DARIUSZ DOLIŃSKI
SWPS
Studia podyplomowe
Psychologia społeczna
Czym jest psychologia społeczna
Predykcyjna funkcja nauki
(Co jeśli X?)
Eksplanacyjna funkcja nauki
(Dlaczego jeśli X to Y?)
Psychologia społeczna: nauka o tym, jak ludzie wpływają na myśli, emocje i zachowania innych ludzi
Psychologia społeczna- główne perspektywy teoretyczne:
społeczno-kulturowa
ewolucyjna
teoria społecznego uczenia się
fenomenologiczna
nurt społecznego poznania
Podstawowe metody badań psychologii społecznej:
obserwacja
obserwacja uczestnicząca
badania korelacyjne
eksperyment laboratoryjny
eksperyment naturalny
wywiad
skale i kwestionariusze
symulacje komputerowe
Przykłady badań eksperymentalnych z psychologii społecznej
TRIPLETT - EFEKT FACYLITACJI SPOŁECZNEJ
RINGELMANN - PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE
SHERIF - KONFORMIZM I EFEKT AUTOKINETYCZNY
ASCH - KONFORMIZM
BERKOWITZ - MODELOWANIE AGRESJI
ISEN - EMOCJE I ALTRUIZM
ZIMBARDO - PSYCHOLOGIA UWIĘZIENIA
MILGRAM - BADANIE POSŁUSZEŃSTWA
BAUMEISTER - WYCZERPYWANIE SIĘ EGO
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 2 „Wiedza o świecie społecznym (1)”
SCHEMAT POZNAWCZY
organizacja naszych uprzednich doświadczeń z określonym rodzajem zdarzeń, osób lub obiektów
PROTOTYPOWOŚĆ SCHEMATÓW
Ptak:
DROZD-KURA-STRUŚ-PINGWIN
Zwierze:
LEW-KURA-DROZD-KARALUCH-PANTOFELEK-WIRUS
SKRYPT
umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów
FAŁSZYWE ALARMY
vs.
TRAFIENIA
AKTYWIZACJA SCHEMATU
POTOCZNE KONCEPCJE ŚWIATA SPOŁECZNEGO
*Stałość - zmienność (Dweck)
*Kontrolowalność (Rotter)
* „Ufność-zagrożenie” i paranoidalna wizja świata społecznego
* WIARA W SPRAWIEDLIWOŚĆ ŚWIATA (Melvin Lerner)
„Ludzie wierzą w sprawiedliwy świat”
*
„Świat sprawiedliwy to świat, w którym ludzie dostają to, na co zasługują, a zasługują na to, co ich spotyka”
Świat sprawiedliwy = środowisko
stabilne
przewidywalne
kontrolowalne
Sposoby radzenia sobie z przejawami niesprawiedliwości:
restytucja
opuszczenie pola
reinterpretacje poznawcze
OBWINIANIE OFIAR NIESZCZĘŚLIWYCH WYPADKÓW
1 2 3 4 5 6
5.07 25.18 25.78 12.85 11.10 34.00
1 - Przeniesienie
2 - ?
3 - Przerwa, perspektywa dalszego cierpienia
4 - Koniec eksperymentu
5 - video
6 - Ofiara - ochotnik
AUTODEPRECJACJA
Camill Wortman - ułatwienie
Aaron Beck - utrudnienie
RONNIE
JANOFF-BULMAN:
autodeprecjacja charakterologiczna
vs.
behawioralna
Zasługiwanie na nagrody
Lerner: Eksperyment Tom i Bill
Zuckerman: Eksperyment „czytaj lektury niewidomemu”
Kubler-Ross: Wzrost altruistycznych skłonności przed śmiercią
Przekonanie o sprawiedliwości świata jako cecha osobowości
SKALA Rubina i Peplau
WIARA W NIESPRAWIEDLIWOŚĆ ŚWIATA
„Gdy nagła powódź zabija,
drwi z cierpień niewinnego;
ziemię dał w ręce grzeszników,
sędziom zakrywa oblicza.
Jeśli nie On - to kto właściwie?”
KSIĘGA HIOBA, 9: 23-24
religijność
obiektywna rzeczywistość
egalitaryzm w wynagradzaniu za pracę
korelacje z autorytaryzmem i I-LOC
Funkcjonalność wiary w niesprawiedliwość świata:
nie angażowanie się w działania czaso- i pracochłonne
korzystne porównania społeczne
usprawiedliwianie porażek
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 3 „Wiedza o świecie społecznym (2)”
STEREOTYPY
Uogólnione przekonania na temat członków grup społecznych
Walter Lippman
Przecenianie zróżnicowania międzykategrialnego, niedocenianie wewnątrzkategorialnego
Kategoryzacja (Tajfel)
Iluzoryczna korelacja (Chapman)
Efekt przerwy
Eksperymenty C. Steele'a nt. zagrożenia stereotypem (matematyka, egz. wstępne)
UPRZEDZENIE
Uogólniona postawa wobec członków danej grupy społecznej
Eksperyment „zagubiony list” S. Milgrama
Skala dystansu społecznego Bogardusa
DYSKRYMINACJA
Zachowania skierowane przeciw innym ludziom, wynikające z ich przynależności grupowej
Niejasności:
Eksperyment Barona i wsp. 1991: płeć pracodawcy a odrzucenie pracownika ze względu na płeć
POWODY :
Konflikt międzygrupowy: podejście ewolucyjne
Osobowość autorytarna (ślepe posłuszeństwo+ negatywne uprzedzenia); jej źródła w dzieciństwie
(surowe kary za niewielkie przewinienia = wrogość w konflikcie z uczuciem powinności miłości)
Oszczędność poznawcza (stereotypy = gotowe wyjaśnienia)
Automatyczna (podprogowa) aktywacja stereotypów (eksperymenty Banaji)
Nastrój
Przeciwdziałania uprzedzeniom, stereotypom, dyskryminacji
hipoteza ignorancji(„Ludzie nie wiedza jak jest”) i jej implikacje
KONTAKT, EDUKACJA - wątpliwości, ograniczenia
Warunki skuteczności kontaktu:
cechy członków grupy kontrstereotypowe
grupy mają jednakowy status
kontakt jest dobrowolny
kontakt zachodzi na poziomie indywidualnym
wspólnota celów i sukces (gdy kontakt wiążę się z wykonywaniem zadań)
alternatywne sposoby uzyskiwania tych celów, które realizują stereotypy (np. podnoszenie samooceny)
świadoma kontrola (powstrzymywanie się) [ALE możliwe efekty bumerangowe]
Heurystyki formułowania sądów:
PRZYKŁADY
* Heurystyka dostępności - ocena częstości (prawdopodobieństwa) zdarzeń w oparciu o łatwość przywołania ich do świadomości
Eksp. Schwarza i wsp. 1991: napisz 6 vs. 12 epizodów (ludzie pamiętają ok. 9); Czy jesteś asertywny?
* Heurystyka zakotwiczenia - oceniając cokolwiek odwołujemy się do określonej, konkretnej wielkości
Eksp. Kojimy - czy telewizor jest drogi?
Eksp. uroda koleżanek z roku
* Heurystyka reprezentatywności
ocena prawdopodobieństwa na podstawie podobieństwa do prototypu
Eksperymenty Tversky'ego i Kahnemana
(szpital: c,c,c,c,d,d,d,d vs c,c,d,c,d,d,c,d)
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 4 „Spostrzeganie ludzi” (1)
* Fritz HEIDER
WYSIŁEK =
f (TRUDNOŚĆ/ZDOLNOŚCI)
* KONCEPCJA JONESA i DAVISA
OBSERWO WIEDZA?
WANY
SKUTEK ZDOLNOŚCI?
