GRZYBY
1. Leczenie pneumocystozy
- Trimetoprim/Sulfametaksazol (TMP-SMX) lek pierwszego rzutu, terapia sekwencyjna,
- Pentamdyna (lek pierwszego rzutu lub lek alternatywny, droga dożylna i aerozol)
- Inne leki stosowane pojedynczo lub w skojarzeniu (Dapson z TMP, klindamycyna i primachina, Atovaquone i trimetreksat)
- Chemioterapeutyki p/grzybicze nie wykazują aktywności (wyjątek: Sordaryna i Azasordaryna, nowe inhibitory syntezy białka)
2. Mechanizmy działania leków p/grzybiczych
ham syn białka: serdaryny, azaserdaryny
syn kwasu nukleinowego: flucytazyna
zniszczenie mikrotubul i zahamowanie mitozy.
Bezpośrednie uszkodzenie błony: polieny
Błona kom: inhibitory syntezy ergosterolu: azole, allylaminy
Ściana kom: inhibitory: syntezy glukanu (echinokandyny), syntezy chityny (gryzeofulwina)
3. Echinokandyny
nowa, wysoce selektywna klasa półsyntetyucznych lipopeptydów (hamują syntezę beta-1,3-glukanów, które są ważnymi składnikami ściany kom grzybów. Związki te nie występują w komórkach ssaków. Wykazują działanie grzybobójcze (fungicydowe) wobc Candida spp i grzybostatyczne (fingistatyczne) wobec Aspergillus spp.
Co najmniej trzy echinkandyny są w badaniach: kaspofungina jest dopuszczna do leczenia inwazyjnej kandydiazy i spergilozyl anidulafungina, mikafungina.
Spektrum aktywności jest ograniczone do tych grzybów, gdzie beta-1,30glukany są dominującym składnikiem ściany kom (aktywne wobec Candida i Aspergillusl wysoka aktywość wobec szczepów Candida spp opornych na flukonazol, zróżnicowana aktywnośc wobec grzybów ciemnych i endemicznych dimorficznych patogenów
NIE wykazują aktywności wobec: C. Neoformans, Trichosporon spp, Fusarium spp, inne hialoniwe pleśnie, zygomycetes
4. Worykonazol
nowy związek triazolowy, o szerokim spektrum, z aktywnością wobec: Candida, łacznie z krusei, glabrata, albicans opornymi na flukonazol, C. Neoformans, Trichosporum spp, Aspergillus spp łącznie z terreus opornym na amfoterycynę B, Fusarium spp, grzyby ciemne, patogeny dimorficzne,
NIE wykazują aktywności wobec Zygomycetes,
Droga doustna i dożylna,
Dobra penetracja do OUN i in tkanek
Działa fungistatycznie na drożdżaki i fungicydatnie na Aspergillus spp.
5. Chemioterapeutyki p/grzybicze stosowane w lecznictwie
makrolidy niepolienowe gryzeofulwina
azole: bifonazol, butokon-, chlormid-, dim-, ekon-, fentikon-, flukon-, itrakon-, izokon-, ketokon-, klotrym-, mikon-, oksykon-, terkon-, tiokon,
makrolidy polienowe: amfoterycyna B, nystatyna, polifungina, natamycyna
pochodne fluoropirydyny: flucytozyna
pochodne pirydynonu: cyklopiroks
pochodne morfoliny: amorfolina
alliloaminy: naftyfina, terbinafina
MAKROLIDY POLIENOWE
produkty promieniowców,
działanie grzybobójcze do większości grzybów patogennych (dermtofity, drożdżaki, dimorficzne, pleśniowe, a także bakterii z rodzaju Mycoplasma
wszystkie polienowe nie wchłaniają się z pokarmowego, do miejscowych zakażeń
Fungizone (amfoterycyna B+ deoksycholan sodu)- dożylny, nefrotoksyczny
działają na błony kom zawierające sterole (ergosterol), uszkadzają ją powodując wypływ K a potem innych większych- zahamowanie metabolizmu- śmierć,
tetraeny: nystatyna, polifungina; heptaen: amfoterycyna B
nystatyna i polifungina mają taki sam zakres działania, plifungina ma mniejsze MIC
natamycyna: duża aktywność wobec drożdżaków i drożdżopodobnych, pleśniowych, dermatofitów; pierwotniaki,
amfoterycyna B ma najwyższą aktywność, najszersze spektrum, ale też największą toksyczność,
NIEPOLIENOWE
zróżnicowany zakres działania,
w lecznictwie tylko gryzeofulwina
gryzeofulwina: zawiera Cl, zaburza syntezę chityny
leczenie grzybic wywołanych przez dermatofity, miejscowo i doustnie,
IMIDAZOLE
syntetyczne, na błonę komórkową
metronidazol (b. Bezwzględnie beztlenowe), tynidazol, nirydazol, tiabendazol i mebendazol (Trichophyton, Microsporum, Aspergillus), lewamizol- pierwotniaki, robaki,
klotrymazol i mikonazol (drożdżaki, pleśnie, ameby, b. G+)
ekonazol i izokonazol- grzyby i bakterie
NIE wobec G-
Ketokonazol i flukonazol do grzybic układowych,
FLUCYTOZYNA
blokuje syntezę białek w rybosomch; przez pokarmowy; grzybice układowe,
wysoka akty wobec drożdżaków, drożdżopodobnych, pleśniaków Aspergillus, Phialophora
NIE na dimorficzne (Hialoplasma, Blastomyces)
OPORNOŚĆ: zmiana w mechanizmie czynnego transportu przez ścianę i/lub zniesienie aktywności dezaminazy cytozyny,
Efekt synergistyczny z amfoterycyną B
POCHODNE MORFOLINY
amorfolina: stosowanie miejscowe
hamuje konwersję lanosteroli do zymosterolu oraz fekosterolu do episterolu przez hamowanie odpowiednich enzymów w komórce grzyba (zahamowanie syntezy ergosterolu, akumulacja nieprawidłowych steroidów w błonie kom i cytoplazmie)
wysoka aktywność grzybobójcza (dermatofity, inne grzyby wywołujące grzybice paznokci, C. Neoformans, zróżnicowana aktywność wobec gatunków Candida; Histoplasma capsulatum, Blastomyces dermatitidiss
LEKI ANTYRETROWIRUSOWE
1. Inhibitory integrazy HIV
- integracja cząstki HIV jest katalizowana przez enzym wirusa zwany integrazą,
proces ten składa się z 3 etapów
- składania kompleksu DNA
- kształtowania kom DNA
- przemieszczenie się łańcucha prowadzące do związania wirusowego i komórkowego DNA
preparaty badane:
- S-1360: faza II i III u ludzi
2. inhibitory wejścia HIV
- inhibitory wiązania się z rec CD4 (PRO 542: białko powstałe z połączenia CD4 i IgG2: podobne do przeciwciała; wiąże się z gp 120 HIV)
- inhibitory rec chemokinowych (schering C SCH 351125, SCH-C), inhibitor rec CCR5
- inhibitory fuzji (Enfuwiryd T-20; peptydowy inhibitor fuzji HIV; łączy się z fragmentem cząsteczki gp 41 HIV zapobiegając fuzji błony wirusa i bł kom)
3. nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy RT
- hamowanie replikacji wirusów przez działanie jako nukleozydowe analogi interferujące z wirusową polimerazą DNA
- lek w zakażonej komórce uzyskuje aktywną postać trifosforanową, która konkurencyjnie hamuje RT
- zahamowanie budowy DNA
- aktywne wobec HIV-1 i HIV02 oraz HTLV-1 (ludzki wirus limfotropowy)
4. inhibitory odwrotnej transkryptazy HIV
- analogi nie-nukleozydowe (newirapina NVP, delawirdyna DLV, efawirenz EFV, kalanolid A, kaprawiryna Ag 1549, DPC-083, TMC 123
- analogi nukleotydów (tenofowir TDF, GS-7340)
- analogi nukleozydów (zydowudyna ZDV, AZT; didanozyna ddj, zalcytabina ddC, stawudyna d4T, lamiwudyna 3TC, abakawir ABC, emtricytabina ETC, amdoksowir DADP
emtricytabina ETC
syntetyczny analog nukleozydu cytozyny, aktywność wobec HBV i HIV, nowy inhibitor odwrotnej transkryptazy (jest wbudowywany z 10-krotnie wyższą wydajnością niż lamiwudyna podczas odwrotnej transkrypcji); oporność na ETC jest związana z substytucją M184V w odwrotnej transkryptazie, podobnie w przypadku lamiwudyny; podawana 1x dziennie, trwa ocena schematu 1x dzienie: ETC skojarzona z didanozyną i efawirenzem (program ten u ponad 90% pacjentów pozwala na uzyskanie supresji poziomu RNA HIV do liczby niższej niż 50 kopii w ml po 24h; supresja utrzymuje się przez 96 tyg)
5. inhibitory proteazy HIV
- hamowanie proteazy HIV, hamowanie replikacji HIV, zmniejszenie liczby kopii wirusa, interakcje z innymi lekami: konkurencja o enzym metabolizujący CYP3A4
- saquinavir SQV, ritonavir RTV, indinavir IDV, nelfinavir NFV, amprenavir APV, lopinavir/ritonavir LPV/r, atazanavir ATV, tipranavir TPV, mozenavir DMP, TMC 114.
