Chiny w dolinie rzeki Huang- Ho
ścisły związek interpretacji zjawisk przyrody z bóstwami
6 ministerstw (nazwy brały się od nazw przyrody):
ministerstwo nieba- kierowało najważniejszymi kwestiami państwa (niebo miało pod sobą wszystko)
m. ziemi- skarb i edukacja (ziemia żywi i wychowuje)
m. wiosny- rytuały i ceremonie (wiosna odpowiada za powrót do życia)
m. lata- armia (lato symbolizuje żar dyscypliny)
m. jesieni- sprawiedliwość (jesień czasem zbierania tego, co było zasiane i przebierania ziaren)
m. zimy -roboty publiczne <budowa grobli, spichleży> (zima czasem, gdy człowiek ma czas oddać się pracy dla państwa)
W obrazie świata Chińczyków widniała zasada porządku. Wprowadzał ją w świat ludzi i przyrody władca. Miał on też zapewnić w państwie harmonię zapisaną wg wielkiego planu Huang- fan (lub Huang- han)
Najwspanialszy rozwój Chin pod panowaniem dynastii Czoł.
Główni przedstawiciele myśli politycznej:
Lao Si (twórca doktryny taoizmu)
Konfucjusz i jego szkoła
szkoła Mo Tsi
Jang Czu i szkoła prawników
szkoła astrologów
szkoła logistów
Lao Si żył za panowania XXI cesarza dynastii Czoł. Urodził się w 605r.p.n.e., a zmarł w 585 r.p.n.e. Był bibliotekarzem; pisał bardzo obszernie.
I. TAOIZM
przenika go myśl, iż tylko powstrzymywanie się od wszelakiej aktywności może przynieść prawdziwe szczęście i spokój (ten stan to tzw. wu- wej)
wyzbycie się wszelkich pragnień kultury, instytucji prawnych, tworów ludzkiej cywilizacji
droga do TAO (rzecz niesamowita, tajemnicza, nadzmysłowa, doskonała) miała biec przez konsekwentne powstrzymywanie się od wszelakiej aktywności. Zbliżanie się do TAO to osiąganie najdoskonalszego stanu.
TAO pojawia się sama, nie można jej zbudować moralnym doskonaleniem się, wynika z niedziałania
Kwestie TAO są jeszcze nie raz poruszane i kopiowane w innych, późniejszych pracach filzozoficznych.
Człowiek, jako część świata, ma cech wyróżniające:
miłość do innych
umiarkowanie
oszczędność
skromność
Jak dojść do zrozumienia istoty świata? Tylko poprzez kontemplację i odrzucenie sensualizmu (im więcej postrzegasz, tym mniej wiesz)
Mędrcem jest ten, kto poznał prawa przyrody (w Chinach była duża zależność między przyrodą a człowiekiem)
Władca:
...”sprawując rządy wypróżnia serca, a napełnia brzuchy; osłabia wolę, ale wzmacnia kości; zabiega stale, by lud niczego nie wiedział i niczego nie pożądał. Ci co wiedzą, by nie śmięli działać. Kiedy uprawia niedziałanie są dobre rządy”...
wartości panującego są rękojmią ładu panującego we wszechświecie
wielkość władcy wyraża się w nieodczuwaniu przez poddanych jego rządów, co dowodzi jego prawdziwych walorów
...”gdy rządzi naprawdę wielki człowiek, to lud nie odczuwa jego panowania; z kolei mniej wyróżniający się władcy są kochani i chwaleni, bardziej mierni budzą strach, a jeszcze słabsi pogardę”...
idealny władca rządzi bez przymusu, aparatu władzy i wojska
uległość wobec ludu jest najlepszą metodą rządzenia; władza cicha i nienarzucająca się dowodzi, iż lud jest prawy i szlachetny, zadowolony
...” jeżeli lud cierpi głód to znaczy, że zbyt wielkie ciążą na nim podatki- oto przyczyna jego nędzy”...
...” jeżeli lud z trudnością jest rządzony tzn., że zbyty wielkie ciążą na nim prace- oto przyczyna jego nieposłuszeństwa”...
...” jeżeli lud obojętnie na śmierć władcy pogląda, tzn., że zbyt wiele ma cierpień, a jego zwierzchnicy żyją w zbytku- oto dlaczego umiera bez żalu”...
Postawa Lao Si zakładała bierność programową i nie propagowała aktywności politycznej
Państwo i jego instytucje były więc wg Lao Si czymś sztucznym i zbytecznym.
W Taoizmie jest krytyka przemocy, ucisku, wojen, nierówności. Ludzie zaś potrzebują życia spokojnego, dostatniego i szczęśliwego. Czasem jednak państwo może sprzyjać takiemu życiu- gdy jest to państwo idealne:
bez reguł prawa
gdy liczy mało ludzi
bez instytucji, przemocy, wojska
odrzucone są zdobycze cywilizacji
Brak wiary w pozytywny aspekt działania ludzkiego powodował rezygnację i pesymizm, co do jakiegokolwiek postępu (który i tak był negatywny).
