Franciszek Karpiński - twórca poezji sentymentalnej.

Pochodzący z ubogiej rodziny szlacheckiej, wykształcony w stanisławowskim kolegium jezuickim, a później w jezuickiej Akademii Lwowskiej, Franciszek Karpiński jest uważany za czołowego przedstawiciela polskiej poezji sentymentalnej oraz za spadkobiercę sielankowej poezji baroku. Sformułował on założenia sentymentalizmu polskiego. Twierdził, iż źródłem natchnienia dla poety może być wszystko, co go otacza. W tej sytuacji wyznaczanie literaturze i poezji prawideł i przepisów jest niepotrzebne. Najważniejsze dla poety jest czułe serce, uwrażliwione na ludzkie nieszczęście, na potrzebę miłości, wyznaczające emocjonalny stosunek do przyrody oraz budujące wewnętrzny ład moralny poprzez odrzucenie zakłamania i pozorów. Sentymentalna twórczość miała być oryginalna, rodzima, miała też odznaczać się prostotą opartą także na utworach ludowych, czerpać miała z prostego słownictwa. Wszystkie te zasady najpełniej mogły być realizowane w liryce, szczególnie w takich gatunkach jak sielanka, pieśń, elegia. Bohater tych utworów mógł przedstawiać własny, subiektywny punkt widzenia. Przedmiotem swego wyznania mógł uczynić zarówno sprawę błahą, drobną, jak i wielką i bardzo poważną. Z tej osobistej perspektywy mógł mówić zarówno o swej miłości, jej radościach i niedolach, jak i o stosunku do Boga lub ojczyzny.

O miłości właśnie mówi utwór "Do Justyny. Tęskność na wiosnę". Pozornie nie ma tu mowy o miłości, a wiersz jest jedynie porównaniem budzącego się na wiosnę świata ze stanem ducha wewnętrznego poety. Jednak jest to próba autoanalizy. Samotny podmiot liryczny opisuje swe cierpienia wywołane zawodem miłosnym lub tęsknotą za ukochaną. Chociaż dookoła wszystko rozkwita w jego sercu gości jedynie ból, żal,tęsknota i smutek. Utwór zdominowany jest przez uczucia takie jak miłość, smutek czy żal. Uczucia wiodą prymat nad rozumem. To wszystko spełnia założenia postawione przed sentymentalizmem, a jednocześnie zapowiada nadejście nowej epoki - romantyzmu.

Jeszcze wyraźniej widać te wartości w sielance "Laura i Filon". Utwór, którego akcja rozgrywa się na tle wsi i przyrody, ukazuje parę zakochanych młodych ludzi. Opowiada on o cierpieniach, rozterkach i radościach, jakie niesie z sobą miłość. Gdy Laura przybywa na umówione spotkanie pod jaworem, spostrzega, że ukochany na nią nie czeka. Powoduje to podejrzenie o niewierność i zdradę oraz wyzwala atak złości i rozpaczy. Wtedy zza pobliskich zarośli wybiega Filon i tłumaczy, iż chciał jedynie przekonać się o miłości swej ukochanej. Utwór kończy się pogodzeniem się kochanków i wyznaniem wzajemnej miłości i przysięgą wieczystej wierności. Najważniejsze w tej sielance wydaje się być zwrócenie uwagi na świat przeżyć wewnętrznych, próba analizy psychiki zakochanych oraz wpływu miłości na zachowanie się człowieka. Charakterystyczny jest fakt, iż bohaterowie tej sielanki to"ludzie dworu", przebrani jedynie w wiejskie stroje.

---