Jak widzą zwierzęta?

Siatkówka - najważniejsza część gałki ocznej, odpowiada za procesy widzenia. Ukł optyczny to rogówka, soczewka i siatkówka (przerabia … drogą …) - wszystko co się dzieje na terenie OUN … Siatkówka jest podzielona na kilka warstw - nabłonek pigmentowany siatkówki - odpowiada za jak najszybsze i właściwe odżywianie pozostałych warstw siatkówki … Leży bezpośrednio na następnej warstwie - błonie naczyniowej - składa się z samych naczyń krwionośnych …. Nadciśnienie tętnicze może wpływać na procesy widzenia. Wszystkie pozostałe części siatkówki wchodzą w światło gałki ocznej - wszystkie fotoreceptory (pręciki i czopki) wnikają wgłąb gałki ocznej czyli ciałka szklistego - … zawieszenie dla fotoreceptorów aby mogły normalnie pracować.

Brodawka nerwu wzrokowego, tapetum lucidum - zaraz za nabłonkiem pigmentowanym jest warstwa komórek włóknistych …

Tapetum nigrum - brak kom włóknistych … zanim dojdą do nabłonka … więc cała …. wtedy jest czarne pole - pochłania - u ludzi nie ma tej części.

…. jeśli patrzymy na brodawkę nerwu wzrokowego z boku to ona jest wystająca do wnętrza gałki ocznej … Tuż przed wejściem do błony sitowej (błony gałki ocznej są podziurkowane aby nerwy mogły wyjść na zewnątrz) …

U kota dochodzi do mielinizacji wszystkich nerwów … za gałką oczną więc nie ma takiego efektu wystawania brodawki…

Tapetum lucidum - odbija promienie świetlne, ich jakość wskazuje i mówi co się dzieje z siatkówką.

Są tylko trzy wiązki naczyń …. zaopatrują siatkówkę. Jeśli gałka oczna jest prawidłowo wypigmentowana to możemy zobaczyć tylko te 3 pnie. Jeśli coś się dzieje z siatkówką (..) błonę naczyniową czyli naczynia naczyniówki = problemy na terenie …

Fotoreceptory:

pręciki:

widzenie nocne (wysoka czułość)

wrażliwość na ruch

czopki:

widzenie dzienne (niska czułość)

widzenie barw

ostrość wzroku

wrażliwość na miganie światła

Pręciki są niezmiernie ważne aby widzieć najmniejszą ilość światła i wyłapać ruch. Większą ilość i jakość pręcików powinny mieć zwierzęta polujące (pies, kot) …. ich ilość i jakość będzie troszkę mniejsza co przekłada się na ostrość wzroku.

Czy pies może oglądać TV?

Psy widzą zupełnie inaczej niż my miganie obrazu który do nas dociera - TV nie daje jednolitego światła …Nasze fotoreceptory nie są w stanie wyłapać częstotliwości > 50 Hz a pies ….

To jest związane z jaki jest potrzebny przedział potrzeby do odbudowania fotoreceptorów pomiędzy dwoma następującymi po sobie błyskami.

Pręciki 10 Hz (ludzie i psy)

Czopki 30-45 Hz (ludzie)

70-80 Hz (psy) - musi kupić sobie 100Hz TV jeśli chce oglądać z psem tv

Widzenie barw

Wiązka światła białego rozszczepiona w pryzmacie ma gamę barw od UV do bardzo ciemnej czerwieni. Czopki odpowiedzialne za widzenie barw są w 3 rodzajach u ludzi - trzy podstawowe kolory (rodzaje czopków) i ich pokrywanie się …. stąd też nasze widzenie barw jest trójchromatyczne - od fioletu przez całą gamę rozszczepionego światła możemy wyłapać.

Gdybyśmy mieli jeden rodzaj czopka to widzielibyśmy jakiś konkretny przedział kolorów. Gdyby były dwa kolory to widzielibyśmy zupełnie inne - wyłapane fioletowe i czerwone a nic innego nie …

Anomalie w widzeniu kolorów u ludzi

Achromotopsia (brak czopków lub tylko 1 ich typ) 0,000003% populacji

Dichromotopsia (tylko 2/3 populacji czopków) najczęściej brak zielonych (1%) lub czerwonych (1%)

ishihara plater - tarcze z kolorami

Jak sprawdzić jakość widzenia barw u zwierząt?