6. nienukleozydowe inhibitory RT
- selektywne hamowanie RT i replikacji HIV-1, nie działają na RT u innych retrowirusów, nie wymagają fosforylacji
TERAPIA ANTYRETROWIRUSOWA (HAART)
- terapia skojarzona z wykorzystaniem kilku leków o różnych mechanizmach działania lub leków o różnych właściwościach farmakokinetycznych,
- różne programy lecznicze są stosowane,
- trwają prace nad poprawą właściwości leków antyretro stosowanych obecnie (opracowano nowe formulacje leków: didanozyna i stawudyna 1x dziennie, lawiwudyna i newirapina 1x dziennie, zydowudyna, zalcytabina i nelfinawir 2x dziennie)
LEKI PRZECIWGRYPOWE
1. inhibitory neuraminidazy NA wirusa grypy typu A i B
- hamowana adhezja wirusa do rec komórkowego (kwas neuraminowy) oraz uwalnianie nowych wirionów
- preparaty: oseltamiwir (prolek doustny, metabolizowany do leku przez esterazy wątrobowe, przenika do płuc: stężenie zbliżone do stężeń w surowicy, wydalany przez nerki: związek aktywny, nie powikłane zakażenia objawowe Influenzavirus Ai B u dorosłych); zanamiwir (miejscowa droga podania we wrotach zakażenia, donosowe, inhalacja-nebulizacja)
2. amantadyna
- hamuje uwalanianie wirusa grypy typu A z otoczki we wczesnej fazie replikacji oraz hamuje fuzję błon indukowaną przez Influenza A virus, leczenie grypy i profilaktyka)
ACYKLOWIR
- inhibitor polimerazy DNA- wirusa HSV i wirusa półpaśca, słabsze do EBV i CMV
stosowany w leczeniu opryszczki narządów płciowych, ospy wietrznej i półpaśca, u chorych z obniżona odpornością,
wchłania się dobrze z rogówki, błony śluzowej nosa, z pokarmowego, miejscowo, doustnie lub dożylnie,
GANCYKLOWIR
swoisty inhibitor polimerazy CMV,
skuteczność w leczeniu zakażeń pokarmowego, zap płuc, mononukleozy zakaźnej u pacjentów z obniżoną odpornością,
duża toksyczność,
ZYDOWUDYNA
aktywna Z jest wbudowana za pomocą odwrotnej transkryptazy w miejsce trójfosforanu tymidyny do prowirusowego DNA retrowirusów,
inhibitor RT, leczenie HIV,
duża toksyczność,
WYKŁAD 6
ANTYBIOTYKOTERAPIA
Chemioterapia - leczenie zakażeń i nowotworów za pomocą leków syntetycznych w szerokim znaczeniu - stosowanie leków syntetycznych
- chemioterapia przeciwbakteryjna
- przeciwwirusowa
- przeciwgrzybicza
- przeciwpasożytnicza
- przeciwpierwotniakowa
- przeciwrobacza
Chemioprofilaktyka - zapobieganie zakażeniom za pomocą chemioterapeutyków
Antybiotyki przeciwbakteryjne - Podstawowe klasy
- ANTYBIOTYKI B- LAKTAMOWE ( b-laktamy)
- Aminoglikozydy i aminocykitole
- Grupa MLS - Makrolidy - Linkozoamidy - Streptograminy
- Tetracykliny
- Antybiotyki peptydowe - Glikoproteiny - Polipeptydy
- Ansamycyny
- Chloramfenikole
- Inne
Przeciwbakteryjne chemioterapeutyki syntetyczne
- Sulfonamidy
- Chinolony
- Furany (nitrofurany)
- Nitroimidazole -Metronidazol -Tymidazol -Ornidazol -Stranidazol
- Tuberkulostatyki( przeciwgruźlicze) -PAS (kw. P-aminosalicylowy)-Izoniazyd
Rodzaje chemioterapii
Celowana - na podstawie wyniku antybiogramu = znany czynnik etiologiczny
Empiryczna - początkowa, bez oczekiwania na wynik antybiogramu = etiologia domniemana
Deeskalacyjna - początkowa, bez oczekiwania na wynik antybiogramu = etiologia domniemana
Monoterapia - jeden antybiotyk
Skojarzona - kilka antybiotyków jednocześnie
Ciągła - Antybiotyk podawany przez określony czas
Przerywana - te same dawki dobowe podawane z przerwami ( grzybice)
Pulsacyjna - terapia przerywana ze zmianą dawki antybiotyku ( leczenie zakażeń C. difficile)
Sekwencyjna - Antybiotyk ten sam( lub rózne ) podowany drogą iniekcyjną i doustną
Badania bakteriologiczne powinny poprzedzać wybór chemioterapeutyku- dotyczy to chemioterapii zarówno celowanej jak i empirycznej
Polityka antybiotykowa ( racjonalny wybór antybiotyku do chemioterapii empirycznej )
Istnieje tendencja do:
- skracania czasu podawania antybiotyków w ostrych zakażeniach pozaszpitalnych ( np. 1 -3 dni leczenie zakażeń dróg moczowych )
- liczba dawek
Chemioterapia sekwencyjna
- antybiotyk iniekcyjny ( 1-3 dni)
- antybiotyk doustny
CHEMIOTERAPIA EMPIRYCZNA
zakłada wybór właściwego antybiotyku (racjonalna selekcja chemioterapeutyków) do terapii zakażeń bakteryjnych bez oczekiwania (48 - 72h) na wynik badania bakteriologicznego w odróżnieniu od chemioterapii celowanej
Cel: Zapewnienie najbardziej skutecznej terapii i zminimalizowanie ryzyka selekcji szczepu/ów opornego
Założenia:
- antybiotyk o szerokim spektrum pokrywając z dużym prawdopodobieństwem domniemany czynnik etiologiczny zakażenia ( monoterapia) lub
- terapia skojarzona - bez oczekiwania na wynik badania bakteriologicznego
Zmiana antybiotyku po 48- 72 godzinach tj. po otrzymaniu wyniku badania mikrobiologicznego na celowany (jeśli antybiogram wskazuje na wcześniejszy błędny dobór antybiotyku)
Zastosowanie, m.in:
-Pacjenci z rozpoznanym wentylacyjnym zap. Płuc ( VAP)
-Ciężki stan kliniczny
- ciężka posocznica ( sepsis)
TERAPIA DEESKALACYJNA
+Zmiejszenie ryzyka niepomyślnego przebiegu zakażenia
+Zmiejszenie ryzyka selekcji szczepu opornego jeśli wcześnie zostanie zmieniona terapia
MECHANIZM DZIAŁANIA GŁÓWNYCH CHEMIOTERAPEUTYKÓW PRZECIWBAKTERYJNYCH
Synteza ściany komórkowej (PBPs)
Cyklosporyna
Wankomycyna
Niacytracyna
Penicylina (B- laktamy)
Cefalosporyna
Karbapenteny
Monobaktamy
Metabolizm kwasu foliowego
Sulfonamidy
Struktura cytoplazmatyczna , zaburzenia PABA-DHF-THF
Polimyksyny, Kolistyna
Synteza kw.nukleinowych - Gyraza DNA
Chinolony
Polimeraza RNA- DNA- zależna (gruźlica)
Ryfampicyny
Hamowanie syntezy białka
Inhibitory 50S
Erytromycyna
Kindamycyna
Linkomycyna
Makrolidy
Streptograminy
Chloramfenikol
Kindamycyna
Inhibitory 30S
Tetracykliny
Aminoglikozydowe
Aminocyklytole ( Spektromycyna) -( rzeżączka przy oporności na Erytromycyne, Penicyline)
Streptomycyna
Kanamycyna
Gentamycyna
Synteza białka t RNA
Mupirocyna (odporne gronkowce)
ANTYBIOTYKI STOSOWANE W TERAPII W ZALEŻNOŚCI OD DOMNIEMANEGO
CZYNNIKA ETIOLOGICZNEGO
Acitenobacter baumannii --- karbapenemy ( imipenem, meropenem); sublaktam
Pseudosomonas aeruginosa --- cefepim, ceftazydym, Aminoglikozyd, Chinolon(ciprofloksacyna), Karbapenem(imipenem)
Enterobacteriaceae
ESβL (-) cefalosporyny III lub IV gen.
