Jolanta Strzelecka grupa D 431
„Wartości poznawcze współpracy z rówieśnikami według Wygotskiego i Piaget`a”
Każde młode pokolenie staje przed ważnymi problemami swojego dojrzewania społecznego, zostaje zmuszona do dokonania wyboru wartości. Dzieci żywo reagują i z łatwością przejmuje proponowane wzorce i styl życia. Łatwo i szybko przyswaja sobie określone wartości, wypełniając nimi wewnętrzną pustkę. Młody człowieknie wie, kim jest i czego w życiu pragnie. Nie potrafi odkryć swojej indywidualności, idąc na kompromis w sprawie najważniejszej - własnej tożsamości. Poczucie zagubienia wartości, dezintegracja wartościowania, a także trudności związane z kryzysem młodzieńczym wymagają pewnych i wiarygodnych punktów odniesienia w otoczeniu jednostki. Takim ważnym punktem odniesienia jest społeczeństwo ze swoimi stałymi, sprawdzonymi wzorami, preferencjami i kryteriami ocen. Ogromną część osobistego systemu wartości dziecko zdobywa w trakcie procesu wychowawczego w rodzinie. Niemal wszystko, co posiadamy w swojej dojrzałej osobowość zbudowane jest na jakimś fundamencie, który można osiągnąć przez rozmowę, dialog ze światem ludzi dorosłych. W procesie wychowania dziecko dochodzi do wiedzy i do akceptacji systemu wartości. Przez taki proces wychowania, którego nieodłącznym składnikiem jest rozmowa, rozwija się człowieczeństwo. Nie chodzi tu o samą wiedzę o wartościach przekazywaną w dialogu rodzinnym, ale o to, że w dialogu z rodzicami dziecko doświadcza akceptacji z ich strony, doświadcza tego, że naprawdę liczy się ono w oczach i w życiu rodziców. Wartości wyznaczają tożsamość człowieka. Dzięki nim można bowiem odpowiedzieć na pytanie "kim jestem" i "jaki jestem". Najbardziej zdrowy szacunek do siebie opiera się nie na zewnętrznej sławie lub chwale i niezasłużonych pochlebstwach (poczucie ważności). Szacunek do siebie osiąga się niezależnie od opinii innych na podstawie uczynków zgodnych z osobiście cenionymi wartościami, przy pomocy których człowiek określa samego siebie. Poszukiwanie tożsamości oznacza tu w znacznym stopniu "stawanie się tym, kim się jest w istocie". Oznacza także "stawanie się kimś w pełni funkcjonującym" w pełni ludzkim, indywidualnością czy autentycznie osobą.
Pod wpływem prac Piageta i Wygotskiego psycholodzysą bardziej zainteresowani badaniami pomiędzy kontekstem społecznym a rozwojem poznawczym jednostki. Piaget zazwyczaj interesujący sie rozwojem indywidualnym jednostki zainteresował się grupądzieci, gdyż jak twierdził dyskusje w jakie się wdają z rówieśnikami mają duży wpływ na ich rozwój poznawczy. Wysocki zaś twierdził że najważniejsze są społeczne interakcje, dzięki czemu dzieci, które przebywały i utrzymywały interakcje z osobami bardziej doświadczonymi, rozwijały się wzbogacając swoje dotychczasowe wiadomości. Jak widać obaj psycholodzy mieli nieco różną względem siebie teorie, lecz kluczem do pełnej teorii wartości poznawczych współpracy z rówieśnikami jest stworzenie odpowiednich warunków do optymalnych interakcji społecznych.
Podejścia Piaget`a i Wygotskiego wykazują się wieloma podobieństwami co równoznaczne jest z być może śmiałym stwierdzeniem iż z obydwu teorii można storzyć jedną dokładniejszą i ściślejszą teorie na temat rozwoju wartości poznawczych. W obydwu koncepcjach dotarcie do prawdy jest możliwa tylko dzięki metodzie rozumowania i dyskusji. Obie postrzegają oddzielnie role środowiska i jednostki. Piaget w swoich rozważaniach opisuje współzależność organizmu i środowiska. Wygotski w swoich rozważaniach również porusza ten temat. Obydwaj psycholodzy stwierdzili że dziecko uczestniczy aktywnie w swoim rozwoju i dzięki swej działalności zdobywa niezbędną mu wiedze. Piaget i Wygotski uznali że świat społeczny odgrywa ważną rolę w rozwoju poznawczym dziecka. Dorobkiem życia Piaget`a jest stwierdzenie, które pobudziło wielu późniejszych badaczy, iż jest pewna niewielka rola interakcji społecznej a wpływ środowiska społecznego ogranicza sie jedynie do przyspieszania lub opóźniania rozwoju. Teoria Wygotskiego natomiast podkreśla ukierunkowanie indywidualnego myślenia poprzez instysucje społeczne. Informacje przetwarzane przez społeczeństwo za pomocą technologii staja sie przyswajalne dla dziecka jedynie dzięki interakcjom społecznym z osobami, które są lepiej przygotowane.
