W przewodzie pokarmowym odbywa się wiele procesów biochemicznych, których prawidłowy przebieg ma znaczny wpływ na zdrowie człowieka. Nieprawidłowy skład mikroflory jelitowej, z przewagą bakterii patogennych nad bakteriami o korzystnym działaniu zdrowotnym, może w istotny sposób wpłynąć na zaburzenie ich przebiegu. Udowodniono istotną rolę bakteryjnej flory jelitowej w patogenezie chorób oraz ochronne i lecznicze działanie przyjmowania probiotyków.

Do bakterii o korzystnym działaniu zdrowotnym należą m.in.: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei (m.in. wariant L. casei rhamnosus, czyli Lactobacillus GG), Lactobacillus bulgaricus, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium longum, Streptococcus thermophilus.

Przewód pokarmowy noworodka w trakcie porodu jest jałowy. W pierwszych dniach życia bakterie, połknięte podczas porodu, namnażają się i kolonizują w jelitach noworodka. Jest to bardzo ważne m.in. dla kształtowania sprawnie działającego układu immunologicznego. Zachowanie jałowości przewodu pokarmowego powodowałoby dysfunkcję tego układu, co potwierdzono w badaniach na pozbawionych bakterii myszach (Vanderhoof). Flora jelitowa noworodka karmionego piersią matki zdominowana jest przez bifidobakterie. Po zakończeniu karmienia mlekiem matki, zwykle u dzieci powyżej drugiego roku życia, skład bakteryjnej flory jelitowej stopniowo upodabnia się do takiej, jaką mają osoby dorosłe. W wieku około 15 lat jest już w zasadzie ustabilizowany.

U osób zdrowych poszczególne szczepy bakterii kolonizują zwykle określone odcinki przewodu pokarmowego. Żołądek jest prawie jałowy, gdyż kwaśne pH soku żołądkowego działa bakteriobójczo. Jest to naturalna ochrona organizmu przed wnikaniem szczepów patogennych. Wiele bakterii fizjologicznych, przyjętych z posiłkiem czy w postaci naturalnych preparatów, wykazuje natomiast oporność na niszczące działanie kwasu solnego, a w dalszym odcinku jelita kwasów żółciowych. W jelicie cienkim liczba bakterii jest już większa i wynosi około 10000 - 1000000 w 1 gramie treści pokarmowej. Dominującym szczepem bakteryjnym są tu Lactobacillus acidophilus, L. casei i streptokoki, natomiast w mniejszych ilościach bifidobakterie i inne. Najwięcej bakterii znajduje się w jelicie grubym: około 10.10 - 10.11 w 1 gramie treści jelitowej. Wśród szczepów bakteryjnych dominują bakterie beztlenowe (ponad 90%), natomiast dominującą bakterią fizjologiczną jest Bifidobacteria.

Bakteryjna flora jelitowa odgrywa istotną rolę w procesach trawienia i wchłaniania poszczególnych składników pokarmowych. Dotyczy to szczególnie opornych na trawienie polisacharydów i peptydów. Substratami są węglowodany złożone, niektóre złożone białka, złuszczone komórki przewodu pokarmowego oraz substancje zawarte w śluzie. Podczas przeprowadzanych przez nie procesów fermentacyjnych i gnilnych powstają m.in. dwutlenek węgla, metan, wodór, azot i siarkowodór oraz kwasy: octowy, propionowy, masłowy i mlekowy. Aminokwasy mogą ulegać dekarboksylacji pod wpływem patogennej flory jelitowej i przekształcane są w toksyczne aminy (ptomainy). Na przykład kadaweryna powstaje z lizyny, agmatyna z argininy, histamina z histydyny, putrescyna z ornityny. Aminokwasy zawierające siarkę przekształcane są merkaptany i siarkowodór. (Biochemia)

Rola bakterii kwasu mlekowego (Albrecht, Socha, Delmulle)

Bakterie kwasu mlekowego: 

• Odpowiadają za prawidłowe procesy trawienia w świetle jelita. Są niezbędne do procesów fermentacji węglowodanów złożonych, które nie mogą być strawione w takiej formie, w jakiej zostały spożyte. W tym procesie wytwarzane są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (KKT), m.in. mlekowy, masłowy, octowy i propionowy, które silnie obniżają pH treści jelitowej, mają znaczenie dla wstępnego nadtrawienia białka oraz stanowią główny materiał energetyczny dla kolonocytów. 

