hedonizm - stanowisko Epikura, przekonanie, że najwyższym dobrem jest przyjemność
SZKOŁA STOICKA
szkołę tą założył Zenon z Kition, odbywał spotkania z uczniami w portyku miejskim
Wyróżnia się 3 fazy rozwoju tej szkoły
- stara szkoła (założona przez Zenona, potem Chryzyp usystematyzował jego naukę)
- mediostoicyzm
- neostoicyzm (stoicyzm rzymski, rozwijany już w cesarstwie rzymskim)
Zenona dzielił filozofię na 3 działy
- logika
- fizyka
- etyka
Stoicy porównywali to do ogrodu, którego ogrodzeniem jest logika, fizyka to pnie drzew w ogrodzie, a etyka jest owocem tych drzew
Stoicy był sensualistami - uważali, że podstawowym poznaniem jest poznanie zmysłowe
Stoicy byli też nominalistami - pogląd, który mówi, że nie ma tego, co ogólne, istnieje tylko to, co jednostkowe (nie ma czegoś takiego jak krzesło, jest tylko to krzesło, które stoi przed mną)
Stoicy stworzyli logikę zdań.
Stoicka fizyka
Przekonanie, że nie ma nic niematerialnego, wszystko co istnieje jest materialne, uważali, że to co niecielesne jest niebytem; materializm
Panteizm - wszystko to, co nas otacza jest bogiem
Stoicy odróżniali 2 zasady rzeczywistości, zasada bierna (nieokreślona) i zasada czynna, też materialna ale posiadająca pewne jakości (pneuma - duch, tchnienie)
Każda rzecz składa się z pneuma i zasady biernej.
Każde ciało jest podzielne w nieskończoność, ciała mogą się doskonale przenikać i łączyć
Jest jakiś bóg (pneum) który sprawuje opatrzność nad światem, troszczy się on o świat jako całość, nie interesuje się jednostkami, bóg jest rozumem.
Bóg jest też przeznaczeniem, światem rządzi konieczność.
Stoicy uważali, że nic nie powstaje bez przyczyny - determinizm, wszystko w świecie ma swoją przyczynę
Świat powstaje i ginie w pewnych cyklach i za każdym razem powstaje ten sam świat co poprzednio. Na końcu świata wszystko ginie w ogniu, a potem się odradza takie samo jak było wcześniej.
Człowiek jest złożony z duszy i z ciała; dusza jest cała rozumna, jest częścią w której objawia się element boski w człowieku, dusza ginie po śmierci, ewentualnie dusza mędrca może trwać do ostatecznego zognienia świata, później też ginie w ogniu
Stoicka etyka
Eudajmonistyczna - najwyższym dobrem jest szczęście
Naczelną zasadą, którą powinien kierować się człowiek, to życie w zgodzie z naturą.
Czym jest natura człowieka? Stoicy zaważają, że człowieka wyróżnia rozum, a więc życie w zgodzie z naturą, to życie w zgodzie z rozumem.
Życie w zgodzie z rozumem, naturą - jego naczelnym celem jest zdobycie cnoty czyli doskonałości moralnej.
Czym jest cnota? Cnota jest wiedzą o tym co dobre i złe, co należy wybrać.
Od strony fizykalnej cnota jest harmonijnym stanem duszy.
Stoicy dzielą wszystkie rzeczy na dobre moralnie, złe moralnie i obojętne (ani dobre ani złe)
Dobre jest to, co służy cnocie, rozwojowi człowieka, sama cnota jest jedynym dobrem moralnym; jedynym złem moralnym jest wada.
Ten kto posiada cnotę, czyli doskonałość moralną jest mędrcem.
Stoicy głosili pogląd, że między cnotą a wadą nie ma nic pośredniego; więc jeśli czegoś nam brakuje do cnoty, to to nadal jest wada.
Obojętne moralnie - godne wyboru lub godne odrzucenia
Godne wyboru (np. zdrowie, majątek, to co zachowuje życie człowieka fizyczne, ale nie pomaga w rozwoju duchowym)
Cnota jest jednakowa dla wszystkich ludzi (kobiety&mężczyzny, pana&niewolnika)
Cnota zrównuje człowieka z bogiem, to doskonałość duszy.
Dla mędrca nie jest ważne gdzie się urodził, każde miejsce w którym się znajduje jest jego ojczyzną.
SZKOŁA SCEPTYCKA
Jej twórcą jest Pirlom ur. w Elidzie, brał udział w wyprawie Aleksandra
Wielkiego do Indii i tam spotkał indyjskich mędrców, którzy wywarli na nim duże wrażenie swoją ideą niewrażliwości, nieodczuwania, nie napisał nic
Odrzuca on ontologię epikurejską i stoicką. Jak osiągnąć szczęście, co zrobić żeby być szczęśliwym? Człowiek musi zapytać się czym jest natura rzeczy, jeśli wiemy co jest bytem, to wiemy jak się do tego ustosunkować.
Jaką naturę mają rzeczy? - rzeczy są nie do osądzenia, nie możemy odróżnić czy nasze poznanie jest prawdziwe czy fałszywe, ani zmysły ani intelekt nie dostarczają nam narzędzi oceny naszego poznania
Jak powinniśmy się ustosunkować do natury rzeczy? - jeśli nie mamy żadnego kryterium to nie powinniśmy ulegać wzruszeniom, nie odczuwać, trzeba zachować rezerwę wobec świadectwa naszych zmysłów (może to co poznajemy nie jest prawdziwe), powinniśmy się powstrzymać od dawania sądów o rzeczywistości, bo nie jesteśmy w stanie jej poznać
Co zyskamy w ten sposób? - zyskamy spokój ducha
Szczęściem jest niewrażliwość na to, co nas otacza, nie wydawanie sądów o rzeczywistości.
Pozostają nam tylko zjawiska, to co odczuwamy, o tym możemy powiedzieć, że są prawdziwe ale to tylko odczucia (jeśli jjemy miód to odczuwamy, że jest słodki ale nie możemy powiedzieć czy naprawdę jest on słodki -.-`)
CYCERON
Ur. 106 roku w Arpinum, stąd mówi się o nim arpinata; był przede wszystkim mówcą, politykiem ale też filozofem (może nie wybitnym ale zawsze), w 81 roku rozpoczął swoją karierę, kiedy ośmielił się wystąpić przeciwko dyktatorowi, który chciał zabić człowieka, który został niesłusznie osądzony; udało mu się go wybronić czym zyskał wielką sławę;
Był tzw. człowiekiem nowym, jego rodzina nie uczestniczyła w polityce, ukoronowaniem jego kariery politycznej był konsulat
Cyceron tworzy terminologię łacińską - to jego ogromna zasługa
Dzieła Cycerona: „Paradoksy stoickie”, „O najwyższym dobru i złu”. „Rozmowy tuskulańskie”, „O naturze bogów”, „O państwie”, „O przyjaźni”
Jego filozofia to filozofia sceptycyzmu akademickiego, polega to na tym, że w każdym zagadnieniu najpierw przytacza się stanowiska innych szkół, to niewyczerpane źródło wiedzy.
Cyceron znał wszystkich wybitnych filozofów, cały ówczesny filozoficzny świat.
Został zamordowany na ulicy