Aksjologia prawa – wartość prawa

Akt normatywny - Akt normatywny to pisany tekst, który formułuje w —• języku

prawnym w postaci —• przepisów prawnych —• normy

prawne (akt prawotwórczy). Tak rozumiane akty

normatywne tradycyjnie dzieli się na akty normatywne

prawa międzynarodowego (umowy międzynarodowe)

i akty normatywne prawa wewnętrznego.

Argumentacja prawnicza - Argumentacja jest to czynność, której bezpośrednim celem

jest przekonanie kogoś o czymś, wywołanie określonych

przeświadczeń, przyjęcie przez kogoś określonego punktu

widzenia odmiennego niż ten, który dotychczas posiadał,

sprowokowanie do przyjęcia określonych postaw, ocen,

żywienia określonych pragnień etc

Common law – system prawa w Wielkiej Brytanii i Stanach zjednoczonych. prawo tworzone przez sądy na zasadzie precedensu, i przeciwstawiane prawu stanowionemu (statutory law). Uzasadnienie decyzji sędziowskiej w common law jest zawsze kazuistyczne i odwołuje się do szczególnych okoliczności sprawy. typ systemu prawnego charakterystycznego dla krajów anglosaskich i przeciwstawianego systemom prawa Europy kontynentalnej, cechujący się brakiem oddzielenia stosowania prawa od jego stanowienia oraz świadomym i celowym oparciem norm prawnych i rozstrzygnięć sądowych na wcześniejszych precedensach;

Czynność konwencjonalna – czynność nastawiona na interpretację

Definicja – wyrażenie językowe określające znaczenie pewnego wyrazu lub wyrażenia, sposób jego rozumienia.

Demokracja - ustrój polityczny i forma sprawowania władzy, w których źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli)[1].

Dogmatyka prawa - dział nauk prawnych, zajmujący się badaniem prawa obowiązującego, w takiej postaci, w jakiej zostało ono ustanowione przezustawodawcę.

Domniemania prawne – polega na tym, że prawo nakazuje uznać za znany (za istniejący) fakt B, mimo że nie został on udowodniony, jeżeli został udowodniony fakt A, który z B z reguły współwystępuje.

Dyskurs prawniczy – jest metodą niewymuszonego uzgodnienia ważności norm legitymizujących władzę, którą posługują się zainteresowane osoby, występujący z zasady w roli wolnych i równych partnerów. Jest działaniem komunikacyjnym; jest jedynym sposobem osiągnięcia zgody normatywnej co do danego porządku politycznego i prawnego.

Etyka prawnicza - synonim pewnego systemu normatywnego, systemu powinności, przykazań, których należy przestrzegać

Fakt prawny - ogół okoliczności określonych przepisami prawa, które wywołują skutki prawne, czyli powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięciestosunku prawnego. O takich faktach mówi się, że są "doniosłe prawnie".

Fikcja prawna -  norma prawna nakazująca kontrfaktyczne uznanie wystąpienia pewnego faktu prawnego, który w rzeczywistości nie miał miejsca.

Filozofia prawa - nauka filozoficzna, której przedmiotem jest refleksja nad prawem. Jako dział filozofii zaliczana jest do filozofii politycznej lub filozofii praktycznej. Jako nauka prawna zaliczana jest (obok teorii prawa) do ogólnych nauk o prawie.-

Formuła Radbrucha - formuła filozoficznoprawna autorstwa niemieckiego prawnika i filozofa Gustawa Radbrucha. Głosi ona, że jeśli norma prawnaw drastyczny sposób łamie podstawowe normy moralne, to nie obowiązuje (łac. lex iniustissima non est lex). Taka norma nie dostępuje godności bycia prawem, może być odrzucona i tym samym obywatele nie mają obowiązku jej przestrzegania, a administracja państwowa i sądownictwo jejstosowania. Jest ona jedną z czołowych współczesnych koncepcji zbliżających do siebie pozytywizm prawniczy i prawnonaturalizm.