INTENCJE DYSPOZYCJE
* SZEŚCIAN ATRYBUCYJNY KELLEYA
dystynktywność reakcji wobec bodźca
powszechność reakcji innych wobec tego S
spójność
AKTOR - OBSERWATOR - koncepcja JONESA i NISBETTA
Aktor - zewnętrzna sytuacja
Obserwator - cechy aktora
BŁĘDY i „BIASY” w atrybucji
Podstawowy błąd atrybucji (obserwator przecenia rolę osobowości aktora)
Skłonność do upatrywania sukcesów w sobie, porażek na zewnątrz
Wiedza o jednej z przyczyn powoduje umniejszanie wpływu innych (reguła pomniejszania/powiększania Kelleya)
Skłonność do przeceniania w retrospekcji tego, co się stało (Fischof)
Skłonność do upatrywania przyczyn w dostępnych zmysłowo, narzucających się cechach sytuacji
Efekt fałszywej powszechności
POZNAWCZE vs. MOTYWACYJNE przyczyny błędów i „biasów”
POZIOMY WNIOSKOWANIA O ODPOWIEDZIALNOŚCI WG. HEIDERA:
ASOCJACJA
PRZYCZYNOWOŚĆ
PRZEWIDYWALNOŚĆ
INTENCJONALNOŚĆ
USPRAWIEDLIWIALNOŚĆ
ALTERNATYWNE MODELE ATRYBUCJI ODPOWIEDZIALNOŚCI:
Walster „CZŁOWIEK jako PRAWNIK”
SHAVER - koncepcja atrybucji defensywnej
OBSERWATOR neutralny vs OFIARA
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 5 „Spostrzeganie ludzi” (2)
WNIOSKOWANIE O CECHACH Z ZACHOWAŃ
ASYMETRIA MORALNOŚĆ - SPRAWNOŚĆ
Reeder
SPRAWNOŚĆ
Zachowanie Cecha
Mało sprawne Mało sprawny(a)
Średnio sprawne Średnio sprawny(a)
Bardzo sprawne Bardzo sprawny(a)
Zachowanie Cecha
Mało sprawne Mało sprawny(a)
Średnio sprawne Średnio sprawny(a)
Bardzo sprawne Bardzo sprawny(a)
Zachowanie Cecha
Mało sprawne Mało sprawny(a)
Średnio sprawne Średnio sprawny(a)
Bardzo sprawne Bardzo sprawny(a)
MORALNOŚĆ
Zachowanie Cecha
Niemoralne Niemoralny(a)
Średnio moralne Średnio moralny(a)
Bardzo moralne Bardzo moralny(a)
Zachowanie Cecha
Nie moralne Niemoralny(a)
Średnio moralne Średnio moralny(a)
Bardzo moralne Bardzo moralny(a)
Zachowanie Cecha
Nie moralne Niemoralny(a)
Średnio moralne Średnio moralny(a)
Bardzo moralne Bardzo moralny(a)
UKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI - sieć powiązań w systemie poznawczym podmiotu, dotycząca związków między określonymi cechami osobowości
Jeśli on(a) jest X, to zapewne jest Y
Jeśli on(a) jest Z, to nic z tego nie wynika
ASCH - CECHY CENTRALNE
zręczny - niezręczny
vs.
ciepły - zimny
PRZYKŁADY UTO
„Co jest piękne jest dobre”
Eksperymenty Walster
Eksperyment Sigall i Ostrove'a (włamywaczka vs oszustka)
Inferencje ze wzrostu (mężczyzny)
Inferencje z wagi ciała
„Co jest brzydkie jest złe”
Efekt halo
(efekt aureoli vs. efekt diabelski)
MODELE INTEGRACJI DANYCH
Sumowanie
Uśrednianie
Uśrednianie ważone (model Andersona)
EFEKT PIERWSZEŃSTWA
EFEKT ŚWIEŻOŚCI
Inklinacja pozytywna
Efekt konfirmacji w testowaniu hipotez nt. innego człowieka
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 6 „JA w psychologii społecznej” (1)
STRUKTURA JA - wiedza na temat własnej osoby (JAKI(A) JESTEM):
* ROLE SPOŁECZNE I ZAWODOWE
* TOŻSAMOŚCI INDYWIDUALNE I GRUPOWE
* PRZEKONANIA NA WŁASNY TEMAT
* WŁASNE WARTOŚCI I CELE
* SAMOOCENY
* SAMOOAKCEPTACJE
3 style regulacji samopoznania
- pozytywne wartościowanie siebie (orientacja egotystyczna)
- podtrzymywanie i strukturalizacja przekonań o sobie
(orientacja konserwatywna)
- trafne i dokładne samooszacowanie (orientacja walidacyjna)
Przykłady orientacji egotystycznej
- unikanie zadań diagnostycznych
- kreowanie consensusu
- generowanie przyczyn dodatkowych
- strategia samoutrudniania
- ułtwianie zadania innym
- unikanie sprawowania kontroli
JA REALNE
JA IDEALNE
PROCESY PORÓWNAŃ SPOŁECZNYCH
(teoria Leona Festingera)
POZYTYWNE ZŁUDZENIA NA TEMAT WŁASNEJ OSOBY
przecenianie swoich pozytywnych cech i osiągnięć
przecenianie swojego wpływu na bieg zdarzeń
nierealistyczny optymizm
Nierealistyczny optymizm (N. Weinstein)
- tendencja do tego, by widzieć siebie jako mniej niż „przeciętni inni” narażonego na różne stany negatywne (typu: udział w katastrofie kolejowej, rozwód, popadnięcie w alkoholizm) i jednocześnie sądzić, że jest się bardziej niż owi „przeciętni inni” predysponowanym do doświadczania zdarzeń przyjemnych (typu: udane małżeństwo, dobrze płatna praca, atrakcyjna podróż za ocean).
BRAK POZYTYWNYCH ZŁUDZEŃ:
PRAWO FEATHERA
Ludzie spostrzegają pozytywne wydarzenia jako bardziej atrakcyjne gdy są one nieoczekiwane niż gdy ich oczekują, a negatywne zdarzenia jako bardziej przykre gdy są nieoczekiwane niż, gdy się ich spodziewają.
Strategiczny pesymizm (Tom Pyszczynski)
formułowanie oczekiwań z wykorzystaniem prawa Feathera dla minimalizowania afektu negatywnego i maksymalizowania afektu pozytywnego
Efekt Marks - Irwina
Pesymizm defensywny (Cantor i Norem) -
wzbudzanie w sobie nierealistycznych, pesymistycznych oczekiwań, motywujące do przygotowywania się do zadania.
Lęk przed sukcesem (Matina Horner)
PESYMIZM vs. PESYMIZM DEFENSYWNY
SAMOOCENA
wysokość
pewność
stabilność
DYSONANS POZNAWCZY
Nieprzyjemny stan emocjonalny wynikający z konstatacji niezgodności między dwoma przekonaniami dotyczącymi tej samej sprawy
DYSONANS W SŁUZBIE EGO
TOTALITARNE EGO
AUTOAFIRMACJA
SAMOOCENA JAKO BUFOR
chroniący przed lękiem przed śmiercią (koncepcja opanowania trwogi Pyszczynskiego, Greenberga i Solomona) lub lękiem przed wykluczeniem społecznym (koncepcja Tice)
STRATEGIA SAMOUTRUDNIANIA (Berglas i Jones)
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 8-9 „AUTOPREZENTACJA” (1-2)
AUTOPREZENTACJA - przykłady
ubiór
zachowania zawodowych bokserów przed walką
lekarz „zastanawiający się” nad lekiem, który ma być przepisany
sprzedawca rzekomo odkładający towar „specjalnie dla Pani”.
PZU - w trosce o Twoja przyszłość' (nie własną rentowność)
„Pilny uczeń”
„PILNY UCZEŃ” MA OCZY SKIOEROWANE NA NAUCZYCIELA I USTA SZEROKO OTWARTE. JEST TAK ZAJĘTY ODGRYWANIEM SWEJ ROLI, ŻE NIE POTRAFI JUŻ NICZEGO USŁYSZEĆ.
„Człowiek jako aktor w teatrze życia codziennego” [Goffman]
„Człowiek jako niewolnik własnej przeszłości i oczekiwań swego otoczenia” [Baumeister]
AUTOPREZENTACJA
Zmiany zachowania sterowane dążeniem do zwiększenia własnej mocy społecznej, poprzez kształtowanie pożądanego wizerunku „ja” w oczach innych.
JA W OCZACH INNYCH - analog. struktury samooceny
Wymiary ważne
ale nie centralne
Wymiary
centralne
Wymiary peryferyczne
Pięć strategii autoprezentacyjnych wg. Jonesa i Pittman
INGRACJACJA - kreowanie wizerunku człowieka atrakcyjnego poprzez podnoszenie atrakcyjności własnej w oczach partnera (konformizm, schlebianie partnerowi, podwyższanie własnej wartości)
ZASTRASZANIE - kreowanie wizerunku osoby niebezpiecznej (egzaminator, szef, „zrobię scenę”, „ucieknę z domu”, „zabiję się”)
AUTOPROMOCJA - kreowanie wizerunku człowieka kompetentnego (raczej niż sympatycznego - różnica z ingracjacją).
