Teorie kryminologiczne

Kryminologia pozytywistyczna

I. Teorie biopsychologiczne
1. Teorie biologiczne

A: Teoria przestępcy z urodzenia- C. Lombroso

a: istnieją związki między budową twarzy i czaszki, które wpływają na właściwości psychiczne i zdolność biologiczną do popełniania przestępstw
b: 4 rodzaje przestępców:
z urodzenia- musiał mieć 6 cech budowy ciała
nałogowi
z namiętności
kryminoidzi ( nieodporni na czynniki zewnętrzne- często alkoholicy )
c: jest teorią skrajnego determinizmu

B: Teoria zaburzenia chromosomów - P. Jacobs, S. Mednick

a: tendencję do zachowań kryminalnych w postaci agresji warunkowano od pojawienia się dodatkowego chromosomu Y

C: Teoria zaburzeń OUN - P. Zimbardo, T. Bilikiewicz

a: mikrouszkodzenia w OUN mogą prowadzić do zaburzeń mózgu, a w konsekwencji do wzrostu agresji.

2. Teorie psychologiczne

A: Koncepcja typów psychosomatycznych- Hipokrates

a: typy osobowości mogą wskazywać na tendencje do popełniania przestępstw
b: wyróżniono 4 podstawowe typy:
sangwinik- silnie reaguje i jest niewytrwały w działaniu
choleryk- silnie reaguje i jest wytrwały w działaniu
melancholik- słabo reaguje i jest wytrwały w działaniu
flegmatyk- słabo reaguje i jest niewytrwały w działaniu

B: Teoria osobowości przestępczej- Hans Eysenck

a: zachowaniem przestępczym jest wynik odziedziczonych predyspozycji OUN
b: wyróżnił 4 typy predyspozycji:
ekstrawertycy- impulsywny, porywczy, agresywny. Łatwo nawiązuje kontakty i uczy się zachowań społecznych i zgodnych z prawem. Łatwi do pobudzenie i łatwi do wygaszania pobudzenia
introwertycy- skłonni do zamykania się w sobie, powściągliwi, nieśmiali, sumienni.
Trudni do pobudzenia i trudni do wygaszenia pobudzenie
neurotycy- nadmiernie pobudliwi, niezrównoważeni, łatwo ulegają zaangażowaniu w działalność przestępczą
psychotycy- chłodni uczuciowo, lekceważą niebezpieczeństwo
c: uważał socjalizację jako proces warunkowania:
ekstrawertyków jest trudniej socjalizować niż introwertyków
w socjalizacji istotny jest neurotyzm- wrażliwość emocjonalna:
- niski- zrównoważenie emocjonalne
- wysoki- niezrównoważenie emocjonalne

C: Psychopatie

a: psychopatią jest nieprawidłowe ukształtowanie osobowości
b: elementy stałe psychopatii:
niezdolność do trwałych związków uczuciowych
zachowania impulsywne
c: wśród przestępców wielokrotnych wielu jest psychopatów, którzy nie odczuwają poczucia winy za swoje czyny.

II. Teorie socjologiczne

1. Koncepcje ekologiczne- szkoła chicagowska - E.W. Burgess

a: występuje zależność między zachowaniem przestępczym ,a środowiskiem przestrzennym i ukształtowaniem terenu.
b: na terenie Chicago wyróżnili 5 stref miasta różniących się między sobą:
Centralna- instytucje handlowe, finansowe, kulturalne- co dzień pojawiało się wielu interesantów- przestępczość jest największa, gdyż najwięcej ludzi z różnych klas.
Przejściowa- po części strefa centralna, po części strefa przemysłu lekkiego.
Mieszkań pracowniczych- zamieszkiwana przez pracowników strefy II, którzy chcieli mieszkać blisko miejsca pracy
Willowa- ludzie klasy średniej i wyższej, zabudowana domami i mieszkaniami o wysokim standardzie
Podmiejska- tereny poza granicami miasta, osiedla.

c: podczas rozwoju miasta następuje proces przejmowania terenów z jednej strefy przez drugą, co wiąże się z dezorganizacją skutkującą osłabieniem więzi społecznych. W związku z tym na terenach przejmowanych dochodzi do nasilenie przestępczości .

