KONSPEKT

Szkoła: V Liceum Ogólnokształcące

Klasa: II a

Data odbycia lekcji: 10 IV 2008 r.

Studentka: Aleksandra Kaszuba

Nauczyciel: mgr Banaś

Metodyk: dr Renata Makarewicz

Temat: „…wchłaniajmy potoków szmer”- poetycka percepcja świata wszystkimi zmysłami
( impresjonistyczna twórczość K. Przerwy-Tetmajera).

1. Cele lekcji:

1. poziom wiadomości:

- uczeń wie, kim jest Kazimierz Przerwa-Tetmajer;

- uczeń wie o ważnym w poezji Tetmajera motywie tatrzańskim;

- uczeń zna impresjonistyczne utwory poety młodopolskiego: Melodia mgieł nocnych, Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej;

- uczeń wie, kim jest Leon Wyczółkowski i zna kilka jego obrazów;

2. poziom umiejętności:

- uczeń potrafi wyjaśnić pojęcie impresjonizmu i wskazać, jak metoda impresjonistyczna funkcjonuje w liryce;

- uczeń wskazuje cechy metody impresjonistycznej w konkretnych utworach poetyckich;

- uczeń zwraca uwagę na środki poetyckie zastosowane w wierszu i określa ich funkcje
w tekście;

- uczeń potrafi porównać obrazowanie poetyckie z malarstwem;

3. poziom postaw:

- uczeń wyraża swoją opinię na temat poznanych reprodukcji malarskich;

- uczeń doznaje przeżyć estetycznych, świadomie obcuje ze sztuką.

2. Metody nauczania:

- impresyjno-eksponująca,

- heurystyczna,

-oglądowa.

3. Środki dydaktyczne:

- teksty liryczne do analizy i interpretacji,

- reprodukcje obrazów Leona Wyczółkowskiego.

4. Literatura merytoryczna:

- Tetmajer Przerwa K., Poezje wybrane, oprac. i wstępem poprzedził J. Krzyżanowski, Wrocław 1968;

- Krzysztofowicz-Kozakowska S., Stolot F., Historia malarstwa polskiego, Kraków 2000;

- Tatry w poezji i w sztuce polskiej, przedmowa, wybór i opracowanie M. Jagiełło, Kraków 1975.

