KUS – Wykłady.
Odbiorcy w Promocji Zdrowia:
I poziom: nie występuje działanie czynnika szkodzącego, np. profilaktyka palenia dla niepalących, zdrowych dzieci.
II poziom: grupa z predyspozycjami do wystąpienia problemu, czyli tam gdzie występuje szkodliwy czynnik ryzyka, ale brak objawów spustoszenia, np. dzieci alkoholików
III poziom: tam gdzie zadziałał czynnik szkodzący, pojawiły się zaburzenia osobowości, np. pijąca i paląca młodzież
! Definicja Socjoterapii:
Wg Krystyny Sawickiej to metoda pomocy pedagogicznej i psychologicznej dla dzieci niedostosowanych społecznie (problemy alkoholowe i uzależnieniowe, z nieśmiałością, zaburzeniami koncentracji i uwagi, głownie z ADHD). Głównym powodem, dlaczego dzieci poddawane są terapii to ich problemy z socjalizacją. Zadaniem pedagoga jest:
1. Wspomaganie rozwoju tych dzieci i ich pozytywnych cech
2. Korygowanie trudności
3. Kompensacja trudności (podpowiadanie pozytywnych sposobów zastępczych)
3.1. Funkcjonowanie społeczne jednostki
Trzy sfery funkcjonowania człowieka (tzw. triada Arystotelesa):
1. SOMA: sfera somatyczna, fizyczna, biologiczna. Pedagog tego nie leczy, ale musi rozpoznawać i być świadomym sytuacji, w których leczenie zaburzeń dziecka wykracza poza jego kompetencje.
2. PSYCHE: sfera psychiczna. Pedagog musi rozumieć zachowanie dziecka, jego motywacje i emocje.
3. POLIS: sfera społeczna. Pedagog musi rozpoznawać strategie postępowania dziecka.
! Zachowania społeczne:
1. Neutralne: A coś przybywa; B nic nie traci i nic nie zyskuje
Przykład: B podwozi A samochodem do pracy. A zyskuje – B nie widzi różnicy
Ważne – zachowanie B jest OBOJĘTNE i PRZYPADKOWE
2. Prospołeczne: a) Allocentryczne
A traci na korzyść B
Przykład: A oddaje kanapkę B, chociaż A jest głodny. A pożycza pieniądze B
b) Pomocne
A nic nie traci, B odnosi zysk
Przykład: A oddaje kanapkę B, gdy A nie jest głodny.
c) Kooperacyjne
A i B razem korzystają
Przykład: Pożyczanie sobie notatek, relacja nauczyciel-uczeń (pensja, wiedza)
3. Aspołeczne: a) Antyspołeczne
B doznaje straty, niezależnie czy A zyska czy straci
Przykład: Kibole (A) rozwalają miasto po meczu bo tak. b) Eksploatatorskie
A odnosi korzyść, ale tylko B straci
Przykład: Głodny A kradnie jedzenie ze sklepu B
c) Egocentryczne
A zyskuje, efektem ubocznym B zyskuje lub traci.
Motywem jest poczucie, że A musi coś zrobić.
Przykład: Redukowanie lęku w nerwicy.
! Podstawowe pojęcia:
Zachowanie społeczne – taka reakcja społeczna (na skutek istnienia bodźca społecznego) jakiejś osoby związana z innymi osobami lub podejmowana z uwagi na nie.
Umiejętności społeczne – wzorce zachowań społecznych, które sprawiają że jednostki są społecznie kompetentne (skuteczne) tzn. w kontaktach innymi ludźmi potrafią osiągać cele osobiste i pozaosobiste.
Wpływ – każdy rodzaj skutków jaki jedna lub więcej osób wywiera na jedną lub kilka innych osób.
Wywieranie wpływu – jedna lub więcej osób oddziałuje bezpośrednio na procesy psychiczne i zachowania jednej lub kilku osób.