Fragmentaryzacja prawa – (fragmentaryzacja – proces polegający na dzieleniu na części)

Funkcje prawa - Prawo, jak i poszczególne normy oraz instytucje prawne wywołują, poprzez swoje istnienie i działanie określone skutki, a więc realizują pewne funkcje wobec swojego otoczenia. Otoczeniem tym jest społeczeństwo i jednostki, które je tworzą. Mówi się w związku z tym o społecznych funkcjach prawa. W nauce nie utrwalił się dotychczas jednolity pogląd na temat typologii funkcji prawa, stąd w literaturze prawniczej znajdziemy rozmaite kryteria podziału. Funkcje prawa

Funkcje prawa można rozpatrywać z bardzo różnych punktów widzenia, w szczególności biorąc pod uwagę:

• kierunek oddziaływania - funkcja stabilizująca i dynamizująca

• rodzaj oddziaływania - funkcja ochronna i organizacyjna

• sposób oddziaływania - funkcja represyjna i funkcja wychowawcza

można też wyróżnić:

• kontrolną - polega na tym, że rezultatem działania prawa jest poddanie zachowań ludzkich społecznej kontroli, m.in. przez eliminowanie odstępstw od obowiązujących norm. W ten sposób zachowania stają się obliczalne i przewidywalne; wzrasta poczucie pewności i bezpieczeństwa

• dystrybutywną - jest rezultatem tego, że prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów (materialnych, moralnych). Widać to szczególnie wyraźnie w przypadku norm prawa cywilnego czy podatkowego

• regulacja konfliktów - polega na tym, że rezultatem działania prawa (przestrzegania i stosowania) jest rozstrzyganie sporów między ludźmi, sporów, które pojawiają się w przypadku niezgodności interesów i opinii jednostek i grup ludzkich.

• partycypacyjną - przepisy prawa umożliwiają nam uczestnictwo, wpływ na stosunki społeczne i gospodarcze. np. przepisy ordynacji wyborczej, dobrowolne głosowanie.

Granice prawa - . Instytucje działają w takim zakresie,  w jakim zezwala im prawo. Człowiek może robić wszystko, co nie jest przez  prawo zabronione. Zasady te znajdziesz w konstytucji.

Informatyka prawnicza - dziedzina nauki, której głównym przedmiotem badań są procesy gromadzenia, systematyzowania, przetwarzania (w tym aktualizowania) i wyszukiwania informacji o prawie przy pomocy komputera.

Instrumentalizacja prawa - Instrumentalizacja prawa jest zjawiskiem polegającym na wykorzystywaniu prawa wyłącznie jako narzędzia do realizacji celów władzy politycznej. W takim procesie prawo przestaje respektować wartości społecznie akceptowalne, przestaje gwarantować podstawowe prawa i wolności ludzi, a staje się jedynie instrumentem sprawowania władzy.

Jurysprudencja - termin wieloznaczny związany z naukami prawnymi. Jurysprudencja może być rozumiana jako:

• Synonim prawoznawstwa,

• Synonim teorii prawa, czyli ogólnej nauki o prawie,

• Specyficzna dla krajów anglosaskich ogólna nauka o prawie (odpowiednik kontynentalnej teorii prawa),

• Opinie uczonych prawników (a więc doktryna prawa).

KOMPARATYSTYKA PRAWNICZA - Komparatystyka prawnicza (inaczej prawo porównawcze, od łac. comparo - porównywać) – badania prawnoporównawcze, w których studiuje się podobieństwa i odmienności prawa poszczególnych państw. W komparatystyce prawniczej można dokonywać porównań pomiędzy systemami prawa występującymi na świecie: common law, prawo kontynentalne (ang. civil law), szariat, prawo hinduskie, chińskie, dawniej także tzw. prawo socjalistyczne, itp. W pewnym zakresie komparatystyka prawnicza może obejmować także prawo międzynarodowe i prawa od niego pochodne, np.prawo Unii Europejskiej. Bardzo często komparatystyka prawnicza dokonywana jest w obrębie poszczególnych dziedzin prawa, wtedy możemy mówić o porównawczym prawie konstytucyjnym, prawie cywilnym porównawczym, prawo administracyjnym porównawczym, prawie karnym porównawczym, itd.

KONCEPCJA PRAWA - Z. Ziembiński, rozważając problem wielości sposobów pojmowania prawa, wyróżnia spośród nich kilka podstawowych koncepcji i subkoncepcji, w tym:

• koncepcje normatywne, zgodnie z którą prawo jest zespołem norm postępowania; w ramach koncepcji normatywnych współistnieją:

  • koncepcja pozytywistyczna, zgodnie z którą prawo obejmuje tylko i wyłącznie normy, które zostały ważnie ustanowione lub uznane przez kompetentny organ władzy publicznej, natomiast to, czy i jak wspomniane normy mają się do kryteriów pozaprawnych (np. przyjmowanych przez kogoś ocen moralnych), nie jest przedmiotem zainteresowania nauki prawa i nie ma żadnej doniosłości dla ważności i mocy tych norm;

