Prowadzący: prof. dr hab. Dariusz Doliński
Kontakt dla studentów: Adres korespondencyjny: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, ul. Chodakowska 19/31 Warszawa. E-mail: darek@uni.opole.pl
Nazwa przedmiotu: Metody Oddziaływań Psychologicznych
Forma organizacyjna: wykład
Kod zajęć: PSY2- TW0 3-13a,b
Rok akademicki 2002-2003, semestry zimowy i letni
Opis kursu: Wykład z metod oddziaływań psychologicznych ukierunkowany jest na ukazanie słuchaczom mechanizmów, warunków i konsekwencji wpływania na postawy, emocje i zachowania innych ludzi. Nie jest to proste przypomnienie wcześniejszych zagadnień realizowanych podczas zajęć z psychologii społecznej, lecz kurs zaawansowany, analizujący wspomniane treści głębiej, dokładniej i w sposób bardziej krytyczny. Kurs integrować będzie wiedzę z różnych subdyscyplin psychologii (głównie z psychologii społecznej, osobowości oraz emocji i motywacji, ale także w pewnym stopniu z psychologii rozwojowej i klinicznej). Sporo miejsca poświęcone będzie na pokazanie praktycznych aplikacji wiedzy psychologicznej (np. w działaniach marketingowych, czy oddziaływaniach psychoterapeutycznych).
Cel zajęć: Zaznajomienie studentów ze współczesnym stanem wiedzy dotyczącym mechanizmów, warunków i konsekwencji wpływania na postawy, emocje i zachowania innych ludzi.
Warunki zaliczenia i wymagania: Zdanie egzaminu końcowego. Przyswojenie wiedzy prezentowanej na wykładach jest warunkiem koniecznym i wystarczającym uzyskania oceny co najmniej dostatecznej. Uzyskanie dobrych i bardzo dobrych ocen wymaga dodatkowo samodzielnej, uważnej lektury literatury podanej w sylabusie przy każdym z tematów.
Tematy poszczególnych zajęć wraz z literaturą:
1. Psychologia jako nauka poznająca człowieka vs. pozwalająca zmieniać człowieka.
Wykład poświęcony będzie przedstawieniu możliwości wykorzystywania wiedzy psychologicznej do wywoływania trwałych zmian u innych ludzi. Zmiany te mogą dotyczyć przede wszystkim poznawczego ujmowania świata i własnej osoby, a także funkcjonowania emocjonalnego i behawioralnego. Pokazanie siły oddziaływań zewnętrznych, a także dylematów etycznych towarzyszących wywieraniu wpływu na innych ludzi.
- bez literatury -
2-3. Mechanizmy perswazyjne i zmiana postaw.
Wykład skoncentrowany będzie na mechanizmach perswazyjnych, a zwłaszcza na warunkach, w których najłatwiej dochodzi do trwałych zmian w postawach.
Literatura podstawowa:
1) Rozdział B. Wojciszke „Zmiana postaw” w: J. Strelau (red.) Psychologia: Podręcznik akademicki
2) Rozdział 8 (Postawy i zmiana postaw: wpływanie na myśli i uczucia) z: E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert „Psychologia społeczna. Serce i umysł”. Zysk i S-ka. 1997 .
4. Techniki wpływu społecznego oparte na dynamice interakcji
Wiele technik wpływu społecznego bazuje na dynamicznej interakcji między osobą, która wpływ wywiera a tą, na którą ma być on ukierunkowany. Wykład skoncentrowany będzie na przedstawieniu kilku technik i ukazaniu teoretycznych interpretacji ich efektywności.
Literatura podstawowa:
1) R. Cialdini „Wywieranie wpływu na ludzi”
2) D. Doliński, D. Rozdział 3 (Inne techniki oparte na dynamice interakcji) z książki Psychologia wpływu społecznego. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2000
5. Język w procesach wpływu społecznego
Wykład poświęcony będzie omówieniu stosunkowo nielicznych badań poświęconych kwestii roli języka w procesach wpływu społecznego.
Literatura podstawowa
1) J. Bralczyk „Język na sprzedaż”
6. Procesy wewnątrzgrupowe; mechanizmy zmian w postawach, zachowaniach i wartościach
Wpływ większości na mniejszość, mechanizmy konformistyczne, wpływ mniejszości na większość, modelowanie, społeczne uczenie się, efekt kameleona.
