„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Przemysław Krzemiński

Prowadzenie prac związanych z rekreacyjno-turystycznym
zagospodarowaniem lasu 833[02].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Edwin Drobkiewicz
mgr inż. Leszek Sikora

Opracowanie redakcyjne
mgr inż. Przemysław Krzemiński


Konsultacja
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[02].Z4.03
Prowadzenie prac związanych z rekreacyjno-turystycznym zagospodarowaniem lasu,
zawartego w programie nauczania dla zawodu operator maszyn leśnych

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Zasady rekreacyjno-turystycznego zagospodarowania lasu

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

12

4.1.3. Ćwiczenia

12

4.1.4. Sprawdzian postępów

14

4.2.

Obiekty rekreacyjno-turystyczne i ich zagospodarowanie

15

4.2.1. Materiał nauczania

15

4.2.2. Pytania sprawdzające

30

4.2.3. Ćwiczenia

30

4.2.4. Sprawdzian postępów

32

4.3.

Techniczne urządzenia rekreacyjno-turystyczne, konstrukcja,
konserwacja i remonty

33

4.3.1. Materiał nauczania

33

4.3.2. Pytania sprawdzające

47

4.3.3. Ćwiczenia

48

4.3.4. Sprawdzian postępów

52

5.

Sprawdzian osiągnięć

53

6.

Literatura

57

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu prowadzenia prac

związanych z rekreacyjno-turystycznym zagospodarowaniem lasu.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie wykonywania ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, obowiązujących podczas
poszczególnych rodzajów prac.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych w module

833[02].Z4.01

Rozpoznawanie szkodliwych

owadów i chorób drzew le

ś

nych

833[02].Z4.02

Wykonywanie zabiegów

zwi

ą

zanych z ochron

ą

lasu

833[02].Z4

Ochrona

ś

rodowiska

le

ś

nego

833[02].Z4.03

Prowadzenie prac zwi

ą

zanych

z rekreacyjno-turystycznym

zagospodarowaniem lasu

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się terminologią dotyczącą środowiska leśnego,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp,

−

stosować narzędzia i posługiwać się nimi zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

wykonywać i odczytywać schematy, szkice i rysunki,

−

dobierać przybory i materiały do wykonywania rysunku,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowe,

−

wykorzystywać wiadomości i umiejętności opanowane podczas realizacji programów
innych jednostek modułowych,

−

oceniać jakość wykonanej pracy.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wykonać prace konserwacyjne i porządkowe terenów i urządzeń rekreacyjno-
-turystycznych,

−

scharakteryzować tereny podlegające zagospodarowaniu rekreacyjnemu,

−

określić kryteria warunkujące zagospodarowanie rekreacyjne lasu,

−

określić strefy zagospodarowania turystycznego lasów,

−

określić zasady wykonywania czynności gospodarczych w lasach podlegających
zagospodarowaniu turystycznemu,

−

określić rodzaje obiektów i urządzeń zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego lasów,

−

określić zasady zagospodarowania parkingów leśnych,

−

określić zasady zagospodarowania punktów widokowych,

−

określić zasady zagospodarowania ścieżek dydaktycznych,

−

określić zasady zagospodarowania pól biwakowych,

−

wykonać prace konserwatorskie obiektów i urządzeń rekreacyjno-turystycznych,

−

wykonać

proste

urządzenia

do

zagospodarowania

obiektów

turystyczno-

-wypoczynkowych i edukacyjnych,

−

wykonać prace porządkowe terenów rekreacyjno-turystycznych,

−

posłużyć się mapami przeglądowymi turystycznego zagospodarowania lasu.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady rekreacyjno-turystycznego zagospodarowania lasu

4.1.1. Materiał nauczania

Pojęcie rekreacja jest rozumiane – zgodnie z entymologią – jako całokształt zjawisk

i procesów związanych z odtworzeniem i pomnażaniem sił duchowych i psychologicznych –
a zatem i zdrowia – człowieka.

Zakres tak zdefiniowanego pojęcia obejmuje wszystkie elementy mieszczące się

w ramach takich określeń jak: turystyka, wczasy, wypoczynek, sport.

Zapotrzebowanie społeczne na udostępnienie lasów do rekreacji, będzie stale wzrastać

w miarę rozwoju cywilizacji, której towarzyszy uszczuplanie sił zdrowotnych, a zwłaszcza
psychicznych człowieka, możliwych do odzyskania w kontakcie z naturą, której las jest
najlepszym wyrazem [2, s. 3].

Zagospodarowanie rekreacyjne lasów obejmuje kompleks zabiegów hodowlanych,

ochronnych i technicznych zmierzających do zwiększenia dostępności lasów do celów
wypoczynkowych i turystycznych oraz ograniczenia negatywnego wpływu rekreacji na
ś

rodowisko leśne.

Zagospodarowaniu rekreacyjnemu podlegają [11, s. 121]:

1)

lasy w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk,

2)

lasy w granicach administracyjnych miast i zasięgu powszechnej penetracji ludności
miejskiej,

3)

inne lasy, które pełnią funkcję rekreacyjne na podstawie innych przepisów.
Podział terenów leśnych ze względu na ich atrakcyjność dla rekreacji [9, s. 44–45]:

1)

tereny najbardziej atrakcyjne dla wypoczynku:

−

drzewostany starszych klas wieku o przejrzystej budowie wnętrza lasu, bez gęstych
podrostów i podszytów, o urozmaiconym składzie gatunkowym,

−

urozmaicona i malownicza rzeźba terenu,

−

występowanie zbiorników wodnych przydatnych dla wypoczynku i sportu,

−

gleby przepuszczalne, brak miejsc zabagnionych,

−

występowanie polan nadających się do wypoczynku, o dobrym nasłonecznieniu,

−

występowanie ciekawych obiektów przyrodniczych i kulturowych,

−

atrakcyjna i dobrze zaprojektowana sieć dróg i ścieżek dydaktycznych, tras
turystycznych i komunikacyjnych,

−

dobra komunikacja z miastem,

−

położenie lasu w pobliżu osiedli mieszkaniowych,

2)

tereny średnio atrakcyjne dla wypoczynku:

−

drzewostany o dużym zwarciu, z podrostami lub podszytami pogarszającymi
stosunki mikroklimatyczne i ograniczające przejrzystość wnętrza lasu,

