TEATR I DRAMAT

WYKŁAD 08.10.2013

Na następne zajęcia Meyerhold. Dostaniemy materiały mailem.

Etiuda na koniec semestru zimowego, a na koniec semestru letniego egzamin.

WYKŁAD 15.10.2013

Na zaliczenie praca obejmująca tematykę od reformy do współczesnego teatru.

Na 5.11. I etap twórczości Kantora

NOTATKI NA PODSTAWIE TEKSTU

Moskiewski Teatr Artystyczny (MChAT):

• Założony w 1898r przez Stanisławskiego

• Wywarł duży wpływ na ozdrowienie dramatu rosyjskiego.

• W sezonie zimowym 1905/1906 przy MTA zostanie utworzona nowa trupa (skład: byli aktorzy zespołu MTA pracujący na prowincji oraz aktorzy kończący kurs w klasie scenicznej działającej przy MTA) na czele którego stanie aktor Wsiewołod Emiliewicz Meyerhold, a ogólny nadzór nad stroną artystyczną obejmie główny reżyser MTA Konstantin Siergiejewicz Stanisławski.

• W MTA istniały dwa nurty artystyczne : subtelny realizm i liryzm

• Posiadał dwa oblicza: teatr naturalistyczny Stanisłwaski (dokładność w odtwarzaniu natury), teatr nastroju Czechow (opierał się na rytmie języka)

Cechy teatru naturalistycznego:

• Na scenie wszystko powinni być w miarę możliwości prawdziwe, np. prawdziwe meble wykonane z drzewa. Dekorator tworzy w ścisłej współpracy ze stolarzem, cieślą, itp.

• Przy wystawianiu sztuk historycznych ważna jest dokładna data, w której odgrywana jest sztuka – zasada kopiowania stylu historycznego.

• Teatr naturalistyczny nie zwraca uwagi na ćwiczenia fizyczne aktora, plastykę ruchu, posługiwał się za to charakteryzacją.

• Głównym zadaniem aktora było pozbycie się uczucia wstydu, a nie kształcenie poczucia estetycznego.

• Teatr naturalistyczny uczy aktora tylko rzeczy jednoznacznych nie pozwala na aluzje.

• Teatr naturalistyczny odbiera widzowi możliwość dopowiadania i fantazjowania, tępi tajemnice.

• Teatr naturalistyczny nie wierzy w wyobraźnie widza

• Teatr chciał, żeby na scenie wszystko było jak w życiu

• Wierne odtwarzanie natury

• Wszystko było zawiłe, brak umowności

Teatr Umowny:

• Pierwszych prób stworzenia teatru umownego podjął się Teatr Studio

• Reżyser prowadzi aktora, a nie dominuje nad nim, jest pośrednikiem miedzy autorem, a aktorem

• Wysuniecie na pierwszy plan aktora, czyniąc go samodzielnym twórcą

• Aktor powinien wyraża wyższą formę tragizmu (tragizm z uśmiechem na twarzy) nie poprzez płacz, krzyki i jęki jak to stosowano dotychczas

• Aktor powinien opanować technikę plastyki nie związanej ze słowem - sposób poruszania się, który nie mówi o tym o czym rozmawiają osoby w sztuce, ale jakie relacje ich łączą, czy są przyjaciółmi, rodziną, czy obcymi. Na scenie potrzebna jest kompozycja ruchu.

• Reżyser wyzwolił się od autora, reżyser nie musi się martwić o dokładne odtworzenie

• Widz – czwarty twórca, widz poprzez inscenizacje jest zmuszany do twórczego uzupełniania w wyobraźni tego co zostało pokazane aluzyjnie na scenie. Dzieło artystyczne powinno podrzucać naszym zmysłom nie wszystko, tylko to co nada właściwy kierunek wyobraźni. Wiele rzeczy można nie dopowiedzieć, widz sam je uzupełni.