  • koncepcja prawnonaturalna, zgodnie z którą prawo obejmuje tylko i wyłącznie te normy prawa pozytywnego, które pozostają w zgodzie z ustanowionymi przez absolutny autorytet (tj. przez Boga, Rozum, etc.) normami moralnymi lub innymi, dającymi się wywieść z przyjętych przez ten autorytet ocen;

  • koncepcje niepozytywistyczne, zgodnie z którymi prawo obejmuje normy prawa pozytywnego oraz inne elementy, które wyznaczają sposób rozumienia i stosowania norm prawa pozytywnego;

  • koncepcje realistyczne, zgodnie z którymi przyjmuje się, że prawem jest zespół faktów społecznych lub psychicznych, związanych ze stanowieniem, obowiązywaniem i stosowaniem norm prawnych.

KONSTYTUCJONALIZM - historycznie: kierunek uznający za najlepszą formę rządów władzę monarchy ograniczoną przez konstytucję

KULTURY PRAWNE - Kultura prawna – aspekt ogólnie pojmowanej kultury, odnoszący się do stosunku człowieka wobec prawa. Kulturę prawną można zdefiniować jako przejawiające się w społeczeństwie, indywidualne i zbiorowe postawy wobec prawa, zarówno w rozumieniu egzekwującego sprawiedliwość aparatu, jego instytucji jak i konkretnych norm prawnych. Podstawą kultury prawnej jest postępowanie określane jako "prawe" (w przypadku jednostek) lub "praworządne" (w przypadku organizacji i państw). Definicję tę zaproponował Stanisław Grodziski. Zbliżona do definicji Grodziskiego jest ta zaproponowana przez Adama Podgóreckiego. Określił on kulturę prawną jako ogół nawyków i wartości związanych z akceptacją, oceną, krytyką i realizacją obowiązującego prawa. Odmiennie i bardziej ogólnie kulturę prawną zdefiniował Krzysztof Pałecki, stwierdzając, że jest to ogół prawnych działań symbolicznych danej zbiorowości w określonym czasie.

LEGALIZM – postępowanie zgodnie z obowiązującym prawem

LEGITYMIZACJA PRAWA - uzasadnienie obowiązywania prawa oraz uznawania go za prawowite. Legitymizacja prawa jest zwykle ściśle wiązana zlegitymizacją władzy. Zamiennie z terminem legitymacji, używa się niekiedy takich pojęć jak usprawiedliwienie, uprawomocnienie czy uzasadnienie mocy obowiązującej. Nie zawsze jednak te terminy są synonimami.

LOGIKA PRAWNICZA - auka zaliczana do nauk formalnych, teoretycznych i filozoficznych, zajmująca się badaniem ogólnych praw, metod poznania oraz uzasadniania prawideł. Inaczej mówiąc jest to nauka odnosząca się do prawidłowego przebiegu rozumowań [M. Sieruga]. W podobnym ujęciu logika to nauka "o zasadach poprawnego rozumowania i poprawnego wyrażania myśli"

LUKA W PRAWIE - Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana. Luki wynikają z tego, że prawo tworzone przez ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych. Często luka w prawie jest wynikiem nieudolności ustawodawcy, który w procesie jego stanowienia posługiwał się intuicją zamiast faktami, opierał się na błędnych założeniach lub dysponował niepełną wiedzą na temat regulowanej dziedziny.

Luki w prawie dzielą się na:

• aksjologiczne – kiedy nie normują danego przypadku bądź zdarzenia; następuje wtedy łatanie poprzez utworzenie danej normy bądź przepisu,

• tetyczne – gdy akt normuje zdarzenie nieprecyzyjnie; należy wtedy odnieść się do analogii.

• LEGIS – z ustawy; wtedy opieramy się na ustawie normującej podobny przypadek.

• IURIS – z prawa; np. duch prawa, czyli podstawowe idee porządku prawa.

• logiczne – kiedy dane zdarzenie normują co najmniej dwie normy, ustawy

MODALNOŚĆ (WYPOWIEDŹ MODALNA) – znaczenie słowa musi i może ;)

NAUKI PRAWNE -  zbiór nauk społecznych i humanistycznych zajmujących się prawem.