Etapy lekcji	Czynności nauczyciela	Czynności uczniów
I ogniwo	- wita się z uczniami, prosi o napisanie imion na kartkach i postawienie ich na ławkach; - pokazuje reprodukcje obrazów Leona Wyczółkowskiego przybliżając równocześnie jego sylwetkę; - zapowiada, że lekcja dotyczyć będzie poety, który również fascynował się Tatrami, ale ich piękno opisywał słowem, mówi, że chodzi o Kazimierza Przerwę-Tetmajera, który urodził się w Ludzimierzu na Podhalu i z Tatrami związany był od dziecka. Napisał kilkadziesiąt wierszy tematycznie związanych z górami, utwory prozatorskie, np. cykl opowieści Na Skalnym Podhalu, powieść historyczną Legenda Tatr. W Zakopanem na chacie góralskiej, w której przemieszkiwał, umieszczono pamiątkową tablicę.	- witają nauczyciela; - oglądają prezentowane reprodukcje i słuchają informacji, które przekazuje im nauczyciel;
II ogniwo	- rozdaje uczniom utwór pt. Melodia mgieł nocnych i prosi o odczytanie go przez jednego z przedstawicieli klasy; - prosi uczniów, by podczas wspólnej analizy wiersza, notowali sobie pojawiające się wnioski; Na początek pyta: Kim jest podmiot liryczny tego wiersza? Prosi o wskazanie odpowiednich fragmentów; Jaki środek stylistyczny widoczny jest w przedstawieniu mgieł? Czemu on służy? Jaka pora dnia została opisana? Prosi o przytoczenie właściwych słów tekstu. Jaki jest nastrój utworu? Prosi o wskazanie odpowiednich fragmentów. Co można powiedzieć o krajobrazie? Jakie barwy, dźwięki dominują? Czy zauważacie jakieś właściwości dźwiękowe tekstu? Co możecie o tym powiedzieć? Jakimi zmysłami odbieramy opisane zjawiska? - prosi o zapisanie tematu lekcji; - pyta, czy po analizie wiersza uczniowie potrafią wskazać, jaką metodą opisu posłużył się poeta; - prosi o wskazanie cech tej metody; - pyta, jakie podobieństwa i różnice dostrzegają uczniowie w sposobie przedstawienia krajobrazu Tatr przez malarza Wyczółkowskiego i poetę Tetmajera; zaznacza, że Wyczółkowski nie zaadaptował w pełni impresjonistycznej metody i nie podporządkował się wymogom techniki. Jednak dokonał analizy wzajemnego oddziaływania czystych barw, zestawił tony ciepłe i zimne, zderzył żółcienie z błękitem. - pyta, który sposób im osobiście bardziej odpowiada; - rozdaje kolejny tekst Tetmajera( Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej), mówi uczniom o Świnicy i o Dolinie Wierchcichej, prosi o uważne przeczytanie tekstu i samodzielną interpretację według wypisanych pytań;	- jeden z uczniów czyta głośno tekst; - odp., iż podmiotem są tytułowe mgły, mówiące o sobie „my”, wskazują czasowniki w 1. os. l. mn.,; - mówią o antropomorfizacji, jakiej podlegają w utworze mgły i inne zjawiska przyrody, np. spadająca gwiazda kona, promienie gwiazd przybijają do skał mosty z mgieł; stwierdzają, iż środek ten pełni funkcję obrazotwórczą; - mówi, że opis dotyczy nocy, na co wskazuje sam tytuł, a także świecący księżyc, gwiazdy, śpiące wody w kotlinie, latające nietoperze, sowy, ćmy; - nastrój jest nieco tajemniczy, ponieważ sceny rozgrywają się w nocy, jest cicho, słychać tylko szmery, szumy, szepty, mgły lekko pląsają z wiatrem; - mówią, że krajobraz zmienia się jak w tańcu, wszystko spowijają mgły widoczne w blasku księżyca, na zboczach kwitną barwne i wonne kwiaty; - wskazują na melodyjność tekstu, zauważają zastosowaną instrumentację głoskową, mówią o nagromadzeniu takich głosek, jak: ś, ć, sz, dz, rz, m, n; - mówią o słuchu ( szumy, szmery, szepty), zapachu ( rzeźwa woń kwiatów), wzroku ( blask księżyca, barwne kwiaty, głąb błękitna); -zapisują temat; - mówią, iż jest to metoda impresjonistyczna; - opis jest subiektywny, sceny są ulotne, dominują delikatne kolory i blaski, nacisk położony jest na warstwie brzmieniowej tekstu, utwór literacki upodobniony do utworu muzycznego, panuje określony nastrój; - wskazują przede wszystkim na inny materiał twórczy, na to, co można pokazać za pomocą pędzla, a co za pomocą słowa, jakie są tego konsekwencje; - wyrażają swoje opinie; - czytają utwór, samodzielnie pracują z tekstem;
III ogniwo	-prosi o podsumowanie, czego uczniowie dowiedzieli się na lekcji, co potrafią powiedzieć o metodzie impresjonistycznej w twórczości Tetmajera; - dziękuje za prace na lekcji, żegna uczniów;	- jeszcze raz wymieniają cechy impresjonistyczne ujawniające się w liryce; - żegnają nauczyciela.

Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej

Taki tam spokój… Na gór zbocza

światła się zlewa mgła przezrocza,

na senną zieleń gór.

Szumiący z dala wśród kamieni

w słońcu się potok skrzy i mieni

w srebrnotęczowy sznur.

Ciemnozielony w mgle złocistej

wśród ciszy drzemie uroczystej

głuchy smrekowy las.

Na jasnych, bujnych traw pościeli

pod słońce się gdzieniegdzie bieli

w zieleni martwy głaz.

