POGLĄDY PEDAGOGICZNE JOHNA LOCKE'A
„MYŚLI O WYCHOWANIU”, „PODRĘCZNIK”
John Locke (1632-1704), filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu, postawa społeczno-polityczna, którą cechuje otwartość na zmiany, tolerancja, wyrozumiałość dla poglądów, czynów i postaw innych ludzi, skłonność do kompromisu.
Poglądy pedagogiczne Locke'a można sprowadzić do dwóch problemów:
Określenie roli wychowania w życiu człowieka .
Określenie modelu gentelmana - przedstawiciela arystokratyczno - burżuazyjnej warstwy rządzącej.
Istotą jego poglądów pedagogicznych było twierdzenie, że wychowanie tworzy ludzi. O tym, jakim każdy jest, dobrym czy złym, pożytecznym czy nie, decyduje jego wychowanie, gdyż ma ono moc osobotwórczą. Tej sprawie poświęcił Locke głośne dzieło „Badania nad rozumem ludzkim”, w którym dowodził, że wbrew powszechnym przekonaniom umysł ludzki nie posiada żadnych cech wrodzonych. Jest jak czysta tablica - tabula rasa, która zapisywana będzie w miarę rozwoju. Źródłem wszelkiej wiedzy jest doświadczenie zdobyte przez zmysły i rozum.
Dla dzieci chłopów i robotników proponował szkoły elementarne przygotowujące do pracy w manufakturach - szkoły były właściwie małymi zakładami produkcyjnymi - nie przewidział w nich nauki pisania i czytania.
Wychowaniem wszechstronnym należało objąć synów klasy panującej:
Konieczność wychowania klasy rządzącej
Wiedza i mądrość są dla tych, którzy mają dużo wolnego czasu
Koncepcje pedagogiczne omawiające wychowanie gentelmana przedstawił w „Myśli o wychowaniu” - krytykuje stare, bezużyteczne szkolnictwo, odrzuca je na rzecz wychowania domowego pod okiem rodziców i dobrze dobranego nauczyciela. Akcentuje wychowanie fizyczne i moralne. Wychowanie moralne ma służyć szczęściu człowieka - środkiem ma być nie rózga, ale karność, poczucie honoru i odpowiedzialność. Poprzez wyrabianie nawyków chce wyeliminować kłamstwo, egoizm, pogardę. Skuteczność moralnego wychowania zależy od stanu zdrowia dziecka. Wychowanie fizyczne należy rozpocząć od urodzenia, dzieci należy hartować - lekkie ubieranie, kąpiele w lodowatej wodzie, dzieci powinny przebywać na powietrzu bez względu na pogodę, spać na twardym posłaniu i jeść proste potrawy.
Na ostatnim miejscu stawiał Locke wychowanie intelektualne. Wiedza nie jest celem, lecz środkiem do kształtowania moralności i zdobywania mądrości życiowej. Gentelmanowi potrzebna jest taka wiedza, która przyniesie mu pożytek i ułatwi dobre wypełnienie obowiązków. Poza wiedzą zalecał język francuski, geografię, arytmetykę z geometrią, chronologię, historię, astronomię, anatomię człowieka, prawo, nauki przyrodnicze, etykę, psychologię a także ogrodnictwo lub stolarstwo.
Uczeń miał znać ogólne problemy bez szczegółów. Wykształcenie uzupełniała nauka tańca, szermierki i jazdy konnej.
Na popularność poglądów Locke'a złożyła się przede wszystkim wiara w moc wychowania i przekonanie, że wychowanie tworzy ludzi. Locke pokazał, że wychowanie należy traktować z powagą i szacunkiem, ponieważ jest on istotą rozumną. Nie przymus i kara, ale mądra życzliwość to środek wychowania.