Zygmunt Freud
(1856 - 1939)

Teoria rozwoju psychoseksualnego człowieka

PSYCHOANALIZA TO:

• Teoria psychodynamiczna - z uwagi na założenie istnienia sił motywacyjnych i gry między nimi.

• Teorią popędów - istnienie sił wewnętrznych kierujących organizmem, których istotą jest deficyt fizjologiczny i stan napięcia.

• Teoria hedonistyczna - podkreślanie roli dążenia do przyjemności oraz unikania bólu.

POPĘDY (INSTYNKTY):

• Mają swoje źródło (stan pobudzenia);

• Mają swój cel (zmniejszenie napięcia);

• Mają swój przedmiot (sposób zaspokojenia, czyli zlikwidowania napięcia).

FREUD WYRÓŻNIŁ:

• instynkt życia (obejmujący instynkty seksualne, Eros);

• i instynkt śmierci ( który prowadzi organizm do śmierci, Tanatos).

• Energia popędu może być rozładowana, skierowana na odpowiedni tor lub zablokowana.

TOPOGRAFIA I

• - świadomość

• - przedświadomość (podświadomość)

• - nieświadomość

TOPOGRAFIA II
Osobowość ma wewnętrzną strukturę, która rozwija się wraz z wiekiem jednostki.

• ID

• EGO

• SUPEREGO

ID

• To źródło całej energii popędowej.

• Jego trzon stanowi libido.

• Kieruje się zasadą przyjemności i natychmiastowości.

• Jest pierwotne, prymitywne, zdeterminowane biologicznie.

• Dominuje w niemowlęctwie.

Superego (nadjaźń)

• To moralna strona naszej osobowości.

• Tworzy się około 4-6 r. ż.

• Powstaje w wyniku introjekcji.

• Wyróżnia się dwa podsystemy superego: sumienie oraz ego idealne.

EGO

• Wyraża i zaspakaja pragnienia id.

• Dostosowując się do realiów i wymogów superego.

• Kieruje się zasadą rzeczywistości.

• Próbuje godzić sprzeczne interesy id i ego.

• Zaczyna się rozwijać w wieku od 2 – 4/5 lat.

• Część ego jest nieświadoma.

Dzieciństwo

To bolesna walka między tymi strukturami

Freud opisywał rozwój w kategoriach konfliktów:

• między zasadą przyjemności a zasadą rzeczywistości;

• między jednostką a społeczeństwem;

• między id, ego, superego.

KATEKSJA, czyli wybór obiektu popędu i zainwestowanie w niego energii psychicznej

• Pozwala na zaspokojenie popędów, id, przez znalezienie odpowiednich obiektów;

• Pierwsze kateksje dziecka dotyczą rodziców, bo to oni zaspakajają jego potrzeby;

• Następnie dziecko dokonuje kateksji ideałów reprezentowanych przez rodziców oraz kateksji ich zakazów.

Pierwsze mechanizmy obronne:

• Wyparcie;

• Regresja;

• Identyfikacja.

Wg Freuda osoba jest w pełni zdeterminowana

• przez kombinację wyposażenia dziedzicznego i doświadczeń z wczesnego dzieciństwa.

Freudowska wizja dziecka

• to wizja stworzona na podstawie retrospekcji dorosłych pacjentów;

• to wizja istoty egoistycznej, kierowanej prymitywnymi impulsami, które chce zaspokoić za wszelką cenę;

• to wizja zbyt deterministyczna.

STADIA ROZWOJU

• STADIUM ORALNE

• STADIUM ANALNE

• STADIUM FALLICZNE

• FAZA LATENCJI

• STADIUM GENITALNE

W każdym ze stadiów:

• Zainteresowania dziecka sĄ skupione wokół określonych funkcji ciała i potrzeb;

• Dziecko potrzebuje określonych doświadczeń by pójść dalej;

• Nadmiar – niedomiar stymulacji prowadzi do fiksacji.

STADIUM ORALNE (1 ROK ŻYCIA)

• Strefy erogenne to: usta, wargi, język.