Ryzyko: jednoczesne atrybucje dyspozycji społecznych: zarozumialstwo, narcyzm, brak skromności
KREOWANIE WIZERUNKU OSOBY DOSKONAŁEJ MORALNIE - skuteczna tylko poprzez czyny, nie przez deklaracje werbalne
DEMONSTROWANIE BRAKU KOMPETENCJI I ZALEŻNOŚCI - autoprezentacja własnej bezradności („nie potrafię wbijać gwoździ”, „udawanie głupiego”)
Sekwencyjny model Leary'ego i Kowalski
3 motywy działań autoprezentacyjnych
osiągnięcie korzyści materialnych lub społecznych
podwyższenie samooceny [bezpośrednio i poprzez późniejsze reakcje otoczenia]
kształtowanie pożądanej tożsamości osobistej (Jak powinien zachowywać się polityk? Jak powinien reagować nauczyciel? itp.)
PROBLEMY „widowni”
widownia niejednolita
różnica między widownia bezpośrednią i niebezpośrednią
BAUMEISTER:
AUTOPREZENTACJE ZDOBYWCZO-ASERTYWNE
- nastawione na podwyższenie swojej reputacji, prestiżu, zaufania
AUTOPREZENTACJE UNIKAJĄCO-OBRONNE
nastawione na ukrywaniu słabości, wad i innych cech, które mogłyby prowadzić do pogorszenia własnego wizerunku w oczach innych
[Związek z poziomem samooceny i lękiem społecznym]
TAKTYKI AUTOPREZENTACYJNE
Opisywanie siebie i unikanie opisywania siebie
Wyrażanie postaw (np. zgadzanie się z partnerem poprzez kiwanie głową, uśmiechanie się z aprobatą itp.)
Atrybucje publiczne (np. wyjaśnianie innym, dlaczego oblaliśmy egzamin)
Strategia samoutrudniania jako zachowanie nastawione na autoprezentację vs. samooszukiwanie
Pamięciowe manipulacje („zapomniałem”, „pamiętam to inaczej”)
Wyrażanie emocji („radość” przegranych)
Wygląd zewnętrzny (strój, sposób poruszania się, gesty)
Kontakty społeczne („z kim ten człowiek się spotyka? = „taki jest”)
Pławienie się w cudzej chwale
Cialdini i inni (1976) - drużyny futbolowe (elementy stroju u kibiców, MY - wygraliśmy, ONI przegrali)
Gdzie urodził się Kazimierz Wielki? Gdzie polował Goering?
* Ludzie pławią się sławą, miasta i państwa tylko dobrą sławą.
Niepowodzenie (41% - 17%) vs. powodzenie (25% - 24%) we wcześniejszym teście wiedzy ogólnej
Unikanie cienia porażki
Badania francuskie i holenderskie nad zachowaniami po wyborach (znikanie plakatów i emblematów partii)
Polerowanie i retuszowanie
Eksp. Fincha i Cialdiniego - data urodzin Rasputina: taka jak Twoja vs. inna --- Jaki był Rasputin?
Efekt „psst” nie chcemy przynosić złych nowin (wiemy, że bylibyśmy z nimi kojarzeni)
Zachowania konformistyczne (wobec innych ludzi, wobec norm - np. dawanie napiwków)
Otoczenie - wygląd domu i biura (wielkość mebli, dyplomy, zegary z czasem poszczególnych stolic, aranżacja przestrzeni: ciepło vs. dystans)
Zachowania prospołeczne
Agresja
Własne ciało - sport, ćwiczenia fizyczne
Jedzenie i zaburzenia jedzenia
ograniczanie przez kobiety jedzenia w towarzystwie mężczyzny (zwłaszcza, gdy sądzą, że spostrzega je jako mało kobiece)
skutki walki o właściwą wagę
Zabiegi kosmetyczne
Opalanie
Ponoszenie ryzyka
PORAŻKI AUTOPREZENTACYJNE
zakłopotanie
ratowanie twarzy
PROBLEMY ZWIĄZANE Z BADANIEM AUTOPREZENTACJI
metodologiczne
etyczne
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 10
Tożsamość społeczna i współzależność [1]
O ile, tożsamość osobista wiąże się z uformowaniem pojęcia „JA”, tożsamość społeczna wiąże się z uformowaniem pojęcia „MY”
Identyfikujemy się z ludźmi o tej samej przynależności społecznej, tj. z ludźmi
powiązanymi z nami relacjami „twarzą w twarz”, będącymi członkami tej samej grupy społecznej (MY - rodzina, MY - chłopaki z jednego podwórka, MY - uczniowie klasy IIIb)
stanowiącymi wspólnotę przez przynależność do szerokiej kategorii społecznej złożonej z osób w większości nam nieznanych (MY - Polacy, MY - Wrocławianie, MY - Słowianie, MY - kibice Śląska)
TEORIA TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ Henri Tajfla
spostrzeganie wspólnej przynależności do określonej kategorii społecznej
podzielanie z innymi członkami tej społeczności emocjonalnego zaangażowania wynikającego z tej przynależności
TEORIA KATEGORYZOWANIA SIEBIE Johna Turnera
poznawcze zaklasyfikowanie „ja” do danej kategorii („myślenie o”, „należymy do różnych kategorii, ale tylko o niektórych myślimy”)
MYŚLENIE W KATEGORIACH MY - ONI (łatwość kategoryzowania)
* paradygmat grupy minimalnej
Szerokość kategorii (Pettigrew) a klasyfikowanie obiektów do kategorii i preferowanie szerokich vs. wąskich kategorii w myśleniu
TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA
- podobieństwa i różnice
Miłość własna (np. efekt liter imienia) vs. Miłość własnej grupy
Poznawcza odrębność JA i MY
Porównania ja - inni; porównania my-oni (zarówno „w dół”, jak i „w górę”)
Większa ciągłość „JA” niż „MY”
„Ja podmiotowe” i „ja przedmiotowe” - brak analogii w tożsamości społecznej
Świadomość własnego ciała unikalna dla tożsamości osobistej
kryzysy tożsamościowe związane ze zmianą wyglądu
rola samoświadomości
preferowanie zdjęć negatywowych
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ SPOŁECZNA
ma miejsce gdy:
dwóch lub więcej „aktorów” (ludzi, struktur, organizacji itp.) dokonuje wyboru pomiędzy m.in. dwoma opcjami a konsekwencje tych wyborów są nieobojętne dla wszystkich aktorów.
Typy współzależności społecznej
GRA O SUMIE STAŁEJ (jeden aktor zyskuje dokładnie tyle, ile drugi traci. Interesy aktorów są sprzeczne)
|
A |
B |
A |
3, -3 |
1, -1 |
B |
-1, 1 |
-3, 3 |
GRA BEZKONFLIKTOWA (obaj zawsze zyskują tyle samo)
|
A |
B |
A |
5, 5 |
3, 3 |
B |
2, 2 |
1, 1 |
GRA BEZKONFLIKTOWA (asymetryczna)
|
A |
B |
A |
5, 5 |
2, 3 |
B |
3, 2 |
1, 1 |
GRA „Dylemat więźnia” (nie ma ani pełnej sprzeczności interesów, ani pełnej zgodności)
|
A |
B |
A |
4, 4 |
1, 7 |
B |
7, 1 |
2, 2 |
GRA Kurcząt (nie ma ani pełnej sprzeczności interesów ani pełnej zgodności)
|
A |
B |
A |
4, 4 |
2, 10 |
B |
10, 2 |
1, 1 |
Konflikty dwuosobowe i wieloosobowe
Reguły rozwiązywania dylematów decyzyjnych:
Reguła minimaksu: wybierz działanie dające w najgorszym wypadku najmniej zły skutek
PUNKT RÓWNOWAGI - para strategii, prowadząca (przy wielokrotnie rozgrywanej grze) do stanu rzeczy, od którego żadnej ze stron nie opłaca się odstąpić
Poszukiwanie wyniku optymalnego PARETO (tj. sytuacji prowadzącej do największych korzyści wszystkich aktorów naraz)
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 11
Tożsamość społeczna i współzależność [2]
Definicje osadzone w kategoriach struktury celów
RYWALIZACJA - ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy nie zrealizują ich inni
KOOPERACJA - ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy inni zrealizują swoje
INDYWIDUALIZM - ludzie realizują swoje cele bez wpływania na prawdopodobieństwo osiągnięcia celu przez innych
Efekt utopionych kosztów - eksperymenty
Rywalizacja:
* zabija racjonalność działania
* obniża motywację wewnętrzną
* utrudnia uczenie się
* obniża kreatywność
* zagraża poczuciu własnej wartości
* wzbudza nieufność i niechęć
* jest źródłem agresji
„Gonię za swoimi pieniędzmi”
(Licytacja dolara)
__________________________________
ZENEK ZDZICH
__________________________________
25 c 50 c
75 c 1 $
1.25 $ 1.50 $
1.75 $ 2.0 $
2.25 $ 2.50 $
..... ....