Testy behawioralne - test wybierania innego ekranu - należy pamiętać o intensywności koloru!

to jest bardzo błędne bo intensywność jest myląca

Dopiero gdy pojawiła się elektroretinografia (ERG) zapis odpowiedzi siatkówki na jej stymulację różnymi kolorami.

Prawdziwa achromotopsia:

szczury, węże, nocne jaszczurki i nocne Małki (w większości mają 1 rodzaj czopków)

Gatunki trójchromatyczne

naczelne, niektóre ryby i gady

Niektóre gatunki są tetra chromatyczne

głównie ryby i ptaki (zazwyczaj widzą ultrafiolet) - związane z widzeniem na głębokości i zalotami/ godami

obumierający chlorofil - obumierające liście ptaki są w stanie widzieć

Widzenei kolorów u ssaków

większość ssaków jest dwuchromatyczna

koty mają 3 rodzaje czopków, ale behawioralnie tego nie okazują

psy nie widzą koloru zielonego! (mimo że mają 3 rodzaje czopków) … jeśli nie widzą zielonego to też …. - to nam podpowiada zrobić zielony gabinet, założyć lamp neonówek (częstotliwość neonówek …. generalnie gabinety powinny być zielone, żółte (nie wkurza psa).

Jak funkcjonują psy przewodnicy?

podpowiedzi słuchowe / wizualne

Widzenei kolorów u ssaków

Konie i bydło nie widzą koloru czerwonego! Nie wiadomo dlaczego matadorzy wybrali sobie czerwony kolor To że czerwonego koloru nie widzą parzystokopytne (sarny itd.) to myśliwi idąc na polowanie ubierają się w jaskrawe kolory - zlewają się z otoczeniem bo zwierzęta nie widzą tego koloru.

Widzenie nocne

Mechanizmy polepszające nocne widzenie

1. ilość światła wpadającego do oka

2. makata odblaskowa

3. fizjologia i anatomia siatkówki

Ilość światła wpadającego do oka

człowiek, kot, pies

średnica rogówki (mm) 11,1 16,3 30x25

średnica rozwartej źrenicy 6,0 ….

Nocą oświetlenie siatkówki u kota jest 5,2 x większe niż u człowieka.

Kot jest klasycznym przykładem widzenia nocnego dlatego źrenica u kota nie jest okrągła tylko łódkowato pionową bo daje to większe możliwości rozwarcia źrenicy.

Makata odblaskowa

Krokodyl ma prawie całą siatkówkę w makacie odblaskowej.

Umożliwia podwójne pochłanianie światła rozproszonego.

Część fotoreceptorowi leży wewnątrz gałki ocznej, nabłonek pigmentowany siatkówki i część komórek włóknistych które odbijają światło - działa jak lustro. Gdy wiązka światła wpada i pobudza receptory ale cała wiązka nie jest w stanie być wykorzystana w całości dlatego po odbiciu …

Za odbiór światła i ruch odpowiadają pręciki (jest ich u kota dużo więcej) - wykorzysta niewielką ilość światła które pobudzi pręciki i widzi doskonale ruch w nocy.

Fizjologia siatkówki

Adaptacja do ciemności

czułość fotoreceptorów wzrasta w ciemności ze względu na regenerację fotopigmentu.

…

Im ciemniej tym lepiej widzi (wyłapuje najmniejszą wiązkę światła bo fotoreceptory robią się czulsze)

Anatomia siatkówki

Koncentracja pręcików

człowiek 160 000/ mm2

kot 460 000 / mm2

ale pręciki nie widzą barw za to muszą widzieć światło i ruch

Podsumowanie

więcej światła wpada do oka

odbicie światła podwójnie aktywuje fotoreceptorów

….

Pole widzenia drapieżników

Duże pole widzenia obuocznego, małe pole jednoocznego i duże pole ślepe.

Widzenie obuoczne ok. 140st i po 30st na widzenie jednooczne prawego i lewego oka (zapamiętać ten układ bo enukeatia - usunięcie gałki ocznej - zbyt pochopne usunięcie zabiera zwierzęciu olbrzymią ilość widzenia bo widzenie 30 po jednej stronie jest związane ze skrzyżowaniem nerwów - oślepiamy o ¾ gdy odetniemy nerw wzrokowy - ale gdy zwierzę oślepnie to nie zabiera tak dużego pola widzenia).