−

drzewostany nisko ugałęzione, ograniczające swobodę poruszania się,

−

drzewostany wymagające gruntownej przebudowy,

−

mało atrakcyjna rzeźba terenu,

−

gleby przepuszczalne,

−

występowanie zbiorników wodnych lub cieków nieprzydatnych do kąpieli i sportów
wodnych, ale przydatnych do wędkowania,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

tereny spełniające rolę polan wypoczynkowych o słabym nasłonecznieniu;
atrakcyjność tych terenów można zwiększyć przez odpowiednie przekształcenie lasu
oraz wyposażenie go w urządzenia do wypoczynku,

3)

tereny nieatrakcyjne dla wypoczynku:

−

rzeźba terenu ograniczająca możliwość użytkowania rekreacyjnego (strome zbocza,
zbocza jarów itp.),

−

gleby nieprzepuszczalne lub podmokłe (bagna, błota, mokre łąki),

−

tereny w pobliżu wyrobisk, zwałowisk, wysypisk itp.,

−

lasy w strefie szkodliwego oddziaływania przemysłu,

4)

tereny czasowo zamknięte dla wypoczynku:

−

uprawy leśne i młodniki, poletka łowieckie,

−

tereny, na których odbywa się wyrąb drzew,

−

drzewostany zagrożone pożarem,

−

ostoje zwierzyny,

−

tereny narażona na szkodliwe oddziaływanie pyłów i gazów przemysłowych
w ilościach ponadnormatywnych,

5)

tereny trwale wyłączone z rekreacji:

−

grunty

pod

liniami

energetycznymi,

telekomunikacyjnymi,

gazociągami,

wodociągami,

−

strefy ochronne, na przykład wokół zbiorników wody pitnej,

−

szkółki leśne, zadrzewieniowe, plantacje,

−

grunty nieleśne użytkowe z produkcją (grunty orne, łąki itp.),

−

tereny o specjalnym przeznaczeniu (np. strzelnice),

−

tereny zabudowane i niezabudowane oraz kolejowe,

−

pasy przeciwpożarowe,

−

bagna, rowy, torfowiska (eksploatowane i nieeksploatowane),

−

kopalnie żwiru, piasku, wyrobiska, zwałowiska, wysypiska itp.,

−

rezerwaty przyrody (istniejące i projektowane).

Do podstawowych kryteriów warunkujących i uzasadniających zagospodarowanie

rekreacyjne lasów zalicza się [11, s. 121]:

−

położenie kompleksów leśnych w stosunku do aglomeracji miejskich i ośrodków życia
społecznego np. uzdrowisk, ośrodków wypoczynkowych, oraz ich dostępność
komunikacyjną, w tym środkami masowej komunikacji,

−

walory rekreacyjne lasu, określone na podstawie siedliskowego typu lasu, wieku, składu
gatunkowego i struktury drzewostanu,

−

naturalną odporność środowiska leśnego mierzoną chłonnością i pojemnością
rekreacyjną,

−

funkcje lasów i więzi społecznych, jakie pełnią leśne kompleksy promocyjne,

−

inne walory środowiska przyrodniczego, jak np.: potencjał biotyczny lasu, obecność
jezior, zbiorników i cieków wodnych, krajobraz,

−

powszechną dostępność płodów runa leśnego,

−

istnienie miejsc widokowych, ścieżek dydaktycznych, izb edukacyjnych itp..
Podstawą udostępniania i przystawania do potrzeb wypoczynku poszczególnych

kompleksów leśnych powinno być wyodrębnienie stref intensywności rekreacyjnego
zagospodarowania lasów.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Zasady wyodrębniania stref intensywności rekreacyjnego zagospodarowania lasów

W przestrzennej organizacji rekreacji na terenach leśnych zalecane jest stosowanie

w poszczególnych kompleksach leśnych strefowego systemu rekreacyjnego zagospodarowania.

Przyjmuje się tworzenie trzech rodzajów stref o zróżnicowanej pojemności rekreacyjnej

i związanym z tym zagospodarowaniem [6, s. 2]:
Strefa A – intensywnego zagospodarowania rekreacyjnego; można wyodrębnić dwie typowe

formy:
AM – podmiejska o zasięgu do 1,0 km od granic terenów leśnych przylegających

do miast i osiedli,

AJ – nadjeziorna o zasięgu do 0,5 km od brzegu jeziora,

Strefa B – masowego ruchu turystycznego o zasięgu do 3 km od granic terenów leśnych

przylegających do miast lub miejscowości turystyczno-wypoczynkowych, do
1,0 km od brzegów jezior, do 0,2 km od skraju dróg masowego ruchu
turystycznego,

Strefa C – rozproszonego ruchu turystycznego o zasięgu do 10 km od granic miast oraz

miejscowości turystycznych.

Strefa A nie może być lokalizowana na obszarach leśnych zaliczanych do parków

narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, lasów w strefie górnej granicy
lasów oraz glebo – i wodochronnych. Strefa A może obejmować również grunty nieleśne.
Budowle przeznaczone do wypoczynku pobytowego nie powinny być lokalizowane
w zalesionej części strefy A.

Obszar strefy B przeznaczony jest do małego ruchu wypoczynkowego, głównie do

turystycznych form rekreacji, jak spacer, piesze wycieczki, biwakowanie w wyznaczonych do
tego celu miejscach (bez noclegowania). Tu lokalizuje się także miejsca postoju dla
pojazdów. Strefa ta powinna przylegać bezpośrednio do strefy A, odznaczać się bardzo
dobrymi walorami wypoczynkowymi oraz znaczną pojemnością rekreacyjną.

Lasy strefy C mają w zasadzie charakter gospodarczy, ale również atrakcyjny dla

wypoczynku. Strefa C oddziela lasy gospodarcze od lasów rekreacyjnych i pełni funkcję
otuliny terenów masowo odwiedzanych w celach rekreacyjnych. Wyposażenie tej strefy
powinno ograniczać się do wyznaczania i wyposażenia miejsc parkowania oraz dróg, ścieżek
spacerowych i szlaków turystycznych (łącznie z interesującymi szlakami samochodowymi).
W miarę możliwości należy nadawać im przebieg zamkniętych obwodnic o różnym zasięgu
[6, s. 3, 9, s. 102].

Pojemność rekreacyjna terenów leśnych

Pojemność

rekreacyjna

określa

natężenie

rekreacji

w

terenie

odpowiednio

zagospodarowanym, które nie powoduje negatywnych zmian w środowisku przyrodniczym
i nie ogranicza walorów wypoczynku.