• Teatra ten nie potrzebuje iluzji i złudy

Cztery podstawowe elementy teatru to: autor, reżyser, aktor widz.

„Teatr trójkąt” – percepcja widza dokonuję się za pośrednictwem reżysera; dawna metoda.

Widz

Reżyser

Autor Aktor

Reżyser narzuca aktorowi swój zamysł, aktor pozbawiony jest własnej indywidualności.

„Teatr linia” – aktor po okresie prób z reżyserem wypowiada się swobodnie wobec widza; metoda Meyerholda

AUTOR REŻYSER AKTOR WIDZ

Reżyser przekazuje aktorowi swoją wizje, daje mu wskazówki, kieruje nim. Z chwilą rozpoczęcia przedstawienia reżyser wycofuję się, aktor natomiast zachowuję swobodę tworzenia i interakcji z widownią – bezpośrednie zetknięcie aktora i widza. Wizja autora i reżysera może dotrzeć do widza jedynie poprzez aktora. Teatr jest sztuką bowiem aktorską.

TEATR – STUDIO (Filia Moskiewskiego Teatru Artystycznego):

• Miał być otwarty w Moskwie w 1905 roku, jednak przedsięwzięcie nie powiodło się.

• Mimo, iż nie był otwarty dla widzów zrodził nowy typ interpretacji scenicznej

• Został założony przez Stanisławskiego

• Nie kontynuował zasad Teatru Artystycznego

• Przy teatrze powstało „biuro literackie” mające za zadanie wyszukiwanie dla teatru najbardziej interesujących utworów nowej literatury

NOTATKI Z ZAJĘĆ

Wsiewołod Emiliewicz Meyerhold (1874 – 1940) – buntowniczy uczeń Stanisławskiego, genialny aktor i reżyser, twórca biomechaniki teatralnej i propagator fizycznego treningu aktorskiego, największy rewolucjonista inscenizacji, prekursor koncepcji muzycznej konstrukcji przedstawienia, pierwszy „autor przedstawienia teatralnego”. Meyerhold jest powszechnie uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych artystów teatru XX wieku.

• Jego ojcem był emigrant niemiecki

• Wyrastał na pograniczu dwóch kultur: rosyjskiej i niemieckiej

• Wydał 280-cio stronicowy tomik O teatrze z 1913 roku

• Najwybitniejszy teatralny reżyser europejski pierwszej połowy XX wieku

• W czasach przedrewolucyjnych byłe reżyserem Teatru Aleksandryjskiego i Teatru Maryjskiego

• Komunista

• Wódz rosyjskiej moderny teatralnej, budował dwudziestowieczny rewolucyjny teatr rosyjski

• Zginął 2 lutego 1940 przez rozstrzelanie

• Zajmował się teatrem 40 lat: 19 lat w okresie przedrewolucyjnym i 21 lat w okresie radzieckim

• Poczucie bezgranicznej swobody w tworzeniu teatru proletariackiego, mającego za cel przemianę świadomości rewolucyjnych mas

MEYERHOLD I JEGO TEATR:

• Przeciwnik teatru realistycznego i naturalistycznego, dążył do teatralizacji świata przedstawionego na scenie

• Dążył do najmocniejszego uwydatnienia tego co dzieje się na scenie, sytuacji, charakteru, sięgał po najmocniejsze środki ekspresji scenicznej

• Posługiwał się groteska

• W teatrze należy wykorzystywać inne dziedziny sztuki, aby mocniej oddziaływać na widza

• Stałe poszukiwanie i eksperymentowanie, każdy spektakl wprowadzał nowe środki wyrazu, nową oryginalną interpretację

• Teatra miał za zadanie szokować widzów, zmuszać do myślenia i dyskusji

• Twierdził, ze teatr rewolucji musi wyjść na ulice, aby mogła go zobaczyć jak największa widownia

• Twórca „biomechaniki” jako podstawy teoretycznej swojego teatru

• Podzielił grę aktorska na 3 etapy: intencje, akcje i reakcje

• Kolejne sceny w spektaklu były bardzo często ze sobą skontrastowane, nabierając tym samym nowe znaczenia

• Wpuścił między widownie podesty go grania – zbliżył do siebie aktora i widza, chciał stworzyć z widza współtwórcę.