• Obiektem seksualnych pragnień dziecka jest własna matka.

• Wzorem zaspokojenia stan po nakarmieniu piersią.

• Nadmiar przyjemności czerpanej z doznań oralnych może zostać przemieszczony.

• Wczesna frustracja tworzy osobowość oralno-bierną

• Późniejsza frustracja, gdy dziecko ma już ząbki, tworzy osobowość oralno-sadystyczną.

STADIUM ANALNE (2-3 ROK ŻYCIA)

• Libido koncentruje się wokół doświadczeń związanych z wypróżnianiem.

• Strefa erogenna to odbyt.

• Zadanie – trening czystości.

• Tworzą się zręby autonomii i panowania nad sobą.

• Prawidłowy trening – typ produktywny.

• Nadmierna surowość – typ analno-retencyjny (fiksacja na odraczaniu, zatrzymywaniu).

• Zbytnia łagodność– typ analno-ekspulsywny (fiksacja na uwalnianiu, pozwalaniu sobie ).

STADIUM FALLICZNE (4 – 5 R. Ż.)

• Strefy - libidoskupia się w regionie genitalnym.

• Zadanie – rozwiązanie kompleksu Edypa (nieświadome pragnienie seksualne adresowane do matki i lęk przed karą za to ze strony ojca, lęk kastracyjny). Rozwiązanie to identyfikacja z ojcem. Powstanie superego.

• U dziewczynek proces równoległy – kompleks Elektry. Rozwiązanie – identyfikacja z matką.

• Prawidłowe rozwiązanie kompleksu - typ falliczny.

• Niewłaściwe rozwiązanie - typ falliczno-narcystyczny.

FAZA LATENCJI (6 – 12 R. Ż.)

• Libido jest mniej widoczne.

• Strefa – brak szczególnych obszarów.

• Zadanie – rozwój mechanizmów obronnych.

• Ujawnia się pośrednio w zabawie, aktywności poznawczej, kontaktach z rówieśnikami.

STADIUM GENITALNE (okres dojrzewania)

• kształtuje się dojrzała ekspresja libido.

• Strefa – genitalia.

• Zadanie – dojrzała intymność seksualna.

• W przypadku prawidłowego rozwoju wygasa autoerotyzm i narcyzm, rozwijają się pragnienia natury heteroseksualnej i altruizm.

PODSUMOWANIE

CO SIĘ NIE POTWIERDZA?

• że urazy z dzieciństwa są nieodwracalne;

• że dziecko innymi ludźmi wyłącznie po to, by zaspakajać swoje popędy.

ZMIANA JEST UKIERUNKOWANA

ROZWÓJ MA CHARAKTER STADIALNY

Co się rozwija?

• zakres zmian: cała struktura osobowości.

Ku czemu rozwój zmierza?

• wizja rozwoju: osoba irracjonalna, targana emocjami.

Czynniki rozwoju

• Słaba interakcja natury i środowiska. Dominacja natury.

• Natura to czynnik facylitujący (inhibitor rozwoju).

Jak przebiega zmiana rozwojowa?

• rośnie siła ego (zmiany ilościowe);

• pojawiają się nowe kompetencje w kolejnych etapach rozwoju (zmiany jakościowe);

• Podejście organizmiczne: powstaje organizacja id – ego – superego.

Dlaczego zachodzi rozwój?

• jednostka jest we władaniu swych popędów/instynktów (jednostka bierna);

• jednostka wzmacnia siłę swego ego (jednostka aktywna).

Zastanów się:

1. Termin kateksja oznacza:

a. wyłączny proces rozwoju w psychoanalizie;

b. mechanizm rozwoju w koncepcji Eriksona;

c. zasadę rozwoju poznawczego we wczesnym dzieciństwie;

d. mechanizm rozwoju w psychoanalizie.

2. W koncepcji Freuda termin obiekt oznacza:

a. każdą osobę znaczącą;

b. matkę biologiczną;

c. przedmiot/podmiot, który pierwotnie zaspokoił potrzeby katetyczne;

d. krewnych i rodziców.