W lesie nie zagospodarowanym rekreacyjnie pojemność rekreacyjna odpowiada

naturalnej chłonności i wynosi maksymalnie 4 osobogodziny na 1 ha na dobę (drzewostany
V i wyższych klas wieku na borowych siedliskach świeżych oraz VI i wyższych klas wieku
na lasowych siedliskach świeżych).

Przystosowanie lasu dla potrzeb rekreacji polegające na wydzieleniu powierzchni

funkcjonalnych (drogi, ścieżki, miejsca odpoczynku, pola biwakowe i kempingowe)
wyposażonych w elementy technicznego zagospodarowania oraz stosowanie odpowiedniego
postępowania hodowlanego pozwala na zwielokrotnienie w stosunku do naturalnej chłonności
liczby osób wykorzystujących tereny leśne dla wypoczynku.

W powiązaniu ze strefami zagospodarowania rekreacyjnego można wyodrębnić

następujące poziomy pojemności rekreacyjnej [6, s. 9]:

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

maksimum 8 osobogodzin na 1 ha na dobę, odpowiada zagospodarowaniu strefy C
i polega na przystosowaniu dróg i ścieżek do spacerów,

−

maksimum 16 osobogodzin na 1 ha na 1 dobę, odpowiada zagospodarowaniu strefy B
i polega na przygotowaniu dróg i ścieżek oraz miejsc odpoczynku i parkingów o łącznej
wielkości do 5% powierzchni strefy,

−

maksimum 32 osobogodziny na dobę, odpowiada zagospodarowaniu strefy A i polega na
przygotowaniu dróg i ścieżek, miejsc odpoczynku i parkingów oraz pól biwakowych lub
kempingowych o łącznej wielkości do 10% powierzchni strefy.

Ochrona lasu na terenach udostępnionych dla rekreacji

Czynności z zakresu ochrony lasu mają decydujące znaczenie dla zachowania

i utrzymania środowiska leśnego w należytym stanie zdrowotnym. Właśnie stan sanitarny
lasu przesądza o jego przydatności do wypoczynku. W celu utrzymania należytego stanu
zdrowotnego lasów należy [9, s. 110]:

−

trasy spacerowe i ciągi komunikacyjne wytyczyć bez uszczerbku dla środowiska leśnego,

−

dbać o ochronę pożytecznego ptactwa,

−

chronić lasy przed pożarami, stosując zasady podane w „Instrukcji ochrony
przeciwpożarowej obszarów leśnych”,

−

całkowicie zrezygnować ze stosowania środków chemicznych przy zabiegach
pielęgnacyjnych w uprawach i młodnikach na pasach o szerokości do 30 m wzdłuż tras
spacerowych, turystycznych i na obrzeżu otuliny miejsc masowego przebywania
ludności,

−

w porę usuwać drzewa pochylone nad ciągami komunikacyjnymi, jak również usuwać
drzewa nadłamane,

−

stosować zabiegi konserwacyjne dla cennych egzemplarzy drzew, przedłużając ich
ż

ywotność i funkcje dekoracyjną krajobrazu,

−

w wyjątkowych wypadkach stosować środki chemiczne do zwalczania szkodliwych
owadów i grzybów,

−

w dolesieniach stosować indywidualną ochronę sadzonek, w razie uzasadnionej potrzeby
– grodzić uprawy,

−

wprowadzać drzewa i krzewy odporne na zanieczyszczenia,

−

ustawić tablice informacyjne i ostrzegawcze, przedstawiające skutki szkodliwego
oddziaływania człowieka na środowisko leśne.

Hodowlane zagospodarowanie terenów leśnych udostępnionych do rekreacji

Udostępnienie lasów do rekreacyjnego użytkowania wymaga przystosowania

drzewostanów do wypełniania przez nie nowej roli.

Zabiegi hodowlane mają na celu [6, s. 12]:

−

polepszenie warunków wypoczynku ludności,

−

zwiększenie odporności drzewostanów na obciążenia rekreacyjne,

−

podniesienie walorów estetycznych tych drzewostanów,

−

koncentrację i kanalizowanie ruchu turystycznego i ochronę wnętrza lasu.
Zadania hodowli lasu w zakresie przystosowania terenów leśnych do spełniania funkcji

rekreacyjnej obejmują następujące czynności [6, s. 12]:

−

formowanie typów przyszłych krajobrazów,

−

wybór odpowiednich sposobów zagospodarowania i odnawiania,

−

przyjęcie odpowiedniego rodzaju, nasilenia i intensywności zabiegów.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Do poszczególnych stref intensywności rekreacyjnego zagospodarowania lasu określono:

−

modele drzewostanów,

−

cięcia o charakterze krajobrazowym (sanitarne, brzegowe, gniazdowe),

−

sposób zagospodarowania i odnowienia,

−

zabiegi pielęgnacyjne.

Zagrożenia ekosystemów leśnych ze strony turystyki i rekreacji

Gwałtowny wzrost zainteresowania środowiskiem leśnym jako miejscem powszechnie

dostępnej rekreacji – spowodował powstanie wielu zmian w biocenozie lasu. Objawami
niszczenia lasu na skutek rekreacji są [9, s. 61]:

−

wydeptywanie (niszczenie) pokrywy runa leśnego, samosiewów i podrostów,

−

uszkodzenie krzewów i drzew przez obłamywanie gałęzi, zdzieranie i uszkodzenia kory,

−

niszczenie grzybów i pokrywy dna lasu przez nieumiejętny lub nadmierny zbiór
grzybów,

−

rozkopywanie mrowisk,

−

niszczenie gniazd ptasich, płoszenie zwierzyny i ptactwa,

−

zaśmiecanie lasu,

−

powstawanie procesów erozyjnych w wierzchniej warstwie gleby na skutek
intensywnego wydeptywania, odsłaniania korzeni drzew (rys. 1), degradacja gleb,

−

zanikanie lasu na terenach leśnych udostępnionych ośrodkom wypoczynkowym,

−

pożary lasu.

Rys. 1. Odsłonięte korzenie drzew na szlaku turystycznym

– Tatrzański Park Narodowy [oprac. własne]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co rozumiesz pod pojęciem rekreacji?

2.

Jakie lasy podlegają zagospodarowaniu rekreacyjnemu?

3.

Jakie znasz główne kryteria warunkujące zagospodarowanie rekreacyjne lasów?

4.

Na czym polega strefowy system rekreacyjnego zagospodarowania lasów?

5.

Co rozumiesz pod pojęciem pojemność rekreacyjna terenów leśnych?