• Podczas spektakli często korzystał z projekcji filmowych a także muzyki jazzowej

• Zrezygnował z malowanych dekoracji, które zastąpił kubistycznymi lub konstruktywnymi dekoracjami

Biomechanika – technika treningu aktorskiego. Istota metody był nacisk na intensywny trening fizyczny. Dzięki temu aktorzy osiągali dużą sprawność fizyczną, synchronizacje, współpracę na których budowali sceny. Metoda ta była praktykowana wcześniej, on ją dopiero usystematyzował. Meyerhold jest twórcą określenia, a nie samej metody.

WYKŁAD 22.10.2013

Antonin Artaud:

• (1896 –1948) – francuski aktor, dramaturg, reżyser, pisarz, teoretyk teatru.

• Traktowany jako ojciec sztuki performatywnej, zapoczątkował antropologię.

• Powołał do życia Teatr im. Alfreda-Jarry.

• W 1930 roku opublikował swoją najbardziej znaną pracę o teatrze pt. Teatr i jego sobowtór

• Teatr jako Dżuma – jako sobowtór teatru Artaud widział dżumę, metafizykę i okrucieństwo; spektakl nie miał już spełniać postulatu mimesis, a zatem nie miał być odzwierciedleniem rzeczywistości – miał być rzeczywistością sam dla siebie. A zatem teatr nie miał być sobowtórem rzeczywistości, lecz rzeczywistością samą – rzeczywistością zawsze okrutną, zdwojoną w realności teatru. Należałoby zatem – stwierdził – zrezygnować ze sztucznego podziału przestrzeni teatralnej na scenę i widownię,

• Teatr alchemiczny – zdolny do wzbudzenia duchowej transformacji; tak Artaud opisywał projektowany przez siebie teatr

• Zostawił po sobie wizje teatru, ale nie zostawił metody do jej realizacji

• W roku 1935 stworzył Teatr Okrucieństwa

• Przez dziesięć lat – do 1947 roku był pacjentem kilku zamkniętych zakładów psychiatrycznych. Zdiagnozowano psychozę, wieloletnią narkomanie, syfilisa. W styczniu 1948 roku zdiagnozowano u Artaud nieoperacyjnego raka odbytu

Teatr okrucieństwa:

• miał na celu katharsis u widza; teatr jako zbiorowe oczyszczanie ropni, zawiera elementy fizyczne, ale ważniejsze jest ze oddziałuje na widza

• teatr nie miał na celu bawić, tetra ma poruszać rzeczy ważne niewygodne, miał oddziaływać na widza

• teatr jest okrutny wobec widza przez jego oddziaływanie; jeśli widz dozna wstrząsu wtedy dotrze do niego prawda, to co chce przekazać sztuka;

Święty Artaud Leszek Kolankiewicz

1. Artaud stworzył w swoim życiu sześć inscenizacji. Gra snów – zyskał dużą sławę, ale ze względów pozaartystycznych – wywołał głośną aferę. Rodzina Cenich – poniosła porażkę.

2. Pierwszym i ostatnim spektaklem Teatru Okrucieństwa była Rodzina Cencich na scenie Theatre des Folies-Wagram w Paryżu w roku 1935. Spektakl poniósł porażkę ze względu na brak funduszy, własnego teatru tj. sceny, zespołu oraz jak twierdził Artaud przez publiczność. Odbiegała ona od tej jaką wymarzył sobie reżyser. Nie miała zrozumienia dla jego tematów takich jak: zbrodnia kazirodcza, łamanie kołem oraz inscenizacyjnej formy Teatru Okrucieństwa.

