Dr Piotr Szarota

[e-mail]

KULTUROWA PSYCHOLOGIA RODZINY

Wykłady w semestrze letnim 2004/2005

Studia dzienne

Celem wykładu (20 godzin) jest zapoznanie studentów z psychologią miłości, małżeństwa i rodziny. Tradycyjne ujęcie problematyki, oparte na literaturze zachodniej wpisane zostanie w kontekst kulturowy. Korzystał będę tutaj zarówno z literatury psychologicznej (psychologia kulturowa i międzykulturowa), jak i z dorobku antropologii społecznej. Formą zaliczenia jest egzamin testowy obejmujący problematykę wykładów i seminariów. Przy każdym temacie wykładu podany został zestaw lektur. Pozycje zaznaczone tłustym drukiem są lekturą obowiązkową do egzaminu, pozostałe to lektury uzupełniające.

PROGRAM WYKŁADÓW

1. Psychologia rodziny a kultura

Podstawowe zagadnienia

1. Historia badań psychologicznych nad rodziną i małżeństwem

2. Psychologia, antropologia i socjologia rodziny

3. Kulturowe uwarunkowania rozważań nad rodziną

Literatura

1. Georgas, J. (1999). Family in cross-cultural psychology. W: J.Adamopoulos & Y. Kashima (red.) Social psychology and cultural context. London: Sage (s. 163-175)

2. Gottman, J.M. & Notarius, C.I. (2002). Marital research in 20th century and a research agenda for the 21st century. Family Process, 41, 159-197.

3. Pepenoe, D. (1993). American family decline 1960-1990. Journal of Marriage and the Family, 55, 527-543.

4. Nonoyama, H. (2000). The family and family sociology in Japan. American Sociologist, 31, 27-42.

2. Kulturowe wzorce miłości i ich przemiany

Podstawowe zagadnienia

1. Formy i ujęcia miłości w kulturze Zachodu od Średniowiecza do współczesności

2. Pożytek z historycznych analogii. Kolektywistyczne wzorce w dawnej Europie i współczesnej Azji

3. Czy miłość romantyczna jest fenomenem kultury Zachodu? Przegląd badań.

Literatura

1. Goody, J. (1996). The East in the West (Rozdział 6). Cambridge: CUP

2. Simmons, C.H. (1986). Attitudes toward romantic love among American, German, and Japanese students. Journal of Social Psychology, 126, 327-336.

3. Corwin, L. (1977). Caste, class and the love-marriage: Social change in India. Journal of Marriage and the Family, 11, 823-831.

4. Starczewska, K. (1977). Wzory miłości w kulturze Zachodu (Rozdz. 3, 4 i 5). Warszawa: PWN

3. Psychologia randki i narzeczeństwa

Podstawowe zagadnienia

1. Kulturowa psychologia randki

2. Fenomen internetowej miłości

3. Okres próbny: tradycyjne narzeczeństwo a kohabitacja

Literatura

1. Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńskiego w ponowoczesnym świecie (ss. 194-243). Warszawa: Nomos

2. Watson, R.E. (1983). Premarital cohabitation versus traditional courtship. Family Relations, 32, 139-147.

3. Lottes, I. & Weinberg, M.S. (1997). Sexual coercion among university students. A comparison of the US and Sweden, Journal of Sex Research, 34, 67-77.

4. Merkle, R. & Richardson, R.A. (2000). Digital dating and virtual relating. Family Relations, 49, 187-193.

4. Wybór współmałżonka

Podstawowe zagadnienia

1. Historia badań nad preferencjami małżeńskimi

2. Czynniki socjo-demograficzne i psychologiczne wpływające na wybór współmałżonka

3. Różnice kulturowe. Porównanie chińskich i amerykańskich ogłoszeń matrymonialnych

Literatura

1. Buss, D.et al. (2001). Half century of mate preferences. The cultural evolution of values. Journal of Marriage and the Family, 63, 491-503.

2. Goodwin, R. (1999). Personal relationships across cultures. London: Routledge (s. 47-74).

3. Linlin, P. (1990). Matchmaking via personal advertisements in China vs. in the United States. Journal of Popular Culture, 23, 163-170.

5. Kulturowe wzory ról małżeńskich

Podstawowe zagadnienia

1. Patriarchalny podział rół małżeńskich, fenomen machismo

2. Podział ról w polskim małżeństwie

3. Kulturowe zróznicowanie ról małżeńskich. Chiny, Japonia i Indie

Literatura:

1. Puchnarewicz, E. (1997). Pozycja społeczna współczesnej kobiety arabskiej. W: Z. Gorczyńska (red.) Płeć, kobieta, feminizm. Gdańsk: UG.

2. Duch, D. (2002). O władzy w rodzinie. W: M. Fuszara (red.) Kobiety w Polsce na przełomie wieków. Warszawa: ISP.

3. Mayo, Y., Resnick, R. (1996). The impact of machismo on Hispanic women. Journal of Women and Social Work, 11, 257-270.

4. Arcimowicz, K. (1997).Wzory męskości propagowane w podręcznikach. W: J. Brach–Czaina (red.) Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Białystok: Trans- Humana (ss. 206-221).