2. Teoria strukturalna anomii R. Mertona (+)

a: Merton uważał, że działania jednostek zależą od struktury społecznej i to społeczeństwo wpływa na zachowania jednostki
b: zachowaniem dewiacyjnym jest normalna reakcja, normalnych ludzi na nienormalne sytuacje .
c: każdy człowiek podlega naciskowi by osiągnąć społeczne cele i wartości

Cele	Środki	Sposób przystosowania
+	+	Konformizm
+	-	Innowacja ( będzie szukać innych środków- zachowanie niemoralne, np. prostytucja.)
-	+	Rytualizm ( nie będzie dążyć do osiągnięcia sukcesu)
-	-	Wycofanie ( zły dobór środków uniemożliwia osiągnięcie sukcesu- działanie zastępcze- włóczęgostwo, alkohol, narkotyzacja)
+/-	+/-	Bunt ( odrzuca i cele i środki do osiągnięcia tego celu, ale chce osiągnąć nowy cel i pociąga za sobą zbiorowość )

+ akceptacja - odrzucenie +/- odrzuca wartości panujące i zastępuje nowymi

d: Komentarz: za pomocą jakich środków w danej strukturze społecznej jednostka może osiągnąć cel. Sposoby te nie mogą być wykorzystywane przez każdego, co uniemożliwia osiągniecie prestiżu. Im ktoś ma szersza możliwość działania, tym łatwiej jest mu osiągnąć społecznie cenione cele.

3. Teoria zróżnicowania kulturowego - A. Cohen (+)

a: jednostka działa w podkulturach, które charakteryzują się:

bezcelowość
złośliwość
negatywizm
wszechstronność przestępcza
hedonizm
autonomia grupy
b: w społeczeństwie jest dominująca klasa średnia, przedstawiciele klasy niższej zaczynają aspirować do celów klasy średniej, a ich nieosiągnięcie powoduje zachowanie dewiacyjne

4. Teoria warstwy niższej- W. Miller

a: zachowaniem dewiacyjnym jest postępowanie warstwy niższej.
b: wyróżnił pojęcie subkultury jako grupy wyznającej podobne wartości, nie mająca nic wspólnego z wartościami grupy średniej
c: subkulturę cechuje:
trudności
cwaniactwo
niezależność
spryt

5. Teorie kontroli :

a: Teoria anomii - E. Durkheim (+)

anomią jest brak określenia co jest dozwolone a co zabronione w ramach zbiorowości
przestępczość jest zjawiskiem normalnym, zachowanie łamiące normy jest dynamizującym społeczeństwo.
występowanie przestępczości jest objawem rozwoju społeczeństwa
społeczeństwo ma wypracowywać środki ograniczające przestępczość:
- więź społeczna pozwala kontrolować zachowania jednostek
stan ładu społecznego = nomia ≠ stan zmian społecznych= anomia
człowiek jest z natury egoistyczny, więc działa na niekorzyść drugiego (+)


b: Teoria więzi społecznej - T. Hirshi (+)

przyczyną przestępczości jest osłabienie lub zerwanie więzi społecznej.
więź społeczną charakteryzuje:
- przywiązanie
- zaangażowanie-redukuje przestępczość
- przekonanie- do przestrzegania norm uznanych w społeczeństwie
- zaabsorbowanie- pochłonięcie przez pracę powoduje brak czasu na przestępstwa

6. Teoria zróżnicowania powiązań- Sutherlanda (+)

przestępczość jest zachowaniem wyuczonym
w towarzystwie ludzie uczą się zachowań pro prawnych i anty prawnych
część uczenia się zachodzi już w grupach pierwotnych
uczenie się zachowań przestępczych obejmuje:
- technikę popełniania przestępstwa
- motywację
JEDNOSTKA STAJE SIĘ PRZESTĘPCĄ wskutek NADWYŻKI definicji sprzyjających popełnieniu przestępstw nad definicjami nie sprzyjającymi przestępstwom
zachowanie przestępcze występuje w celu zaspokojenia ogólnych potrzeb i wartości.

7. Teoria społecznego uczenia się obserwacyjnego- A. Bandura (+)

wyróżnił 5 kategorii wyróżniających ludzkie zachowanie:

a: bodziec awersyjny- dostarcza przykrych i ujemnych emocji, np. uderzenie pod wpływem zdenerwowania
b: bodziec instrumentalny- związane z dojściem do jakiegoś celu
c: bodziec modelujący- wywiera wpływ na człowieka , uczynimy rzeczy, które oczekuje nasze otoczenie
d: bodziec instrukcyjny- dawanie posłuchu, poddawanie się danej osobie jako autorytet.
e: bodziec chorobowy- wynika z usterek psychicznych
jednostka musi się zetknąć z danym zachowaniem przestępczym, zaobserwować je i zapamiętać, a użyte będą dopiero gdy uruchomi jeden z 5 bodźców.