W teorii Piaget`a głównym czynnikiem rozwoju poznawczego jest równoważenie wiedzy którą się zdobyło z informacjami które wcześniej zostały przyswojone i zapamiętane jako doświadczenie. Informacje te nie mogą być sprzeczne aby rozwój dziecka przebiegał prawidłowo i równowaga między wiedzą dopiero zdobytą a doświadczeniem zdobytym wcześniej ustaliła się na nowo, lecz na nowym wyższym poziomie. Psycholog ten koncentrował swą uwagę na konflikcie poznawczym powstałym w efekcie niezrównoważenia. Dopasowując tę sytuacje do dzieci możemy zauważyć że konflikt poznawczy występuje często podczas dyskusji rówieśników, które mają odmienne poglądy. Taka sytuacja pozwala dziecku dopasować pogląd kolegi do własnego, wcześniej istniejącego, punktu widzenia. W przypadku gdy dziecko nie może pokonać konfliktu poznawczego jedynym sposobem na jego rozwiązanie jest podjęcie prób osiągnięcia logicznego rozwiązania swojego wewnętrznego konfliktu i doprowadzając do dalszego rozwoju.
Wygotski biorąc pod uwagę rozwój indywidualny stwierdza, że proces społeczny nie jest w sposób sporty przenoszony na jednostkę. Przeniesienie na dziecka wiedzy, przekazywanej za pomocą interakcji, możliwe jest dzieki aktywnemu rozwojowi. Zmiany dziecięcego rozumowania nie polegaja na gromadzeniu myśli czy zachowań, lecz opieraja sie na jakościowych przemianach działania społecznego co skutkuje wzrostem wiedzy i zdolności rozumienia przez dziecko.
Aby dzieci mogły swobodnie kominikować się, czy to z rówieśnikiem czy z osobą o wiekszej wiedzy, muszą posługiwać się tym samym :psychologicznym narzędziem” którym nazywamy znak. Znaki werbalne i niewerbalne które będą mogły być odczytywanie przez partnerów dyskusji. Znaki niewerbalne, czyli zewnętrznę np. Ruchy ciała, mimika, i znaki werbalne, czyli wewnętrzne np. słowa, przeradzają się w mowę charakterystyczną dla każdego społeczeństwa. Następnym krokiem bez, którego interakcja nie zaistnieje jest zrozumienie się wzajemne partnerów. Aby partnerzy się zrozumieli muszą oni posługiwać się tym samym dialektem oraz obserwować się czyli skoncentrować na sobie uwagę. Pod zagadnieniem dialekt, rozumiemy taki sam system pojęć zaakceptowany przez obie strany. Aby obydwie strony skupiły optymanlą uwagę partnera, muszą one wyrazić zgodę na wynianę wiedzy, na interakcje. Celem interacji jest wymiana oraz badanie własnych opinni i przystosowanie się do nich. Sukcesem interakcji i konfliktu poznawczego jest zrozumienie odmiennych punktów widzenia i logiczne porównywanie ich wartości. Gdy jedna strona dialog, ta mniej doświadczona, zazwyczaj dziecko, decyduje sie na interakcjie wtedy drugi partner staje się ekspertem, czyli osoba bardziej doświadczoną, i obie strony godzą się na to. Ekspert w tym czasie jest odpowiedzialny za wiedze jaką przekazuje i w jaki sposób ją przekazuje. Aby przekazać wiedzę optymalnie nalęży brać pod uwagę strefę najbliższego rozwoju dziecka dzięki czemu osiągane jest zrozumienie. Partnerzy muszą się dopasować aby współne myslenie i interakcja doprowadziły do rozwoju. Partnerzy poddający sie ideii współdziałającej, czyli procesowi uwalniania myśli, są najlepszym przykładem udanej interakcji, której efektem jest rozwój zachodzący dzięki konfliktowi poznawczemu. Oczywiście efekt ten zależy od możliwości intelektualnych obu stron interakcji oraz logicznego argumentowania. Dziecko poniżej 7 roku zycia jest niezwykle trudnym partnerem do interakcji gdyż jego egocentryzm i stadium rozwoju przedoperacyjnego uniemożliwiaja logiczne argumentowanie samego dziecka. Dzieci w stadium operacyjnym zaś są niezwykle dobrymi partnerami do dialogu, gdyż rozwój operacji logicznych i współpracy jest w tym okresie najlepiej powiązana. Optymane zrównoważnienie intelektualne zależy od trzech warunków. Pierwszym jest wspólna skala wartości intelektualnych dzięki której partnerzy interakcji zawdzięczają rozumienie terminów w tym samym znaczeniu co jest nizwykle ważne aby dopełnić pierwszy warunek udanej interakcji. Po drugie partnerzy powinni zająć swoje stanowiska w danej sprawie i nie odstępować od nich by nie wywołać zamętu w głowie dziecka, co też odnosi się do odpowiedzilności, którą podejmuje partner posiadający większą wiedze. Po trzecie powinna istnieć między partnerami taka wzajemność, w której propozycje każdego z nich jest traktowana jako prawdziwa i z szacunkiem a drugi partner powinien być gotowy do wymiany tej informacji. Dziecko poniżej szóstego roku życia nie może dotrzymać żadnego warunku, gdyż przeszkadza mu w tym jego egocentryzm. W tym wieku dzieci potrafią rozmawiać jedynie z równymi sobie wiedzą czyli rówieśnikami. Według Wygotskiego społeczeństwo od początku jakiegokolwiek rozumowania ze strony dziecka zaczyna przekazywać mu informacje które mają wpływ na jego słownik umownych znaków i cały przyszły rozwój. Dopiero, gdy dziecko zacznie zdobywać własne doświadczenie, rozpocznie się u niego samodzielna działalność.