• Zapobiegają kolonizacji jelita przez bakterie chorobotwórcze na drodze kilku mechanizmów: · zakwaszają środowisko, dzięki czemu następuje zahamowanie namnażania bakterii patogennych oraz zmniejsza się ilość wydzielanych przez nie toksyn, · poprzez konkurencję o receptory komórkowe i składniki odżywcze, · wytwarzają substancje bakteriostatyczne, m.in. bakteriocyny i nadtlenek wodoru. Szczególnie duże ilości nadtlenku wodoru produkuje L. acidophilus i L. bulgaricus. Na jego działanie jest bardzo wrażliwe Clostridium difficile. Lactobacillus acidophilus produkuje ponadto laktacynę i laktocydynę, które wykazują silne działanie antagonistyczne w stosunku do patogennych szczepów Klebsiella, Salmonella, Shigella, Staphylococcus. 

• Są źródłem poliamin: sperminy, spermidyny i putrescyny, odgrywających rolę we wzroście i różnicowaniu komórek oraz zmniejszających przepuszczalność błony śluzowej jelit i stymulujących jej regenerację. 

• Stymulują układ immunologiczny. Stwierdzono pobudzenie zarówno odpowiedzi typu humoralnego, jak i komórkowego. Obserwowano aktywację limfocytów T, wzrost syntezy IgA, IgG i pobudzenie aktywności makrofagów. Stymulacja układu immunologicznego odbywa się m.in. poprzez ścianę komórkową rozpadających się pod wpływem kwasu solnego i kwasów żółciowych bakterii (ważne więc dla organizmu są bakterie żywe i obumarłe). 5. Biorą udział w syntezie witamin (B1,B2, B12, PP i K).

• Chronią przed rozwojem procesów nowotworowych. Obniżają aktywność enzymów uczestniczących w procesie przemiany prokarcinogenów w karcinogeny oraz, dzięki stymulowaniu motoryki jelit, skracają czas kontaktu karcinogenów ze ścianą jelita. 

• Uczestniczą w przetwarzaniu cholesterolu do koprostanolu (obniżają poziom cholesterolu we krwi) oraz bilirubiny do urobiliny.

• Zwiększają wchłanianie minerałów, m.in. wapnia i magnezu.

Wykazano, że zwiększanie ilości bakterii korzystnych dla organizmu zmniejsza populację bakterii chorobotwórczych i chroni przed rozwojem chorób. Efekt ten można uzyskać poprzez podawanie probiotyku, prebiotyku lub - co najkorzystniejsze -synbiotyku.

Probiotyk to żywe mikroorganizmy, które po spożyciu wywierają korzystne działanie na ustrój poprzez przywracanie równowagi mikroflory jelitowej (sześć szczepów bakterii zawartych w preparacie Beneflora spełnia tę funkcję). Prebiotyk to oporne na trawienie składniki pożywienia, pobudzające selektywnie wzrost i aktywność bakterii jelitowych o korzystnym działaniu na organizm (na przykład fruktooligosacharydy, czyli FOS oraz włókna grochu, zawarte w preparacie Beneflora). Produkt zawierający jednocześnie prebiotyk i probiotyk, czyli Beneflora, nazywany jest synbiotykiem.

Wykazano, że do zaburzenia mikroflory jelitowej może dochodzić m.in. wskutek:

• nieprawidłowego żywienia, 

• po antybiotykoterapiach, 

• przy zatruciach pokarmowych, 

• w chorobach zapalnych jelit, 

• w zespole jelita drażliwego, 

• na tle stresów.

Może to powodować różnego typu dolegliwości (biegunki, zaparcia, bóle brzucha, wzdęcia) oraz zaburzenia ze strony układu immunologicznego. Niemowlęta żywione sztucznie mają 10 razy mniejszą zawartość bifidobakterii w jelicie w stosunku do dzieci karmionych mlekiem matki (Socha). Związane jest to najprawdopodobniej z tym, że mleko matki zawiera oligosacharydy (czyli prebiotyk), które stymulują wzrost i aktywność bifidobakterii w świetle przewodu pokarmowego u dziecka. U ludzi starszych obserwuje się zmniejszenie ilości bifidobakterii, a wzrasta liczba bakterii patogennych, m.in. Clostridium. Może to być przyczyną bardzo powszechnie występujących zaparć oraz wzdęć jamy brzusznej w tej grupie osób.