II KONFUCJUSZ
Konfucjusz urodził się w 550r.
Jego myśli zostały odtworzone z tzw. ”Kanonu konfucjańskiego”. Składał się z 5 ksiąg:
przemian
roczników
pieśni
historii księstawa Lu
księga rytuałów
Najbardziej jego poglądy oddaje „księga powiedzień Lun lju” (są to komentarza zachowanych starych ksiąg i tradycji)
Głównym założeniem Konfucjusza było przywrócenie w społeczeństwie starego, nienaruszonego społeczeństwa
przywrócenie pokoju w rodzinie i państwie
powrót do zaniedbywanych tradycji
Doktryna ta wyraża etos urzędniczy klasy Żukia, sam on zaś twierdzi, że nie przekazuje nic nowego, lecz przekazuje nauki wielkich mistrzów
tylko powrót do wyidealizowanej przeszłości może przynieść pokój, polecał naśladować to, co doskonałe (tylko przeszłość)
Człowiek musi się:
stale doskonalić
rozwijać intelektualnie i moralnie
Konfucjusz naznacza rolę rodziny (szlachetnej i uporządkowanej) jako podstawę dobrze urządzonego państwa
Struktura społeczna jest oparta na bezwarunkowym podoporządkowaniom:
syna wobec ojca
poddanego wobec panującego
żony wobec męża
młodszych wobec starszych
przyjaciół wobec siebie
Władca zawsze powinien być władcą, poddany poddanym, ojciec ojcem a syn synem (wg zasady bezwarunkowego podporządkowania).
Wzorem dla wszystkich bohater (mąż szlachetny); mają go wszyscy naśladować. Państwem i rodziną winien kierować człowiek o wyjątkowych cechach, by jednak do tego doszło musi być ona (osoba) na szczycie wymiaru duchowego (żen) i moralnego. Człowiek szlachetny (władca)- człowiek szczery, łaskawy, gorliwy, szczodrobliwy, uprzejmy wobec zwierzchnika, zachowuje szacunek, dla ludzi sprawiedliwy i uczciwy.
...”Mąż szlachetny na 9 rzeczy zwraca szczególną uwagą:
patrząc widzi jasno
słysząc stara się dokładnie słyszeć
stara się mieć łagodny wyraz twarzy
w działaniach jest lojalny
w wypowiedziach rozważny
gdy nie jest pewny zapytuje innych”...
...”Cokolwiek czynisz czyń dobrze i rozważnie”...
Podstawa stosunków między ludźmi winna być zasada: „ nie czyń drugiemu, czego dla siebie nie pragniesz”.
Tradycja winna dostarczać wzorów i norm postępowania.
Panujący powinien działać dla dobra poddanych.
Poddanym należy zapewnić życie w pokoju.
Ponieważ lud jest podstawą państwa, władca winien być cierpliwy, by pozyskać go, a przestrzegając obyczajów i moralności zyskać jego zaufanie.
Rządzenie nie polega na wydawaniu prawa, lecz ma się opierać na moralności władcy. Rządzenie państwem nie powinno opierać się na sile i przemocy. Państwu potrzebne jest: siła zbrojna, żywność, zaufanie do władcy (bez zaufania do władcy nie może państwo istnieć).
Władca powinien być:
łagodny
szczodry
tolerancyjny
nie może być zarozumiały
z najwyższym oddaniem wypełniać swoje obowiązki
otoczony mądrymi urzędnikami
stale ma pamiętać o tradycji i świętych obyczjach
powienien wystrzegać się tyranii
Walory etyczne władcy i poziom fachowy przesądzają wartości państwa.
Etyka wiąże się z wiedzą. Źródłem wiedzy jest tradycja. Wiedza winna przekładać się na dobrobyt.
To, co jest spontaniczne przekłada się na rozpad państwa i rodziny.
Uczniowie: gł. Mencjusz:
człowiek jest z natury dobry i skłonny do szlachetnych czynów
tylko złe otoczenie i nieodpowiednie wychowanie deprawują go zadając gwałt naturze
wiedza stanowi podstawę prawidłowego działania
trwały porządek w społeczństwie zapewnić mogą tylko mądrzy członkowie elity
kierować się winno zasadami miłości i sprawiedliwości
5 sposobów nauczania:
osobisty przykład
doskonalenie cnót
rozwijanie zdolności
umiejętność wskazania człowiekowi właściwego kierunku za pomocą pytań i odpowiedzi
dążenie człowieka do samodzielnego umacaniania dobrych pierwiastków natury