Kryminologia antynaturalistyczna

I. Teorie naznaczania społecznego

1. Teoria dewiacji wtórnej -E. Lemert ( +)




dewiacja pierwotna dewiacja wtórna



zjawisko powstające w momencie

zjawisko powstające w momencie reakcji na zachowanie przestępcze
złamania normy społecznej.
Brak reakcji społecznej= brak dewiacji
jest ona związana z jaźnią odzwierciedloną
( każda jednostka ma jakieś zdanie o sobie )



wtórny dewiant jest osobą, której życie opiera się

wokół faktu dewiacji

4 etapy stawania się dewiantem:
1. Wskazanie osoby jako przestępcy. Zmienia się sposób jej postrzegania
2. Retrospektywnej interakcji- mówimy, że ktoś jest grzeczny, a on kradnie
3. Negocjacji- przestępca się broni

4. Stawania się dewiantem- pogodzenie się z tym, że jest się przestępcą

2. Teoria H. Beckera (+)

a: grupy społeczne tworzą normy, których złamanie stanowi dewiację
b: poprzez zastosowanie norm i naznaczenie sprawców powstają outsiderzy
c: status dewianta staje się dominujący, tzn. przysłania wszelkie inne funkcje społeczne jakie on pełni w społeczeństwie.
d: społeczeństwo spycha dewianta do podkultury, wśród której szuka on zrozumienia
e: zepchnięty na margines społeczny popełnia przestępstwa i utwierdza w przekonaniu społeczeństwo, że jest outsiderem.

	Zachowanie pro- prawne	Zachowanie anty- prawne
Określenie jako dewiacyjne	Fałszywie oskarżony	Dewiant- przestępca
Określenie jako niedewiacyjne	Konformista ( zachowuje się zgodnie z normą)	Ukryty dewiant

II. Teorie konfliktu społecznego:

1. Koncepcja T. Bernarda

a: konflikt zachodzi między grupami społecznymi o odmiennych systemach wartości i hierarchii
b: normy prawne narusza grupa usytuowana ekonomicznie i politycznie najniżej

2. Koncepcja B. Volda

a: konflikt zachodzi między grupami z zachodzącymi wzajemnie na siebie celami
b: normy prawne narusza ta grupa która nie otrzymała poparcia legislacji dla swoich interesów i celów

3. Koncepcja A. Turka

a: konflikt zachodzi między grupą dominującą, a podporządkowaną
b: narusza normy prawne grupa podporządkowana

4. Koncepcja R. Quinneya

a: konflikt zachodzi między grupą posiadająca władze stanowienia prawa karnego, a grupą tej władzy nie posiadającej
b: normy prawne narusza ta grupa która nie ma uprawnień do stanowienia prawa karnego

III. Kryminologia radykalna

1. Teoria nowej kryminologii -Taylora, Waltona, Younga

a: dewiacja i przestępstwo jest naturalnym sposobem zróżnicowania ludzi
b: postulowali przekazanie kontroli społecznościom lokalnym , a scentralizowanie jedynie prawa karnego i wymiaru sprawiedliwości
c: kryminolog ma dokonać wyborów moralnych

2.Koncepcja abolicjonistyczna- N. Christie (+)

a: karanie rzez państwo powinno być oddane zainteresowanym stronom, które dzięki mediacji i negocjacji przywrócą zachwianą równowagę społeczną tym konfliktem

IV. Kryminologia fenomenologiczna

1. Koncepcja społecznych funkcji prawa karnego - K. Ericsona

a: zachowanie dewiacyjne jest czymś powołanym, służy wyznaczeniu granic naruszenia norm i umocnieniu integralności więzi łączących członków danej grupy.
b: dana grupa tworzy granice do których zachowanie członków jest legalne i właściwe, natomiast dewiant jest jednostką, która te granice przekroczyła.

Kryminologia neoklasyczna

1. Koncepcja sprawiedliwej odpłaty A. von Hirscha (+)

a: równe traktowanie podobnych przypadków przestępstw bez względu na indywidualne cech sprawcy.
b: kara ma być sprawiedliwą odpłatą, wymierzaną w jednakowy sposób wszystkim , którzy dopuścili się podobnego przestępstwa.
c: kara ma być:
oznaczona
jednoznaczna
d: człowiek ma wiedzieć na jaką karę zasłużył


2. Koncepcja wolnej woli E. van den Haaga

a: człowiek ma wolna wolę wyboru, a kara odstraszająca, a więc surowa nakierowuje potencjalnego sprawcę na zaniechanie działań przestępczych.

3. Teoria ekonomiczna przestępczości G.S. Beckera (+)

a: ludzie są jednostkami racjonalnymi
b: poprzez zastosowanie pojęć ekonomicznych- popytu, podaży, zysku i kosztów, ustala się warunki jakie pozwalają dokonać przestępstwa.
c: zmiana zysków i kosztów prowadzi do zmiany wyboru zachowania.
d: człowiek jako racjonalista maksymalizuje przyjemności i zadowolenie, a więc:
- spośród dwóch alternatywnych - wybierze to przyjemniejsze
- przestępca spośród legalnego i nielegalnego- wybierze nielegalne
e: recydywista nie jest racjonalistą, ponieważ powraca do przestępstwa.
f: przestępstwo w kategorii opłacalnego lub nieopłacalnego
g: Jeżeli czyn zagrożony wysoką karą- ludzie będą tego unikać.

Koncepcja 3 uderzeń:
pierwsze skazanie- kara surowa
drugie skazanie- kara surowsza
trzecie skazanie- kara dożywocia

Teoria działań rutynowych:

---