Dlaczego synbiotyk ?

Z uwagi na rosnącą antybiotykooporność Światowa Organizacja Zdrowia zaleca w ostatnich latach znaczne ograniczenie stosowania antybiotyków. Jednocześnie zaleca się wykorzystywanie w terapii bakterii fizjologicznych, hamujących namnażanie patogenów w świetle jelita.

Głównym celem stosowania synbiotyku jest szybkie przywrócenie składu bakteryjnej flory jelitowej, w sposób możliwie najbardziej zbliżony do naturalnego. Synbiotyk dostarcza bakterie, m.in. bifidobakterie i stymulujące ich wzrost fruktooligosacharydy (FOS) oraz włókna grochu. Bifidobakterie, wykorzystując pożywkę, szybko się dzielą i stają się szczepem dominującym w przewodzie pokarmowym po krótkim okresie stosowania tej kombinacji (Gibson, Delmulle). FOS fermentują szybko, już w początkowych odcinkach jelita, natomiast włókna grochu ulegają wolniejszej fermentacji i docierają do dalszych odcinków jelita grubego, dzięki czemu stymulacja bifidobakterii jest długotrwała. W badaniach wykazano zwiększenie ilości bifidobakterii w kale podczas przyjmowania FOS (Bouhnik). W innych badaniach po dostarczeniu do organizmu około 3,5 grama FOS, czyli tyle, ile zawiera dzienna dawka preparatu Beneflora, nastąpił nie tylko znaczny wzrost odsetka bifidobakterii, ale także znaczny spadek bakterii chorobotwórczych w jelicie, m.in. Clostridium difficile (Delmulle).

Bifidobakterie mają szczególne znaczenie dla utrzymania prawidłowego stanu zdrowia, ale muszą być w odpowiednio wysokim stężeniu w jelicie, aby ich działanie było w pełni skuteczne. Przyjmowanie bifidobakterii ze stymulującymi ich wzrost FOS zapewnia dostatecznie dużą ich ilość. Przy prawidłowym odżywianiu procentowa zawartość poszczególnych szczepów bakteryjnych wynosi: bifidobakterie - około 44%, Clostridium difficile - 7%, bakterie patogenne natomiast - 46%. Przy nieprawidłowym odżywianiu w przewodzie pokarmowym dominują bakterie patogenne. Ilość bifidobakterii może obniżyć się nawet do 17%, natomiast szczególnie patogenna bakteria - Clostridium difficile - może wzrosnąć do 9%. Jeżeli dostarczymy do organizmu odpowiednio dużo FOS, czyli czynnika bifidogennego, zaobserwujemy znaczny wzrost odsetka bifidobakterii, nawet do 82%, znaczny spadek bakterii chorobotwórczych - do 16% - i spadek Clostridium difficile do 1%. Taki efekt uzyskano po dostarczaniu do organizmu około 3,5 grama FOS, czyli tyle, ile zawarte jest w dziennej dawce preparatu Beneflora (Delmulle).

Dlaczego tak ważna jest odpowiednio wysoka ilość bifidobakterii w jelicie ?  (Socha)

• W procesie fermentowania FOS przez bifidobakterie powstają duże ilości kwasów, m.in. octowy, propionowy i masłowy, które silnie i długotrwale zakwaszają środowisko treści jelitowej i chronią przed rozwojem bakterii patogennych.

• W jelitach bifidobakterie adhezyjnie przylegają i kolonizują ścianę jelita. Produkują substancje przeciwbakteryjne (bakteriocyny), konkurują z bakteriami patogennymi o składniki odżywcze oraz miejsca receptorowe w ścianie jelit.

• Bifidobakterie stymulują odporność typu humoralnego (zwiększają syntezę IgA, IgG) oraz komórkowego.

• Bifidobakterie stymulują również perystaltykę jelit i zapobiegają zaparciom (szczególnie ważne u osób starszych, u których obserwuje się obniżenie ilości bifidobakterii w jelicie).

• Bakterie te obniżają aktywność enzymów uczestniczących w konwersji prokarcinogenów do karcinogenów.

• Bifidobakterie są skuteczne w leczeniu zakażeń (m.in. grzybiczych) układu moczowego.

• Wykazują ponadto szereg innych aktywności.