6.

Jakie są zasady ochrony lasu na terenach udostępnionych do rekreacji?

7.

Na czym polega hodowlane zagospodarowanie terenów leśnych udostępnionych do
rekreacji?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj

główne

kryteria

warunkujące

i

uzasadniające

rekreacyjne

zagospodarowanie lasów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

określić kryteria uwarunkowań rekreacyjnego zagospodarowania lasów,

3)

wyjaśnić i uzasadnić wymienione kryteria,

4)

przedstawić wnioski,

5)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ i scharakteryzuj strefy intensywności rekreacyjnego zagospodarowania lasu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

zapoznać się z planszami poglądowymi,

3)

wymienić strefy,

4)

dokonać charakterystyki stref pod względem lokalizacji i zasięgów,

5)

scharakteryzować dopuszczalne zagospodarowanie turystyczne dla poszczególnych stref,

6)

przedstawić wnioski,

7)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze poglądowe,

−

notatnik,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ znaczenie pojemności rekreacyjnej terenów leśnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

zdefiniować pojęcie pojemności rekreacyjnej terenów leśnych,,

3)

wymienić czynniki wpływające na bezpieczne zwiększenie liczby turystów w stosunku
do naturalnej chłonności,

4)

określić poziomy pojemności rekreacyjnej w powiązaniu ze strefami zagospodarowania
turystycznego,

5)

przedstawić wnioski,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Określ główne kierunki hodowli i ochrony lasów na terenach rekreacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

wskazać czynności z zakresu ochrony lasu zabezpieczające tereny rekreacyjne,

3)

wskazać cel zabiegów hodowlanych na terenach rekreacyjnych,

4)

określić zadania hodowli lasu w zakresie przystosowania terenów leśnych do celów
rekreacyjnych,

5)

wyciągnąć wnioski,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wyjaśnić pojęcie rekreacji?

2)

określić rodzaje lasów podlegających zagospodarowaniu rekreacyjnemu?

3)

określić kryteria warunkujące zagospodarowanie rekreacyjne?

4)

wymienić i omówić strefy rekreacyjnego zagospodarowania lasu?

5)

zdefiniować pojęcie pojemności rekreacyjnej terenów leśnych?

6)

określić zasady ochrony lasu udostępnionego do rekreacji?

7)

scharakteryzować hodowlane zagospodarowanie leśnych terenów
rekreacyjnych?

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2. Obiekty rekreacyjno-turystyczne i ich zagospodarowanie

4.2.1. Materiał nauczania

Chcąc uczynić las atrakcyjnym miejscem wypoczynku trzeba go do tej funkcji

przygotować, pamiętając równocześnie o takich rozwiązaniach technicznych i gospodarczych,
które będą przynosiły minimalizację szkód, jakie powstają w lesie w związku z jego
udostępnieniem dla wypoczynku ludności.

Rodzaje obiektów rekreacyjno-turystycznych

Na terenach leśnych wyróżnia się następujące obiekty wypoczynkowe [6, s. 10]:

1)

ośrodki wczasowo-wypoczynkowe,

2)

obozowiska – powierzchnie przeznaczone do wypoczynku pobytowego, głównie
rozstawiania namiotów:

−

pola kempingowe,

−

pola biwakowe,

−

miejsca biwakowania,

3)

parkingi – miejsca przeznaczone do parkowania pojazdów:

−

parkingi leśne,

−

miejsca postoju pojazdów,

4)

miejsca wypoczynkowe – obiekty rekreacyjne bez możliwości noclegowania:
a)

tereny wypoczynkowe,

b)

punktowe miejsca wypoczynku,

c)

place gier i zabaw,

d)

punkty widokowe,

5)

drogi i ścieżki rekreacyjne:

−

szlaki turystyczne, ścieżki i drogi spacerowe,

−

ś

cieżki zdrowia,

−

ś

cieżki dydaktyczne,

−

ś

cieżki i drogi rowerowe, narciarskie i do jazdy konnej.

Wszystkie te obiekty dzielą się na: powierzchniowe i liniowe.
Najbardziej intensywną formę rekreacyjnego użytkowania lasu stanowią powierzchniowe

obiekty wypoczynkowe. Dlatego też w celu wyraźnego zaznaczenia w terenie ich granic
otacza się je otuliną szerokości 50–100 m i pasem przeciwpożarowym szerokości 2 m
o mineralizowanej nawierzchni, a w miarę potrzeby ogrodzeniem trwałym lub
prowizorycznym (np. z żerdzi).

Charakterystyka wybranych obiektów

Pole kempingowe to obozowisko stanowiące teren trwale ogrodzony, strzeżony

i wyposażony w urządzenia umożliwiające pobyt, w tym nocowanie (z reguły we własnym
namiocie) i przyrządzanie posiłków [1, s. 6].

Pole kempingowe najlepiej jest lokalizować na powierzchniach niezalesionych lub

z kępowym rozmieszczeniem drzew, na polanach leśnych, w strefie brzegowej lasu (AM, AJ).
Powierzchnia pół kempingowych może wynosić nawet 3 ha. Urządzając jedno duże pole
kempingowe, należy pamiętać o wydzieleniu wokół niego strefy A przynajmniej na obszarze
trzech oddziałów. Przyjmuje się średnio 100–200 osób/ha, czyli 600 osób może wypoczywać
na 3 ha polu kempingowym. Na jednego obozowicza przypada średnio 50–100 m

2

powierzchni terenu brutto.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Pole kempingowe powinno zapewnić wielorakie funkcje obiektu wypoczynkowego,

a więc funkcje bazy noclegowej, odpoczynku biernego i czynnego oraz funkcje sanitarno –
socjalne, przy czym funkcje te teoretycznie powinny być rozgraniczone. Z tego względu pola
kempingowe powinny mieć wyodrębnione powierzchniowo pole namiotowe, parking, plażę,
plac do ćwiczeń fizycznych i gier, plac zabaw dla dzieci, powierzchnię socjalną z punktami
poboru wody pitnej, miejsca użytkowania kuchenek itp. [6, s. 49–50].

Na dużych polach namiotowych właściwe jest stosowanie modelowego systemu

rozmieszczania powierzchni funkcjonalnych (rys. 2).

