„Zwyczaje i tradycje świąteczne - dawniej i dziś”

Przewidywane osiągnięcia ucznia:

• czyta tekst informacyjny ze zrozumieniem,

• wypowiada się na podstawie tekstu i własnych doświadczeń,

• opisuje ozdoby choinkowe,

• czyta wiersz z naturalną intonacją,

• zgodnie i twórczo współpracuje w zespole.

Potrzebne będą: „Świerszczyk” nr 24/2007, kartki w trzech kolorach (do napisania pytań), długie paski papieru, różne bombki, materiały potrzebne do wykonania anioła: gałęzie o średnicy ok. 8 cm, drewniane wióry, papierowe serwetki do tortów, biała tempera, klej, flamastry, pinezki, odznaki wykonane z folii samoprzylepnej.

Przebieg zajęć:

◙ Wybór najbardziej znanego zwyczaju świątecznego - piramida ważności.

• Wypowiedzi dzieci na temat znanych im zwyczajów i tradycji związanych ze świętami Bożego Narodzenia ze zwróceniem uwagi na te, które kultywuje się w ich domach.

• Zapisanie nazw wymienionych zwyczajów na dużych paskach papieru i zawieszenie pasków na tablicy np; Pasterka, Sianko pod obrusem, Ubieranie choinki, Śpiewanie kolęd, Jemioła, Dzielenie się opłatkiem, Puste miejsce przy stole itd.

• Próba ustalenia, który ze zwyczajów jest najbardziej znany, najpopularniejszy w Polsce - stworzenie piramidy ważności (na szczycie piramidy zostaje umieszczony kartonik z nazwą najpopularniejszego zwyczaju, poniżej są umieszczane nazwy mniej ważnych obrzędów). Wyboru dokonuje nauczyciel wraz z dziećmi, głosując i przeliczając głosy lub zachęcając do dyskusji i porozumienia osiąganego dzięki negocjacjom i kompromisom.

◙ „Która bombka najbardziej mi się podoba?” - ćwiczenia w ustnym redagowaniu opisów wybranej ozdoby choinkowej.

Nauczyciel eksponuje wszystkie przyniesione przez dzieci bombki. Dzieci w parach opisują wybraną bombkę, a zadaniem kolegi z pary jest odgadnięcie i wskazanie opisanej bombki.

◙ „Znawca zwyczajów i ciekawostek świątecznych” - konkurs dla zespołów.

• Indywidualne gromadzenie informacji w 4-5-osobowych zespołach: samodzielne czytanie tekstów ze „Świerszczyka” („Obieżyświerszcz” i „Chcę wiedzieć więcej o… Wigilii”).

• Nauczyciel chowa w sali i - jeśli to możliwe - w korytarzu szkolnym kartki z pytaniami konkursowymi (każdy kolor oznacza inny stopień trudności pytań, np.: zielone to pytania za 5 pkt, żółte - za 3 pkt, a różowe - za 1 pkt)), dotyczącymi informacji ze „Świerszczyka”. Grupy uczniów poszukują kartek z pytaniami, a po wspólnej naradzie udzielają odpowiedzi na zapisane pytania. Za prawidłową odpowiedź drużyna uzyskuje odpowiednią liczbę punktów - wyniki są zapisywane na tablicy. Wygrywa drużyna, która uzyska najwięcej punktów. Warto przygotować nagrody dla zwycięzców, np. odznakę znawcy obyczajów świątecznych, czyli naklejkę z folii samoprzylepnej w kolorze złotym, srebrnym i brązowym, w kształcie choinki lub komety.

Przykładowe pytania za 5 punktów: W jaki sposób w wieczór wigilijny przepowiadano pogodę i urodzaj w nadchodzącym roku? Gdzie wymyślono bombki? W jakie niezwykłe wydarzenia i zjawiska, dziejące się w wigilijną noc, dawniej wierzono? Co mówiła gospodyni, gdy w Wigilię wylewała brudną wodę? Jaki przedmiot leżał pod stołem podczas kolacji wigilijnej i miał zapewnić urodzaj?

Przykładowe pytania za 3 punkty: Jakie psoty i figle urządzano sobie bezkarnie w wigilijną noc? Dlaczego do końca wigilijnej wieczerzy nie wolno było odłożyć łyżki i nawet podczas przerw w jedzeniu trzymano ją w ustach? Gdzie można zobaczyć największą bombkę na świecie? Ilu Mikołajów spotkało się pewnego dnia w Parku Europejskim w Niemczech, aby pobić rekord zapisany w Księdze Guinnesa? W jaki sposób obchodzono się z duchami w ten szczególny wieczór?

Przykładowe pytania za 1 punkt: Jaka liczba osób musiała się zgromadzić przy świątecznym stole: parzysta czy nieparzysta? Jaką ma wielkość największa bombka na świecie? Co należało zrobić, zanim na niebie pojawiła się pierwsza gwiazda? Jak nazywa się msza odprawiana o północy w wigilijną noc? Czym dawniej dekorowano choinkę?

• Zachęcenie dzieci, by jako „znawcy świątecznych tradycji” zaprezentowały zdobyte wiadomości podczas kolacji wigilijnej.

◙ Słuchanie wiersza Natalii Usenko „Goście”, czytanego przez nauczyciela.

• Omówienie treści utworu: Kiedy anioły mogą nas odwiedzić? Jak wyglądają anioły? Jak wy sobie je wyobrażacie? W jaki sposób można je zaprosić?

• Czytanie wiersza przez chętnych uczniów wyraziście, z odpowiednią intonacją.

◙ Wykonanie aniołów - praca techniczna (wg pomysłu z książki: Annamária Karczagi „12 miesięcy w mieszkaniu”, wyd. Diogenes, Warszawa 2001).

Do wykonania aniołów trzeba przygotować (przy pomocy rodziców) kawałki grubych gałęzi (najlepiej o średnicy ok. 8 cm): z jednej strony przyciąć je pod kątem prostym (by można było postawić aniołka), a z drugiej pod innym kątem, tak by twarz aniołka był owalna. Dzieci malują twarz aniołka białą temperą, a rysy twarzy kreślą markerem (lub flamastrem alkoholowym), doklejają włosy z drewnianych wiórów i mocują skrzydła wycięte z papierowych serwetek do tortu (u większego anioła można nakleić serwetkę na falisty papier w neutralnym kolorze, aby wzmocnić skrzydła). Orszak aniołów, ustawiony na parapecie lub przy drzwiach, będzie witał szkolnych gości.

◙ Słuchanie i śpiewanie znanych dzieciom kolęd i zaznaczanie, ile razy pojawił się w nich rzeczownik anioł.

Agnieszka Jankowska

---