3. Po porażce Rodziny Cenich Artaud wyjeżdża do Meksyku. „Kultura nie jest w tańcu, obrazie, książce, ale w nerwach, organach czucia, w rodzaju „manasu” – teatr. Cywilizacja Meksykańska jest dla Artauda doskonałym przykładem cywilizacji pierwotnych, czyli takich, które nie są oddzielone od kultury i życia – stanowi ona żywe wcielenie filozofii. Twierdził, że trzeba przebadać pierwotne formy cywilizacji. Żadna inna kultura nie nauczy nas równie skutecznie o pierwotnej kulturze. Chciał znieść iluzję teatralną i tym samym wprowadzenia w teatrze pojęcia rzeczywistości. Jako cel podróży upatrzył sobie Indian tarahumara. Przybył do Meksyku w poszukiwaniu indiańskiej sztuki teatralnej. Nie interesują go sceny teatralne, ale rytuały i święte tańce tubylców. Brał udział w rytuale zabijania byka i peyotlu.

4. Przełomowe znaczenie dla jego idei teatralnych miał występ tancerzy z Bali widziany na Wystawie Światowej w Paryżu w 1931 roku. Stwierdził wtedy, że to jest prawdziwy teatr. W Bali nie ma słowa sztuka, sztuka to jest u nich życie, w społeczeństwach pierwotnych sztuka jest życiem. Człowiek powinien sam być sztuką a nie tworzyć sztukę.

5. Według niego cywilizacja ma się ku końcowi ze względu na wojnę. Podstawa cywilizacji jest kultura, a ówczesny świat polityczny tworzył swoich własnych filozofów zapominając o „starych”. Według Artaud ówczesna Europa potrzebuje zniszczenia dotychczasowego dobytku kultury, spalenia książek ,zamknięcia szkół itp., bo tylko to może powstrzymać narastającą anarchie Europy.

6. Dwie drogi naprawy społeczeństwa: introspekcja (sondując duszę, dochodzimy do pokładów nieświadomości) oraz przenikliwa percepcja (postrzeżenia nakłuwają zmysły, uwalniając ukryte w człowieku siły, które powracają do źródła zamykając obieg)

7. Hybrydyzacja mentalności społecznej – chory człowiek, chory świat

8. Udaje się w podróż do Dublina (dostaje łaskę i uważa ja za łaskę św. Patryka) wysłannik Chrystusa, żyje w nędzy, przewiduje trzęsienia ziemi, pożar Paryża, strzelanie i klęski ludzkości, katolicyzm zostanie zrównany z ziemia a papież zabity jako zdrajca.

WYKŁAD 29.10.2013

Za tydzień:

Kantor: I-wszy okres Teatru Circot 2. Partytura przejrzeć, poszukać zdjęć, przefiltrować tekst przez siebie, opowiedzieć o Kantorze, co nas poruszyło, teatr niezależny w czasie wojny.

FILM O KANTORZE

SŁUCHOWISKO ARTAUD

WYKŁAD 05.11.2013

Tadeusz Kantor – (1915 Wielopole Skrzyńskie – 1990 Kraków) – polski reżyser, malarz, scenograf, grafik, autor manifestów artystycznych, animator życia kulturalnego, założyciel Teatru Cricot 2 w Krakowie.W 1934 roku zapisał się na Wydział Malarstwa Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Równocześnie z malarstwem studiował malarstwo dekoracyjne i teatralne. W 1939 złożył egzamin końcowy z malarstwa dekoracyjnego i teatralnego. Wraz z kolegami ze studiów i studentami Kunstgewerbeschule stworzył podziemny Teatr Niezależny.W 1945 roku podjął pracę kierownika malarni w krakowskim Starym Teatrze (pracował tam do 1961roku). Jako malarz działał do 1961 roku. W 1946 roku brał udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Współczesnej w Paryżu. Podróż ta znacząco odbiła się na jego twórczości do tego stopnia, że gdy objął stanowisko profesora malarstwa w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie, rozpoczął swoją pracę od ataków na tradycjonalizm. Kariera pedagoga zakończyła się w 1949 roku.