7.0 $
__________________________________
Przykład efektu utopionych kosztów
Arkes & Blumer, 1985
(1) Kupiłeś za 200 złotych weekendowy pobyt narciarski w Szklarskiej Porębie
(2) Kilka tygodni później kupiłeś za 150 dolarów weekendowy pobyt narciarski w Karpaczu.
(3) Uważasz, że w Karpaczu będzie ci się bardziej podobało niż w Szklarskiej Porębie
(4) Odkrywasz, że oba wyjazdy przypadają w tym samym terminie, a żadnego ze skierowań nie możesz zwrócić.
(5) Gdzie pojedziesz?
Wcześniejsze inwestycje nie powinny wpływać na ocenę bieżącej sytuacji (ale wpływają)
Arkes, Blumer: karnety kinowe na cały sezon w cenie: 15, 13, 8 $ a liczba oglądniętych filmów
Maynard, Smith: osy murarskie budujące gniazda zbyt blisko siebie - korelacja średniej liczby zgromadzonych gąsienic i długości walki
Traves: ptaki wychowujące młode w różnym wieku - w warunkach kryzysu opieka ukierunkowana na starszego
Arkes, Ayton: efekt utopionych kosztów vs. mniejsza potrzeba inwestycji w przyszłości
Eksp. rozstrzygający: Maestripieri i Alleva, 1991
PERSPEKTYWA UTOPIONYCH KOSZTÓW:
Myszy wychowujące 8 dzieci zainwestowały (wysiłku) więcej niż myszy wychowujące 4 dzieci. Te pierwsze powinny bronić dzieci najbardziej zajadle
PERSPEKTYWA KALKULACJI PRZYSZŁYCH KORZYŚCI
Myszy wychowujące 8 dzieci zainwestowały (wysiłku) więcej niż myszy wychowujące 4 dzieci. Te pierwsze powinny bronić dzieci najbardziej zajadle
Myszy wychowujące
8 dzieci
4 dzieci
8 dzieci, ale 4 zabrane z gniazda 4 godziny przed eksperymentem
ZAJADŁOŚĆ OBRONY w warunkach wtargnięcia nieznanego samca 1> 2 = 3 dowodem na kalkulację w kategoriach bieżącej sytuacji
Arkes, Ayton:
Efekt utopionych kosztów właściwy tylko ludziom: tylko ludzie abstrakcyjnie ujmują regułę „nie trać”
Eksp: Producent materiału na namioty dowiaduje się, ze konkurencja wypuściła na rynek lepszy. Alternatywą zaprzestania produkcji:
sprzedanie zapasów za 5 000$ jako surowiec wtórny
sprzedanie zapasów za 5 000$ jako materiał dekarski
vs. kontynuowanie produkcji
W warunkach (1) CZĘSTSZA REKOMENDACJA KONTYNUOWANIA PRODUKCJI (strata)
Tversky i Kahneman, 1981
(Typowo ludzka) niezdolność do oddzielania przeszłych strat od bieżącej sytuacji
Wyobraź sobie, że idziesz do kina na film. Bilet kosztuje 10$. Przy kasie orientujesz się, ze zgubiłeś banknot 10$. Czy kupisz bilet czy zrezygnujesz. 88% - kupię, 12% - nie
Wyobraź sobie, że idziesz do kina na film. Bilet kosztuje 10$. Przy kasie orientujesz się, ze zgubiłeś bilet. Czy kupisz bilet czy zrezygnujesz. 46% - kupię, 54% - nie
W warunkach (2) strata [20$] widziana jako łączna
Ludzie stosują ZBYT wyrafinowane strategie poznawcze -
eksp. z odkrywaniem treści pojęcia „wolno jeść” - ludzie, małpy
eksp. z naciskaniem 1 z 3 dźwigni, zapewniającej w 1/3 przypadków nagrodę a wiek badanych ludzi
Dramat wspólnego pastwiska
__________________________________
1 1000 1800 1600 1400 1200
__________________________________
2 1000 900 1600 1400 1200
__________________________________
3 1000 900 800 1400 1200
__________________________________
4 1000 900 800 700 1200
__________________________________
5 1000 900 800 700 600
__________________________________
6 1000 900 800 700 600
__________________________________
7 1000 900 800 700 600
__________________________________
8 1000 900 800 700 600
__________________________________
9 1000 900 800 700 600
__________________________________
10 1000 900 800 700 600
__________________________________
1 1000 800 600
__________________________________
2 1000 800 600
__________________________________
3 1000 800 600
__________________________________
4 1000 800 600
__________________________________
5 1000 800 600
__________________________________
6 500 800 600
__________________________________
7 500 400 600
__________________________________
8 500 400 300
__________________________________
9 500 400 300
__________________________________
10 500 400 300
__________________________________
KAWA ZA
BLOCZEK
WART 1 ZŁ
KAWA ZA
BLOCZEK „UTWARDZONY”
(BLOCZEK WART 1 ZŁ + ZŁOTÓWKA)
jest warta 2 złote
KAWA ZA
BLOCZEK
WART 1 ZŁ
przestaje być
warta 1 zł
KAWA ZA
BLOCZEK „UTWARDZONY”
(BLOCZEK WART 1 ZŁ + ZŁOTÓWKA)
przestaje być warta 2 złote
Motywy rywalizowania
* chęć wygrania
* chęć poprawy wykonania określonych zadań
* okazja do wzbudzenia w sobie dodatkowej motywacji
* chęć uzyskania satysfakcji z poczucia dobrze wykonanych zadań
* preferencja zadań trudnych
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 12 i 13
Postawy i ich zmiana
Postawa
trwała ocena (negatywna lub pozytywna) ludzi, obiektów fizycznych i społecznych, pojęć, idei, zjawisk itp.
3 KOMPONENTY POSTAW
* poznawczy (myśli, przekonania nt. obiektu postawy)
* emocjonalny (reakcje emocjonalne wobec obiektu postawy)
* behawioralny (działania wobec obiektu postawy)
Wymiary postaw:
* znak postawy
* siła postawy
* treść przedmiotowa
* zakres postawy
* złożoność postawy
* zwartość
* stopień powiązania
* trwałość
Geneza postaw:
przekonania
emocje
zachowania
transmisja interpersonalna (przejmowanie postaw od innych ludzi)
Wpływ postaw na rozumienie świata
selektywność poszukiwania i pamiętania informacji
tendencyjność interpretacji [zjawisko wrogich mediów]
Wpływ postaw na zachowanie
Klasyczny eksperyment La'Pierra (1934)
Ogólność-konkretność postaw i zachowań
Moderatory zgodności postaw i zachowań:
jaka to postawa
kto wyznaje postawę
jakie to zachowanie
w jakich warunkach przebiega dane zachowanie
Czynniki determinujące siłę związku między postawą a zachowaniem:
- osobowościowe
* inne postawy mogą być sprzeczne z daną postawą
* pewne motywy mogą być sprzeczne z postawą
* umiejętności werbalne
* umiejętności społeczne
- sytuacyjne
* obecność innych osób znaczących
* przepisy dotyczące ról
* istnienie zachowań alternatywnych
* zmiany w poziomie ogólności postawy
* przewidywane konsekwencje zachowań
* występowanie nieprzewidywanych zdarzeń zewnętrznych, które powoduje, że postawa przestaje być ujawniana.