Rys. 2. Przykłady układów funkcjonalnych pól kempingowych

(zmodyfikowane wg B. Lange, 1966) [6, s. 49]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Pole biwakowe jest to obozowisko turystyczne stanowiące teren niestrzeżony, ogrodzony

prowizorycznie lub tylko oznakowany, o powierzchni do 1000 m

2

, otoczony pasem

przeciwpożarowym, wyposażony w urządzenia sanitarne najprostszego typu jak: punkt wody
pitnej, ustępy, dół na odpadki, zabezpieczenie miejsca do ustawiania kuchenek turystycznych
[1, s. 6]. Lokalizowane mogą być w strefie A i B, najlepiej na terenach niezadrzewionych lub
o luźnym zwarciu drzewostanów.

Na polu biwakowym nie powinno być więcej niż 150 osób. Na obiekcie brak jest

trwałych obiektów budowlanych (rys. 3).

Rys. 3. Projekt śródleśnego pola namiotowego według BSiPLP w Łodzi:

1 – pole biwakowe, 2 – zadaszenie, 3 – płyta do kuchenek turystycznych, 4 – stoły i ławki, 5 – ustępy suche,

6 – dół na odpadki, 7 – kosze na śmieci, 8 – studnia, 9 – prowizoryczne ogrodzenie,

10 – pas przeciwpożarowy [5, s. 133]

Miejsca biwakowania są to małe obozy leśne na obszarach mniej intensywnie

penetrowanych, zapewniające wypoczynek pobytowy w środowisku leśnym, z małymi
wygodami. Teren nie musi być ogrodzony, ale musi być oznakowany, otoczony pasem
przeciwpożarowym. Na obszarze około 0,5 ha może znajdować się do 50 osób (10–20
namiotów).

Zagospodarowanie miejsca biwakowania polega na [6, s. 52]:

−

ustawieniu w pobliżu ustępu jednooczkowego suchego,

−

wykonaniu płyt betonowych pod kuchenki turystyczne,

−

wykopanie dołu na odpadki.
Zestawienie elementów zagospodarowania pól kempingowych, pól biwakowych i miejsc

biwakowania przedstawia tabela 1.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Tabela 1. Urządzenia i elementy wyposażenia pól kempingowych (K), pól biwakowych (Pb) i miejsc

biwakowania (Mb) [6, s. 53]

Lp.

Urządzenia i elementy wyposażenia

K

Pb

Mb

1.

Teren stanowisk obozowania płaski

+

+

+

2.

Teren zadrzewiony

+

+

-

3.

Pas przeciwpożarowy

+

+

+

4.

Punkt sprzętu gaśniczego

+

-

-

5.

Ogrodzenia trwałe

+

-

-

6.

Ogrodzenie najprostsze

-

+

+

7.

Oznakowanie obiektu

+

+

+

8.

Tablice informacyjne

+

+

-

9.

Plac postojowy z wyznaczonymi stanowiskami postojowymi

+

-

-

10. Plac postojowy

+

+

+

11. Miejsce dla przeglądu samochodów

+

-

-

12. Drogi i ścieżki komunikacji wewnętrznej obiektów

+

+

-

13. Bramy wejściowe

+

+

-

14. Sanitariaty z ciepłą i zimną wodą

+

-

-

15. Umywalnie otwarte

+

+

-

16. WC

+

-

-

17. Ustępy suche

+-

+

+

18. Pojemniki na śmieci

+

+

+

19. Doły i skrzynie na odpadki

+

+

+

20. Punkty mycia naczyń

+

+

-

21. Punkty poboru wody w sąsiedztwie

-

+

+

22. Punkty poboru wody

+

+

-

23. Instalacja wodociągowa

+

-

-

24. Miejsce poboru energii elektrycznej

+

+

-

25. Możliwość podłączenia przyczep turystycznych

+

+

-

26. Miejsce do prasowania

+

-

-

27. Oświetlenie

+

-

-

28. Ławy, siedziska

+

+

+

29. Stoły

+

+

+

30. Zadaszenia

+

+

-

31. Urządzenia do zabaw dla dzieci

+

+

-

32. Urządzenia sportowe – boiska

+

+

-

33. Urządzenia do ćwiczeń fizycznych

+

-

-

34. Urządzenia do gier ogrodowych

+

-

-

35. Pokoje noclegowe

+

-

-

36. Miejsca na namioty

+

+

+

37. Miejsca na przyczepy kempingowe

+

-

-

38. Miejsca do używania kuchenek turystycznych

+

+

+

39. Kuchnie turystyczne

+

+

-

40. Miejsca na ognisko

+

+

-

41. „Lodówki”

+

+

-

42. Punkt meldunkowy

+

-

-

43. Dozór tylko w ciągu dnia

+

+

-

44. Mini „bar”

+

-

-

45. Apteczka

+

+

-

46. Możliwość kąpieli i plażowania

+

+

+

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Miejsce postoju pojazdów jest to wydzielony odcinek drogi leśnej, zamknięty dla ruchu

pojazdów, o długości 20–30 m, otoczony pasem przeciwpożarowym i odpowiednio
oznakowany. Może to być także obszar gruntu do 200 m

2

, przystosowany do parkowania

pojazdów samochodowych położony w pobliżu pól biwakowych i miejsc odpoczynku
[1, s. 7].

Parking śródleśny (leśny) jest to określona powierzchnia gruntu o wielkości

odpowiadającej nasileniu ruchu rekreacyjnego, wydzielona przy drodze publicznej lub leśnej
przechodzącej w pobliżu terenów masowo uczęszczanych przez ludność (np. ośrodki i tereny
wypoczynkowe, kempingi, pola biwakowe, tereny jagodowe, grzybowe itp.), przeznaczone na
postój dla pojazdów samochodowych, odpowiednio oznakowane oraz otoczone pasem
przeciwpożarowym [1, s. 7], (rys. 4, 5).

Rys. 4. Przykładowe rozwiązanie projektu parkingu śródleśnego (wg. BSiPLP):

1 – stanowiska parkingowe, 2 – zadaszenie, 3 – ławki, 4 – kosz na śmieci,

5 – dół na odpadki, 6 – ustępy suche, 7 – pas przeciwpożarowy [5, s. 97]

Rys. 5. Schematy miejsc postoju pojazdów i parkingu leśnego [6, s. 53]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Niezbędne wyposażenie parkingu to:

−

tablice informacyjne,

−

ławki stabilizowane z powierzchnią gruntu,

−

ustęp,

−

kosze lub doły na odpadki.
Parkingi usytuowane powinny być głównie na gruntach nieleśnych. Na gruntach leśnych

powierzchnia parkingu nie może być utrwalona (rys. 6).
Parkingi leśne mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów (tabela 2).

