Artykuł 3 Rozwój w ujęciu Eriksona

Stanisławiak, E. (2012). Psychologia kryzysu. [W:] J. Plak (red.). Psychologia kryzysu i interwencji kryzysowej. Warszawa: Wyd. WSP TWP.


FRAGMENTY ARTYKUŁU. DO PRZECZYTANIA W RAMACH UZUPEŁNIENIA TREŚCI WYKŁADU 10. Koncepcja Eriksona



1.1. Kryzys przemiany w ujęciu teorii rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona


Rozwój to nieodwracalny ciąg zmian o charakterze postępującym, prowadzących do wyższych poziomów zróżnicowania i organizacji, zachodzących podczas całego życia organizmu. Ważną cechą rozwoju jest postępowość. Każda kolejna faza odznacza się wyższością w stosunku do poprzedniej (Przetacznik-Gierowska, Tyszkowa, 2004).

Rozwój jest odpowiedzią na naciski społeczne (informacje płynące z otoczenia) i biologiczne (informacje płynące z własnego organizmu). Przebiega na różnych poziomach: społecznym (zmieniają się relacje między jednostką a jej otoczeniem), osobowościowym (zmieniają się cechy i struktury osobowości), poznawczym (zmieniają się schematy poznawcze) i behawioralnym (zmienia się zachowanie). Naczelną wartością w rozwoju społecznym jest znalezienie sobie przez jednostkę miejsca w społeczeństwie, wartością rozwoju osobowości - osiągnięcie zdrowia psychicznego, wartością rozwoju poznawczego - uformowanie się krytycznego umysłu, zaś rozwoju na poziomie behawioralnym – adekwatne zachowanie (Brzezińska, 2000, 2005; Bee, 2004).

W bardziej zaawansowanych modelach zmian rozwojowych wyróżnia się 4 fazy (jw.):

  1. Progres – przyrost wiadomości i umiejętności, różnicowanie doświadczenia, czas intensywnych zmian, jednostka „idzie do przodu”;

  2. Plateau – porządkowanie i wstępna integracja doświadczenia, powstawanie i utrwalanie nowych schematów, czas stabilizowania się zmian;

  3. Regres – pojawiają się nowe wyzwania, jednostka odczuwa naciski zewnętrzne lub wewnętrzne i nie potrafi im sprostać, posiadane wiadomości i umiejętności okazują się niewystarczające, ma miejsce konflikt nowego ze starym, a w jego efekcie dochodzi do dezintegracji uprzedniego doświadczenia, rodzi się stan wewnętrznego napięcia;

  4. Kryzys – moment przełomu – faza przejściowa kończąca poprzedni
    i rozpoczynająca następny cykl rozwojowy, jednostka dąży do zredukowania napięcia wywołanego odczuciem rozbieżności między wymaganiami a posiadanymi kompetencjami, wyznacznikiem zmian jest jej aktywność własna.

Zgodnie z tym modelem, trzeba odrzucić tradycyjne pojmowanie kryzysu jako czegoś bardzo złego, czemu trzeba zapobiegać i co trzeba tłumić. Wszystko dzieje się po coś. Progres przechodzi w plateau, plateau zostaje zakłócone, przerwane nowymi doświadczeniami, w efekcie następuje regres, odpowiedzią na regres jest kryzys, wynikiem kryzysu - progres. I tak przez całe ludzkie życie.

Kryzys jawi się jako mechanizm (narzędzie) rozwoju. Człowiek przeżywający kryzys nie może dłużej stać w miejscu, musi zacząć działać, i albo zwycięży, osiągając nowe kompetencje (bardziej rozwojowo zaawansowane formy przystosowania), albo przegra i cofnie się w rozwoju.

Szczególne wykorzystanie koncepcji kryzysu odnaleźć można w teorii rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona, psychoanalityka żyjącego w latach 1902 – 1994, który wywarł ogromny wpływ na współczesną psychologię. Jego zdaniem, rozwój wynika z interakcji między instynktami a kulturowymi i społecznymi wymaganiami. Trwa przez całe życie. Przez cały też czas rozwija się u człowieka poczucie tożsamości, czyli odpowiedź na pytanie: kim jestem, skąd przybywam i dokąd zmierzam. Aby osiągnąć dojrzałość, człowiek musi pomyślnie rozwiązać osiem kryzysów, a tym samym zdobyć 8 nowych jakości swego Ja, osiem nowych cech Ego, tzw. cnót. Negatywne rozwiązanie kryzysu wypacza rozwój, rzutuje na wszystkie pozostałe etapy życia, człowiek wkracza w przyszłość obciążony nierozwiązanymi sprawami. I wówczas w każdej chwili może zostać obnażona słabość jego tożsamości (Sternberg, 1999; Bee, 2004). W ujęciu Eriksona, kryzys to „punkt zwrotny”, moment, w którym „rozwój musi się zwrócić w jedną bądź drugą stronę” (Erikson, za: Brzezińska, 2000, s. 251).