SYTUACJE INDYWIDUALIZUJACE
SYTUACJE DEZINDYWIDUUJĄCE
SYTUACJE SKRYPTOWE
Mediatory zgodności postawy i zachowania
- Model (Fazio) tendencyjnego spostrzegania obiektu postawy
- Teoria (Ajzena i Fishbeina) działań przemyślanych
ZMIANY POSTAW
Teoria sądów społecznych (Sherif Sherif & Nebergal)
OBSZARY:
AKCEPTACJI
ODRZUCENIA
NEUTRALNOŚCI
Efekt asymilacji
Efekt kontrastu
Procesualny model perswazji (McGuire)
Iloraz prawdopodobieństw
Zauważyć - Zrozumieć - Ulec - Utrzymać zmianę
Teoria dwutorowości przekazu (Petty & Cacioppo)
TOR CENTRALNY
TOR PERYFERYCZNY
Wyznaczniki zmiany postaw
„Kto mówi, co mówi, jak mówi, do kogo mówi”
NADAWCA PRZEKAZU:
Autorytet - kompetencje / bezinteresowność (moralność)
Atrakcyjność interepersonalna (lubienie)
Podobieństwo do „ja”
TREŚĆ PRZEKAZU
Emocje pozytywne i negatywne
Siła argumentów
Liczba argumentów
ORGANIZACJA PRZEKAZU
Kolejność argumentacji
Efekty pierwszeństwa i świeżości
Liczba osób argumentujących
ŚRODEK PRZEKAZU
pismo - audio - video
ODBIORCA PRZEKAZU
indywidualna podatność na perswazję
zaangażowanie odbiorcy
ZMIANA POSTAW - podejście dysonansowe
Def. Leona Festingera
DYSONANS POZNAWCZY
Niezgodność między dwoma elementami poznawczymi
DYSONANS POZNAWCZY
Nieprzyjemny stan emocjonalny wywołany sprzecznością różnych przekonań o tej samej sprawie istotnych dla podmiotu lub sprzecznością miedzy własnym przekonaniem a postępowaniem
Cztery sposoby redukcji dysonansu:
* zmiana zachowania
* uzasadnienie zachowania przez zmianę jednego z elementów poznawczych
* uzasadnienie zachowania poprzez dodanie nowych elementów poznawczych
* trywializacja
Dysonans podecyzyjny
Sposoby redukcji:
* podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy
* dewaluacja alternatywy odrzuconej
Stopień pozytywnej postawy wobec zadania:
po otrzymaniu dużej lub małej kwoty za poinformowanie innych ludzi, że zadanie jest ciekawe
11.76
8.03
7.61
Grupa 1 $ 20 $
kontrolna
Badania Cohena. Postawy wobec policji po napisaniu eseju pro-policyjnego.
4.54
3.47 3.08
2.32 2.70
0.50 $ 1 $ 5 $ 10 $ Grupa
kontrolna
(bez kłamania)
Pewność nt. zwycięzcy przed i po obstawieniu wyścigu
(Younger, Walker, Arrowood)
11.40 12.20
7.24
6.52
Mężczyźni Kobiety
Dysonans jako pobudzenie
Samousprawiedliwieniowa
zmiana postaw
TAK Postawy
NIE
Przypisanie pobudzenia nie zostają
własnemu zachowaniu ?
zmienione
Pobudzenie dysonansowe
(mierzalne fizjologicznie)
TAK
Spostrzeżenie siebie jako NIE DYSONANS JEST
odpowiedzialnego za NIEWIELKI
negatywne konsekwencje Efekt dyskomfortu
TAK
NIE DYSONANS JEST
Negatywne konsekwencje NIEWIELKI
Efekt dyskomfortu
Zachowanie
SKALE MIERZĄCE POSTAWY:
Thurstone'a
Np. Skala postaw wobec Kościoła:
Wartość skalowa 1,0
„Sądzę, że rozwój Kościoła szedł w tym kierunku, żeby uwiecznić ducha Jezusa i dlatego należy go popierać”
Wartość skalowa 4.0
„Gdy jestem w Kościele, sprawia mi zadowolenie obserwowanie ceremonii, szczególnie tych, którym towarzyszy dobra muzyka”
Wartość skalowa 9.1
„Według mnie Kościół jest instytucją beznadziejnie przestarzałą”
Skala Likerta
Np:
Reklama powinna być zakazana
4 - całkowicie się zgadzam
3- zgadzam się
2- trudno powiedzieć
1 - nie zgadzam się
0 -całkowicie się nie zgadzam
Skale dystansu społecznego (autorstwa Bogardusa)
Chińczyka dopuściłbym:
1) jako współmałżonka
2) jako przyjaciela
3) jako sąsiada na ulicy
4) jako osobę zatrudnioną w moim zawodzie
5) jako obywatela mojego kraju
6) jako turystę w moim kraju
7) należałoby go usunąć z mojego kraju
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 14
Wpływ obecności innych na zachowanie
Potrzeba afiliacji - potrzeba przebywania z innymi ludźmi
EFEKT FACYLITACJI SPOŁECZNEJ - procesy, dzięki którym obecność innych ludzi wywiera intensyfikujący wpływ na zachowanie jednostki
Efekt wspólnego działania
Efekt audytorium
Poziom pobudzenia jako wyjaśnienie - propozycja Zajonca
Koncepcja Hulla i Spence'a: tendencja do wystąpienia określonej reakcji: siła nawyku x siła zgeneralizowanego popędu
Założenie Zajonca, że obecność innych ludzi źródłem ogólnego, niespecyficznego pobudzenia
KONSEKWENCJA POWYŻSZYCH ZAŁOŻEŃ: polepszenie wykonania zadań dobrze wyuczonych, pogorszenie wykonywania zadań słabo wyuczonych (Facylitacja vs. inhibicja)
Ale dlaczego obecność innych ma powodować pobudzenie?
ZAJONC: W ewolucyjnej przeszłości obecność innych związana z doniosłością zdarzenia
Poznawcze ujęcie problemu przez Cottrela
Ludzie nauczyli się, że obserwatorzy ich działań nagradzają ich lub karzą.
Kluczem: lęk przed oceną
Inni jako dystraktor - propozycja Barona
Inni jako obiekt wymagający autoprezentacji - propozycja Baumeistera
Obecność innych jako element zwiększający stan obiektywnej samoświadomości
OBIEKTYWNA SAMOŚWIADOMOŚĆ - stan, w którym uwaga skierowana jest na siebie jako obiekt percepcyjnie dostępny innym
Człowiek zaczyna koncentrować się na tym, jak inni go widzą i oceniają
Wyrazisty staje się standard „jak powinienem się zachowywać”
Rozbieżność tego standardu i stanu aktualnego rodzi napięcie motywacyjne (do usunięcia owej rozbieżności)
Owocuje to wzrostem wysiłku
W przypadku zadań prostych - szybki sukces i spadek napięcia
W przypadku zadań trudnych - niepokój, z czasem zmniejszenie wysiłku, wzrost pobudzenia, intruzywne myśli („co inni o mnie pomyślą”)
KLUCZEM: koncentracja uwagi na zadaniu vs. jej zaburzenia
PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE
- zmniejszanie przez jednostkę wysiłku wkładanego w pracę grupową (w porównaniu do wysiłku wkładanego podczas wykonywania analogicznego zadania indywidualnie)
Efekt Ringelmanna
Zespoły 2 - osobowe: 93% siły teoretycznej
Zespoły 3 - osobowe: 85%
Zespoły 8 - osobowe: 49%
Wyjaśnienia:
rozproszenie odpowiedzialności
kierowanie się zasadą równości
strategia chowania się w tłumie
wypełnianie społecznego standardu
POLARYZACJA GRUPOWA
Skłonność grupy do przyjmowania stanowiska bardziej skrajnego od [średniego] stanowiska jednostek
preferencja ryzyka
skrajne oceny społeczne (pisanie manifestu)
wojna gangów vs. wojny pojedynczych gangsterów
EFEKT [SYNDROM] MYŚLENIA GRUPOWEGO
DEINDYWIDUACJA
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 15 i 16
Konformizm i posłuszeństwo
Deutsh i Gerard:
DWA RODZAJE
WPŁYWU SPOŁECZNEGO:
- informacyjny
- normatywny
Czynniki modyfikujące skłonność do konformizmu
- parametry zdania
- grupa nacisku
- osobowość człowieka poddawanego naciskowi
- płeć i kultura
- moment w historii
Teoria społecznego uczenia
(J. Rotter, A. Bandura)
zakłada, że
uczymy się zachowań społecznych poprzez obserwowanie i naśladowanie oraz w wyniku następujących po zachowaniu karach i nagrodach
Bandura
W realnym życiu modele agresywne najczęściej spotykamy w:
- rodzinie
- własnej subkulturze
- mass mediach
Społeczne uczenie się hipokryzji
Gdy rodzice mówią:
Nie bierz ze mnie przykładu. Rób co mówię ci, że masz robić, a nie to, co sam robię
dzieci
Robią, to co rodzice robią, a mówią to, co rodzice mówią
Warunki wystąpienia wpływu mniejszości na większość (Serge Moscovici):
* Mniejszość jest konsekwentna (nie zmienia poglądów)
* Mniejszość jest spójna (poszczególni członkowie mniejszości demonstrują tę samą postawę)