Jako synonimy nauk prawnych używa się również terminów prawoznawstwo czy jurysprudencja, są to jednak terminy wieloznaczne. Prawoznawstwo oznaczać może również teorię prawa, natomiast jurysprudencja uznawana jest za jedną z ogólnych nauk prawnych, specyficzną szczególnie dla krajów common law.

NORMA – powinność odpowiedniego zachowania się

NORMATYWIZM -  kierunek w filozofii prawa, będący kontynuacją pozytywizmu prawniczego. W prawie zdaniem normatywistów znaczną rolę odgrywać ma hierarchia, kształtująca system norm prawa czyli pozytywność prawa. Państwo zaś jest ponad empirycznym bytem jednostek.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA -  obowiązują te normy, które są odbierane dodatnio, niestosuje się natomiast przepisów niesłusznych, niezgodnych z akceptowanym poczuciem prawnym

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA -  określone prawem ujemne konsekwencje (zastosowanie sankcji) wobec określonego podmiotu, związane z zaistnieniem negatywnie ocenianego stanu rzeczy

PAŃSTWO PRAWA - W państwie prawa wzajemne stosunki między poszczególnymi organami władzy państwowej, jak również pomiędzy organami państwa a obywatelami i ich organizacjami są ściśle określone przez stabilne i w praktyce stosowanenormy prawne. Koncepcja państwa prawa opiera się na założeniu, iż zadaniem prawa jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem państwa.

PORZĄDEK PRAWNY - wyznaczony przez obowiązujące normy prawne (system prawa) układ organów i instytucji oraz procedur dotyczących rozstrzygania określonych spraw wpływający na zachowania podmiotów prawa względem siebie. Cechuje go wysoki stopień sformalizowania, wynikający z dużej złożoności i szczegółowości regulacji dotyczących budowy struktur organizacyjnych państwa oraz praw i obowiązków podmiotów prawa.

POSTAWY WOBEC PRAWA – legalistyczna(szacunek wobec prawa), oportunistyczna – (chęć uzyskania jakichś korzyści lub uniknięcia kar), konformistyczna (chęć naśladowania zachowań innych osób lub dostosowania się do nich)

POZYTYWIZM PRAWNICZY – nurt z XIX w przeciwstawny prawom natury. wyznaczony przez obowiązujące normy prawne (system prawa) układ organów i instytucji oraz procedur dotyczących rozstrzygania określonych spraw wpływający na zachowania podmiotów prawa względem siebie. Cechuje go wysoki stopień sformalizowania, wynikający z dużej złożoności i szczegółowości regulacji dotyczących budowy struktur organizacyjnych państwa oraz praw i obowiązków podmiotów prawa.

PRAWA CZŁOWIEKA -  koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. 

PRAWO NATURY - postulowany, odmienny od prawa pozytywnego porządek prawny. Różne doktryny prawnonaturalne (rzadziej jusnaturalne) prowadziły spory co do źródeł prawa natury, jego istoty, treści i stosunku do prawa stanowionego. Spór prawnonaturalizmu z pozytywizmem prawniczym (nieuznającym istnienia prawa naturalnego) był jednym z ważniejszych tematów filozofii prawa.

PRAWO PODMIOTOWE – to zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. W tym znaczeniu terminem „prawo” posługujemy się wówczas, gdy mówimy np.: „nabyłem prawo do emerytury”

PRAWOZNAWSTWO - Prawoznawstwo, nauki prawne, jurysprudencja, nauki o państwie i prawie oraz o poglądach na państwo i prawo. Rozróżnia się następujące działy prawoznawstwa: teoria państwa i prawa, filozofia prawa, socjologia prawa, nauka o prawie obowiązującym, zwana dogmatyką prawa, historia państwa i prawa oraz historia doktryn polityczno-prawnych.

PRECEDENS -  wyraz prawotwórczej roli sądów; ratio decidendi (zasada wywiedziona z praktyki orzeczniczej), stałość decyzji (stare deisis); związanie wyższą instancją, czasami równorzędną

PRZEPIS PRAWNY -  (jednostka redakcyjna aktu prawotwórczego) – zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania (będący regułą postępowania) formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp lub jako zdaniokształtny fragment powyższych jednostek redakcyjnych

PRZESTRZEGANIE PRAWA - działanie przez wszystkie organy państwowe wyłącznie na podstawie przepisówprawa i ściśle według prawa oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty.

REALIZM PRAWNICZY - nurt realistyczny, ujmujący prawo jako zespół faktów psychicznych albo społecznych. Uznawany jest za część socjologicznej jurysprudencji.