ESβL (+) penicyliny/ inhibitory β laktamazy, karbapenem, chinolin
AmpC(+) - Enterobacter, Serratia
Karbapenem, chinolon
Beztlenowce:- penicyliny/inhibitor β- laktamazy
- cefalosporyny III lub IV gen+ klindamycyna
- C.difficile - metronidazol lub wankomycyna
Metycylinooporne gronkowce ( MRS)
MRSA - glikopeptydy: teikoplanina lub wankomycyna
MRCNC(MRCoNS) - (gdy oporne na wankomycynę )
Oksazolidon- linezolid
Syncerid ( quinuprystyna+ dalfoprystyna; streptograminy)
Wykrycie zmienionych właściwości β- laktamaz wytwarzanych przez pałeczki gram (-)
ESβL ( extended spektrum beta- lactamase)
Wyklucza stosowanie w leczeniu penicylin bez inhibitorów, cefalosporyn i monobaktamów(Aztreonam)
IRT ( inhibitor- resistant TEM- B- lactamase)
AmpC -β- laktamazy indukowane- AmpC ( IBL+)
Gen a,PC w chromosomie
β- laktamazy konstytutywne
gen ampC na plazmidzie
gen ampC w chromosomie
Wyklucza stosowanie w leczeniu antybiotyków β- laktamowych, łącznie z preparatami skojarzonymi z inhibitorami, inhibitorami wyjątkiem karbapenemów ( imipenem, meropenem)
β- laktamazy
enzymy inaktywujące antybiotyki β- laktamowe poprzez hydrolizę pierścienia β- laktamowego w cząsteczce leku
Strategia terapii VAP
1)monoterapia ( szerokowachlarzowy antybiotyk)
2)terapia deeskalacyjna
3)skojarzona
4)okresowa cyrkulacja antybiotyków z eliminacją określonej grupy
Późne VAP z ciężkim stanem klinicznym, gdzie rozważona jest etiologia
Enterobacteriaceae ESBL + , P. aeruginosa, MRSA
+ piperacylina/tazobaktam+ aminoglikozyd( + antyb. o aktywności anty_MRSA)
+ karbapenem+ aminoglikozyd( + antyb. o aktywności anty_MRSA)
+ ceftazydym lub cefepim lub aminoglikozyd ( + antyb. o aktywności anty_MRSA)
TERAPIA SKOJARZONA EMPIRYCZNA POLICHEMIOTERAPIA
zalety+
- poszerzenie spektrum potencjalnych czynników zakażenia bakteryjnego(zakażenia mieszane)
- uzyskanie efektów synergistycznego działania (spotęgowane działanie 2 związków)
- opóźnienie rozwoju bakteryjnej oporności
- zmniejszenie dawek leków o znanych efektach niepożądanego działania
- wielkość i liczba dawk może pozostawać w związku z występowaniem lub brakiem efektu poantybiotykowego
OGÓLNE ZASADY W LECZENIU ZAP. PŁUC
Przed leczeniem -- materiał do badań mikrobiol.
Początkowa chemioterapia empiryczna
Po uzyskaniu wyniku - empiryczna - celowana
Restrykcyjne stosowanie antybiotyków
- aktywne wobec gram +, gdy w materiale SA tylko gram +
- gdy MSSA - zmienić wankomycynę na kloksacylinę
- gdy Klebsiella/E.coli ESBL(-) - antybiotyk szerokowachlarzowy zmienic na węższe spektrum
- gdy Enterobacter/Acinetobacter - karbapenem
- w zakażeniach Pseudomonas - lek o aktywności anty P. aeruginosa z aminoglikozydem lub karbapenemem
Czynniki etiologiczne zap. płuc, zakazenia pozaszpitalne:
+ Pseudosomonas aeruginosa, Burkholderia cepacia ( u chorych z mukowiscydozą, hypogammaglobulinemią)
+ Gram - i pałeczki jelitowe
Klebsiella pneumoniae ,
E. coli
+ Paciorkowce i bakterie j. ustnej ( osoby narażone, czyli alkoholicy, palacze, starsi ludzie)
+ zakażenia mieszane
+ zakażenia wtórne w trakcie lub po zak. wirusowych
+ Streptococcus pneumoniae ( 50 % dorosłych)
+ Heamophilus influenzae
+ Moraxella catarrhalis
+ S. Aureus
+ Chlamydophila pneumoniae
+ Mycoplasma pbeumoniae
+ Legionella pneumophila ( atypowe zap. płuc)
MYKOPLAZMY
Mycoplasma pneumoniae ---- wrażliwe są na makrolidy i tetracykliny
Mycoplasma hominis mogą być odporne na Tetracyklinę, doksycyklinę. Są oporne na erytromycynę, wrażliwe na klindamycynę
Czynniki wpływające na racjonalny wybór antybiotyku do terapii:
- Etiologia zakażeń bakteryjnych w zależności od lokalizacji zakażenia
-Naturalna oporność bakterii na antybiotyki
- Wewnątrzkomórkowa lub zewnątrzkomórkowa lokalizacja bakterii
-możliwość wytwarzania przez bakterie białkowych egzotoksyn
- Możliwość wystąpienia fazy stacjonarnej bakterii
-możliwość wyst, powikłań ( bakterie gram - rozpad komórek LPS (LOS) endotoksyna
- właściwości farmakologiczne, farmakodynamiczne, farmakokinetyczne antybiotyku
( optymalna droga podania leku)
- niepożądane objawy uboczne
- mechanizmy nabytej oporności
- prawidłowa interpretacja antybiogramów i testów dodatkowych określających niektóre mechanizmy lekooporności u bakterii
Spodziewana skuteczność chemioterapii
+ OCENA KLINICZNA- całkowite ustąpienie objawów chorobowych poprawa stanu chorego
+ OCENA BAKTERIOLOGICZNA- całkowita eliminacja czynnika etiologicznego przy zak. mieszanym częściowa eliminacja
SUMA OCENY BAKT. I KLINICZNEJ
Przyczyny niepowodzeń antybiotykoterapii
1)Lokalizacja ogniska zakażenia ( brak podziałów komórkowych bakterii faza log)
2)Wytwarzanie B- laktamaz przez ko-patogeny, czyli bakterie towarzyszące ze składu mikroflory (zakażenia mieszane)
3)Interferencja antybiotyku z innymi substancjami
4)Oporność
Selekcja bakterii podczas antybiotykoterapii
- krzyżowa oporność - mutacje punktowe w genach chromosomalnych
zmiana sposobu ekspresji genów
mutacje w genach regulatorowych
zmiana ekspresji oporności z indukowanej na konstytutywną
Oporne na cefalosporyny: pałeczki gram-
Oporne na klindamycynę : gram +
Oporne na makrolidy
Oporność na antybiotyki jest wazniejsza od zjadliwości, sprzyja rozprzestrzenianiu się bakterii w nowych niszach ekologicznych.
Oporność umożliwia przeżycie w środowisku zawierającym antybiotyk
Oporność wrodzona
Oporność nabyta , poprzez:
-Mutację we własnym materiale genetycznym
-Nabycie nowego DNA ( koniugacja, transdukcja, transfekcja)
ENTEROBACTER
Rozwój oporności na Cefalosporyny o rozszerzonym spektrum działania
- indukowana chromosomalna B- laktamaza AmpC
Mogą występować szczepy oporne na piperacylinę
Skuteczna wtedy jest fluorochinolony, karbapenemy kojarzone z aminoglikozydami, cefepim ( cefalosporyna IV gen)
dolny odcinek
cewka: Chlamydia trachomatis, N.gonoorrhoeae, U. urealiticum, Gardnella vaginalis
pęcherz: e.coli, k. pneumonie, enterococcus spp., gronkowce koagulazoujemne, Corynebacterium urealyticum
prostata: e.coli, klebsiella spp, eneterobacter spp, pseudomonas spp, Proteusz spp, enterococcus spp
dórny odcinek
o. odmiedniczkowe: e.coli, e. faecalis, Gronkowce kagulazo-, S. aureus, P.aeruginosa
p. odmniedniczkowe: gronk koagulacjo - candida spp, mycobacterium spp, mycoplasma hominis
cewnikowanie: e.coli, k. pneumonice, Proteusz mirabilis, pseudomonas spp, candida spp,
przewlekłe nawracające zakażenie drog moczowych- e. coli i inne pałeczki enterobacteriaceae
alarmowe: s. aureus, s. pyogenes, enterococ, pał G- wytwarzający B-laktamazy, P. aeruginosa, acintetobacter, C. difficile, salmonella spp, shigiella spp, Campylobacter spp, corynebacterium diphtheriae, Bordetella pertussis, N. meningitidis, S. pneumonie oporny na CIII i penicyl, Legionella pneumophila, Mycobacterium spp, wirusy: os.wietrznej, Odry, HIV, HIV, HCV, grypy
wskaźniki chem - autoklaw: tasmy w kaźnikowe TAS12tasmy wskaż samoprzylepne, Testy paskowe OK. - strip, testy emulacyjne TST
-sucha- taśmy wskaźnikowe tgp, rurki browe
wskaż biol - autoklaw- sporal a , atest 1262, duo spor, ssi for
- suche- sporal s , duo spor
geobacillus stearothermophilus , b. Subtilis
wskaż chem zimna - eo tasmy wskaznikowe samoprzylepne, groszki i kopki samoprzylepne, testy paskowe eo
- for - groszki samoprzylepne For , test paskowy FOR
wsaź biol - eo - Atest 1262, Duo-spor
for- SIM-FOR
met sedym: X= a*100*100/Pi R2T*0.2
met zderz = x=a*100/V*t
czystość leków
II 10 2 bak i grzybow ucho, nos, gardlo
5*10 2 i 102 g leki zaw surowice nat
III -
Doustne i docelowe- 103b 102 g 102 ent.