_____________________
Nowak & Vallacher:
* Bąble nowego w morzu starego (skoncentrowanie sił mniejszości w przestrzeni)
* Dynamika zmiany
PARAMETRY ZADANIA:
- niejednoznaczność rzeczywistości zewnętrznej
- ważność zadania
(gdy zadanie trudne, ważność nasila konformizm; gdy łatwe - obniża)
GRUPA NACISKU:
- jednomyślność grupy nacisku
- wielkość grupy
- status grupy
- podobieństwo (casus ubioru)
__________________________________________________ Pomocnicy eksperymentatora Osoba
badana
__________________________________________________
J J J J J
J J J J G
G G G G J
G G G G G
__________________________________________________
OSOBOWOŚĆ
* LOC, DfC
SAMOOCENA
- wysokość
Hipoteza relatywnego poczucia kompetencji (Endler i współpracownicy)
- pewność
* Płeć
* Kultura (indywidualizm vs. kolektywizm)
* Czas (Moment w historii stymulujący niezależność vs. konformizm)
Efekt kameleona (Chartrand i Bargh)
tendencja do mimowolnego naśladowania ruchów ciała, sposobu mówienia, tonu głosu etc. innej osoby, z którą wchodzimy w interakcję
Liczba zachowań na minutę w warunkach, gdy współpracownik eksperymentatora pocierał swoją twarz
POCIERANIE BUJANIE
TWARZY NOGĄ
0,57
0,57 0,35
Liczba zachowań na minutę w warunkach, gdy współpracownik eksperymentatora zakładał „bujał nogą”
POCIERANIE BUJANIE
TWARZY NOGĄ
0,45 0,73
Studium Stanleya Milgrama
POSŁUSZEŃSTWO, a nie AGRESJA
interpretacja Milgrama (stan pośrednictwa w działaniu)
- rola zewnętrznej sytuacji (eksperyment Zimbardo)
Czynniki zgodne z interpretacją Milgrama: spadek uległości w warunkach, gdy eksperymentatora zastępuje inny badany, wynik eksperymentu „goniec” Kilhama i Manna (1974)
Czynniki z nią sprzeczne:
wyniki dotyczące przypisywania odpowiedzialności
brak korelacji miedzy wielkością odpowiedzialności przypisywanej eksperymentatorowi a momentem przerywania udziału w eksperymencie
sprzeciw najczęstszy przy komendzie „nie masz wyboru, musisz kontynuować”
Interpretacje alternatywne:
niejasność, nowość i niezwykłość sytuacji (Lutsky)
normy i oczekiwania społeczne (Collins, Brief)
pułapka konsekwencji (wielokrotna stopa w drzwiach) (Gilbert)
ograniczenie samoświadomości i wzrost bezrefleksyjności)
socjalizacja bezrefleksyjnego posłuszeństwa
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 17
Mechanizmy i techniki wpływu społecznego
Wpływ społeczny - bezpośredni
niebezpośredni
Wpływ społeczny - jawny
ukryty
MANIPULACJA SPOŁECZNA
a świadomość wywieranego wpływu
|
Biorca wpływu społecznego |
|
Osoba (struktura) wywierająca wpływ |
świadomy/ świadomy |
świadomy/nieświadomy |
|
nieświadomy/świadomy |
nieświadomy/nieświadomy |
Bodźce wyzwalające reakcje
Automatyzmy
Bezrefleksyjność
Heurystyki (vs. Algorytmy) w podejmowaniu decyzji
Reguła wzajemności
TECHNIKA
DRZWI ZATRZASNIĘTYCH PRZEZ NOSEM
EKSPERYMENT
CIALDINI, VINCENT, LEWIS, CATALAN, WHEELER i DARBY (1975)
2-godzinna wycieczka do ZOO |
17% |
Kurator? [nie...] 2-godzinna wycieczka do ZOO |
50% |
Kurator LUB 2-godzinna wycieczka do ZOO |
25% |
Reguła zaangażowania i konsekwencji
KONCEPCJA DYSONANSU I INNE TEORIE RÓWNOWAGI POZNAWCZEJ
JEŚLI ZROBIŁEŚ A, ZRÓB B - EKSPERYMENT MILGRAMA
„PRANIE MOZGÓW' PODCZAS WOJNY KOREAŃSKIEJ
EFEKT ZEIGARNIK i EFEKT OWSIANKINY
TECHNIKA
STOPA W DRZWIACH
Prośba o wpuszczenie 2 mężczyzn |
22% |
Prośba o odpowiedź na 8 pytań/[po kilku dniach - o wpuszczenie 2 mężczyzn |
53% |
Prośba o wywiad, TAK, ..ale... w przyszłości/ po kilku dniach - o wpuszczenie 2 mężczyzn |
33% |
Informacja o istnieniu firmy/ po kilku dniach - o wpuszczenie 2 mężczyzn |
28% |
TECHNIKA
NISKA PIŁKA
Warunki: |
Deklaracja |
Faktyczna frekwencja |
NISKA PIŁKA |
56% |
53% |
KONTROLNE |
31% |
24% |
Reguła consensusu (społeczny dowód słuszności)
świat reklamy
zakupy
śmiech z puszki
Latane i Darley: rozkład odpowiedzialności wywołany śledzeniem zachowań innych: 75% samotnych świadków vs. 15-16% w trzyosobowej grupie, z dwoma biernymi [życie w wielkim mieście]
Efekt Wertera i efekt zbiorowych samobójstw
Reguła atrakcyjności interpersonalnej (lubienie i sympatia)
Co jest piękne jest dobre
Podobieństwo
Komplementy
Kontakt
Współpraca
Popularność medialna
Reguła autorytetu
- Badania Milgrama
Kapitanoza
Reklama
Tytuły, dyplomy, wygląd gabinetów
Ubranie
Reguła niedostępności
ostatni egzemplarz
wyjątkowa okazja
KONCEPCJA REAKTANCJI (J. Brehm): występuje już u dzieci (chłopców) 2-letnich
Cenzura i ograniczenia demokracji
Możliwości obrony przed
wpływem społecznym
WIEDZA
ASERTYWNOŚĆ (?)
REFLEKSYJNOŚĆ
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 18
Grupy i ich funkcjonowanie
Grupa społeczna
Co najmniej dwie osoby, które:
Maja poczucie wzajemnej przynależności (myślą MY) i wspólny cel lub cele oraz komunikują się między sobą i wzajemnie na siebie wpływają
Spójność = suma sił skłaniających jednostki do pozostania w grupie
atrakcyjność grupy a reguły inicjacyjne, trudność dostania się do grupy
wróg zewnętrzny jako czynnik spajający grupę [polityka]
realność grupy (częstość kontaktów, wymiany informacji, cele etc.)
STRUKTURA GRUPY
role (oczekiwania grupy nt. tego, jak powinni się zachować poszczególni członkowie grupy, z uwzględnieniem ich formalnego i nieformalnego statusu
hierarchia pozycji w grupie (uporządkowanie pod względem ich władzy tj. mozliwości formalnego i nieformalnego wpływania na innych)
sieć komunikacji (wzorzec przepływu informacji w grupie)
spójność (siła więzi łączących poszczególnych członków grupy)
NORMY GRUPOWE:
- dynamika ich powstawania / gronowy model Nowaka i Vallachera
PODSTAWOWE MOTYWACJE PRZYNALEŻNOŚCI DO GRUPY:
realizacja zadań [zmniejszanie obciążeń, podział pracy, zwiększenie szans na sukces]
skuteczne przekazywanie informacji
dostarczanie sobie wsparcia emocjonalnego
potwierdzanie własnej wartości poprzez consensus
motywy socjobiologiczne
Realizacja zadań
PODEJMOWANIE DECYZJI W GRUPIE
przesunięcie ryzyka grupowego (w porównaniu do decyzji indywidualnych)
efekt polaryzacji grupowej (uskrajnianie postaw)
WARUNKI SKUTECZNOSCI DZIAŁAŃ GRUPOWYCH
Jak liczna grupa?
zadania addytywne (np. skręcanie długopisów) [suma]
zadania dysjunktywne [poziom prezentowany przez najlepszego członka grupy] (np. wygenerowanie najlepszego pomysłu)
zadania koniunktywne [efektywność najsłabszego członka grupy] (np. praca na taśmie)
zróżnicowanie grupy:
- ważne przy dysjunktywnych
PRZYWÓDZTWO
(*) Trzy style w ujęciu klasycznym:
demokratyczny
autokratyczny
liberalny [„niech robią, co chcą”]
(*) Styl ukierunkowany na zadanie vs. lider zorientowany na ludzi
PODSTAWY WŁADZY
przymus
nagradzanie
fachowość
akceptacja własnego otoczenia społecznego (tj. grupy)
Skuteczne przekazywanie informacji
Podejmowanie słusznych decyzji
preferencja wiedzy podzielanej (Stasser)
porównania społeczne
PAMIĘĆ TRANSAKCYJNA: wiedza grupy większa od wiedzy każdego z jej członków
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 19 i 20
ALTRUIZM
ZACHOWANIE PROSPOŁECZNE - POSTĘPOWANIE MAJĄCE NA CELU DOBRO INNEJ OSOBY
ALTRUIZM - DZIAŁANIE PODJĘTE WYŁĄCZNIE DLA DOBRA INNEJ OSOBY, A NIE ZEWNĘTRZNYCH NAGRÓD
PROBLEM REDUKCJI POBUDZENIA jako NAGRODY
„Dlaczego nie pomagają ?”