Znaczenie prebiotyków

Skład bakteryjnej flory jelitowej można zmienić poprzez podawanie żywych mikroorganizmów, czyli probiotyku. Pamiętając jednak, że znaczna część bakterii ginie pod wpływem kwasu solnego w żołądku i soli żółciowych w jelicie, większe korzyści uzyskamy, podając bakterie fizjologiczne ze stymulującą ich wzrost w jelitach pożywką. Takie działanie pobudzające selektywnie wzrost bakterii o udowodnionym korzystnym działaniu na organizm mają niektóre polisacharydy. Należą do nich pochodne fruktozy - inulina, oligofruktoza i fruktooligosacharydy (FOS) oraz galaktozy - galaktooligosacharydy. Związki te po spożyciu podlegają procesom fermentacji przy udziale bakterii, głównie bifidobakterii. W wyniku tych procesów powstają gazy (m.in. dwutlenek węgla, wodór, azot) oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (KKT): octowy, propionowy, masłowy i mlekowy. Kwasy te są źródłem energii dla kolonocytów oraz zakwaszają silnie treść jelitową, co hamuje namnażanie bakterii patogennych.

Ponadto KKT:

• wykazują korzystne działanie w biegunce, gdyż stymulują zwrotne wchłanianie wody i sodu (ważne w ostrej biegunce),

• bezpośrednio pobudzają perystaltykę jelit na drodze chemicznej (ważne w zaparciach),

• wiążą wodę, przyczyniając się do zwiększenia objętości stolca oraz jego rozmiękczenia (ważne w zaparciach),

• dzięki zakwaszeniu środowiska zwiększają rozpuszczalność soli wapniowych i magnezowych oraz wchłanianie wapnia i magnezu.

FOS jako niestrawne składniki zwiększają masę stolca i regulują motorykę przewodu pokarmowego (ważne w zaparciach). Ponadto działają korzystnie na profil lipidowy i w profilaktyce nowotworowej.

Stany chorobowe, w których wykazano skuteczność  podawania probiotyku

Biegunka po antybiotykoterapii

Powszechnie stosowane antybiotykoterapie wywierają bezpośrednio niekorzystny wpływ na enterocyty oraz pośrednio zaburzają pracę jelit poprzez zaburzenie składu mikroflory jelitowej. Antybiotyki niszczą znaczny odsetek wrażliwych na ich działanie bakterii fizjologicznych. Namnażają się wówczas bakterie patogenne, m.in. Clostridium difficile, Pseudomonas, Proteus oraz Candida Albicans. Przy niedostatecznej ilości bakterii kwasu mlekowego w jelicie, pH środowiska również wzrośnie, nie będzie zatem czynnika hamującego wzrost bakterii chorobotwórczych. Te zmiany doprowadzają u kilkunastu procent osób leczonych antybiotykami do wystąpienia biegunki o różnym nasileniu. Następstwem dysbakteriozy są ponadto zaburzenia fermentacji węglowodanów, co może powodować biegunkę osmotyczną (Albrecht). U części osób wskutek nadmiernego rozwoju Clostridium difficile rozwija się rzekomobłoniaste zapalenie jelit (10-20% biegunek). Do rozwoju tego groźnego powikłania prowadzą najczęściej takie antybiotyki, jak ampicilina, amoksycylina, klindamycyna, cefalosporyny III generacji, erytromycyna (Albrecht). Skład mikroflory jelitowej powraca do normy dopiero po około dwóch-trzech tygodniach (Albrecht). U wszystkich pacjentów, niezależnie od stopnia nasilenia objawów biegunki po terapii antybiotykowej i podjętego leczenia, korzystne jest zastosowanie w leczeniu probiotyku, który odbuduje zaburzoną równowagę flory bakteryjnej w jelicie i zahamuje namnażanie Clostridium difficile i innych patogenów. Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus i Bifidobakterie wykazują m.in. takie właściwości (Wysocka). Ważne jest ponadto podawanie profilaktyczne probiotyku podczas antybiotykoterapii, aby zapobiec wystąpieniu powikłań. Skuteczność takiego postępowania potwierdziły przeprowadzone badania. Wykazano na przykład, że w grupie osób, które oprócz pięciodniowej kuracji ampicilliną otrzymywały mieszaninę bakterii Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus, nie wystąpiła biegunka, podczas gdy w grupie przyjmującej wyłącznie antybiotyk wystąpiła u 14% osób. Jeszcze inne badania wykazują, że łączne podawanie Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus chroniło przed wystąpieniem biegunki związanej z antybiotykoterapią. W grupie kontrolnej, otrzymującej jedynie antybiotyk (ampicillinę), biegunka wystąpiła u ponad 30% leczonych (Gotz). Pacjenci leczeni przez 21 dni klindamycyną otrzymywali profilaktycznie mieszaninę L. acidophilus i Bifidobacterium longum. Stwierdzono, że w tej grupie biegunka nie wystąpiła u 80% leczonych, podczas gdy w grupie kontrolnej, otrzymującej jedynie wymieniony antybiotyk, tylko 30 % leczonych nie zgłaszało objawów biegunki (D'Souza).