Nieuszk. Pow = 103b, 103g, 103 ent
Doustne 104b, 102g, 102 ent
poddane goracej H20 - 107b, 105g, 102ent
Terapia beztl:
Penicylina/ inhib
cefalosporyny 3 lub 4 gen + klindamycyna
c.difficile: metronidazol, wankomycyna
p. aeruginosa
cefepim, ceftazydym,
ciprofloksacyna, karbapenem (imipenem)
VAP
Piperacylina/tazobaktam +aminog+ anty MRS
Karbapenem +amingolog+ antyMrsa
Cefepim lub ceftazydym lub amingl + anty
MRSA
- okacylina 1 - 13mm
- cefoksytyna 30 - 19 mm
- okacylina 6/ml - każdy wzrost
- komercyjne atb oxa, e testy
PRSP.
- okacylina 1 - 20mm
- pod penicylina 1,2 i 2 mg/l
- MIc 0.12 - 1 I, pow 2 R
enterokok. - pam i pen
- cefinazowy
- MIC 8mg/l S 16-32mg/l I pow 64 R
BLNAR- ampicylina i cefuroksym
Krażek amp 2 i argument 1g poniżej 13mm
HLAR
- genatmicyna 120 i streptomycyna 300 pow 10 brak 0 hlar
- podł z g 500/ml i pod z ST. 2000/ml powy. 1
- określenie MIC - roz, e-test , met automat
VRE
- wankomycyna 30 17mm
podł. Wan 6/ml pow 1
- MIC - roz, e-test, automat <4 S, 8-16 I >32 R
- testy molek
VRSA - 15 mm
ESBL - amc 30, ctx 30 , caz 30
Zakażenia szpitalne G-
Stare: s. Aureus, s. pyogenes, salmonella, shigella, e.coli, Proteusz, k.pneumonie, p. aeruginosa, bacteroides fragilis
Nowe: seraatia spp, enterobacter spp, Y. pseudotuberculosis, pseudomonas spp, campylobacter spp, acinetobacter spp, h, influenzae, Mycoplasma spp, Chlamydia pneumoniae
G+ CNS, l. monocytogenes, paciorkowce kałowe, bacillus spp, C. difficile, N.asteroides, actinomyces
G: C. Albican, tropicalis, krusei, Cryptococcus neoformans, Aspergillus spp, Fusarium spp, Histoplasma capsulatum, Mucor spp
W: HAV< HBV<HCV<HIV, rozyczka, grypa
WYKŁAD 7
DEZYNFEKCJA
KLASYFIKACJA ZAKAŹNYCH DROBNOUSTROJÓW WEDŁUG GRUP RYZYKA
Grupy ryzyka:
1.nie są chorobotwórcze dla zdrowych dorosłych ludzi
2.średnie indywidualne ryzyk; niskie ryzyko w populacji
3.wysokie indywidualne ryzyko; niskie ryzyko w populacji
4.wysokie ryzyko indywidualne i w populacji
wg NIH Guidelines for research involving recombinant DNA molecules 2002
wg World Organization Laboratory Biosafety Manual, 3rd edition, 2004 (WHO)
TECHNIKI PRACY ANTYSEPTYCZNEJ (STERYLNEJ)
-Ochrona osób przed drobnoustrojami, które mogą być potencjalnie niebezpieczne (chorobotwórcze), z którymi stykają się w pracy
---ochrona przed zakażeniami laboratoryjnymi.
-Ochrona hodowli bakteryjnych lub grzybiczych oraz próbek materiałów biologicznych przed skażeniem (kontaminacją)
-Metody i zabiegi umożliwiające spełnienie wymogów dotyczących całkowitego braku kontaktu bezpośredniego i pośredniego lub jego zminimalizowanie
---Techniki aseptyczne (sterylne lub jałowe)
ASEPTYKA
-Sposób postępowania mający na celu niedopuszczenie do zakażenia tkanek lub skażenia (kontaminacji) leków, płynów, materiałów, sprzętu i/lub środowiska jałowego (sterylnego)
Jałowy (sterylny)- wolny od jakichkolwiek drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych
Aseptyka w chirurgii i innych działach medycyny
Aseptyka w stomatologii
Aseptyka we wszystkich gabinetach zabiegowych i diagnostycznych
Aseptyka w laboratorium mikrobiologicznym (sterylny sprzęt i pożywi, odpowiednie procedury postępowania)
KONTROLA WZRSTU DROBNOUSTROJÓW
-W angielskiej terminologii procesy związane z ograniczeniem wzrostu lub zniszczeniem drobnoustrojów noszą nazwę „kontrola wzrostu drobnoustrojów” (ang. Microbial growth control)
-Kontrola (ang. Control) może też być rozumiana jako nadzór czy regulacja
-Efekty ograniczające wzrost drobnoustrojów można osiągnąć poprzez:
Zahamowanie wzrostu (inhibicja) -Efekt statyczny
Działanie niszczące lub zabijające -Efekty biobójcze lub biocydowe
Usunięcie drobnoustrojów poprzez eliminację lub eradykację (destrukcja)
KONTROLA (NADZÓR, REGULACJA) WZROSTU BAKTERII)
-Efekty ograniczające wzrost drobnoustrojów= inhibicja
Efekt hamowania wzrostu- efekt bakteriostatyczny (grzybo-, wiruso-, itd.)
-Efekty niszczące i zabijające drobnoustroje= efekty bójcze(bakteriobójcze, grzybo-, wiruso-,)
Usunięcie drobnoustrojów: eliminacja, eradykacja
-Dekontaminacja (odkażanie) i dezynfekcja (odkażanie) ograniczenie i/lub szybkie hamowanie wzrostu drobnoustrojów
-Sterylizacja (wyjaławianie)
Zabicie lub usunięcie wszystkich żywych mikroorganizmów i ich form rozwojowych, w tym przetrwalników
-Antyseptyka= odkażanie skóry i/lub błon śluzowych
-Chemioterapia= leczenie chorób zakaźnych (bakterie, grzyby, wirusy) i pasożytniczych (pierwotniaki, robaki)
-Chemioterpeutyki= zapobieganie chorobom zakaźnym
PROFILAKTYKA ANTYBIOTYKOWA
-Zabiegi stomatologiczne -Ekstrakcja zakażonych zębów -Leczenie kanałowe i inne
-Zabiegi laryngologiczne -Operacje migdałków (tonsilektomia) - Operacje polipów nosogardzieli i inne
-Bronchoskopia
-Zabiegi diagnostyczne i lecznicze -Dolny odcinek przewodu pokarmowego -Narządy moczowo-płciowe
-Cewnikowanie serca
-Wszczepianie stymulatorów
Amoksycylina - 2,0g p.o.-1h przed zabiegiem lub Klindamycyna- 600mg p.o.- 1h przed zabiegiem
-procedury stomatologiczne
DEKONTAMINACJA
-Odkażanie- proces przeciwstawny do kontaminacji (skażenie), który polega na usuwaniu skażenia wyposażenia i otoczenia (środowiska)
-Skażenie, w terminologii polskiej (2001r.), oznacza zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza
-Usuwanie lub niszczenie drobnoustrojów i/lub ich toksyn ma na celu uczynienie przedmiotów i/lub środowiska bezpiecznym dla otoczenia
Gdy obecne są patogenne drobnoustroje w określonym środowisku proces dekontaminacji ma większe znaczenie dla ich usuwania niż używanie sterylnego materiału.
-Ryzyko zakażenia (infekcji) ze środowiska i/lub wyposażenia klasyfikowane jest w trzech kategoriach lub poziomach dekontaminacji:
Wysokie ryzyko (produkty krytyczne)
Średnie ryzyko (produkty półkrytyczne)
Niskie ryzyko
DEKONTAMINACJA W LABORATORIACH MIKROBIOLOGICZNYCH
Dezynfekcja powierzchni roboczych
Dekontaminacja wyposażenia
Ochrona pracownika laboratoryjnego, środowiska i każdego znajdującego się w nim oraz laboratoryjnych produktów.