MODEL LATANE i DARLEYA (1970)
Obserwator musi ZAUWAŻYĆ, że coś się stało
O. musi ZINTERPRETOWAĆ zdarzenie w kategoriach WYPADKU
O. musi dojść do wniosku, że jest ODPOWIEDZIALNY za to, co się dzieje i za to, co może się stać
O. musi WYBRAĆ FORMĘ interwencji
O. musi INTERWENIOWAĆ
Pluralistyczna ignorancja (niewiedza wielu) - tendencja do ignorowania zagrożenia i interpretowania go jako sytuacji „normalnej” przez wielu (ewentualnie kilku) świadków wypadku w związku z wzajemnym obserwowaniem zachowań innych, wskazujących, że „nic się nie dzieje”.
Eksperyment „dym w pomieszczeniu”:
osoba sama: 75% interwencji
trzy osoby: 38% interwencji
trzy osoby, spośród których 2 współpracowników: 10% interwencji
|
Średni czas w sek. (tylko pomagający) |
% interweniu-jących |
Wzrok w podłodze |
44.3 |
68 |
„Prosto w oczy” |
5.6 |
98 |
N = 50 osób w każdych warunkach
Egzemplifikacja konsekwencji modelu Latane i Darleya
Przy przykładowych wartościach: 80%, 70%, 50% 60% i 100%
Istnieje niespełna 17% szans na interwencję obserwatora
Rushton (1980)
pomagamy komuś w pewnych sytuacjach
prawie wszyscy pomagają w jakiejś sytuacji
te same osoby pomagają w jednej, ale nie pomagają w innej sytuacji
Levine, Norenzayan, Philbrick (2001)
Interkorelacje wskaźników pomagania
|
Niewidomy |
Upuszczone pióro |
Złamana noga |
U.p.
|
.28 |
|
|
Z.n.
|
.21 |
.36 |
|
N+U.p. +Z.n. |
.67 |
.77 |
.73 |
Miasto |
SUMA |
NIEWI-DOMY |
PIÓRO |
NOGA |
Rio de Janeiro |
93% |
100% |
100% |
80% |
Kalkuta |
83% |
92% |
63% |
93% |
Wiedeń |
81% |
75% |
88% |
80% |
Praga |
75% |
100% |
55% |
70% |
Bukareszt |
69% |
92% |
66% |
48% |
Sofia |
57% |
80% |
69% |
22% |
Amsterdam |
54% |
58% |
54% |
49% |
Singapur |
48% |
50% |
45% |
49% |
Nowy Jork |
45% |
75% |
31% |
28% |
Kuala Lumpur |
40% |
54% |
26% |
41% |
Darley i Batson (1973)
ZMIENNE OSOBOWOŚCIOWE
NIE
ZWIĄZANE Z UDZIELANIEM POMOCY:
makiawelizm
autorytaryzm
alienacja
odpowiedzialność społeczna
popularność w grupie
(Nie spieszący się) SAMARYTANIN
Batson (1987)
P O Ś P I E C H |
||
MAŁY |
ŚREDNI |
DUŻY |
63% |
45% |
10% |
3.00 |
1.82 |
0.70 |
Jane Piliavin i inni (1982)
Przewidywany sposób funkcjonowania obserwatora
Koszt nie udzielenia pomocy |
Koszt udzielenia pomocy |
|
|
NISKI |
WYSOKI |
WYSOKI |
Interwencja bezpośrednia |
Interwencja pośrednia lub reinterpretacje (np. deprecjonowanie ofiary) obniżające koszt nie udzielenia pomocy |
NISKI |
Zachowanie zgodne z normami obowiązującymi w danej sytuacji |
Ucieczka, zignorowanie, reinterpretacje „nic się nie dzieje” |
Model socjobiologiczny
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Rodzice, dzieci Bliscy
rodzeństwo kuzyni
Dziadkowie Obcy
Pomoc odwzajemniana (reguła wzajemności)
Modelowanie (Eksp. Bryana: kierowcy częściej zatrzymywali się, by pomóc kierowcy zepsutego auta, gdy pół kilometra wcześniej widzieli, jak ktoś pomaga w ten sposób)
Atrakcyjność fizyczna ofiary wypadku
Płeć (eksperymenty vs. życie)
Potrzeba aprobaty społecznej
Pojęcie MY jako rozszerzone JA
Podobieństwo do JA
Normy osobiste
Umiejętność decentracji (Piaget) i empatii
Batson: EMPATIA: Eksperyment ELAINE
Cialdini: Regulacja nastroju, eksperymenty Isen; altruizm jako SHS; Eksperyment „zamrożenie”
Czy istnieje altruizm egzogenny?
JAK MOŻNA ZWIĘKSZYĆ GOTOWOŚĆ DO ZACHOWAŃ ALTRUISTYCZNYCH?
modelowanie zachowań altruistycznych w rodzinie
kształtowanie altruizmu egzogennego poprzez komunikaty werbalne
nagradzać altruizm nieregularnie (zwłaszcza nagrodami niematerialnymi)
stosować strategię stopy w drzwiach
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 20
AGRESJA
Agresja: problemy definicyjne
Agresja- fizyczne lub werbalne zachowanie zorientowane na uszkodzenie obiektu lub fizyczne albo psychiczne zranienie osoby
Agresja oparta na wrogości
- cierpienie ofiary głównym lub jedynym celem sprawcy-
vs. instrumentalna
-cierpienie ofiary instrumentem osiągnięcia innego celu-
(np. sport)
vs. usankcjonowana (zabicie wroga na wojnie).
Wrodzone bodźce hamujące/ wyzwalające agresję
Agresja w świecie zwierząt a agresja ludzka
Koncepcja katartyczna Freuda (catharsis)
Teoria Bema jako alternatywa
Agresja jako:
INSTYNKT (chichildae)
POPĘD (frustracja - agresja)
REZULTAT UCZENIA SIĘ (Bandura i jego eksperyment)
Agresja jako instynkt - „zachowanie wrodzone, zdeterminowane biologiczną koniecznością wyładowania agresji”
HYDRAULICZNA KONCEPCJA AGRESJI - energia agresywna stale gromadzi się wewnątrz i konieczne jest jej rozładowywanie (katharsis)
- agresja wzbudzana jest pojawianiem się w otoczeniu „wyzwalaczy”
- im dłużej agresja pozostaje nie rozładowana, tym słabsze wyzwalacze są wystarczające
Agresja jako popęd. Agresja jest rozładowaniem popędu, ale sam popęd nie jest wrodzony. Sposób rozładowania popędu uzależniony jest od procesów uczenia.
Wszelka agresja wynika z frustracji i wszelka frustracja prowadzi do agresji
FRUSTRACJA
PRZEMIESZCZANIE AGRESJI
ZMIANA POSTACI AGRESJI
AGRESJA JAKO REZULTAT UCZENIA SIĘ.