Pole widzenia drapieżników jest bardzo wąskie (nasze pole widzenia jest znacznie większe).

Pole widzenia koni

Jest ogromne - dwuoczne 65st ale po 146st na widzenie prawym i lewym okiem - tylko 3st (nie widzi jeźdźca)Każde oko ma pole od 190-230st

całkowite pole widzenia

dwa pola ślepe: za koniem, poniżej czoła i nosa??

Perspektywa pola widzenia!!! Bardzo ważne

Ostrość widzenia - uwarunkowana ilością czopków i komórek ganglionowych (są w stanie przenosić info z czopków do n wzrokowego i mózgu)

Jeśli jeden czopek przekazuje info do 1 kom ganglionowej to ta ostrość będzie bardzo dobra (tak u człowieka) a jeśli z 1500 czopków … aż do 1 kom ganglionowej to ostrość będzie gorsza (na zasadzie pikseli )

Dla nas ostrość widzenia jest niezmiernie ważna (dużo więcej czopków a mniej pręcików - ostro i barwnie widzimy).

U zwierząt nie ma plamki żółtej! jest tylko pole centralne siatkówki.

Akomodacja - zdolność najbliższego ostrego widzenia - człowiek akomoduje zmieniając krzywiznę soczewki.

max akomodacja min odległość (cm)

dziecko 14D (największa) 7

pies 1-3 Dioptri 33-100

kot 2-8 D 16-50

Kształt soczewki warunkuje czy widzimy z bliska czy z daleka ….

Pies ma inną krzywiznę soczewki - kot widzi inaczej niż pies (to jest ostrość potrzebna do pracy).

Okuliści ludzcy zapominają że człowiek oprócz oka i soczewki ma jeszcze mózg który odpowiada też za ostrość widzenia Okulary powinien przypisywać optometra ma tak zmierzyć oczy aby dobrać odpowiednie okulary (takie badanie trwa nawet do godziny).

Wszystkie błędy tego typu nasz mózg może zacząć sam korygować i dobierać ostrość widzenia na zmieniającym się oku…

Pomiary ostrości widzenia dzięki elektroretinografii. Pies z zaćmą a nieznany jakości siatkówki to to badanie jest bardzo istotne.

Ostrość widzenia

człowiek 6/6 (20/20)

koń 6/10 (20/33)

pies 6/22 (20/75)

kot 6/45 (20/150)

Koń widzi 0,6x gorzej od człowieka ale 1,5x lepiej od psa i 3x lepiej od kota! to jest odpowiedź dlaczego do jazdy po terenie wykorzystywany jest koń a nie pies

NIE!!! Okulary skupiają światło - mają zniwelować wady anatomiczne!!!Jeśli ukł optyczny powoduje że przed siatkówką to krótkowzroczność.

Większość zwierząt ma +- 1D oczy miarowe (że są krótkowidzami) to okazuje się że nie Ale nasze spostrzeżenia gorszego ich widzenia, leżą w anatomii i fizjologii samej siatkówki.

Reasumując

1. Lepiej widzą migotanie (50% wyższe)

2. Gorzej widzą kolory (ale nie B&W)

3. Znacznie lepsze widzenie nocne (10x)

4. Większe pole widzenia u koni

5. Gorsza ostrość widzenia (13-50% od człowieka)

Badanie kliniczne narządu wzroku (w pigułce).

Warto pamiętać

ważne jest by móc rozpoznać zdrowy stan oka

objawy najbardziej rzucające się w oczy mogą być wtórne

zawsze powinniśmy mieć na celu jak najszybsze rozpoznanie zmian pierwotnych

Sprowdza się to do tego aby przy każdej możliwości (np. przy szczepieniu) popatrzeć w oczy - najczęściej przychodzi zdrowe zwierzę - jaka jest jakość spojówek, rogówek - to nam ułatwi w dalszej praktyce gdy przyjdzie pacjent chroy.

Narzędzia potrzebne do badania okulistycznego

punktowe światło

środki pomocnicze (Schirmer Tear Test - do badania jakości łez; środek miejscowo-znieczulający, fluoresceina - do wybarwienia; tropicamid - do rozszerzania źrenic)

tonometr

powiększenie

oftalmoskop bezpośredni lub pośredni (aby móc wniknąć w głębsze warstwy gałki ocznej)

kaniula łzowa (obligatoryjnie )

Szczegółowe etapy badania okulistycznego

• Wywiad

…. czym jest żywione dane zwierzę bo pokarm wpływa na to co się dzieje w gałce ocznej - niedobory witaminowe lub mineralne …. koty jedzące tylko ryby lub wołowinę nie mają dodatków mineralnych to są w stanie zdegenerować siatkówkę; wszystkie karmy przemysłowe są wzbogacane.