Rys. 6. Parking leśny – Puszcza Kozienicka [oprac. własne]

Tabela 2. Klasyfikacja parkingów i miejsc postoju pojazdów [6, s. 54]

Kryterium podziału

Rodzaje

Sposób zagospodarowania

pasy postojowe, zatoki postojowe, miejsca postoju pojazdów, parkingi leśne,
parkingi przy drogach publicznych

Pojemność

bardzo duże (> 50 samochodów osobowych), duże (20–50), małe (<20)

Trwałość urządzenia

stałe, tymczasowe

Czas postoju

przelotowe, nieprzelotowe

Bezpieczeństwo pojazdów

strzeżone, niestrzeżone, odpłatne, nieodpłatne

Nawierzchnie

o nawierzchni twardej lub gruntowej

Typ pojazdów

dla samochodów osobowych, ciężarowych, autokarów itp.

Cel postoju

przy bazach noclegowych, obiektach gastronomicznych, punktach
widokowych, placach zabaw, gier i sportów, obiektach zabytkowych
i historycznych, terenach grzybowych i jagodowych, trasach szybkiego ruchu,
szlakach turystycznych itp.

Wykonawca

budowane przez administrację leśną, CZDP, WZDiM

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Nie należy lokalizować parkingów leśnych na terenach:

−

mało odpornych na czynniki antropogeniczne (np. siedliska boru suchego),

−

zagrożonych erozją,

−

o glebach nieprzepuszczalnych, luźnych, łatwo zabagniających się,

−

w sąsiedztwie i na terenie młodników,

−

rezerwatów ścisłych,

−

w miejscach przyczyniających się do hamowania ruchu pojazdów lub zmniejszenia
widoczności na drodze publicznej czy leśnej.

Powierzchniowe miejsca wypoczynku

Występowanie ich związane jest na ogół z terenami masowego wypoczynku. Są to

obiekty rekreacyjne jedno- lub wielofunkcyjne. Typową powierzchnią wielofunkcyjną są
tereny wypoczynkowe szczególnie ważne dla ruchu turystycznego na terenach leśnych
w zasięgu aglomeracji.

Coraz większą popularnością cieszą się polany biwakowe. Są to specjalnie wyznaczone

polany śródleśne lub przywodne do wypoczynku pobytowego na wolnym powietrzu.
Lokalizuje się je przy szlakach turystycznych lub w ich pobliżu, także przy szlakach wodnych
(spływy kajakowe) oraz górskich. Przeznaczone są na obozowiska turystyczne dla turystów
zorganizowanych oraz indywidualnych: pieszych, rowerowych, wodnych, motorowych
(samochodowych). Teren polany biwakowej powinien być trwale ogrodzony, otoczony
otuliną (szerokości 100–150 m) i pasem przeciwpożarowym, z oznakowaną drogą objazdową.

Wyposażenie polany stanowią sanitariaty, miejsca pod kuchenki turystyczne (płyta

kamienna lub betonowa), ławki, stoły, wiata przeciwdeszczowa, woda pitna, miejsce na
ognisko i pojemnik na odpadki [8, s. 341) (rys. 7).

Rys. 7. Projekt urządzenia polany wypoczynkowej wg Bieleckiego [8. s, 343]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Najważniejszym elementem urządzenia polany jest utworzenie silnie rozwiniętej

wewnętrznej linii brzegowej zwartej ściany lasu, tworzącej zatoki – nisze wypoczynkowe.

Wskazane jest także przygotowanie zawczasu drewna do ogniska. Ma to zapobiec

samowolnemu poszukiwaniu po lesie materiału opałowego [10 s. 6–7].

Place gier i zabaw

Place zabaw jako powierzchnie jednofunkcyjne najczęściej towarzyszą innym obiektom

rekreacyjnym. Urządzenia zabawowe można zlokalizować w centrum placu, zaś na zewnątrz
wiaty, ławki przewidziane dla rodziców (dzieci są w zasięgu ich wzroku) urządzenia
zabawowe dla dzieci starszych powinny być oddzielone od miejsc rekreacji dla osób
dorosłych i dzieci młodszych. W zależności od potrzeb można zorganizować parking,
stanowiska dla rowerów, a od strony zawietrznej ustawić sanitariaty. Nawierzchnia pod
urządzeniami zarówno stałymi jak i ruchomymi powinna być trawiasta lub ziemna, ale nigdy
betonowa lub asfaltowa. Niektóre urządzenia, na których dzieci przebywają dłużej
(np. piaskownice) najlepiej lokalizować w półcieniu [6, s. 62].

Punkty widokowe

Przy projektowaniu tras turystycznych i spacerowych dobrze jest uwzględnić

występowanie punktów widokowych.

Mogą to być naturalne, lokalne wzniesienia terenowe, najczęściej występujące na terenie

górskim, podgórskim lub wyżynnym i na obszarze pojeziernym. Na terenie nizinnym funkcję
punktu widokowego pełnią specjalnie do tego celu zbudowane ambony typu myśliwskiego
o bezpiecznej konstrukcji (rys. 8, 9, 10). Czasem buduje się wieże widokowe o konstrukcji
ż

elaznej, które platformą widokową przewyższają pułap koron drzew leśnych [8, s. 350–

– 351].

Rys. 8. Wieża widokowa – typ 1 i 2 wg Biprolas [12]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Do miejsc widokowych należy doprowadzić dogodny dojazd, ustawić tablice

informacyjne i drogowskazy. W miejscach sugerujących dłuższe przebywanie turystów
w punktach widokowych można instalować ławki, stoły, zadaszenia, kosze i sanitariaty.
W uzasadnionych przypadkach można zorganizować parking [6, s. 60].

Drogi i ścieżki rekreacyjne oraz szlaki turystyczne

Leśna sieć drogowa przeznaczona do spacerów turystycznych powinna być dowiązana do

miejsc postojowych i parkingów leśnych oraz do przystanków PKS i PKP, z których
korzystają turyści i wycieczkowicze nie dysponujący własnymi środkami lokomocji.

Ś

cieżki spacerowe są to wyznaczone i w miarę potrzeby technicznie wzmocnione trasy

spacerowe, szczególnie w ośrodkach uzdrowiskowo-sanatoryjnych oraz wypoczynkowych.
Wyposażone są w stabilizowane ławy do krótkiego odpoczynku i kosze na odpadki [1, s. 7].