Redukcja krzyżowych kontaminacji w laboratorium.
SANITYZACJA
-Redukcja drobnoustrojów w określonym środowisku do tzw. poziomu bezpiecznego
-Czynności związane z sanityzacją:
Mycie i/lub wycieranie na mokro
Płukanie w wodzie, pranie
Malowanie
Mycie rąk (socjalne)
Sprzątanie.
KLUCZOWE SKŁADNIKI PROGRAMÓW BEZPIECZEŃSTWA PRACY
-Wiedza na temat drobnoustrojów- potencjalnych czynników ryzyka na zakażenia i/lub skażenia w określonym środowisku pracy
-Wiedza na tematy związane z niszczeniem (usuwaniem) drobnoustrojów, dekontaminacją środowiska i otoczenia oraz niszczeniem (pozbywaniem się odpadów zakaźnych
-Wiedza dotycząca sterylizacji, dezynfekcji i antyseptyki, dekontaminacji i/lub pozbywania się odpadów jest uniwersalna, bowiem dotyczy w jednakowym (podobnym) stopniu różnych środowisk pracy
Informacje są podobne dla szpitali i poradni (zakładów opieki zdrowotnej, gabinetów lekarskich), laboratoriów mikrobiologicznych, przemysłu farmaceutycznego itd.
PROCESY HIGIENICZNE ZAPOBIEGAJĄCE ROZWOJOWI DROBNOUSTROJÓW
-Sterylizacja, dezynfekcja i antyseptyka oraz dekontaminacja wyposażenia i otoczenia należą do strategii zabiegów higienicznych zapobiegających rozwojowi drobnoustrojów, a tym samym szerzeniu się chorób zakaźnych w środowisku człowieka i/lub zwierząt
Dotyczy to zarówno środowiska szpitalnego jak i pozaszpitalnego, w którym przebywa człowiek (chory, nosiciel lub zdrowy), i który może być narażony na zakażenie lub sam stanowić zagrożenie dla innych osób z otoczenia
ANTYSETYKA
-Często jest definiowana jako odkażanie (dezynfekcja) skóry i/lub błon śluzowych (żywych tkanek)
-Może być również działem chemioterapii
Antyseptyki są zaliczane do leków
Często są też używane do leczenia miejscowych zakażeń
-Podlegają takiej samej kontroli i regulacji prawnej do ich stosowania jak inne leki, w tym chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe.
-Termin ściśle związany z dezynfekcją chemiczną.
-Niszczenie lub usuwanie drobnoustrojów ze skóry, błon śluzowych, ran powierzchownych u ludzi za pomocą środków chemicznych nazywanych antyseptykami
Antyseptyki są używane najczęściej w postaci płynnej (polewanie, pędzlowanie, płukanie) lub rzadziej w postaci maści, żeli czy zasypek.
-Chemiczne związki, które zabijają lub hamują wzrost drobnoustrojów, i które nie sa toksyczne przy zastosowaniu na żywe tkanki
-Większość antyseptyków jest używana do mycia rąk (dezynfekcyjne mycie rąk), odkażania skóry i/lub błon śluzowych lub do leczenia powierzchownych zakażeń.
CHIRURGICZNA DEZYNFEKCJA RĄK
-Cel: redukcja drobnoustrojów będących mikrobiontami skóry (mikrobionty stałe i przejściowe)
-Przeprowadza przed każdym zabiegiem chirurgicznym i/lub przed wykonaniem procedur aseptycznych
-Procedura: mycie rąk i przedramion (do łokci) przez 1 minutę mydłem w płynie lub preparatem do higienicznego lub chirurgicznego mycia rąk
Suszenie rąk (jednorazowy, sterylny ręcznik)
Naniesienie preparatu po 5 ml na suche ręce zwilżenie całych dłoni i przedramion (3-5 minut)
Wysuszenie ręcznikiem i nałożenie sterylnych rękawiczek
ANTYSEPTYKI
-Płyny antyseptyczne= płyny dezynfekujące
Diglukonian chlorheksydyny i/lub preparaty skojarzone
-Wskazania do stosowania
W chirurgii (odkażanie skóry rąk i pola operacyjnego, antyseptyka pourazowych, pooperacyjnych, oparzeń; przepłukiwanie otrzewnej, opłucnej (zabiegi operacyjne),
W ginekologii
W urologii (antyseptyka narządów płciowych przed zabiegami ginekologicznymi, przepłukiwanie pęcherza moczowego)
W dermatologii (pomocniczo w zakażeniach ropnych skóry m.in.: trądzik młodzieńczy, zapalenie mieszków włosowych, czyraczność, ropnie skóry, ropowica, róża)
W stomatologii: szerokie zastosowanie, antyseptyka jamy ustnej,
Profilaktycznie w czasie chemioterapii do odkażania skóry i błon śluzowych (higieniczne mycie- odkażanie- rąk).
WSKAZANIA DO UŻYCIA DIGLUKONIANU CHLORHEKSYDYNY
-roztwór wodny użytkowy 0,5%
-antyseptyka ran, oparzeń, zakażeń ropnych skóry
-Roztwór wodny użytkowy 0,05%
Antyseptyka w ginekologii i położnictwie
-Roztwór wodny użytkowy 0,02% (jałowy o temp. 37 st. C)
Antyseptyka cewki moczowej, płukanie pęcherza moczowego, otrzewnej, opłucnej, -cystoskopia
-Roztwór wodny użytkowy 0,1%
Antyseptyka jamy ustnej
ANTYSEPTYKA JAMY USTNE
Przepłukiwanie:
przetok okołozębowych, zębodołu po ekstrakcji, ślinianek, ropni,
zatok szczękowych
Odkażenie błony śluzowej:
w stanach zapalnych, paradontopatia, antyseptyka jamy nosowo-gardłowej
Diglukonian chlorheksydyny:
Roztwór użytkowy 0,1%
-Płukanie,
-Pędzlowanie,
-Przymoczki
Profilaktyczna antyseptyka jamy ustnej
Profilaktycznie w czasie chemioterapii miejscowej
DEZYNFEKCJA
-Dezynfekcja jest definiowana jako proces zniszczenia większości drobnoustrojów poprzez zastosowani środków chemicznych lub metod fizycznych (głównie termicznych);
Przetrwalniki bakteryjne i oporne drobnoustroje (wirusy, grzyby i niektóre bakterie np. Mycobacterium (prątki) mogą pozostać przy życiu
Procesy dezynfekcji są dzielone na:
Dezynfekcję chemiczną
Dezynfekcję fizyczną lub termiczną
Niszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych, chemicznych lub biologicznych (Dz U. Nr 126, Poz. 1384. 6.09.2001r.) - Definicja polska
-Inna definicja zakłada, że dezynfekcja jest procesem, w którym dochodzi do redukcji liczby patogennych mikroorganizmów (bez przetrwalników bakteryjnych) na przedmiotach nieożywionych i/lub w środowisku, czy na tkankach żywych (skórze) do poziomu bezpiecznego (nieszkodliwego) dla zdrowia człowieka
-Tzw. wysoki poziom dezynfekcji (proces używany do zabijania prątków gruźlicy, przetrwalników bakteryjnych, innych opornych bakterii, grzybów i wrażliwych wirusów.
-Procedura, która redukuje poziom skażenia mikrobiologicznego
Może być szeroki zakres aktywności od sterylizacji do minimalnej redukcji liczby kontaminantów drobnoustrojowych
-Według definicji, chemiczna dezynfekcja, a w szczególności wysoki- poziom dezynfekcji, różni się od chemicznej sterylizacji
-Brak właściwości sporobójczej („sporocidal”)
-Może być jednak taka sytuacja, że niektóre chemiczne germicydy używane jak dezynfektanty, zabijają duże liczby przetrwalników, gdy działają w wysokich stężeniach przez kilka godzin.
-Generalnie jest procesem niej letalnym niż sterylizacja
-Eliminowane są prawie wszystkie patogenne mikroorganizmy na martwych obiektach, niekoniecznie jednak wszystkie formy drobnoustrojów, np. spory bakteryjne.