Interakcje – każdy układ obserwowalnych zachowań dwóch lub więcej jednostek, gdy mamy podstawy sądzić, że te osoby ustosunkowują się do siebie nawzajem. Mamy tu do czynienia z następstwem zachowań, tzn. jedna osoba wpływa na zachowanie drugiej i zmienia je.
! Etapy wprowadzania zmian w jednostce
1. Nieświadoma niekompetencja: osoba nie wie, że ma problem
Nie jest przygotowana do terapii, stawia wysoki opór przed wprowadzeniem zmian, nie czuje się źle. Zmiany nie są potrzebne, jeżeli osoba nie krzywdzi tym innych.
2. Świadoma kompetencja: osoba wie, że ma problem
Osoba może chcieć zmiany lub nie. Ważna jest zmiana stanowiska na „wiem ze nie wiem i chcę się dowiedzieć”.
3. Świadoma kompetencja: osoba wie, co robić ale to kontroluje
Osoba musi kontrolować swoje zachowanie, sprawdzać błędy i siebie obserwować
4. Nieświadoma kompetencja: osoba nie wie, że potrafi
Osoba nie zdaje sobie sprawy z własnych umiejętności. Punkty 3 i 4 przypominają podział na czynności kontrolowane i automatyczne
! Zadanie terapeuty – wprowadzenie zmian
I. Na początku należy wziąć pod uwagę nieświadomą niekompetencję osób. Należy postawic diagnozę oraz ustalić cele terapeutyczne. Dalej – obmyślić bodźce motywujące osoby i aktywności zawierające zachowania społeczne. Stosowanie wzmocnień i modelowanie. Ten pierwszy etap to etap oswajania z tematem, przedstawiania plusów i minusów i motywowanie do samej chęci zmiany.
II. Drugi etap to motywowanie do działania. Często pojawia się dysonans poznawczy między sposobami działania – zły stary i dobry nowy. Terapeuta musi to kontrolować.
III. Ważne są wzmocnienia i wskazywanie pozytywów nowego sposobu zachowania, także poza grupą terapeutyczną, oraz omawianie niebezpieczeństw.
Prócz tego:
Na każdy etap wprowadzania zmiany należy wybierać inne działania.
Istnieje tendencja do wracania do starych nawyków
W relacjach z młodzieżą ostra konfrontacja czasem okazuje się bardzo skuteczna.
Czasami trzeba łączyć metody, wybrana metoda zależy od człowieka i sytuacji.
W socjoterapii sprawdza się przede wszystkim metoda behawioralna.
! 3. 2. Teorie socjalizacji
Model mechanistyczny: impulsy rozwoju znajdują się na zewnątrz ludzkiego organizmu, a zmiany w zachowaniu to odpowiedź na określone bodźce środowiskowe. Rozwój jednostki to adaptacja do norm środowiska. Znajduje się tu między innymi teoria uczenia się. Ten kierunek zakłada że jednostka jest bierna. Wadą jest brak samodzielności jednostki, co może prowadzić do złej sytuacji emocjonalnej.
Model organicystyczny: impulsy rozwoju znajdują się wewnątrz organizmu. Środowisko może stymulować bądź hamować proces wzrostu naturalnego, tzn. rozwoju. Rolą środowiska jest zaspokajanie potrzeb jednostki w danej fazie jej rozwoju.
Model systemowy: impulsy rozwoju to rezultat wzajemnego przystosowania się i oddziaływań jednostki i środowiska rozumnego jako system. W odróżnieniu od modelu organicystycznego, tu stawia się nacisk na całość, a nie na sam organizm. Pewne bodźce mogą mieć różny wpływ ma zachowanie jednostki, zależy ono od interakcji różnych elementów. W tym modelu socjoterapii poddawana jest również rodzina.
Model kontekstualny: rozwój to proces interakcji między organizmem i społecznym i materialnym środowiskiem. Jednostka urzeczywistnia się w toku ciągłej konfrontacji z tymże środowiskiem. Celem jest uzyskanie zdolności do autonomicznego działania w społecznym środowisku jak i ukształtowanie własnej tożsamości.