Biegunki infekcyjne

Probiotyki hamują namnażanie drobnoustrojów chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym poprzez zakwaszanie treści jelitowej, wytwarzanie substancji o bezpośrednim działaniu hamującym ich namnażanie oraz poprzez konkurencję o receptory komórkowe i składniki odżywcze. Pobudzają układ immunologiczny do walki z patogenami poprzez stymulację humoralnej i komórkowej odpowiedzi immunologicznej. Ponadto duże znaczenie mają wytwarzane przez fizjologiczne bakterie czynniki cytoprotekcyjne (spermina, spermidyna i putrescyna), chroniące komórki nabłonka jelitowego. Przeprowadzono wiele badań celem potwierdzenia skuteczności probiotyków w leczeniu biegunek o podłożu infekcyjnym. W badaniach przeprowadzonych u 175 dzieci w wieku 6-36 miesięcy wykazano, że u dzieci, których mleko było suplementowane szczepami Bifidobacterium lub Streptococcus thermophilus, nie występował wzrost miana przeciwciał przeciw rotawirusom. U ponad 30% dzieci grupy kontrolnej, które otrzymywały mleko bez suplementacji, wystąpił ponad czterokrotny wzrost miana przeciwciał przeciw rotawirusom, co może wskazywać na przebyte zakażenie. Probiotyk może wiec chronić dzieci przed zakażeniem rotawirusem (Phuapradit). Podobne wyniki uzyskali inni badacze (Saavedra). Wykazano, że u dzieci żywionych mlekiem wzbogaconym w szczepy bakterii Bifidobacterium bifidum i Streptococcus thermophilus, znacznie rzadziej występowała biegunka infekcyjna (7%) w odniesieniu do grupy kontrolnej żywionej mlekiem tradycyjnym (30%). Ponadto znacznie rzadziej występowało zakażenie rotavirusem (10%) w odniesieniu do grupy kontrolnej (39%). W innych badaniach czas występowania biegunki skracała suplementacja Lactobacillus acidophilus (Simakachorn). Bakteria ta wytwarza acidofilinę, laktacynę oraz laktocydynę, które w warunkach in vitro wykazują bardzo silne działanie antagonistyczne w stosunku do takich bakterii jak: E.coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella, Staphylococcus i Vibrio. Również inne szczepy Streptococcus thermophilus i Lactobacillus bulgaricus wykazują aktywność przeciwko wymienionym patogenom. W zakażeniach bakteryjnych przewodu pokarmowego stosowane są często antybiotyki. Dołączenie do tej terapii synbiotyku przyspieszy efekty i skróci czas trwania biegunki i innych objawów (Delmulle).

Infekcja Helicobacter Pylori

W ostatnich latach pojawia się znaczna antybiotykooporność H.Pylori na leczenie. Przeprowadzone w grupie 120 osób badania wykazały, że u osób, które oprócz tradycyjnej potrójnej terapii przyjmowały Lactobacillus acidophilus wystąpił znacznie większy odsetek eradykacji tej bakterii (87%) w stosunku do osób, które probiotyku nie przyjmowały (70%) (Canducci).