6. Psychologia rodziny poligamicznej

Podstawowe zagadnienia

1. Podział obowiązków w małżeństwach poligamicznych

2. Dzieci z rodzin poli- i monogamicznych

Literatura

1. Al-Krenawi, A. & Lightman, E.S. (2000). Learning achievement, social adjustment, and family conflict among Bedouin-Arab children from polygamous and monogamous families. Journal of Social Psychology, 140, 345-355.

2. Singha, D. (1985). Three types of family structure and psychological differentiation. A study among the Jaunsar-Bawar society. International Journal of Psychology, 20, 693-708.

3. Tibatemwa, L. (1997). Women’s violent crime in Uganda (ss. 122-158). Kampala: Fountain Publ.

4. Stern, P.R. & Condon, R.G. (1995). Marriage, spouse exchange, and infatuation among the Copper Inuit. W: W. Jankowiak (red.) Romantic passion: A universal experience? New York: Columbia University Press.

7. Struktura rodziny, więź międzypokoleniowa i... komunizm

Podstawowe zagadnienia

1. Rodzina nuklearna i wielopokoleniowa. Badania Jamesa Georgasa

2. Międzypokoleniowe więzi w rodzinie

3. Struktura rodziny, ideologia i postęp: teoria Emannuela Todda

Literatura

1. Georgas, J. et al. (2001). Functional relationships in the nuclear and extended family. A 16 cultures study. International Journal of Psychology, 36, 289-301.

2. Todd, E. (1985). Explanation of ideology. Oxford: Blackwell

3. Sokal, U. (2001). Czynniki wpływające na kształtowanie się więzi w rodzinie. W: Z.Tyszka (red.) Współczesne rodziny polskie. Poznań: UAM

4. Woods, R.D. (1996). Grandmother roles: A cross-cultural view. Journal of Instructional Psychology, 23, 286-293.

8. Dziecko w rodzinie. Kultura i socjalizacja

Podstawowe zagadnienia

1. Znaczenie dziecka w rodzinie. Badania porównawcze "Value Of Children"

2. Kultura a filozofia wychowywania dzieci

3. Wpływ oddziaływań socjalizacyjnych na poznawcze i społeczne funkcjonowanie dziecka

4. Badania Cigdem Kagitcibasi

Literatura:

1. Gardiner, H.W. & Kosmitzki, C. (2002). Lives across cultures. Cross-cultural human development.

Boston: Allyn & Bacon (ss. 57-74 oraz 217-229)

2. Trommsdorf, G. et al. (2002). Value of children and intergenerational relations in cultural context. W: P. Boski et al. (red.) New directions in cross-cultural psychology (s. 581-602). Warszawa: Wyd. IP PAN.

3. Nikitorowicz, L. (2001). Rodzina w procesie kształtowania tożsamości kulturowej w dobie regionalizacji i globalizacji. W: Z.Tyszka (red.) Współczesne rodziny polskie. Poznań: UAM

4. Kagitcibasi, C. (2002). A model of family change in cultural context. W: W. Lonner et al. (red.) Online Readings in Psychology and Culture, Unit 12.1 (www.ac.wwu.edu)

9. Kulturowe, społeczne i światopoglądowe wyznaczniki trwałości związku

Podstawowe zagadnienia

1. Wygasanie miłości w małżeństwie "romantycznym" i aranżowanym

2. Światopogląd małżonków a stabilność małżeństwa

3. Kultura a rozwód i możliwość powtórnego małżeństwa. Islam i hinduizm

Literatura:

1. Baumeister, R.F. & Bratslavsky, E. (1999). Passion, intimacy, and time. Personality and Social Psychology Review, 3, 49-67.

2. Borowiak, A. & Szarota, P. (2004). Swiatopogląd partnerów jako modulator miłości. Studia Psychologiczne,42, 15-26

3. Bauman, Z. (2003). Razem osobno (ss. 9-60). Kraków: Wyd. Literackie

4. Xiaohe, X. & Whyte, M.K. (1990). Love matches and arranged marriages: A Chinese replication. Journal of Marriage and the Family, 52, 709-722.

10. Modele dobrze funkcjonującego związku i ich ograniczenia kulturowe

Podstawowe zagadnienia

1. Model zdrowego systemu rodzinnego Barnhilla

2. Znaczenie komunikacji w rodzinie: modele Gottmana i Hendricków

3. Kulturowe ograniczenia przedstawionych modeli. Kultura a terapia rodzinna. Przykłady z Indii i Afryki

Literatura:

1. Gottman, J.M. & Levenson, R.W. (2002). A two-factor model for predicting when a couple will divorce, Family Process, 41, 159-198.

2. Jodłowska, M. (2001). Konflikty w międzykulturowych małżeństwach mieszanych. W: Z.Tyszka (red.) Współczesne rodziny polskie. Poznań: UAM

2. Barnhill, L.R. (1979). Healthy family systems. Family Coordinator, 28, 94-101.

3. Nippoda, Y. (2002). Japanese culture and therapeutic relationship. W: W. Lonner et al. (red.) Online Readings in Psychology and Culture, Unit 10.3 (www.ac.wwu.edu)