RETORYKA PRAWNICZA - sztuka wymowy, umiejętność dobrego i rzetelnego przekonywania słuchaczy, czyli przekazywania treści perswazyjnych". Również opierając się na Wikipedii, można stwierdzić, że według Arystotelesa retoryka służy wynajdywaniu tego, co w mowie może mieć znaczenie przekonujące. Natomiast przeciwieństwem retoryki jest parezja, czyli wypowiedź oparta na szczerości i otwartości.

SOCJOLOGIA PRAWA - auka społeczna sytuująca się między socjologią a naukami prawnymi. Zajmuje się genezą, funkcjami, i społecznym działaniem zjawisk prawnych. Naukami pokrewnymi są kryminologia,socjotechnika i antropologia prawa. Niekiedy odróżnia się od niej socjologiczną jurysprudencję, czyli naukę prawną sięgającą pomocniczo po wiedzę socjologiczną.

STOSUNEK PRAWNY -  regulowany normami prawnymi stosunek społeczny tetyczny (zależność społeczna) między co najmniej dwoma podmiotami prawa.

SYSTEM PRAWA - termin wieloznaczny z zakresu teorii prawa, oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów (najczęściej norm prawnych). Można mówić o systemie prawnym poszczególnych państw, systemie określonej gałęzi prawa czy systemie źródeł prawa.

ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA - to znajomość przepisów i instytucji prawnych jak również ocena prawa przez społeczeństwo i jego zdolność do postulowania zmian prawnych pożądanych przez społeczeństwo. Świadomość prawna sama w sobie nie oznacza przestrzegania prawa przez ogół społeczeństwa.

TEORIA PRAWA -  jedna z ogólnych nauk prawnych, zajmująca się teoretyczną refleksją nad prawem. W odróżnieniu od filozofii prawa jej przedmiotem jest zwykle konkretne prawo pozytywne.

TWORZENIE PRAWA - Tworzenie całego porządku prawnego, bądź   tworzenie poszczególnych aktów prawnych.

Formy tworzenia prawa:

• 1.stanowienie prawa  jest tworzone przez uprawnione organy państwa (jednostkowe akty tworzenia prawa) W tym znaczeniu mówi się, że powstające prawo jest prawem stanowionym- sensu- stricte pełnym tego słowa znaczeniu.Prawo stanowione określane też jako prawo pisane. Zasady formułowania prawa: umowa kwasi -stanowienie prawa to porozumienie co najmniej dwóch osób, które tworzą określone prawa  i obowiązki, oparte na prawie już istniejącym

• 2. prawo zwyczajowe powstawanie prawa na podstawie zwyczajów. Polega na tym, że w danej społeczności kształtuje się zwyczaj czyli praktyka postępowania w określony sposób zgodny z normami moralnymi. W dalszej kolejności kształtuje się przekonanie, że ten zwyczaj powinien być realizowany w ramach normy obowiązującej prawnej i jednocześnie za niedostosowanie się powinna być nałożona sankcja.

• 3.prawo precedensowe tworzenie prawa w formie precedensu. Precedensem nazywamy decyzje sądu, które tworzy prawo. Precedensem nie jest  wyrok  sądu a ustanowiona w nim reguła. Reguła ta wpływa na podejmowanie decyzji przez inne sądy w podobnych sprawach. Zwykle precedens pochodzi od sądu wyższego rzędu a stosują się do niego sądy niższego rzędu. W systemie tym źródłem prawa jest także sąd . System precedensu nie oznacza, że sąd tylko tworzy prawo , prawo tworzą owe precedensy.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE –

Per analogiam:

• analogia iuris (odwołująca się do całokształtu systemu prawa) i legis (według dwóch modeli: I – fakt jest objęty przepisem prawa, podobieństwo pomiędzy tym faktem a faktem podobnym, wiązanie skutków prawnych; II – przepis normuje przypadki podobne, wywodzi się rację o charakterze ogólnym, racja ogólna obejmuje inne sytuacje)

 

• A fortiori – a maiori ad minus (kto może czynić więcej może czynić i mniej) i a minori ad maius (komu zakazane jest czynienie mniej nie może czynić i więcej)

 

• A contrario – z przeciwieństwa [skoro a to b, to nie a to nie b)

WYKŁADNIA PRAWA Pojęcie wykładni – dekodowanie norm prawnych z obowiązujących przepisów prawa