O ścianie nagiej, szarej, stromej,

spiętrzone wkoło skał rozłomy

w świetlnych zasnęły mgłach.

Ponad doliną się rozwiesza

srebrzystoturkusowa cisza

nieba w słonecznych skrach.

Patrzę ze szczytu w dół: pode mną

przepaść rozwarła paszczę ciemną-

patrzę w dolinę, w dal:

i jakaś dziwna mię pochwyca

bez brzegu i bez dna tęsknica, niewysłowiony żal…

Odpowiedz na pytania dokładnie analizując utwór i posługując się właściwymi cytatami:

1. Kim jest podmiot liryczny tego wiersza?

2. Jaka pora dnia została opisana?

3. Jaki jest nastrój utworu?

4. Co można powiedzieć o krajobrazie? Jakie barwy, dźwięki dominują? Jakimi zmysłami odbieramy opisane zjawiska?

5. Wskaż cechy impresjonistyczne ujawniające się w utworze.

Leon Wyczółkowski żył na przełomie XIX i XX w., uchodzi za wybitnego polskiego malarza. Malował początkowo portrety, sceny salonowe, później krajobrazy ukraińskie, wreszcie po 1898 roku głównym tematem zainteresowań Wyczółkowskiego stały się Tatry. Stworzył cykl Legendy tatrzańskie złożony z 28 pasteli. Jednym z najpiękniejszych jest pastel U wrót Chałubińskiego. Kompozycje te rysowane były o różnych porach dnia, roku, przy różnym oświetleniu i w różnych warunkach atmosferycznych.

Wyczółkowski nie zaadaptował w pełni impresjonistycznej metody i nie podporządkował się wymogom techniki. Jednak dokonał analizy wzajemnego oddziaływania czystych barw, zestawił tony ciepłe i zimne, zderzył żółcienie z błękitem.

Impresjonizm (fr. impressionisme)

- subiektywny, jednostkowy odbiór świata;

- opis zsubiektywizowany, momentalny, ukazujący ulotne właściwości rzeczy;

- nacisk na nastrojowość;

- walory brzmieniowe, często utwór liryczny upodabniany do dzieła muzycznego.

Świnica- szczyt w Tatrach Wysokich o dwóch wierzchołkach różniących się wysokością 10 m., wyższy ma 2301 m. n. p. m.; Świnica ma kształt piramidy skalnej, stanowi świetny punkt widokowy; szczyt góruje nad trzema dolinami: Doliną Gąsienicową i Doliną Pięciu Stawów w Polsce oraz Doliną Cichą na Słowacji.

Dolina Cicha ( Wierchcicha)- należy do największych dolin tatrzańskich, ma długość 16 km, przez całą dolinę przepływa potok o nazwie Cicha Woda.Melodia mgieł nocnych

(Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)

Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie,

lekko z wiatrem pląsajmy po przestworów głębinie…

Okręcajmy się wstęgą naokoło księżyca,

co nam ciała przeźrocze tęczą blasków nasyca,

i wchłaniajmy potoków szmer, co toną w jeziorze,

i limb szumy powiewne i w smrekowym szept borze,

pijmy kwiatów woń rzeźwą, co na zboczach gór kwitną,

dźwięczne, barwne i wonne, w głąb wzlatujmy błękitną.

Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie,

lekko z wiatrem pląsajmy po przestworów głębinie…

Oto gwiazdę, co spada, lećmy chwycić w ramiona,

lećmy, lećmy ją żegnać, zanim spadnie i skona;

puchem mlecza się bawmy i ćmy błoną przeźroczą,

I sów pierzem puszystym, co w powietrzu krąg toczą,

nietoperza ścigajmy, co po cichu tak leci,

jak my same, i w nikłe oplątajmy go sieci,

z szczytu na szczyt przerzućmy się jak mosty wiszące,

gwiazd promienie przybiją do skał mostów tych końce,

a wiatr na nich na chwilę uciszony odpocznie,

nim je zerwie i w pląsy znów pogoni nas skocznie…

---