WOJNY PERSKIE

• Persja

• W 560 r. Cyrus objął władzę w Persji - królestwie podległym Medii (płn. część dzisiejszego Iranu)

• Królestwo Medów powstało u schyłku VIII w, w 612 r. armia Medów zniszczyła królestwo asyryjskie

• Cyrus Pokonał Medów i narzucił im swoje panowanie

• W 546 r. pokonał Lidię i przejął po niej zwierzchność nad poleis leżącymi na egejskim wybrzeżu Anatolii (wcześniej podporządkowane przez Krezusa)

• Za panowania Dariusza I (522 - 486) królestwo perskie obejmowało terytorium od dzisiejszego Afganistanu na płn. wsch., po Anatolię i Trację na zach, południową granicę byłego Związku Radzieckiego na płn i Egipt na płd.

• Państwo przyjęło strukturę administracyjną od Asyryjczyków; podstawową jedn. adm. była satrapia - satrapowie władali właściwie samodzielnie rozległymi terenami; ich zadaniem było utrzymanie spokoju, dostarczanie wojska i przesyłanie dochodów do królewskiego skarbca

• Królowie perscy uważali się za wysłanników najwyższego boga perskiej religii - Ahura Mazdy; religia opiera się na naukach proroka Zaratusztry, ma dualistyczny charakter (świat jako arena ciągłej walki dobra ze złem)

• Przyczyna konfliktu

• W obawie o kolejną interwencję Spartańczyków przeciwko reformom Klejstenesa Ateńczycy w 507 r. próbują zawrzeć sojusz z królem Persji, Dariuszem I

• Spotykają się w Sardes (Anatolia) - stolicy perskiej satrapii

• Posłowie przez niewiedzę przyjęli warunki Persów i ofiarowali im „ziemię i wodę” przez co uznali zwierzchność Dariusza

• Nawet kiedy zrozumieli na czym polega „przymierze”, nie wypowiedzieli go oficjalnie

• Ateny uważały się za niezależne a król perski uważał że Ateny są mu podległe

• Powstanie jońskie

• W 499 r. wybuchło powstanie jońskie - jońskie poleis utraciły najpierw niezależnośc na rzecz królestwa lidyjskiego (za czasów Krezusa - 560-546);

• Krezus chciał podbic również Anatolię - wyrocznia w Delfach przepowiedziala mu że zniszczy wielkie królestwo

• W 546 r. wysłał armię lecz został pokonany i utracił na rzecz Persów całe państwo wraz z Jonią

• Po złożeniu skargi do Delf okazało się że wyroczni chodziło o jego królestwo

• Grecy jońscy zbuntowali się przeciwko tyranom, pozostawionych u władzy przez Persów po przejęciu kontroli

• Powstańcy prosili państwa greckie o pomoc w walce z Persami

• Kleomenes, spartański król wykluczył udzielenie pomocy, gdyż stwierdził że marsz z jońskiego wybrzeża na perskiej stolicy trwałby 3 miesiące

• Ateńskie zgromadzenie głosowało za przyłączeniem się do Eretrii (jedna z poleis na Eubei, wyspie sąsiadującej z Attyką) i wysłaniem pomocy

• Powstańcy dotarli do Sardem, które doszczętnie spalono

• Ateńczycy i Eretryjczycy powrócili do domów, kiedy perskie kontrnatarcie rozbiło jedność wśród jońskich powstańców

• Ostatecznie udało się stłumić rewoltę w 494 r.

• W niektórych poleis powołano rządy demokratyczne, zastępujące tyranów

• Wg Dariusza Ateńczycy przyłączając się do powstania złamali przysięgę i postanowił ich za to ukarać

• W 490 r. siły Perskie spaliły Eretrię po czym doszli do płn. - wsch. Attyki, niedaleko Maratonu

• Ateńczycy zwrócili się o pomoc do Sparty i innych poleis

• Jedynym oddziałem, który zdążył z pomocą buli hoplici z małej polis leżącej w Beocji, przy płn. granicy Attyki

• Wojskom ateńskim przewodziło kolegium 10 strategów, z których dominującą rolę odgrywał Miltiades (ok. 550 - 489)

• Mimo, że perskie siły były znacznie liczniejsze niż wojska ateńskie, to Persowie przegrali bitwę

• Zaraz po zwycięstwie ateńska armia przemierzyła ok. 40 km (z Maratonu do Aten) aby ustrzec miasto przed atakiem perskiej floty

• Zwycięstwo Ateńczyków miało głównie znaczenie symboliczne - naraziło prestiż Dariusza, natomiast w żadnym stopniu nie zagrażało jego królestwu

• Inwazja perska

• W 480 r. Persja najechała na Grecję (odwet za Maraton)

• Dariuszowi zbyt wiele czasu zajęło ściąganie sił z królestwa i w trakcie przygotowań zmarło mu się ;)

• Potężną armię i flotę przeciwko Grekom zamieszkującym półwysep poprowadził jego syn, Kserkses (486 - 465)

• Poleis w płn. i śr. Grecji poddały się bez walki

• Teby (Beocja) wsparły inwazję, prawdopodobnie licząc na to, że po zwycięstwie Persów uzyskają przewagą nad Atenami

• Koalicja przeciw Persom

• 31 poleis

• na przywódcę wybrano Spartę (największa armia hoplitów)

• przywódcą miał być Gelon, tyran Syrakuz, najpotężniejszej wówczas polis na Sycylii; projekt upadł, ponieważ Gelon zażądał naczelnego dowództwa oraz był w trakcie wojny z Kartaginą

• po zwycięstwach w 479 r. koalicja przekształciła się w sojusz morski

• Związek Morski (symmachia)

• Głównym celem miało być usunięcie Persów z płn. Grecji i Zach. Anatolii, przede wszystkim z Jonii

• Przywódcą pierwszej wyprawy w 478 r. został Pauzaniasz - zwycięzca spod Platejów

• W 477 r. ateński przywódca Arystydes przekonał Greków do powierzenia Atenom przywództwa koalicji

• Związek wytworzył stałą strukturę organizacyjną

• Państwa członkowskie (poleis z płn. Grecji, na wyspach M. Egejskiego i na zach. wybrz. Anatolii) przysięgały, że nigdy nie opuszczą Związku

• Większość niezależnych polis Peloponezu było w sojuszu ze Spartą (sojusz Peloponeski)

• I Związek Morski i Sojusz Peloponeski miały swoje zgromadzenie

• Państwa członkowskie symmachii musiały wnosić coroczne składki

• Większe państwa całkowicie wyposażone okręty wojenne wraz z załogą

• Mniejsze - mogły uczestniczyć w kosztach wystawienia jednego okrętu lub tylko wnieść określoną opłatę

• Podstawowym typem okrętu wojennego była triera (wąski i długi, wioślarze w trzech rzędach)

• Z czasem wszystkie państwa członkowskie zrezygnowały z budowania okrętów i wnosiły opłaty, pozbawiając się w ten sposób floty

• Ateny dzięki temu, że jako jedyna polis mogły wystawić flotę, stopniowo stawały się coraz potężniejsze

• Inne poleis wyrzekły się wpływu na przebieg wydarzeń wewnątrz sojuszu, jeśli nie zgadzały się z decyzjami podjętymi przez Związek jako całość pod przywództwem Aten

• ateńskie Zgromadzenie decydowało o obliczu Związku, zyskało możliwość wymuszania na innych członkach udziału we wspólnej polityce i dalszego wpłacania składek

• w końcu Związek Morski osiągnął cel

• wypędzono niemal wszystkie perskie garnizony

• wyparto z M. Egejskiego perską flotę

---