Rys. 9. Wieża widokowa – Czantoria [oprac. własne]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 10. Punkt widokowy na gołoborze – Góry Świętokrzyskie [oprac. własne]

Szlaki turystyczne są to zaprojektowane i wyznaczone, technicznie przystosowane

i oznakowane trasy przemieszczania się turystów (rys. 11). Powinny umożliwiać dotarcie do
najciekawszych punktów topograficznych i obiektów krajobrazowych: widokowych,
przyrodniczych, architektonicznych i archeologicznych. Szlaki wyposaża się w ustawione
w pewnych odstępach ławy, stoły i pojedyncze zadaszenia oraz kosze na odpadki [1, s. 7].

Koordynacja wszystkich prac związanych z siecią szlaków zajmują się odpowiednie

Komisje Zarządu Głównego PTTK. Do wykonywania prac znakarskich Zarząd Główny
PTTK uchwałą nr 66/XII/94 z dnia 10 grudnia 1994 roku powołał znakarzy. Prace znakarskie
wykonuje przynajmniej dwuosobowy zespół znakowy, przy czym co najmniej jedna osoba
musi posiadać uprawnienia znakarskie. Zasady prowadzenia szlaków, oznakowanie szlaków
oraz zasady konserwacji i odnowienia szlaków zawiera Instrukcja znakowania szlaków
turystycznych PTTK wydana przez Zarząd Główny PTTK w 1998 roku.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Rys. 11. Szlak turystyczny i rowerowy – Puszcza Kozienicka

[oprac. własne]

Wyróżnia się dwie grupy symboli stosowanych do oznakowania szlaków:

a)

znaki określające przebieg szlaku,

b)

znaki informacyjne i ostrzegawcze.
Szlaki są wykonywane w kolorach:

a)

piesze, dojściowe, spacerowe, rowerowe i ścieżki dydaktyczne: czerwony, niebieski,
zielony żółty i czarny,

b)

narciarskie: czerwony, niebieski, zielony i czarny.
Znaki określające przebieg szlaku pieszego:

a)

znak podstawowy, prostokątny o wymiarach 90x150 mm składający się z trzech
poziomych pasków, przy czym paski zewnętrzne są koloru białego, a pasek środkowy
w kolorze szlaku (rys. 12),

b)

znak początkowy (końca) szlaku w kształcie koła o średnicy 100 mm w kolorze białym,
w środku którego znajduje się koło o średnicy 40 mm w kolorze szlaku (rys. 13),

c)

zmiany kierunku przebiegu szlaku sygnalizują:

−

znak skrętu o wymiarach 90/180x90/150 mm, składający się z trzech pasków, gdzie
zewnętrzne są w kolorze białym, a środkowy w kolorze szlaku i występuje
z załamaniem pod kątem 135

°

i 90

°

(rys. 14),

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

−

strzałka o wymiarach 90/140x176 mm z białym tłem i nałożoną strzałką w kolorze
szlaku (rys. 15),

Rys. 12. Znak podstawowy [2, s. 26]

Rys. 13. Znak początku (końca) szlaku [2, s. 26]

Rys. 14. Znaki zmiany przebiegu szlaku [2, s. 26–27]

Rys. 15. Znak zmiany przebiegu szlaku [2, s. 27]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

d)

na terenach trudnych orientacyjnie lub w celu zwrócenia uwagi turysty na nagłą zmianę
kierunku przebiegu szlaku można stosować wykrzyknik w kolorze białym umieszczony
nad znakiem podstawowym (rys. 16) [2, s. 10].

Rys. 16. Znak zwracający uwagę turysty [2, s. 27]

Ś

cieżki dydaktyczne

Są to specjalnie wyznaczone trasy przebiegające istniejącymi drogami i ścieżkami lub

fragmentami szlaku turystycznego o programie turystyczno-poznawczym. Na ścieżce
znajdują się tablice (przystanki) z opisami i ilustracjami – prezentującymi poszczególne
zagadnienia, na które warto zwrócić uwagę.

Budowa ścieżki zaczyna się od zgromadzenia niezbędnej literatury i materiałów, np.

przewodników turystycznych okolicy, map, literatury przyrodniczej i historycznej danego
terenu. Należy dokonać rekonesansu w terenie oznaczając na mapie lokalizację obiektów
przyrodniczych i elementów antropogenicznych.

Powstaje w ten sposób pierwszy szkic trasy dydaktycznej, a naniesione obiekty są

poszczególnymi przystankami. Przygotowuje się opis wyznaczonych obiektów, instrukcje do
ć

wiczeń i zadań terenowych, karty pracy. Opis przygotowuje się w dwóch wersjach –

krótkiej, która będzie umieszczona na odpowiedniej tabliczce przy obiekcie w terenie
i dłuższej, stanowiącej bardziej szczegółowy opis oraz instrukcję do ćwiczeń i zadań
terenowych. Umieszcza się go w przewodniku – informatorze o ścieżce [7, s. 57].

Wybierając trasę ścieżki uwzględnić należy również zadania dydaktyczno-

-wychowawcze, które będzie można na niej realizować oraz inne kryteria, jak np.:

−

dostępność pod względem komunikacyjnym – szlak powinien zaczynać się i kończyć
w pobliżu przystanków komunikacji masowej,

−

właściwy układ trasy – powrót powinien odbywać się inną trasą od przebytej w toku
zajęć dydaktycznych (kształt pętli),

−

długość trasy – powinna wynosić od 2 do 6 km, wyjątkowo do 10 km,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

−

bezpieczeństwo i higiena pracy – ścieżka powinna omijać miejsca zagrożenia, np.: bagna,
torfowiska, wydmy (chyba, że została odpowiednio przygotowana do przejścia) ruchliwe
trasy samochodowe itp.,

−

opieka nad ścieżką – organizator lub miejscowa szkoła.
Następnym etapem jest oznakowanie ścieżki i obiektów w terenie. Oznakowanie trasy

musi być jednoznaczne i widoczne, a zarazem dyskretne. Przyjęto, że przebieg ścieżki
oznacza się białym kwadratem o boku 100 mm z kolorowym paskiem najczęściej zielonym
o szerokości 30 mm biegnącym po przekątnej z lewego górnego rogu do prawego dolnego.
Zmiana kierunku przebiegu ścieżki dydaktycznej sygnalizowana jest wcześniej omówionym
znakiem podstawowym z dodanym z lewej lub prawej strony trójkąta o wysokości 50 mm
(rys. 17) [2, s. 33]. Znaki można malować na drzewach, bądź ustawić drewniane słupki z tym
znakiem.