W 1955 roku powstała Grupa Krakowska II.

Po wojnie zainteresował się surrealizmem.

Kantor jest malarzem, który myśli obrazami, a zamiast farby używa aktorów i rekwizytów.

Trzy nurty teatru Kantora

• „teatr informel” – poddający się przypadkowi, teatr autonomiczny

• „teatr zerowy” – ideą było pozbawienie przedstawienia akcji, dzianie się

• „teatr śmierci” – motyw główny śmierć, przemijanie, pamięć

NOTATKI NA PODSTAWIE TEKSTU

TADEUSZ KANTOR – MOJA TWÓRCZOŚĆ, MOJA PODRÓŻ

MOJA TWÓRCZOŚĆ, MOJA PODRÓŻ

Czas po wojnie traktuje jako „swój czas”, który objawia się przed nim jako nieskończony, jako jego podróż, na którą wyrusza on „indywiduum” ze swoją „wielkością” na plecach. Czuł, ze jest indywidualnością. Twierdził, że jego indywidualność, nie polega na jego własnej kreacji siebie, ale na wędrówce, którą podejmuję i to ona kształtuje jego indywiduum. Swoją wędrówkę nico później określił jako egzystencje, którą sygnalizuję praca. Kantor traktuje prace i biedę jako dwie nierozłączne aspekty. Dlatego też stworzył Teatr Biedny (ok. 1944r.) –> przedmiot pozbawiony swojej funkcji poprzez biedę zdolny jest podjąć funkcję dzieła stuki.

POCZĄTKI MALARSTWA

W 1934 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa Krakowskiej ASP. Równocześnie z malarstwem studiował malarstwo dekoracyjne i teatralne. Tuż po wojnie krótko malował figuratywne obrazy, wypełnione groteskowo uproszczonymi postaciami; ich posępny nastrój podkreślała ciemna tonacja barwna i chropowata faktura. Brak na nich „radości życia”. Nigdy nie namalował obrazu, w którym człowiek jest nieobecny, ani jednej martwej natury.

W latach 1946 – 1947 obrazem jego prac była praca fizyczna, wykonywana przez kobiety. Które przedstawiały zarazem delikatności jak i brutalność fizyczną.

Pisał, że obrazy są „wydzieliną” jego wnętrza.

METAMORFOZY rok 1947

Zniknął wizerunek człowieka. Zaczęły stopniowo pojawiać się inne biologiczne formy życia niższego gatunku z resztkami śladów „rodzaju ludzkiego”. Stało się tak za sprawą wojny, która sprawiła ze Kantor stracił zaufanie do wizerunku ludzkiego wyrosłego ponad wszystkie inne. Twierdził: człowiek niemal świętość, pod którą kryję się bestia. Zaczęła rodzić się nieufność do „wyższych form” gatunku ludzkiego i cywilizacji, a co za tym idzie chęć wejścia głębsze i niższe pokłady natury.

INFERNUM rok 1947 jest to okres „zejścia do piekieł” okres sztuki „informel”

Infernum z łac. piekło. Był to czas kiedy walczył z porzuceniem wizerunku człowieka. Kantor mianem infernum określa swoje wnętrze, gdzie kłębią się namiętności, żądze, wszystkie pasję, rozpacz i rozkosz, żale przeszłości i jej tęsknoty i pamięć wszystkiego. Cały czas mówił o obrazie, który był „wydzieliną” jego wnętrza. W tym momencie zaczął kojarzyć człowieka z życiem, które sprowadza się do banalnego obrazu jakim jest śmierć. Zadaje pytanie czy przypadkiem śmierć nie rządzi w sztuce? Brak życia – brak – wyznanie wiary Kantora. Interfernum było dla niego nieprzerwalnym ruchem, życie poddane działaniu ciągłej destrukcji i bez przerwy odradzające się. Uważał, ze o dziele nie decyduje jego ukończenie i oddanie do użytku, ale że tworzenie nie ma końca.