Nietolerancja laktozy

Objawy nietolerancji laktozy, a raczej zaburzeń jej trawienia, mogą wystąpić w każdym wieku. Ocenia się, że w Polsce mogą występować u około 30% ludzi. Zwykle są to bóle brzucha, wzdęcia i biegunki. Dolegliwości te mogą się pojawić bezpośrednio po spożyciu produktu mlecznego, ale również po przekroczeniu ilości, której organizm już nie toleruje. Zaburzenia trawienia laktozy mogą być wrodzone lub na przykład ujawniać się u osób po dłuższym okresie niepicia mleka, które jest źródłem laktozy. Jeżeli nie pijemy mleka, znacznie zmniejsza się wytwarzanie przez nabłonek jelita enzymu - laktazy, trawiącego cukier mleczny - laktozę. Po wypiciu mleka mogą wystąpić objawy nietolerancji. Często spotykamy się z tego typu zaburzeniami u osób starszych, u których po wypiciu jednej szklanki mleka występują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Bakterie kwasu mlekowego uwalniają laktazę (beta-galaktozydazę) oraz stymulują uwalnianie tego enzymu ze ściany jelita. Ich mechanizm działania w poprawie trawienia laktozy jest więc podwójny. Osoby, u których występują objawy nietolerancji laktozy, zamiast mleka powinny spożywać fermentowane napoje mleczne, gdyż zawarte w nich bakterie częściowo nadtrawiają znajdującą się w nich laktozę, a ponadto będą stymulowały wydzielanie enzymu trawiącego laktozę w ścianie jelit. Jeszcze lepszy efekt można uzyskać, dodając do fermentowanego napoju mlecznego odpowiednie probiotyki. Dobre efekty i poprawę tolerancji laktozy uzyskuje się również po dodaniu np. Lactobacillus acidophilus do słodkiego mleka. Potwierdzono w wielu badaniach, że probiotyki łagodzą objawy nietolerancji laktozy. Szczególnie wysoką aktywnością laktazy charakteryzuje się Streptococcus thermophilus (Roberfroid) oraz Lactobacillus bulgaricus (Delmulle).

Infekcje układu oddechowego

Z uwagi na korzystny wpływ probiotyków na układ immunologiczny, m.in. stymulowanie wydzielania IgA przez limfocyty i zdolności fagocytarnych makrofagów, zbadano, czy profilaktyczne ich podawanie może zmniejszać ryzyko zachorowania na choroby układu oddechowego u dzieci. Grupą badaną było ponad 500 zdrowych dzieci w wieku 1-6 lat uczęszczających do żłobka lub przedszkola. W grupie dzieci otrzymujących przez siedem miesięcy mieszankę mleczną, zawierającą Lactobacillus GG (według starej nomenklatury Lactobacillus casei ssp rhamnosus), stwierdzono istotne statystycznie zmniejszenie częstości infekcji układu oddechowego w odniesieniu do dzieci, które otrzymywały mieszankę mleczną bez probiotyku (Hatakka).

Karcinogeneza

Wiele badań pokazuje, że probiotyki hamują aktywność enzymów uczestniczących w przekształcaniu prokarcinogenów w karcinogeny oraz, dzięki stymulacji motoryki, skracają czas ekspozycji ściany jelita na czynniki rakotwórcze. Mogą więc być stosowane w profilaktyce nowotworów jelita grubego. Lactobacillus casei i bifidobakterie wykazują dużą aktywność w redukowaniu beta-glukuronidazy. L. bulgaricus i Streptococcus thermopilus dezaktywują czynniki rakotwórcze oraz zapobiegają uszkodzeniom DNA. W przeprowadzonych badaniach L. casei zmniejszał ryzyko nawrotu raka pęcherza moczowego (Aso). Podanie probiotyku z prebiotykiem intensywniej stymuluje perystaltykę jelit i skraca czas kontaktu enterocytów z karcinogenami (Delmulle).

Nieswoiste zapalne choroby jelit

Przypuszcza się, że zaburzenie składu mikroflory jelitowej, m.in. zmniejszenie ilości bakterii Lactobacillus i Bifdobacterium, może być czynnikiem inicjującym rozwój nieswoistych zapaleń jelit (Madsen). Związane to może być z ich działaniem przeciwzapalnym i regeneracyjnym na błonę śluzową jelit oraz ze zmniejszaniem jej przepuszczalności na antygeny. Zachwianie równowagi w składzie flory bakteryjnej prowadzące do zaburzeń układu immunologicznego i stanu zapalnego jelit, to prawdopodobnie jedna z kluczowych przyczyn choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelit. Wyrównanie składu fizjologicznej flory jelitowej u chorych przynosi pozytywne efekty. Potwierdziły to badania, w których wykazano, że podawanie preparatu zawierającego określone szczepy laktobakterii, bifidobakterii i Streptococcus thermophilus skutecznie chroni przed nawrotem zapalenia uchyłka zespolenia krętniczo-odbytniczego u chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelit. Wśród osób otrzymujących preparat z bakteriami nawroty choroby występowały jedynie u 15%, podczas gdy w grupie przyjmującej placebo u 100% osób (Ginchetti).