Stadia rozwoju psychospołecznego w koncepcji Eriksona (m.in. Dembo, 1997; Fontana, 1998; Brzezińska, 2000, 2005 i inni) i związane z nimi kryzysy są następujące:








Zdaniem J. Marcii (za: Bee, 2004; Brzezińska, 2000, Trempała, 2011), niektórzy z nas w okresie adolescencji nie przeżywają kryzysu i nie przechodzą moratorium, czyli nie podejmują własnych poszukiwań. Pozostają przywiązani do wartości wywodzących się z okresu dzieciństwa, przejmują tożsamość narzuconą przez kulturę i najbliższe otoczenie, głównie przez rodziców. Wybierają to, co z jakichś względów jest dla nich po prostu wygodne; wszyscy w rodzinie byli adwokatami, więc i ja wybieram studia prawnicze; ojciec jest właścicielem kliniki medycyny estetycznej, więc zostanę chirurgiem. Takich ludzi określa się mianem „zdecydowanych z góry”. Tożsamość przejęta oznacza przesunięcie kryzysu tożsamościowego na późniejsze lata życia. Nierozwiązane zadanie wraca jak bumerang i przeradza się często w kryzys chroniczny. Wątki rozwojowe okresu dorastania nie zostają zamknięte, a start w dorosłość jest wciąż odkładany na później. W powszechnym użyciu są dzisiaj takie terminy jak: „społeczność półdorosłych”; „mammoni”, młodzi Włosi trzymający się uparcie matczynej spódnicy; „kidults”, czyli ni to dzieci, ni dorośli; „syndrom zagraconego gniazda”, przeżywany przez rodziców, których dorosłe dzieci nie wyprowadzają się z domu rodzinnego. Terminy te ukazują zasięg problemu nieradzenia sobie z kryzysem tożsamościowym przez młodych ludzi, ich nieumiejętność podjęcia zobowiązań wieku dorosłego.

Warto pamiętać, że młodzież w wieku dorastania, oprócz charakterystycznych dla tego wieku kryzysów przemiany, jest narażona na liczne kryzysy sytuacyjne (Badura-Madej, 2004). Mogą one być wywołane poważnymi stresorami, takimi jak: rozwód rodziców, nieoczekiwana ciąża, choroby, przemoc; ale również stresorami zdawałoby się błahymi, takimi jak: kłótnia lub zerwanie z dziewczyną lub chłopakiem, zmiana szkoły, nieporozumienia z rodzicami w kwestii domowych obowiązków. W tym trudnym rozwojowo okresie „burzy i naporu”, pełnym napięcia i niepokoju, nie wolno bagatelizować znaczenia żadnego stresora, gdyż zdolność młodych ludzi do zmagania się z trudnościami może być przejściowo osłabiona.




Kryzys wieku średniego powiązany jest z licznymi problemami (jw.). Jednostka musi zaakceptować zmiany zachodzące w wyglądzie i funkcjonowaniu jej ciała. Musi też, w związku ze zmianami stanu zdrowia, zmienić dotychczasowe nawyki: odżywianie, aktywność, spędzanie czasu wolnego. Inaczej mówiąc: musi nauczyć się dbać o siebie, o swoją kondycję fizyczną i psychiczną, ale bez rezygnacji z wysiłku „przekazywania pałeczki” pokoleniu wstępującemu. Kryzys wieku średniego uzmysławia, że rozwój jest nierozerwalnie związany z utratą. Śmierć własnych rodziców, to niezwykle ważne doświadczenie wielu osób w wieku średnim, unaocznia im zbliżanie się własnego kresu. Co najmniej połowa życia należy do przeszłości, czas zaczyna płynąć szybciej, zmienia się perspektywa życiowa. Wszechobecny kult zdrowia i młodości bardzo utrudnia wyjście ze stanu kryzysu.

Jako typowe dla średniej dorosłości uważa się pewne kryzysy sytuacyjne: zespoły wypalenia zawodowego, kryzysy wywołane dorastaniem dzieci, kryzysy małżeńskie, kryzysy związane z pogarszającym się zdrowiem.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wyklad 8[1] Rozwoj w ujeciu te Nieznany
Fazy rozwojowe według Eriksona, psychologia
rozwojowa slajdy ROZWÓJ W UJĘCIU?LERA
Wyklad 4[1] Rozwoj w ujeciu ZY Nieznany
Wykład 07 - Osobowość i rozwój w ujęciu psychologii humanist, Psychologia UJ, Psychologia rozwojowa
2 ROZWÓJ W UJĘCIU A ?LERA
3 ROZWÓJ W UJĘCIU ZYGMUNTA FREUDA
Wykład 4 Rozwój w ujęciu ZYGMUNTA FREUDA
Stadia rozwoju psychospołecznego Eriksona-1, Psychologia rozwoju dziecka
KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO ERIKSONA
Fazy rozwojowe według Eriksona
DIAGNOZOWANIE?zy rozwojowe według Eriksona
Fazy rozwojowe wg Eriksona
Fazy rozwoju wg Eriksona
ARTYKUŁ 2 Rozwój społeczny
artykuł rozwój uczuć 2
Koncepcje rozwoju psychospołecznego Eriksona
TEORIE ROZWOJU MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY W UJĘCIU HIST
Osiem stadiów rozwoju człowieka według Eriksona, Pedagogika, socjologia edukacji

więcej podobnych podstron