Metoda proprioceptywnego torowania (P.N.F) w neurologii
PNF (ang. Proprioceptywnego Neuromuscular Facilitation) jest metodą, w której terapia funkcjonalna jest procesem stopniowego odtwarzania umiejętności ruchowych pacjenta, znajdująca zastosowanie m.in. w terapii pacjentów po udarze mózgu. PNF ( ang. Proprioceptywnego Neuromuscular Facilitation ) jest metodą, w której terapia funkcjonalna jest procesem stopniowego odtwarzania umiejętności ruchowych pacjenta, znajdująca zastosowanie m.in. w terapii pacjentów po udarze mózgu.
Metoda PNF została opisana na podstawie licznych badań neurofizjologicznych i służy głównie reedukacji utraconych zdolności czy reakcji w zaburzeniach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.
Podstawą PNF są prawa Sheringtona, określające podstawowe zasady funkcjonowania układu nerwowego:
- wyładowanie następcze; efekt stymulacji jednostek motorycznych trwa dłużej niż działanie impulsu pobudzającego
- sumacja czasowa; następuje bezpośrednio po sobie, w krótkim okresie, bodźce podprogowe dodają się do siebie, dając w efekcie impuls progowy tzw impuls pobudzający
- sumacja przestrzenna - bodźce podprogowe wysyłane z różnych przestrzeni scalają się, tworząc odpowiedz progową
- promieniowanie pobudzenia; rozprzestrzenianie się i zwiększanie siły odpowiedzi.
Powstaje z chwilą narastania bodźców aferentnych i czasu trwania reakcji.
Odpowiedzią ze strony układu nerwowego jest odruchowe pobudzanie lub hamowanie
- kolejne wzbudzanie; narastające pobudzenie agonistów następuje po stymulacji agonistów ( zazwyczaj skurczu).
- unerwienie przeciwstawne (reciprokalne); reakcja ze strony agonistów powoduje automatyczne hamowanie mięśni antagonistycznych..
Wprowadzenie metody PNF do świata medycznego napotykało wiele przeszkód.
Jest to metoda z kilku względów nietypowa.
W opracowaniu tej metody powstały najpierw założenia czysto teoretyczne, a następnie ustalone zasady wprowadzono do praktyki. W praktyce czysto klinicznej kolejnośc tworzenia sytemu leczniczego jest odwrotna.
Pisząc prościej większość metod charakteryzuje się początkową przewagą aspektów praktycznych, w przeciwieństwie do metody omawianej.
Główne założenia tej metody to:
Stosowanie ruchu globalnego i złożonego, w którym element rotacji uznawany jest za podstawowy w połączeniu ze skośną płaszczyzną wykonywanego ruchu
Technika bodźców proprioceptywnych stosowana poprzez stopniowo wzrastający opór ręczny, umożliwiający wykonywanie ruchu skoordynowanego i w żądanym zakresie
Wykorzystanie w szerokim zakresie synergizmu mięśniowego w celu maksymalnego pobudzenia słabszych grup mięśniowych.
Ruchy stosowane podczas pracy z pacjentem są zgodne z naturalną pracą mięśni i aktywizują włókna mięśni będących w skurczu. Stymulowane eksteroceptory przez dotyk i ucisk oraz proprioceptory przez skurcz mięśni spowodowany ruchem w stawie, przesyłają odebrany impuls z udziałem nerwów dośrodkowych czuciowych do tylnych rogów rdzenia kręgowego. Odbierane bodźce mogą być przekazywane:
do komórek ruchowych w poprzednich rogach rdzenia kręgowego, a następnie przez nerwy odśrodkowe ruchowe do efektora,
drogą wstępującą (aferentną), która biegnie w tylnych rogach rdzenia kręgowego do ośrodków podkorowych ( jąder podkorowych i móżdżku), następnie szlakami zstępującymi ( eferentnymi) do komórek ruchowych w przednich rogach rdzenia kręgowego i dalej na obwód do efektora
droga wstępującą do komórek ruchowych w korze mózgowej, a następnie drogą zstępującą do komórek ruchowych w przednich rogach rdzenia kręgowego i dalej na obwód do efektora.
Wniosek jest następujący:
Przekazywane bodźce mogą być analizowane na trzech poziomach ośrodkowego układu nerwowego
rdzenia kręgowego
ośrodków podkorowych ( jąder podkorowych i móżdżku)
kory mózgowej
Aktywizacja bodźców odbywająca się na poziomie rdzenia kręgowego lub w ośrodkach podkorowych opiera się na reakcjach odruchowo- bezwarunkowych tzw, wrodzonych
Aktywizacja bardziej złożonych pobudzeń odbywa się jedynie w ośrodkach podkorowych, natomiast na poziomie kory mózgowej analiza jest oparta na reakcjach odruchowo-warunkowych ( nabytych). Neurony w korze mózgu przyjmują impulsację idącą nie tylko do ekstero- i proprioceptotra , ale również od:
pól korowych tej samej półkuli mózgu
pól korowych przeciwnej półkuli mózgu
jąder podkorowych
móżdżku
Ma to znaczenie, aby w pełni użytkowac proces plastyczności układu nerwowego.
Całkowite zwiększenie informacji dopływających do wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego uaktywnia reakcje kompensacyjne i naprawcze.
Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego , prowadzi do upośledzenia takich funkcji jak chód , prowadzi do rozwinięcia się patologicznych wzorców ruchowych a co za tym idzie trwałych przykurczy i związanych z tym deformacji stawowych.
Efektem uszkodzenia górnego neuronu ruchowego jest również patologiczne napięcie idące w kierunku wzmożonego napięcia ( spastyczności ).
Dla pacjenta związane jest to z intensywniejszą aktywnością ruchową strony zdrowej , podejmowaną dla kompensacji utraconych funkcji po stronie porażonej.
Nową koncepcją w procesie leczenia pacjentów odznaczających się nadmiernym napięciem mięśniowym jest połączenie terapii toksyną botulinową z równoczesnym zastosowaniem terapii PNF.
Fazowe obniżenie spastyczności, wynikające z podania leku , pozwala fizjoterapeucie i pacjentowi przeprowadzic cwiczenie i zadanie ruchowe. Efektem jest szybsze przywrócenie fizjologicznego wzorca ruchowego. Ważnym obszarem w terapii jest eliminacja wzmożonego napięcia zwłaszcza w obszarze tułowia i kończyny dolnej co pozwoli wyeliminować nieprawidłowości w schemacie chodu. Przy indywidualnym planowaniu terapii powinna być ona ukierunkowana na poprawę jakości funkcji życia codziennego i samodzielności pacjentów.
Współpraca między lekarzem a fizjoterapeutą może mieć duży wpływ na zmniejszenie problemów funkcjonalnych pacjenta.
Należy wspomnieć o filozofii PNF, która jest ważna dla zrozumienia jakimi zasadami się kieruje.
Opiera się na twierdzeniu, że każdy człowiek, również chory, ma nieograniczony potencjał. Na tej podstawie H. Kabat sformułował nstępujące założenia PNF:
Skuteczność leczenia zależy od terapeuty i pacjenta, wspólnego określenia celów i wspólnej woli ich osiągnięcia
ocena pacjenta rozpoczyna się od oceny jego możliwości, a nie od oceny tego, czego nie może wykonac
głównym celem leczenia jest poprawa funkcji narządu ruchu
możliwości każdego pacjenta są różne , zatem konieczna jest indywidualna praca z pacjentem.
należy mieć świadomość,że problemy neurologiczne, ortopedyczne należy zauważacć jako czynniki zaburzające funkcje całego organizmu pacjenta.