-Brak marginesu bezpieczeństwa jak dla procedur sterylizacji
-Skuteczność procedury dezynfekcji jest kontrolowana przez szereg istotnych czynników, od których zależy końcowy wynik procedury:
Natura i liczba skażających drobnoustrojów (szczególnie wobec przetrwalników bateryjnych)
Obecność materii organicznej (np. gleba, kał, krew)
Typy i kondycja instrumentów, sprzętu i materiałów
temperatura
KLASYFIKACJA SPAULDINGA
-w 1972 roku, dr Earl Spaulding zaproponował system dla klasyfikacji płynnych chemicznych germicydów i martwych powierzchni, które były używane od tego czasu przez CC, FDA i inne opiniotwórcze ciała w USA
ten system, dzieli powierzchnie na trzy ogólne kategorie , na podstawie teoretycznego ryzyka zakażenia, jeśli powierzchnie są kontaminowane w czasie użycia
-w 1921 roku mikrobiolodzy z CDC zaproponowali dodatkową kategorię
powierzchnie środowiskowe (np. podłogi, ściany i inne powierzchnie gospodarcze; nie mają bezpośredniego kontaktu ze skórą osób)
KLASYFIKACJA CHEMICZNYCH GERMICYDÓW WEDŁUG POZIOMU ATYWNOŚCI
-Dezynfekcja wysokiego poziomu („High-Level Desinfection”)
-Dezynfekcja średniego poziomu („Intermediate-Level Disinfection”)
-Dezynfekcja niskiego poziomu („Low-Level Disinfection”)
STOPNIE (POZIOMY) DEZYNFEKCJI
-Dezynfekcja niskiego stopnia (poziomu)
Zabicie form wegetatywnych bakterii
Zabicie wirusów i grzybów
Brak działania wobec prątków gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) i niektórych wirusów bezosłonkowych
-Dezynfekcja średniego stopnia (poziomu)
Zabicie form wegetatywnych bakterii, łącznie z prątkami gruźlicy
Zabicie wirusów osłoniętych (np. HIV, HBV) i grzybów
-Dezynfekcja wysokiego stopnia (poziomu)
Zabicie wszystkich drobnoustrojów
Przetrwalniki bateryjne mogą nie być zniszczone
DEZYNFEKCJA WYSOKIEGO POZIOMU
-Ta procedura zabija wegetatywne organizmy i inaktywuje wirusy
Nie muszą być zabite wszystkie spory bakteryjne
-Dezynfektanty są zdolne sterylizować, gdy czas kontaktu jest relatywnie ługi (np. 6-10 godz.)
-Dezynfektanty wysokiego poziomu używane są zazwyczaj przez krótki czas (10-30 min.)
Są chemicznymi germicydami z aktywnością sporobójczą
W USA są klasyfikowane przez FDA jako sterylanty/dezynfektanty
ROZTWORY WODNE GERMICYDÓW O AKTYWNOŚCI STERYLANTÓW
Produkt |
Stężenie |
Aldehyd glutarowy |
Zmienne |
Nadtlenek wodoru |
6-30% |
Formaldehyd |
6-8% |
Tlenek/Ditlenek chloru |
Zmienne |
Kwas nadoctowy |
zmienne |
DEZYNFEKTANTY
-Związki chemiczne, które zabijają drobnoustroje; są używane na martwych obiektach.
STERYLIZANTY (STERYLANTY)
-Dezynfektanty, które mogą zabijać wszystkie żywe drobnoustroje i mogą być używane do sterylizacji martwych obiektów i powierzchni
GERMICYDY
-Termin często używany dla określenia dezynfekcyjnych związków używanych w sytuacjach gdy nie może być użyta sterylizacja cieplna lub radiacyjna.
DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA
-Dezynfekcja nie może być stosowana jako metoda zastępcza, gdy wymagany jest poziom wyłącznie w procesach sterylizacji.
DEZYNFEKCJA ŚREDNIEGO POZIOMU
-Ta procedura zabija wegetatywne mikroorganizmy, wyłączając Mycobacterium tuberculosis, wszystkie grzyby i inaktywuje większość wirusów
-Chemiczne germicydy używane w tej procedurze często korespondują z przyjętymi przez EPA (Environmental Protection Agency) „szpitalnymi dezynfektantami” („hospital disinfectans”), które są również prątkobójcze („tuberculocidal”)
-Są używane powszechnie w laboratoriach do dezynfekcji i jako część germicydów detergentowych w gospodarstwach domowych.
DEZYNFEKCJA NISKIEGO POZIOMU
-Ta procedura zabija większość bakterii wegetatywnych z wyjątkiem Mycobacterium tuberculosis, wszystkie grzyby i inaktywuje większość wirusów
-Chemiczne germicydy używane w tej procedurze zgodnie z EPA są w USA „szpitalnymi dezynfekantami” lub „sanityzerami” („sanitizers”)
DEKONTAMINACJA I CZYSZCZENIE
-Redukcja poziomu kontaminacji mikrobiologicznej
Eliminacja transmisji zakażenia
-Dekontaminacja (odkażanie)
Proces czyszczenia z użyciem mydła i wody
Procedura sterylizacji dla odpadów infekcyjnych
Autoklaw- para pod ciśnieniem 20 min.- 121st.C
-Chemiczne germicydy o dużym zakresie aktywności od dezynfektantów wysokiego poziomu (np. podchloryn sodu) do dezynfektantów niskiego poziomu lub sanityzerów do ogólnego zastosowania w gospodarstwach domowych
Dekontaminacja powierzchni:
Roztwory podchlorynu sodu o stężeniach 500 do 6000 ppm (części na milion) ppm- parts per milion
Dezynfektanty utleniające (H202, kwas nadoctowy), fenole i jodofory
PREPARATY DEZYNFEKCYJNE PRZEZNACZONE DO STOSOWANIA W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ POZYTYWNIE ZAOPINIOWANE
PRZEZ NIZP-PZH
-Wykaz preparatów dezynfekcyjnych pozytywnie zaopiniowanych i rekomendowanych przez PZH oraz zasady doboru i stosowania w celu zapobiegania i zwalczania zakażeń w zakładach świadczących usług medyczne (zakażenia zakładowe)
-Informacje o preparatach dezynfekcyjnych mogą stanowić podstawę do wyboru odpowiednich środków i procesów dezynfekcyjnych w:
Szpitalach -Gabinetach lekarskich -Gabinetach stomatologicznych -Poradniach szkolnych -Przedszkolach -Domach opieki-Obiektach sportowych -W innych miejscach, gdzie występuje możliwość przeniesienia zakażenia
-Wymienione preparaty mogą być również stosowane w innych obszarach, np. w przemyśle farmaceutycznym
Wytyczne metodyczne dla osób zajmujących się dezynfekcją
Podejmowane decyzje o doborze skutecznego preparatu dezynfekcyjnego
ZASADY DZIAŁANIA I METODY BADANIA PREPARATÓW DEZYNFEKCYJNYCH PRZEZNACZONYCH DO STOSOWANIA W ZAKŁADACH ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI MEDYCZNE
-Działanie dezynfekcyjne preparatów zależy od:
Składu chemicznego:
Rodzaj i ilość substancji aktywnych
Rodzaj i ilość substancji dodatkowych
Wpływ na aktywność, trwałość preparatu oraz roztworów użytkowych
-Badania działania dezynfekcyjnego
>Prowadzone w laboratorium
Standaryzacja warunków badania
Kontrolowanie wszystkich parametrów podczas badania
Wyeliminowanie czynników przypadkowych-Mogą wpływać na wynik procesu dezynfekcji
>Metody standardowe: nośnikowe
Metoda zanurzania oraz spryskiwania nośników -Cylinderki ze stali, płytki szklane, krążki z tkaniny; -Warunki występujące w miejscu stosowania produktu zgodnie z jego przeznaczeniem tak jak m.in. (temperatura, rodzaj i ilość substancji organicznych i nieorganicznych, rodzaj dezynfekowanych powierzchni, sposób użycia preparatu)
-Metody badania preparatów do dezynfekcji narzędzi, powierzchni, bielizny mogą różnic się warunkami badania oraz kryterium oceny ich aktywności
METODY BADANIA PREPARATÓW DEZYNFEKCYJNYCH
-Różne procedury badania oraz kryteria oceny aktywności preparatów dezynfekcyjnych zależne od warunków w miejscu stosowania preparatu zgodnie z jego przeznaczeniem
W badaniach stosowane są standardowe drobnoustroje testowe reprezentatywne dla środowiska szpitalnego i odpowiadające różnemu zakresowi działania preparatów dezynfekcyjnych:
Bakterie: działanie bakteriobójcze (B)
Prątki gruźlicy: działanie prątkobójcze (Tbc)
Grzyby działanie grzybobójcze (F)
Wirusy: działanie wirusobójcze (V)
Spory: działanie sporobójcze (S)
ZASADY DOBORU PREPARATÓW DEZYNFEKCYJNYCH
-Narzędzia lekarskie, sprzęt medyczny
-Wymagania dotyczące czystości mikrobiologicznej narzędzi lekarskich przez użyciem są zróżnicowane, zależnie od rodzaju kontaktu z tkankami
Kontakt z uszkodzonymi tkankami
Narzędzia sterylne (jałowe) -Wolne od form wegetatywnych i przetrwalników drobnoustrojów oraz od wirusów
Kontakt z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi -Np. endospory, sprzęt anestezjologiczny itp.- Powinny być sterylne
Kontakt z nieuszkodzoną powierzchnią skóry -Narzędzia powinny być wolne od form wegetatywnych bakterii; -W zależności od zagrożenia, wskazane aby były również wolne od prątków gruźlicy, niektórych grzybów lub wirusów
STERYLIZACJA
-Procedury sterylizacji (wyjaławiania)
Ciepło; Gazowy tlenek etylenu; Gazowy nadtlenek wodoru; Plazma;Ozon; Radiacja (w przemyśle)
-Procedura sterylizacji nie może być definiowana kategorycznie
Procedura sterylizacji jest definiowana jako proces, po którym prawdopodobieństwo przeżycia drobnoustrojów jest mniejsze niż 1 na milion
Wartość ta jest określana jako „bezpieczny poziom sterylizacji”
-Każdy produkt lub roztwór jest sterylny, gdy jest całkowicie pozbawiony wszystkich żywych drobnoustrojów i wirusów
-Definicja jest kategoryczna i bezwzględna (absolutna)
-Przedmiot jest albo sterylny (jałowy) albo nie!