…

• Badanie ogólne narządu wzroku przy świetle naturalnym

• oglądanie z odległości

• sprawdzenie sprawności widzenia

• oglądanie z bliska przy pomocy światła punktowego (powieki, spojówki, rogówka, rodzaj wydzieliny)

…. problemy neurologiczne - problem z niefunkcjonowaniem nerwu … problemy z uszami - to wszystko ma wpływ na oczy. Można sprawdzić podczas rozmowy z właścicielem czy pies reaguje na niezapowiedziany ruch czyli rozmawiając rzucamy watkę i sprawdzamy czy jest reakcja (z reguły jest).

Pierwszym objawem choroby oczu u zwierząt jest nadmierne łzawienie - bez domieszek ropnych tzn że coś się dzieje co powoduje ból oka!

• Schirmer Tear test

ma zmierzyć produkcję łez na terenie danej gałki ocznej - wykorzystujemy głównie przy zespole suchego oka - jaka jakość/ilość produkowanych łez, ale też gdy jest nadprodukcja łez

Dopiero po wykonaniu tego testu możemy znieczulić lub wpuścić krople do oka = test niemiarodajny!

• Znieczulenie miejscowe

• wewnętrzne strony powiek

• trzecia powieka

• ciśnienie śródgałkowe - tonometria

• Wybarwienie oka fluoresceiną - … podpowiada o jakości wydzieliny - powinna mieć kolor jasnozielony, gdy robi się jasno żółtawo-zielonkawa …..

• rogówka

• wydzielina

• drożność przewodów nosowo-łzowych - po wpuszczeniu to na skrzydełkach nosowych powinno pojawić się zabarwienie np. u psa rasy doberman powinna się pojawić prawie natychmiast 5-10 sek, a u konia 15 min (ulubione pytanie egzaminacyjne )

• Kaniulacja przewodów nosowo-łzowych - dopiero po tych wszystkich zabiegach gdy barwnik nie pojawi się w ogóle na terenie oka

Włożenie do dolnego worka spojówkowego testu (paska) na 1 min - jeśli się zwilży łzami (nasączy) 15 mm to produkcja jest prawidłowa, gdy … 5-10 kierunek zespół suchego oka, ….. Ten test musi delikatnie drażnić rogówkę! - odruchowe podrażnianie nerwów czuciowych znajdujących się na terenie rogówki.

Bibułę filtracyjną nr 4 do ekspresu do kawy - 0,5 cm szerokość paska - idealny odpowiednik bibuły z testu Schirmera

Znieczulenie miejscowe - za pomocą Alcaine.

Wszelkie podawanie kropli do oczu muszą być podawane w górny worek spojówkowy!!Aby zostały opłukane (w przeciwieństwie do ludzi). Jest to związane z tym że podanie u człowieka do dolnego worka jest skuteczne bo łzy w nosie pojawiają się po 5 min a u psa po 10 sek. Zbyt krótkie działanie terapeutyczne leku jeśli do dolnego worka spojówkowego! U konia nie ma to znaczenia większego.

Sprawdzenie trzeciej powieki - można użyć narzędzi do zrotowania trzeciej powieki - obejrzeć stan spojówek i worków spojówkowych (po znieczuleniu mamy ok. 20 min na manipulacje).

Alcaine musi stać w lodówce!!

Ciśnienie śródgałkowe - tonometria

Tonometr Shiopsa? Zwierzę musi patrzeć w sufit aby ten test zrobić i wtedy są też zaciskane minimalnie żyły i ….

Nie chodzić do okulisty w krawacie jeśli badamy ciśnienie śródgałkowe.

Po znieczuleniu stawiamy go na kopule rogówki - jest najgrubsza w tym miejscu i najbardziej miękka - wszelkie zmiany ciśnienia tu się odbijają - tu zmiany najbardziej zauważalne. Po postawieniu na kopule przesuwa się wskazówka na skali - potem na podstawie tabeli obliczamy wartość - jest 20% błąd pomiaru. Jeśli sprawdzamy tego samego psa tym samym urządzeniem to za każdym razem będzie ten sam błąd - efekty leczenia więc można widzieć efekty leczenia.