„Intefrernum-wnętrze” – jego obraz – wydzielina, materia jego organizmu – życie przez którą przepływa materia. Potrzebował znaleźć istoty, które oddadzą się temu przepływowi i znalazł atrapy ludzkie. Znalazł je w teatrze, a wiec swoje problemy w malarstwie starał się rozwiązać za pomocą innej dziedziny sztuki – teatru. Zrozumiał, że należy iść kilkoma drogami. Należy znieść granicę między sztukami – PRZEKROCZENIE tej granicy. Owe piekło nie miało w sobie nic z antyku, ale należało do naszego wieku, w którym piekłem stało się nasze wnętrze.

Informel – termin z zakresu historii sztuki, odnoszący się do europejskiego malarstwa lat 50, charakteryzujący się dążeniem do swobodnej ekspresji poprzez stosowanie barwnych plam, linii, itp. nie poddanych żadnym rygorom kompozycyjnym, które mogłyby ograniczyć dramatyzm dzieła sztuki. Pierwsze przedstawienie należało do nurtu teatru informel, którego zasadą było traktowanie aktorów na równi z przedmiotami i pozbawienie ich cech indywidualnych - poruszali się jak kukły z niemego filmu o martwych, pozbawionych wyrazu twarzach.

AMBALAŻE

Kończy się okres sztuki informel (termin z zakresu historii sztuki, odnoszący się do europejskiego malarstwa lat 50). Swój teatr tego czasu nazwał zerowym. Zero – nic, nic – śmierć. Ideą teatru zerowego było pozbawienie przedstawienia akcji. Wtedy powstał jego pierwszy ambalaż. Opakowywał ludzi. W przedstawieniu Cyrk według Kazimierza Mikulskiego Kantor opakował czarną materią aktorów, co pozbawiło ich oraz przedmioty właściwego im kształtu, przemieniło w jednolita materię. W kawiarni warszawskiej owijał postać ludzką papierem higienicznym. Opakowywał również postaci muzealne. Gest opakowania jest czymś codziennym w życiu, Kantor przeniósł to na swoje dzieło. Gest stał się rytuałem. Stawał się symboliczny.

Skojarzył obraz z pocztą. Miejsce miedzy nadawcą, a odbiorcą. W 1965 poczta miała stać się miejscem ekspozycji i wernisaży, z powodów czysto życiowych nie doszła do skutku. Mimo to w 1967 z poczty warszawskiej wyruszył pochód 7 emerytowanych listonoszy niosących 14 metrowy list. Kantor urządzał happeningi.

Ubranie traktował jako dziwny dodatek człowieka, który w swej materii nie ma nic wspólnego z ciałem. Poprzez ubranie człowiek uprawia oszustwo, próbuje nas zmylić. Dlatego trzeba zając się tym aspektem. Zdemaskować człowieka. Chciał pokazania człowieka na nowo. Posłużył się tu teatrem.

Ambalaż – działalność w sztuce współczesnej, która związana jest z opakowywaniem, zasłanianiem, okrywaniem przedmiotów, fragmentów architektury, natury. W Polsce ambalaże tworzył Tadeusz Kantor.

PARASOLE

Około 1965 roku Kantor zaczął fascynować się parasolami co w rezultacie w 1970 roku zakończyło się wystawą obrazów „Parasol – opakowanie”.

Rozdział pierwszy kończy konkluzja: Dzisiaj wiem na pewno, że protestowałem przeciwko światu, z jego cywilizacją, ideologiami, teoriami sztuki.

NOTATKI Z ZAJĘĆ

ODPISAĆ !!!!!!!!!!!!!!!!

WYKŁAD 12.11.2013