-Procedura sterylizacji: zabicie wszystkich mikroorganizmów, wyłączając duże liczby bateryjnych przetrwalników
-Jałowość (sterylność) produktów i środowiska można osiągnąć przez zastosowanie różnych czynników sterylizujących, działających w różnych warunkach i w różnym czasie
-Czynnikami (lub metodami) wykorzystywanymi d procesu sterylizacji, mogą być czynniki fizyczne lub chemiczne. Czynniki te mogą być nazywane sterylantami fizycznymi i sterylantami chemicznymi.
METODY STERYLIZACJI
-Sterylizacja cieplna
Ciepło suche
Działanie utleniające suchego, gorącego powietrza
Ciepło wilgotne
Para nasycona (autoklaw)- denaturacja
-Sterylizacja zimna
Tlenek etylenu- alkilacja
Pary formaldehydu
Plazma gazu: oksydacja plazmą generowaną z H202 (ewentualnie w połączeniu z kwasem nadoctowym)
-Sterylizacja radiacyjna
-Sterylizacja filtracyjna
-Sterylizacja chemiczna
Nadtlenek wodoru (para)
Ozon (wytwarzany z tlenu cząsteczkowego pod wpływem wyładowań elektrycznych)
Aldehyd glutarowy, kwas nadoctowy (metoda zanurzeniowa)
STERYLIZACJA
-Metody sterylizacji termicznej i sterylizacji gazowej oraz inne metody fizyczne, wykorzystują różne urządzenia, nazywane sterylizatorami, które na przestrzeni lat były doskonalone, aż do uzyskania w ostatnich latach w pełni zautomatyzowanych urządzeń (aparatów) dla przeprowadzenia niektórych procesów sterylizacji z możliwością mikroprocesowania procesów i ich kontroli
-Wszystkie urządzenia przeznaczone do sterylizacji powinny spełniać wymogi międzynarodowe takie jak: ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna), CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) i/lub WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) orz normy krajowe (PN lub KPN= Polski Komitet Normalizacyjny)
DEZYNFEKCJA TERMICZNA
-W procesie dezynfekcji termicznej (cieplnej) wykorzystywane jest ciepło wilgotne (mokre)
Atmosfera wilgotna przy wzrastającej temperaturze powoduje zabicie drobnoustrojów poprzez koagulację ich białek -Przetrwalniki (spory grzybów i bakterii mogą być również niszczone ciepłem wilgotnym; -Podniesienie w nich zawartości wody i ostatecznie hydroliza i rozpad białek
-Efekt biobójczego działania ciepła wilgotnego jest zależny od temperatury i czasu działania, a także drobnoustrojów
Postaci wegetatywnych większości baterii i grzybów (z wyjątkiem termofilów) giną podczas 30 minutowego działania czasu wilgotnego w temperaturze 60st.C
-Odkażanie termiczne w temperaturze 90st.C w czasie jednej minuty powoduje destrukcję postaci wegetatywnych bakterii i gzrybów (wraz z zarodnikami grzybów), a w temperaturze 100st.C w czasie 1 min. Dodatkowo nieodwracalne zniszczenie większości (lecz nie wszystkich) wirusów
-Poziom odkażenia termicznego w 100st.C w czasie 1 min. Odpowiada temperaturze 93st.C w czasie 5 min; ze względów bezpieczeństwa warunki te są określone na 93st.C i 10 minut
DEZYNFEKCJA FIZYCZNA
-Gotowanie: temperatura 90-100st.C; 10-30 minut
-Dekoktacja: temperatura 80-100st.C; para wodna: 30-60 minut
Aparat Kocha: metalowy kocioł z pokrywą i woda na dnie, która paruje podczas ogrzewania, nad wodą znajduje się podstawka do ustawienia naczyń z pożywkami, lekami lub innych materiałów i/lub drobnego sprzętu medycznego
-Pasteryzacja: redukcja populacji drobnoustrojów w mleku i w innych wrażliwych na ogrzewanie produktach żywnościowych
Nie jest synonimem sterylizacji
71st.C- 15 sekund dla mleka: pasteryzacja błyskawiczna
63-66st.C- 30 minut: pasteryzacja klasyczna
-Tyndalizacja: pasteryzacja przeprowadzana raz dziennie przez 3-4 kolejne dni: frakcjonowana pasteryzacja do zniszczenia przetrwalników
ANTYBIOTYKI
ANTYBIOTYKI B-LAKTAMOWE
b-laktamowe wiązanie wbudowane do pierścienia b-laktamowego,
różne spektrum, wynikające z odmiennych struktur cząsteczek oraz różnicy w stopniu powinowactwa do białek wiążących penicyliny PBPs, które są punktem uchwytu działania w kom bakterii,
KLASYCZNE- PENICYLINY
Naturalne: pen G, V, fenetycylina,
Półsyntetyczne:
oporne na pencylinazę gronkowcową
metycylina, nafcylina, p izoksazolilowe: oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina, fluksacylina
aminopenicyliny
ampicylina, bak-, piw-, tal-, amoksycylina
karboksycyliny1
karbanicylina, tikarcylina, karfecylina
ureidopenicyliny1
azlocylina, mezlocylina, piperacylina
amidynopenicyliny
piwmecylinam
blokowanie aktywnych transkryptaz PBP biorących udział w
syntezie peptydoglikanu ściany komórkowej;
liza bakterii
paciorkowce
gronkowce penicylinazo(-) {gronkowce wrażliwe na penicylinę
są zawsze wrażliwe na metycylinę}
beztlenowe ziarenkowce
Clostridium i Actinomyces
krętki - (penicylina benzylowa)
Gram (-) Neisseria
Haemophilus infuenzae B-laktomazo(-){ampicylina}
Shigella, Salmonella {ampicylina}
KLASYCZNE- CEFALOSPORYNY
I generacja: cefalotyna, cefalorydyna, cefazolina, cefadroksyl, cefaleksyna, cefradyna, cefapiryna, cefaklor
II generacja: cefamandol, cefuroksym, cefoksytyna, cefonicid, ceforanid, cefotiam, cefotetan, cefmetazol, cefuroksym aksetyl
III generacja(P.a): 1. cefotaksym, cefoperazon, ceftriakson, ceftazidym, cefsulodyna, latamoksef, ceftyzoksym, cefmenoksym, cefpiramid,
III generacja: 2. cefiksym, ceftibuten, cefpodoksym proksetyl, cefetamet piwoksyl, cefprozil lorakarbef
IV generacja: cefpirom, cefepim
I GENERACJA - ziarenkowce Gram(+) (z wyjątkiem Enterococcus oraz SPPR) - Staphylococcus (z wyjątkiem MRSA i MRCNS)
- pałeczki Gram(-)
Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae
II GENERACJA - ziarenkowce Gram(+) i(-)
- Streptococcus, Staphylococcus, Neisseria, Moraxella
- pałeczki Gram(-)
- H.influenze, E.coli
III GENERACJA - ziarenkowce Gram (+)
pałeczki Gram(-)
NIEKLASYCZNE
Karbapenemy(P.a): imipenem, meropenem, biapenem
(Tienam=imipenem/cylastatyna)
-tlenowe bakterie Gram (+) S. aureus S. epidemidis S.pneumoniae(SPPR)
-tlenowe bakterie Gram (-) Haemophilus influenzae
Enterobacteriaceae Neisseria gonorrhoeae
-beztlenowe Gram (+) i (-) Prevotella Bacteroides fragilis
NIE DZIAŁA: MRSA Enterococcus faecium Chlamydia Corynebacterium jeikeium Mycoplazma pneumonie
Monobaktamy(P.a): aztreonam, karumonam, tigemonam
spektrum tlenowe Gram(-):
Ziarenkowe (Neisseria)
pałeczki (Enterobacteracae, Haemophilus Pseudomonas)
Aztreonam - oporny na B-laktanazy Gram(-)
Penicyliny/inh b-laktamaz:
Augmentin= amoksycylina+kwas klawulanowy
Unasyn, Sultamicylina= ampicylina+sulbaktam
Timentin(P.a)= tikarcylina+kwas klawulanowy
Tazocin(P.a)=piperacylina+tazobaktam
Cefalosporyny/inh b-laktamaz
Sulperazon= cefoperazon (IIIg)+sulbaktam
AMINOGLIKOZYDY
Należą: neomycyna, paromomycyna, liwidydomycyna, rybostamycyna, butyrozyna, kanamycyna, amikacyna, dibekacyna, gentamycyna, sisomycyna, netylmycyna, streptomycyna, spektynomycyna, trospektomycyna
Spektrum: szerokie, bakterie G+, G-, Enterobacteriaceae, P. auruginosa, Acinetobacter,
Rybostamycyna: G+, G- (Neisseria, Haemophilus, E. Coli)
Gentamycyna: G-, P. aeruginosa
Amikacyna: nie ma oporności krzyżowej z innymi aminoglik,
Narastanie oporności: uwarunkowana enzymatyczną inaktywacją antybiotyków: acetylotransferazy, adenylotransferazy, fosfotransferazy pochodzenia plazmidowego; rzadziej związana ze zmianą przepuszczalności lub ze zmianą w obrębie rybosomu; NIE DZIAŁA na G-, Streptococcus, Enterococcus.