Literatura podstawowa:
1) S. Moscovici Wpływy świadome i wpływy nieświadome. W: S. Moscovici (red.) Psychologia społeczna w relacji ja-inni. WSiP, 1998.
7-8. Zmiana w człowieku wywołana przejawianym przez niego zachowaniem; mechanizmy autopercepcji i ich ograniczenia. Współpraca i rywalizacja a zmiany w percepcji i autopercepcji. Problem władzy
Technika stopy w drzwiach i warunki oraz ograniczenia jej skuteczności. Psychologia współpracy i rywalizacji. Korzyści i straty wynikające z uruchomienia motywacji do rywalizowania. Mechanizmy sprawowania władzy.
Literatura podstawowa:
1) Rozdział 6 (Rozumienie siebie: w jaki sposób poznajemy samych siebie) z: E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert Psychologia społeczna. Serce i umysł. Zysk i S-ka. 1997.
2) Doliński, D. (1997) Skąd wiemy, że smakuje nam chleb razowy? O pewnej niejasności teorii autopercepcji Daryla Bema. Kolokwia Psychologiczne, 6, 141-165.
9. Bezrefleksyjność, refleksyjność i zmiana.
Bezrefleksyjność oraz nawyki poznawcze i behawioralne - warunki pojawiania się, mechanizmy i konsekwencje
Literatura podstawowa:
Langer, E. J. Problemy uświadamiania. Konsekwencje refleksyjności i bezrefleksyjności. W: T. Maruszewski (red.) Poznanie, afekt, zachowanie. PWN 1993
10-11. Psychoterapia i jej skuteczność z perspektywy wywoływania trwałych zmian w funkcjonowaniu człowieka.
Psychoterapia na styku psychologii społecznej i klinicznej: wyuczona bezradność, strategia samoutrudniania, terapia atrybucyjna, błędna atrybucja, myślenie kontrfaktyczne, placebo, nocebo itp.
Literatura podstawowa:
1) Sędek, G., Kofta, M. W poszukiwaniu uniwersalnych wyznaczników zjawiska wyuczonej bezradności: Przegląd klasycznych wyników eksperymentalnych i test empiryczny koncepcji egotystycznej. W: M. Kofta (red.) Psychologia aktywności: Zaangażowanie, sprawstwo, bezradność. Nakom, 1993
2) Doliński, D., Szmajke A. Rozdział 5 (Strategia samoutrudniania z perspektywy psychologii klinicznej) z: Doliński, D., Szmajke, A. Samoutrudnianie. Dobre i złe strony rzucania kłód pod własne nogi. Pracownia Wydawnicza PTP 1994.
12. Zmiany w obrazie własnej osoby wywołane procesami porównań społecznych i informacjami zwrotnymi o poziomie wykonywania zadań.
Rola regulacyjna samooceny oraz możliwości zmiany jej poziomu i pewności. Rola porównań społecznych, iluzje i biasy
Literatura podstawowa:
1) Wojciszke, B. (1991) Rozdział 5.5 (Samoocenianie i hipotezy na temat własnej osoby) z: Procesy oceniania ludzi. Nakom, 1991.
13. Zmiany wywoływane przez przeżywane emocje
Regulacyjna rola emocji, techniki wpływu społecznego oparte na mechanizmach emocjonalnych.
Literatura podstawowa:
1) Dział „Emocje i motywacje” w: Strelau, J. (red.) Psychologia: Podręcznik akademicki.
14. Metody oddziaływań psychologicznych w praktyce reklamowej
Wykład poświęcony będzie możliwościom praktycznego wykorzystania wiedzy o mechanizmach wpływu społecznego. Pokazane będą przykłady wykorzystania szeregu reguł wpływu społecznego w reklamie.
Literatura podstawowa:
1) A. Falkowski i T. Tyszka „Psychologia zachowań konsumenckich” Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001
15. Moralność i problemy etyczne
Mechanizmy kłamstwa i oszustwa. Moralność z perspektywy makropsychologii. Społeczne i indywidualne konsekwencje (nie)uczciwości.
Literatura podstawowa:
1) W. Poznaniak „Problemy zawodu psychologa klinicznego” w: H. Sęk (red). Społeczna psychologia kliniczna. PWN Warszawa, 1993.