 Clara non sunt interpretanda (jeśli przepis jest jasny zgodnie z zasadami językowymi nie ma potrzeby podejmowania dalszych działań w celu dekodowania normy) czy omnia sunt interpretanda (każdy przepis wymaga zastosowania wszelkich metod wykładni, nawet jeśli wydaje się jednoznaczny)

 

• Wykładnia ze względu na dyrektywy interpretacyjne:

 

1.        Językowa – dokonywana w oparciu o reguły językowe, (pomocne są definicje legalne oraz zamierzenia językowe prawodawcy, ustalenie treści nie może pozostawić zbędnych wyrazów)

2.        Systemowa – odwołuje się do miejsca przepisu w systemie i systematyce aktu

3.        Celowościowa (funkcjonalna) – bada się cel jaki ma być osiągnięty (czasami wyrażony jest on wprost w przepisach lub wstępie do aktu, czasami ma charakter dorozumiany), pomocna jest też wykładnia historyczna, poszukująca woli historycznego prawodawcy, a także wykładnia skutków zastosowania przepisu

 

• Wykładnia literalna (metody pozajęzykowe potwierdzają wykładnię za pomocą metod językowych), rozszerzająca (metody pozajęzykowe poszerzają zakres stosowania normy) i zawężająca (metody pozajęzykowe zawężają zakres stosowania normy)

 

Moc wykładni:

 

1.        Powszechnie obowiązująca – autentyczna (dokonana przez prawodawcę) i legalna (dokonana przez upoważniony do tego organ)

2.        Ograniczona moc wiążąca – dokonywana przez organ stosujący prawo, organ odwoławczy i Sąd Najwyższy (uchwała 7 sędziów i w składzie całej izby – zagadnienia prawne budzące rozbieżności w orzecznictwie; kiedyś wytyczne wykładni prawa i praktyki sądowej)

3.        Wykładnia nie mająca mocy wiążącej – dokonywać jej może każdy

 

Teorie wykładni:

- opisowe (opisują proces wykładni) – przedstawiają zasady działania interpretatora i procedury przez niego stosowane, analiza czynników decydujących o procesie wykładni, prognozy procesów interpretacyjnych

- normatywne (formułują postulaty co do procesu wykładni) – subiektywne (poszukiwanie woli prawodawcy) i obiektywne (interpretacja czystego tekstu); statyczne (pewność i stabilność prawa) i dynamiczne (adekwatność prawa i stosunków społecznych)

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI -  funkcja działalności państwa polegającą na rozstrzyganiu sporów o prawo, w których przynajmniej jedną ze stron jestosoba fizyczna lub podmiot podobny (np. osoba prawna). Spory te rozstrzygane są w trybie przepisanym przez prawo.

ZASADY PRAWA - Zasada prawa (zasada prawna) to pojęcie języka prawniczego, przez które, zależnie od kontekstu, można rozumieć:

zasadę prawa w ujęciu opisowym, czyli typ ukształtowania określonej instytucji prawnej; np. zasada kontradyktoryjności, zasada prekluzji dowodowej etc.;

zasadę prawa w ujęciu dyrektywalnym, czyli dyrektywę postępowania, którą da się wyinterpretować z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych wyinterpretowanych z tego tekstu i która jest przez to prawnie wiążąca (zasada prawa sensu stricto); czasami pojęcie zasada prawa bywa odnoszone także do tzw. zasad-postulatów, tj. innych dyrektyw postępowania uznawanych w doktrynie za należące do systemu prawa lub dające się z niego wywieść w inny sposób niż ma to miejsce w przypadku zasad prawa sensu stricto - w tym w szczególności wypowiedzi de lege ferenda. Zasady prawa w ujęciu dyrektywalnym wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są zasadami prawa.

ŹRÓDŁA PRAWA - Źródło prawa

-          jako fakty uznane za fakty prawotwórcze (formalne źródło prawa)

-          określające również czynniki społeczno – polityczne, kształtujące treść norm prawnych w systemie (materialne źródło prawa)

Źródła powstania prawa – akty ustanawiające normy prawa obowiązującego

System prawa -  normy organów państwowych i innych posiadających odpowiednie kompetencje; reguły generalno – abstrakcyjne, mogące być podstawą indywidualnych rozstrzygnięć

Podstawy prawne aktów normatywnych

System prawny - generalnie zamknięty dla źródeł prawa powszechnie obowiązującego i otwarty dla źródeł obowiązujących wewnętrznie