Po co mierzymy ciśnienie?

Norma 10-20 mmHg z wyjątkami. Wszystko co > to jaskra, to co < to zapalenie błony naczyniowej oka czyli na problemy ogólnoustrojowe i problemy w samej gałce ocznej.

U kota podobnie, u konia trochę inaczej.

Np. Terier ma wyższe do 30 mmHg.

Tonometr …. Tono-pen - głowa psa jest w ustawieniu fizjologicznym, pomiar bardzo szybki, dokładny (max błąd 5%).

Wybarwienie oka fluoresceiną - Paski fluoresceinowe - po wyjęciu z opakowania nawilżamy i kropelka spływająca do oka jest już wybarwiona. Używając pasków nie wolno dotknąć do rogówki bo na powierzchni rogówki jest tzw. film łzowy (mieszanina cukru. …) i jest w stanie film łzowy przeciąć i wynik będzie błędny - wybarwi się nam rogówka bo fluoresceina nie ma powinowactwa do tłuszczów a film łzowy … na nabłonku przednim rogówki … mucyna jest produkowana przez … przyklejona jest … a dopiero na tym wszytkim leży warstwa tłuszczowa produkowana przez gruczoły …

Rogówka- mucyna- łzy- tłuszcz - fluoresceina na filmie łzowym to ona spłynie i nie wybarwia się rogówka, a gdy przerwany film to wszystkie pozostałe warstwy filmu i rogówki się wybarwią.

Służy głównie do uszkodzeń rogówki - np. wrzód rogówki. ….

Służy do sprawdzenia jakości, rodzaju wydzieliny i sprawdzenia drożności ….!!!

Badanie w zaciemnieniu

badanie przy użyciu powiększenia (lampa szczelinowa) - rogówka, twardówka, tęczówka, soczewka - … musi dojść do rozszerzenia źrenic … sprawdzić tylną torebkę …

rozszerzenie źrenic

oftalmoskopia

Badania dodatkowe

RTG - tylko gdy chcemy zobaczyć co się dzieje z kośćmi ….

USG - gdy nie możemy zobaczyć co się dzieje za zmętniałą rogówką np. w przypadku bielma … czyli ostatniej warstwy rogówki która odpowiada za przechodzeniu ….

gonioskopia - sprawdza kąt tęczówkowo-rogówkowy - odpowiada za … czyli za jaskrę

wymaz - bardzo rzadko, to nie ma sensu bo gdy w większości przypadków te zwierzaki są już przeleczone. Bo …

Badanie przy użyciu powiększenia - 5x powiększenie, możliwość podświetlania. Lampa szczelinowa jest profesjonalnym rozwiązaniem - nawet jest możliwość robienia zdjęć.

Oftalmoskopia bezpośrednia - …podstawowym urządzeniem jest …. wymienia się tylko główkę To badanie daje możliwość obejrzenia … i ten sprzęt można wykorzystać jako sprzęt powiększający … soczewki o zmiennych ogniskowych (plus i minus - wypukłe lub dwustronnie wklęsłe) … jeśli ustawimy 0 w rewolwerze to w odległości 5 cm od psa obejrzymy siatkówkę … będziemy szatkowali oko tak by widać … całe ciało szkliste …. Zapominamy o tym urządzeniu. Minusem jest to że przy każdym badaniu sprawdzamy stan kamienia nazębnego - bo zapach …

To samo oko badającego i oko psa - prawe lekarza i prawe psa lub lewe lekarza i lewe psa.

Najpierw trzymamy głowę psa daleko, zaczynamy …widzimy odblask i wtedy przykładamy własne oko do oftalmoskopu … tak aby nie zgubić osi wzrokowej.

Oftalmoskopia pośrednia - nie czujemy oddechu psa bo jesteśmy ustawieni daleko od pyska psa Przy samym psie trzymamy tylko soczewkę … i światło punktowe …. na soczewce otrzymujemy wspaniały obraz dna oka.

Przy jednokrotnym spojrzeniu … max 9% siatkówki, a przy pośredniej .. 30%

OKULISTYKA, wykład 1, dn. 25.02.2011 Strona 7 z 7

---