22. Wpływ nawozów mineralnych i organicznych na właściwości fizyczne, fizykochemiczne i biologiczne gleb. (rolnictwo)
Na ogół gleby nie zawierają wystarczających ilości makroskładników dla roślin uprawnych, głównie NPK, konieczne jest więc dostarczenie nawozów sztucznych na pola, a także nawozów organicznych ze względu na to, że użytkowanie rolnicze przyczynia się do utraty substancji organicznej w glebie. Brak nawożenia może doprowadzić do utraty urodzajności i żyzności gleby. Nawozy mają największą plonotwórczą efektywność spośród wszystkich czynników intensyfikacji produkcji roślinnej. Wpływ nawozów mineralnych i organicznych na właściwości fizyczne, fizykochemiczne i biologiczne gleb zależy od wielu czynników, np.: struktury użytkowania ziemi, stosowanej technologii uprawy roślin, ilości i jakości stosowanego nawożenia mineralnego, sposobu stosowania nawozów mineralnych i organicznych, intensywności i sposobu hodowli zwierząt gospodarskich, gospodarki wodno-ściekowej na terenach rolniczych, wielkości opadów atmosferycznych, właściwości samych gleb, jej pojemności sorpcyjnej i właściwości buforowych, fizjografii obszarów rolniczych. Racjonalne użycie nawozów, polegające na dostosowaniu dawek nawozowych do rzeczywistych wymagań roślin uprawnych, ich gatunków, odmian, warunków glebowych i agrotechnicznych oraz lokalnych warunków środowiska nie wpływa z regułynegatywnie na właściwości gleb. Nawożenie powinno uzupełniać tylko te składniki pokarmowe, które w glebie znajdują się w niedostatecznej ilości ( z uwzględnieniem współczynnika wykorzystania nawozów). Stosowanie zbyt wysokich dawek nawozów mineralnych lub wadliwa ich aplikacja na polach powoduje wzrost zakwaszenia, zakłóca równowagę jonową w środowisku glebowym i zmieniając negatywnie chemizm gleb powoduje spadek ich aktywności biologicznej, co w konsekwencji wpływa na obniżenie zawartości próchnicy, pogorszenie jej jakości i niekorzystne zmiany stanu fizycznego gleb (spadek porowatości i pojemności wodnej, pogorszenie struktury i stosunków wodno-powietrznych, zwiększenie cieżaru objętościowego), a także właściwości fizykochemicznych (właściwości sorpcyjnych i buforowych gleby).
Powszechnie podkreśla się korzystne oddziaływanie nawozów organicznych na właściwości gleb: fizyczne (wzrost porowatości i pojemności wodnej, poprawa struktury i stosunków wodno-powietrznych, zmniejszenie ciężaru objętościowego), biologiczne (rozwój mikroorganizmów, nasilenie transformacji materii organicznej, pojawienie się koloidów organicznych , śluzów bakteryjnych), fizykochemiczne (wzrost pojemności sorpcyjnej i wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami) i chemicznych ( wzrost zawartości kwasów huminowych, próchnicy, przyswajalnych składników pokarmowych - makro- i mikroelementów). Należy jednak pokreślić, że w ochronie środowiska gnojowicę traktuje się jako ściek i jej wprowadzenie do gleby wymaga specjalnego pozwolenia. Najczęściej proponowane dawki gnojowicy wynoszą 20-40 m3/ha.
Generalnie, każdy sposób nawożenia nie jest obojętny dla środowiska glebowego. Nawożenie powoduje akumulację metali ciężkich w glebach i włączanie ich w obieg troficzny, miejscowe zakwaszenie, zmianę struktury gleby, niestabilność bilansu organiki, szczególnie poprzez włączanie nadmiaru fosforu w obieg biochemiczny. Ponadto nawożenie niesie ryzyko ubożenia naturalnych warunków troficznych, zachwiania równowagi między elementami wtórnymi krajobrazu. Podczas rozprowadzania stałych i płynnych nawozów organicznych oraz mineralnych na użytkach zielonych występuje niebezpieczeństwo dużych strat azotu spowodowane brakiem możliwości wymieszania ich z glebą. Nawożenie powinno odbywać się tylko w okresach wegetacji roślin.
Najważniejszymi sposobami racjonalnego stosowania nawozów jest poprzedzenie nawożenia mineralnego badaniem żyzności gleby i stosowanie dawki nawozów odpowiadającej potrzebom pokarmowym roślin; dzielenie dawki, zwłaszcza nawozów azotowych i dostosowane ich wielkosci do akyualnych potrzeb rozwojowych roslin;opracowanie przemysłowych technologi prodkcji nawozów o ograniczonej rozpuszczalnoci w wodzie;stosowanieobornika scisle z zaleceniami agrotevhnicznymi;stosowanie płynnych nawozów organicznych we włściwym czasie oraz sposób zapewniający ich natychmiastowe przykrycie;utrzymanie optymalnej kwasowości gleb uprawnych zapewniającej odpowiedni poziom próchnicy w glebie(próchnica decyduje w dużej mierze o właściwościach sorpcyjnch gleby);zapewnia ,w miare możliwości ,maksymalnie dlugiego okresu pozostawania gleby pod okrywą roślinną;dostosowanie rodzaju uprawianych roślin do żyznosci gleby oraz stosowanie w zmianowaniu nie mniej niż 4-5 gatónków ;elminowanie uprawy mechanicznej gleby na obszarach zagrozonych erozją wodną i przeznaczenie ich pod trwałe uzytki zielone ; opracowanie regulacji prawnych dotyczących sposobów składowania odchodów zwierzęcych i stosoania ich na pola, ograniczenia obsady zwierząt w gospodarstwie do wielkości gwarantującej optymalne wykorzystywanie nawozów organicznych.