Warunkowanie instrumentalne
Modelowanie
Obserwacja 20-minutowa
WARUNKI |
Reakcje agresywne ogółem |
Reakcje naśladowcze |
Żywy model |
82 |
20 |
Sfilmowany |
85 |
17 |
Rysunkowy |
98 |
13 |
Nieagresywny |
39 |
2 |
Kontrolne w. |
52 |
3 |
Bodźce związane z agresją
Nuda i potrzeba stymulacji
MY - ONI, JA - ON
Fizyczna odległość agresora i ofiary
Anonimowość
Dezindywiduacja
Alkohol
Perspektywy czasowe
Zachowania innych członków grupy „MY”
Transfer pobudzenia
Bół - Złość - Agresja (eksp. Z lodowata vs. ciepłą wodą)
Normy i oczekiwania (prowokacja, kultura honoru)
Temperatura
Eksperyment Zimbardo, Stadion piłkarski, „zadyma”
*
Wyznaczniki agresji:
- czynniki genetyczne
- prowokacja
- pobudzenie emocjonalne
- przemoc w mass mediach
- normy i oczekiwania społeczne
*
Problem karania agresji
Interwencje psychologiczne
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 21
ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA
POTRZEBA BLISKOŚCI
* motyw afiliacji: potrzeba bycia z innymi ludźmi; przebywanie z nimi dostarcza podmiotowi pozytywnych emocji
WSPARCIE SPOŁECZNE
Teoria proporcjonalności (Thibaut)
wariant reguły wzajemności, zakładający odroczenie wymiany i nie koniecznie te same dobra
CELE, jakie człowiek
chce osiągnąć w interakcji:
zdobycie wsparcia społecznego
gromadzenie informacji
osiągnięcie statusu
wymiana korzyści materialnych
Lubimy tych, którzy dostarczają nam pozytywnych wzmocnień [model wzmocnieniowo-afektywny]
Lubimy ludzi, którzy lubią nas [model równowagi]
Lubimy szczególnie tych, których początkowo nie lubiliśmy, ale zaczęliśmy ich lubić [teoria zyskiwania-utraty]
Lubimy tych, z którymi się spotykamy [bliskość przestrzenna, efekt czystej ekspozycji]
Lubimy fizycznie atrakcyjnych (efekt „co jest piękne jest dobre”)
Zalety
Efekt „Kennedy'ego i Zatoki Świń”
Podobieństwo
Przeciwieństwo
MIŁOŚĆ
3 FAZY MIŁOSCI wg. STERNBERGA
trójkąt: namiętność, intymność, zobowiązanie
Namiętność: szybko rośnie, szybko spada
Intymność: w miarę szybko rośnie, wolno spada
Zobowiązanie: w miarę szybko rośnie, plateau, nagły spadek
Miłość matki i dziecka
vs. miłość ludzi dorosłych
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 22
WPŁYW KULTURY NA SPOŁECZNE ZACHOWANIA LUDZI
Wymiary zróżnicowania kulturowego
wg. Hofstede
DYSTANS WOBEC AUTORYTETÓW
UNIKANIE NIEPEWNOŚCI I NIEJASNOŚCI
INDYWIDUALIZM-KOLEKTYWIZM
MĘSKOŚĆ-KOBIECOŚĆ
Konsekwencje kultury dla społecznego funkcjonowania ludzi
Biznes
Percepcja czasu (monochroniczny vs. polichroniczny)
JA vs. rodzina
JA vs. gospodarz
Reguła skromności vs, autopromocji
Style negocjacji: faktograficzny vs. intuicyjny
KONFRONTACJA KULTUR
Akulturacja - proces włączania się przybyszy (posiadających własna kulturę) w nurt kultury kraju gospodarzy
Sposoby akulturacji:
* Asymilacja
* Integracja
* Separacja
* Marginalizacja
PŁEĆ i KULTURA
Seksism
Paradoks Oxfordu
Paradoks sądu nt. przemocy małżeńskiej
- Koncepcja androgyniczności -
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 23
KONTROLA I BEZRADNOŚĆ SPOŁECZNA
POCZUCIE SPRAWSTWA
POCZUCIE KONTROLI WEWNĘTRZNEJ I ZEWNĘTRZNEJ
MOTYWACJA OSIĄGNIĘĆ
ŹRÓDŁO I PIONEK
(koncepcja deCharmsa)
Iluzja kontroli
-zdarzenia niekontrolowalne vs. kontrolowalne
* paradoks Pascala
Kształtowanie poczucia sprawstwa
WYUCZONA BEZRADNOŚĆ
pierwotna koncepcja Seligmana
faza treningu bezradności
faza testowa
DEFICYTY
poznawcze
motywacyjne
emocjonalne
ATRYBUCYJNE ujęcie bezradności
Bezradność jako wyczerpanie poznawcze (model Kofty i Sedka)
Egotystyczny model bezradności (propozycja Frankela)
Rezygnacja z kontroli osobistej
Burger - pragnienie poczucia kontroli
Miller - hipoteza minimaksowa
Dariusz Doliński
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu
Wstęp do psychologii społecznej
Wykład 24
Bezrefleksyjnośc, refleksyjność, automatyzmy
Constance Kamii & Barbara Ann Lewis (1991)
Achievement tests in primary mathematics: Perpetuating lower-order thinking. Arithmetic Teacher (May), 4-9.
Na pokładzie statku jest 26 owiec i 10 kóz.
*
Ile lat ma kapitan statku?
Schemat eksperymentu Langer i jej współpracowników:
PROŚBA BEZ UZASADNIENIA
Mam 5 stron do skserowania... Czy możesz mnie przepuścić? 60%
PROŚBA Z UZASADNIENIEM REALNYM
Mam 5 stron do skserowania... Czy możesz mnie przepuścić, bo bardzo się spieszę? 94%
PROŚBA Z UZASADNIENIEM POZORNYM
Mam 5 stron do skserowania... Czy możesz mnie przepuścić, bo chciałbym to skserować? 93%
E. Langer:
„Bezrefleksyjność to stan zredukowanej uwagi. Przejawia się w zachowaniu nieelastycznym i raczej rządzonym przez zasadę niż kierującym się zasadą. Jednostka bezrefleksyjnie wpada w pułapkę kategorii, które zostały uformowane wcześniej jako twór świadomego namysłu”.
Przyczyny bezmyślności (bezrefleksyjności):
* ograniczenia umysłu (limit zasobów poznawczych) - np. Posner i Snyder
* deficyty motywacyjne - np. Neisser i Navon
Bezrefleksyjność cechuje się:
* małą wrażliwością na to, co dzieje się w zewnętrznym środowisku
* brakiem otwartości na nowe informacje
* niską świadomością możliwych różnych perspektyw w procesie rozwiązywania problemów
Aspekty refleksyjności
- otwartość na nowość
- łatwość różnicowania
- wrażliwość na różne konteksty
- orientacja na teraźniejszość
- świadomość różnych perspektyw
__________________________________________________________________________
OPIS RYSUNEK
|
TERAZ |
W ROKU 3000 |
|
|
|
ZIELONY
|
ZIELONY |
ZIELONY
|
NIEBIESKI
|
NIEBIESKI |
NIEBIESKI |
ZIELONKAWY |
ZIELONY |
NIEBIESKI
|
NIEBIESKAWY
|
NIEBIESKI |
ZIELONY |
Pokazywano obraz z roku 3000 a zadaniem badanego
był wybór 1 z 3 opcji opisu
Bezrefleksyjna podzielność uwagi
Dominanta - główne ognisko pobudzenia w centralnym układzie nerwowym, które jednocześnie hamuje aktywność innych, konkurencyjnych ośrodków.
*
Mimowolna podzielność uwagi
Dowolna podzielność uwagi
BEZREFLEKSYJNOŚĆ A ZDROWIE
(Alexander i inni, 1988) Badania w domach starców nad związkiem: (bez)refleksyjność - długość życia
12 tygodni x 12 minut:
Motywacja transcendentna - po roku żyło 100%
Generowanie pomysłów- 87.5%
Relaksacja 62.5%
Langer, Rodin 1976 - kontrola vs komfort (15 vs. 30% zgonów po 18 miesiącach)
Pannebaker - mówienie po traumie = refleksyjnej strukturyzacji. Unikanie mówienia = bezrefleksyjność
Wczesne doświadczenia dzieciństwa (modele dziadków) a bezrefleksyjność
Bezmyślność w interakcji z komputerem
* przenoszenie na komputer stereotypów związanych z płcią
* norma grzeczności w bezpośrednich kontaktach interpersonalnych
* reguła wzajemności: pomoc za pomoc
* reguła wzajemności - otwartość za otwartość
Procesy AUTOMATYCZNE
Vs
Procesy KONTROLOWANE
*
Badania Johna BARGHA
Badania Ada Van Knippenberga
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 6 Rodzaje wpły
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 13 Emocje w zw
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 4 Koło psychol
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 1 Studium Milg
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 7 Teoria autop
CA Dariusz Dolinski HIPERULEGOSC CALOSC
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 11 Atrybucje p
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 2 Postawy i ic
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 0 Sylabus
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 14 Reklama
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 5 Schematy kom
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 12 Samowiedza
Dariusz Doliński opracowanie r 1 5
Psychologia społeczna Metody Oddziaływań Psychologicznych Dariusz Doliński wykład 10 Strategia s
Brzeziński, Jerzy; Doliński, Dariusz O aktywnym przeciwdziałaniu nierzetelnościom w badaniach nauko
Doliński Dariusz badania nad posłuszeństwem Fakty, mity, interpretacje
Doliński Dariusz Orientacja defensywna
Psychologia Akademicka Tom 2 Podrecznik Wyd 2014 Strelau Jan Dolinski Dariusz red
więcej podobnych podstron