Zaparcia

Jedną z przyczyn zaparć jest zaburzenie składu mikroflory jelitowej. Te dolegliwości szczególnie często występują u osób w starszym wieku, u których często obserwuje się znaczne obniżenie ilości bifidobakterii w jelicie grubym. Sprzyja to zmniejszeniu produkcji krótko-łańcuchowych kwasów tłuszczowych, które stymulują pracę jelit na drodze chemicznej oraz wpływają rozmiękczająco na stolec. Inną przyczyną zaparć jest niedobór błonnika pokarmowego w diecie. Błonnik chłonie wodę i rozmiękcza masy kałowe. Fruktooligosacharydy działają podobnie jak błonnik pokarmowy - sprzyjają rozmiękczaniu masy stolca oraz dzięki stymulacji namnażania bifidobakterii, zakwaszaniu treści jelitowej i stymulacji pracy jelit (Delmulle).

Zakażenia układu moczowo - płciowego

Szczepy laktobakterii hamują namnażanie oraz przyleganie uropatogennnych bakterii do powierzchni nabłonka dróg moczowych i pochwy. Różne szczepy wykazują różną siłę w odniesieniu do poszczególnych uropatogenów, co potwierdzono badaniami naukowymi. Laktobakterie najsilniej hamowały wzrost Pseudomonas aeruginosa (Osset). Wykazano w badaniach skuteczność podawania probiotyków w przewlekłych stanach zapalanych pochwy, w szczególności wywołanych przez Candida. W jednym z badań zaobserwowano znacznie mniejszą kolonizację Candida w pochwie u kobiet otrzymujących Lactobacillus acidophilus. Doustne podawanie probiotyków w zapaleniu pochwy u kobiet ma również takie uzasadnienie, że wiele patogenów zakażających drogi rodne pochodzi z przewodu pokarmowego (Vanderhoof).

Alergie

Zaburzenia składu mikroflory jelitowej i obniżenie ilości bakterii kwasu mlekowego na drodze wielu mechanizmów może wpłynąć na powstawanie objawów alergii. Korzystne działanie probiotyków w chorobach alergicznych (Stolarczyk) polega m.in. na: · modulowaniu ogólnej lub miejscowej odpowiedzi immunologicznej, m.in. poprzez pobudzenie syntezy IgA, IgG oraz aktywacje limfocytów T i makrofagów, · stymulowaniu syntezy mucyn, · zmniejszaniu przepuszczalności błony śluzowej jelit, · eliminowaniu bakterii patogennych, · degradacji antygenów. Wiele badań wskazuje na istotne powiązanie między stanem bakteryjnej mikroflory jelitowej a rozwojem alergii oraz na zmniejszanie objawów klinicznych alergii, jeżeli w terapii zastosowano probiotyk. Wiadomo m.in., że bakterie te stymulują produkcję TGF-beta, hamującego reakcję alergiczną zależną od limfocytów Th2. Badano zatem, czy przywrócenie tej równowagi poprzez podawanie probiotyku zmniejsza ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry u niemowląt z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku atopii. W badaniu uczestniczyły 132 kobiety między 36 a 38 tygodniem ciąży, a następnie ich dzieci. Stwierdzono, że podawanie probiotyku (Lactobacillus GG, czyli Lactobacillus casei sps. Rhamnosus) kobietom dwa-cztery tygodnie przed porodem, a następnie ich dzieciom przez sześć miesięcy istotnie zmniejsza ryzyko zachorowania tych dzieci na atopowe zapalenie skóry w okresie dwóch lat (Kalliomaki).

Podsumowanie

Liczne badania naukowe potwierdzają, że zaburzenie składu mikroflory jelitowej odgrywa kluczową rolę w etiopatogenezie niektórych chorób, szczególnie układu pokarmowego. Współczesne tempo życia, nieprawidłowa dieta pozbawiona błonnika, stresy oraz coraz powszechniejsze antybiotykoterapie obniżają ilość fizjologicznych bakterii w jelicie, a zwiększa się liczba bakterii chorobotwórczych. Może się to objawiać bólami w jamie brzusznej, wzdęciami, biegunkami i zaparciami. Dodatkowo następuje obniżenie odporności i zwiększenie skłonności do rozwoju alergii. Podawanie probiotyków ze stymulującymi ich wzrost prebiotykami to bezpieczna, naturalna i skuteczna metoda leczenia wymienionych dolegliwości.