MAKROLIDY
Należą: erytromycyna, spiramycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna
Mechanizm: hamują syntezę białka w rybosomach; wnikają do wnętrza, modyfikują funkcje, modulują wytwarzanie cytokin
Spektrum: ziarniaki G+ Staphylococcus łącznie z b-laktamazą, Streptococcus; pałeczki G+ Corynebacterium, Listeria, Mycobacterium; ziarniaki G- Haemophilus, Legionella, Pasteurella; pałeczki G- Campylobacter; beztlenowe nieprzetrwalnikujące Clostridium; krętki, Mycoplasma pneumoniae
NIE DZIAŁA na Enterobacteriaceae
LINKOZAMIDY
Należą: linkomycyna, klindamycyna.
Spektrum: G+ ziarniaki tlenowe Staphylococcus (MRSA, lecz nie MRCNS) i Streptococcus oraz wobec bakterii beztlenowych nieprzetrwalnikujących. NIE DZIAŁA na enterokoki, C. difficile, G- Enterobacteriaceae, p niefermentujące glukozy, Neisseria, Haemophilus
Klindamycyna: szczególnie wobec nieprzetrwalnikujących G+ i G-, toksoplazmoza
Mechanizm: hamowanie syntezy białka przez wiązanie się z 50S rybosomu
STREPTOGRAMINY
Należą: mikamycyna, pristinamycyna, ostreomycyna, wirginamycyna
Mechanizm: hamowanie syntezy białka na poziomie 50S, bakteriostatyczne
Quinupristyna-dalfopristyna (Synercid) jest półsyntetycznym antybiotykiem, złożonym z naturalnych streptogramin produkowanych przez Streptomyces pristinaespiralis. Quinupristyna jest streptograminą grupy B, dalfopristyna zaś - streptograminą grupy A. Synercid wykazuje aktywność wobec szczepów gronkowców i paciorkowców opornych na wankomycynę. Mechanizm działania tego leku polega na wiązaniu podjednostki rybosomu bakteryjnego, co powoduje zahamowanie produkcji białka przez naruszenie konstrukcji kanału białkowego.
OKSAZOLIDYNONY
nowa klasa związków syntetycznych
działanie bakteriostatyczne
miejscem docelowym są obydwie podjednostki rybosomu DNA
mechanizm działania polega na zahamowaniu syntezy białek komórkowych (blokowanie pierwszego etapu - proces translokacji tRNA, przez co tworzony łańcuch peptydowy ulega skróceniu)
Należy: linezolid
Spektrum: ziarenkowce G+ Enterococcus faecium
Streptococcus pneumoniae
Staphylococcus aureus (MRSA)
GLIKOPEPTYDY
Należą: wankomycyna, teikoplanina,
Spektrum: tylko G+, gronkowce MRSA, MRCNS, paciorkowce PRSP, enterokoki, pałeczki G+ Corynebacterium, Listeria, C. difficile.
Mechanizm: hamowanie syntezy ściany komórkowej,
Oporność wrodzona: wśród wielu G+ np. Lactobacillus, niekóre enterokoki (wytwarzanie ligaz VanC, które katalizują syntezę D-alanino-D-seryny
ANSAMYCYNY
Należą: ryfamycyna, rymampicyna, ryfabutyna
Mechanizm: hamowanie syntezy RNA, inhibitory polimerazy RNA
Ryfamycyna: G+, M. tuberculosis
Ryfampicyna: poszerzone spektrum, M. Tuberculosis, M. Leprae, MRSA, MRCNS, paciorkowce, L. Monocytogenes, G-: Neisseria, Haemophilus; legionella, chlamydia, C. difficile, NIE DZIAŁA na Enterobacteriaceae.
Ryfabutyna: gruźlica typowa i atypowa.
TETRACYKLINY
Należą: naturalne: chlorotetracyklina, oksytetracyklina, tetracyklina; półsyntetyczne: metacyklina, doksycyklina, minocyklina, rolitetracyklina
Mechanizm: hamowanie syntezy białka 30S
Spektrum: G+ i G-, tlenowe i beztlenowe; wobec wewnątrzkomórkowych (Ehrlichia, Coxiella, Chalmydia)
bakterie gram (+) - ziarenkowce
- bakterie gram (-)
- ricketsia,coxiella
- chlamydia, mycoplasma, ureoplasma
treponama pallidum,
leptospira
- borrelia
- helicobacter pylori
- trądzik
CHINOLONY
Należą: stare: kwasy- nalidyksowy, oksolinowy, pipemidynowy, cinoksacyna; nowe (fluoro)- norfloksacyna, ofloksacyna, cyproflo, peflo, eno, lomeflo, flero, temoflo, tosuflo, sparflo.
Mechanizm: łączenie z podjednostką A gyrazy DNA, przez co jest hamowana
Kwas nalidyksowy: tlenowe G- z Enterobacteriaceae,
Kwas oksolinowy: G- pałeczki jelitowe
Kwas pipemidynowy: poszerzone o P. aeruginosa
Nowe chinolony nie wykazują aktywności na większość beztlenowych
Norfofloksacyna: leczenie zakażeń moczowego, pokarmowego, płciowego
Perfloksacyna, ofloksacyna, cyprofloksacyna: moczowy, oddechowy, pokarmowy, skóra, tkanki miękkie, szpik, kości, bakteriemia, posocznica
Spektrum: tlenowe G- Enterobactericeae, Vibrio, Aeromonas, Campylobacter, Helicobacter, Haemophilus, Legionella, Neisseria, MRSA, MRCNS; G- P. aeruginosa, S. Pyogenes, S. pneumoniae, Chlamydia, Mycoplasma, Mycobacterium.
SULFONAMIDY I TRIMETOPRIM
Spektrum: ZIARENKOWCE Gram (+)S. Pneumoniae N. Meningitidis Actinomyces Nocardia
PAŁECZKI Gram (-) H.influenzae
Chlamydia
CHEMIOTERAPEUTYKI RÓŻNE
Chloramfenikol: chloromycetyna, detreomycyna, tiamfeniko
Cykloseryna: gruźlica
Fosfomycyna
Cyklosporyny: A i C, działanie immunosupresyjne, p/grzybicze, p/pierwotniakowe
Kwas fusydowy: gronkowce
Mupirocyna: gronkowce, MRSA
Bacytracyna: polipeptydowy, gronkowce
Polimyksyna B: polipeptydy, pałeczki G- (E. Coli, Salmonella, Shigella)
Kolistyna: G-, toksyczny
Kotrimoksazol: trimetoprim/sulfametoksazol (Biseptol)
Nitroimidazole (nitrotiazole): metronidazol, beztlenowe z wyjątkiem Propionibacterium, Bifidbacterium, Actinomyces (ornidazol, tynidazol, niridazol, nimorazol)
Nitrofurany: nitrofurantoina, furazolidon
TUBERKULOSTATYKI
Antybiotyki: streptomycyna, kanamycyna, cykloseryna, ryfampicyna
Inne: etambutol, pyrazinamid, PAS, Izoniazyd INH
Najczęściej: INH+ryfampicyna+etambutol
Bakterie Gram (+) Penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, glikopeptydy, linkozamidy, makrolidy, kwas fusydowy,
Bakterie Gram (-) aztreonam
Mieszane spektrum Gram(+) i Gram(-) Penicyliny szerokowachlarzowe, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinolony, tetracykliny, kotrimoksazol
Bakterie beztlenowe
(+/-tlenowe) linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol, penicyliny/inhibitory, cefoksytyna/cefotetan
Bakterie atypowe makrolidy/ketolidy,
steptograminy, tetracykliny, rifampicyna, kotrimoksazol