Piaget był przekonany że dyskusja pomiędzy rówieśnikami na większe znaczenie dla rozwoju dzieci niż dyskusja z dorosłymi. Rozmowa z dorosłymi może być czasem pozytywna, gdyż dostarczają nam oni odpowiedzi na pytania, lecz zgadzanie sie z ich poglądem nie będzie sprowadzało elementu konfliktu poznawczego i nie doprowadzi do prawidłego rozwoju dziecka. Dzieje się inaczej wśród rówieśników, którzy mają odmienny punkt widzenia i dzieki którym rozwijamy się zrównoważając nabytą i posiadaną już wiedzę. Dorośli mogą hamować rozwój dzieci poprzez podrzucanie im ich własnych pomysłów. Dzieci widząc świetny pomysł dorosłego pozostawiają swoje pomysły zamiast je udoskonalić. Jedynie jako młodzież zaczynają bardziej wierzyć we własne pomysły i kierują się swoją indywidualnością tym samym rozwijając się. Jednak mimo wszystko w późniejszych swoich dziełach Piaget zaczął zgadzać sie z teoriami pozostałych psychologów, mówiącymi iż jedynym źródłem poznawczym dziecka w początkowych jego stadiach rozwoju jest osoba bardziej doświadczona niż ono same tym samym nie zostało określone czy tą osobą ma być dorosły czy rówieśnik. Jednak Piaget mimo kilka ustępstw nadal przystawał przy swojej teorii potwierdzając jednak że doświadczony partner rozmowy jest pożyteczny a nawet potrzebny dziecku.
Stanowiska Piaget`a i Wygotskiego wykazują wiele podobieństw jak i wiele różnic. Piaget skierował swoją uwagę jedynie na logiczny aspekt tego zagadnienia. Bardziej był zainteresowany sposobami, dzięki którym dzieci rozwijają sie i osiągają lepsze rozumienie świata w którym żyją. Najważniejszym było dla niego pokazanie logiki działań w każdym stadium dziecka. Logiki dziecięcej, która tak znacznie różni się od ligiki dorosłego. Wygotski natomiast był zainteresowany rozwojem umiejętności i wiedzy u dziecka podczas wzrastania. Koncantrował się zatem na sposobach, którymi posługiwali sie doświadczeni partnerzy dziecka, za pomocą których przekazywali dzieciom wiedze. Zatem większy nacisk wywierał na ogólny rozwój mowy, rozumienia i znaczeń za pomocą których sie porozumiewamy. Reasumując, rówieśnicy mogą mieć istotny wpływ na rozwój poznawczy dziecka. Wspierając zarówno teorie Piageta jak i Wygotskiego jestem w stanie powiedzieć, iż interakcje rówieśnicze jak i interakcje z osobami starszymi mogą wywierać korzystny wpływ na rozwój dziecka. Korzyści płynące z interakcji z rówieśnikami wynika bardziej ze wspólpracy, lecz jest to równie efektowne jak interakcja z dorosłymi. A to dlatego że ich umiejętności mają wielki związek z praktyką społeczną jaką prowadzą. Ani poznawczy konflikt, ani też wspólne rozwiązywanie problemów nie mogło by wzmacniać umiejętności dziecka ani prowadzić do optymalnego rozwoju, jeśli partnerzy nie pozwoliliby na swobodną wymiane mysli i własnych spostrzeżeń.
Biografia:
„Dziecko wśród rówieśników i dorosłych” pod redakcją Anny Brzezińskiej, Grzegorza Lutowskiego i Błażeja Smykowskiego.
„Logika i poznanie naukowe” Piaget 1977
„Mowa i myślenie u dziecka” Wygotski 1987
5