      

Lek.med. Ewa Matyska-Piekarska

      

PIŚMIENNICTWO

1. Albrecht P., Kotowska M.: Wpływ antybiotykoterapii na mikroflorę jelitową. III Szkoła Pediatrii Kliniki Pediatrycznej Vol 7, No 5. Klinika Pediatryczna 2. Aso Y. Et al.: Preventive effect of Lactobacillus casei preparation on the recurrence of superficial bladder cancer in a double-blind trial. Eur. Urol. 1995; 27: 104-109. 3. Biochemia Harpera .PZWL. 2000 r. Str 836-837 4. Bouhnik Y. et al.: Short-chain fructo-oligosaccharide administration dose-dependently increases fecal bifidobacteria in healthy humans. J Nutr 129: 113-116, 1999 Abstract 5. Canducci F. et al.: A lyophilized and inactivated culture of Lactobacillus acidophilus increases Helicobacter pylori eradication rates. Aliment. Pharmacol. Ther 14: 1625-1629, 2000 Abstract 6. Delmulle L..: Lactobacilli, bifidobacteria and fibres. Compilation of available literature on Lactobacillus and Oligosaccharides. February 2002. 7. D'Souza A.L. et al.: Probiotics in prevention of antibiotic associated diarrhoea: meta-analysis. BMJ Volume 324 8, 2002. 8. Gibson G.R. et al.: Selective stimulation of bifidobacteria in the human colon by oligofructose end inulin. Gastroenterol 108: 975-982, 1995. 9. Ginchetti P. et al.: Oral bacteriotherapy as maintenance treatment in patients with chronic pouchitis: a double-blind, placebo controlled trial. Gastroenterology, 2000, 119, 305-309. 10. Gotz V., Romankiewicz J.A.: Prophylaxis against ampicillin - associated diarrhea with a Lactobacillus preparation. Amer.J.Hosp.pharm. 1979, 36,754-757 11. Hatakka K. et all.; Effect of long term consumption of probiotic milk on infections in children attending day care centers: double blind, randomized trial. BMJ, 2001; 322:1-5. 12. Kalliomaki M. et al.: Probiotics in primary prevention of atopic disease; a randomized placebo-controlled trial. The Lancet. 2001;357: 1076-1079. 13. Madsen K.L. i wsp.: Lactobacillus species prevents colitis in interleukin 10 gene-deficient mice. Gastroenterology, 1999, 116, 1107-1114. 14. Osset J. et al.: Assesment of the capacity of Lactobacillus to inhibit the growth of uropathogens and block their adhesion to vaginal epithelial cells.J.Infect.dis.. 2001.183,485-491 15. Phuapradit P. et al.: reduction of rotavirus infection in children receiving bifidobacteria - supplemented formula. J. Med. Assoc. Thai. 1992, 82. S43-48 16. Roberfroid M.B.: Prebiotics and probiotics: are they functional foods. Am. J. Clin. Nutr. 2000, 71, supl 1682S-1687 S 17. Saavedra J.M. et al.: Feeding of Bifidobacterium bifidum and Streptococcus thermophilus to infants in hospital for prevention of diarrhoea and shedding of rotavirus. Lancet 344:1046 - 1049, 1994. Abstract 18. Simakachorn N., I wsp.: Clinical evaluation of the addition of lyophilized, heat - killed Lactobacillus acidophilus LB to oral dehydration therapy in the treatment of acute diarrhea in children. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2000, 30, 68-72. 19. Socha J. i wsp.: Miejsce bifidobakterii w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób wieku dziecięcego. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2002, 4 , 1, 43-47. 20. Stolarczyk A., Socha P. i wsp.: Probiotyki i prebiotyki w zapobieganiu i leczeniu chorób u dzieci. Terapia 1, z. 2/2002. 21. Vanderhoof J. A., Young R. J.: Probiotics in Pediatrics. Pediatrics Volume 109, Number 5. May 2002. 22. Wysocka M.: Probiotyki - nowe obiecujące zastosowania w terapii. Nowa Pediatria - zeszyt 26 (3/2001)

Obejrzyj wybrane probiotyki w naszym Katalogu produktów lub zamów w naszym sklepie internetowym.

    

foto: sxc.hu

---