Rys. 17. Oznakowanie przebiegu ścieżki

Na początku trasy ścieżki dydaktycznej powinna być tablica informacyjna. Jest to bardzo

ważny punkt, tu rozpoczyna się zwiedzanie (rys. 18).

Na tablicy tej winny znaleźć się następujące informacje:

−

temat ścieżki i ogólne o niej informacje,

−

mapa z zaznaczoną trasą i przystankami,

−

czego się dowiemy zwiedzając ścieżkę,

−

ile czasu zajmie zwiedzanie.
Wędrówkę po ścieżce rozpoczyna się od zapoznania się z mapą trasy i informacjami

umieszczonymi na tablicy.

Na ścieżkach tworzone są często punkty widokowe, ambony, wieże obserwacyjne oraz

kładki lub pomosty umożliwiające przejście turystów przez tereny trudno dostępne (np. brzegi
rzek, torfowiska, olsy, wydmy). To wielka atrakcja oglądać z bliska teren, który normalnie
fizycznie jest całkowicie niedostępny [9, s. 347].

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Rys. 18. Tablica stanowiąca początek ścieżki dydaktycznej na terenie Puszczy Kozienickiej

[oprac. własne]

Ścieżki i drogi rowerowe, zdrowia, narciarskie, do jazdy konnej

Ś

cieżki rowerowe należy projektować w powiązaniu z drogami publicznymi łączącymi

aglomeracje z lasami, ośrodkami wypoczynkowymi, miejscami wypoczynku, parkingami.
Powinny być odpowiednio oznakowane i oddzielone od ruchu samochodowego. Szerokość
ś

cieżki jednokierunkowej 1,5 m, a dwukierunkowej 2,5 m.

Do podstawowego wyposażenia ścieżek rowerowych należą tablice informacyjne ustawione
w punktach początkowych tras, a także stojaki rowerowe, kosze, ławki lokalizowane
w miejscach postojowych lub docelowych [6, s. 67].

Ś

cieżki zdrowia są to wytyczone trasy o określonej długości (najczęściej około 1 km

i szerokości minimum 1,5 m) w obwodzie zamkniętym, wyposażone w proste urządzenia
i przyrządy do wykonywania pokazanych schematycznie na tablicach ćwiczeń
gimnastycznych. Lokalizowane są w pobliżu miejscowości uzdrowiskowo – wypoczynkowych,
w terenach leśnych o dużej koncentracji weekendowego ruchu rekreacyjnego [1, s. 7].

Dzielą się na:

−

ś

cieżki biegowe,

−

ś

cieżki sprawnościowe,

−

ś

cieżki ćwiczebne.

Ś

cieżki narciarskie przeznaczone są do uprawiania terenowej turystyki narciarskiej.

Minimalna szerokość ścieżki jednokierunkowej 1,2 m, a dwukierunkowej 1,8 m.
dopuszczalne średnie nachylenie terenu 12%. Należy jasno określić kierunki poruszania się
po trasie, a miejsca niebezpieczne i konfliktowe sygnalizować znakami ostrzegawczymi.
Punkty centralne (start i meta) należy lokalizować w pobliżu przystanków komunikacji
państwowej lub miejsc postoju pojazdów. Dodatkowe wyposażenie punktów centralnych
i przystankowych mogą stanowić: ławy, stoły, kosze ustawione w wiatach oraz sanitariaty.
Obiekty należy wyposażyć w tablice informacyjne [6, s. 70].

Ś

cieżki do jazdy konnej są to obiekty liniowe. Do ich utworzenia wykorzystuje się

istniejące drogi – najlepiej o słabym wykorzystaniu gospodarczym lub projektuje nowe.
Szerokość drogi dla jednego jeźdźca 2 m, dla pary jeźdźców – 4 m.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Cała trasa do jazdy konno winna być oznakowana stosownym symbolem i znakami

kierunkowymi. Na początku trasy, na tablicy informacyjnej winna być umieszczona uwaga,
ż

e zboczenie jeźdźca z trasy jest zabronione.

Ś

cieżki do jazdy konnej jako ważny element rekreacyjnego zagospodarowania lasów

powinny znaleźć się na mapie zagospodarowania rekreacyjnego nadleśnictwa (1:25000)
[8, s. 345].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz rodzaje obiektów rekreacyjno-turystycznych w lasach?

2.

Jakie są zasady zagospodarowania obozowisk?

3.

Jakie są zasady organizowania i zagospodarowania parkingów leśnych?

4.

Jakie są zasady organizacji i zagospodarowania polan wypoczynkowych?

5.

Jakie są zasady zagospodarowania punktów widokowych?

6.

Jakie znasz liniowe obiekty zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego lasu?

7.

Jakie są zasady wytyczania i zagospodarowania ścieżek dydaktycznych?

8.

Jakie są zasady organizacji i zagospodarowania ścieżek rowerowych?

9.

Jakie są zasady organizacji i zagospodarowania ścieżek do jazdy konnej?

10.

Jak oznacza się szlaki turystyczne na terenach leśnych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj projekt zagospodarowania przykładowego pola biwakowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

obejrzeć film edukacyjny na temat rekreacyjnego zagospodarowania lasu,

2)

ustalić elementy zagospodarowania pola biwakowego,

3)

ustalić warunki terenowe,

4)

wykreślić projekt pola biwakowego,

5)

rozmieścić i wskazać elementy zagospodarowania,

6)

dokonać opisu projektu,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

ołówek\długopis,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj na podstawie plansz (foliogramów, fotografii) zasady organizacji

parkingu leśnego.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

zapoznać się z otrzymaną planszą (fotografią),

3)

określić rodzaj parkingu zgodnie z kryteriami podziału,

4)

określić wyposażenie parkingu,

5)

przedstawić wymagania i wnioski,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza (fotografia) z przykładowym rozwiązaniem projektu parkingu leśnego,

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zaproponuj elementy zagospodarowania ścieżki dydaktycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

określić elementy treści i lokalizację tablic informacyjnych na początku trasy,

3)

określić ilość i rodzaj tablic (oznakowań) w punktach poznawczych,

4)

określić znaki wyznaczające przebieg ścieżki (podstawowe i zmiany kierunku),

5)

wskazać miejsce ustawienia urządzeń rekreacyjnych (stoły, ławy, wiaty),

6)

wskazać sposób przekraczania ewentualnych miejsc podmokłych i cieków wodnych,

7)

dokonać opisu projektu,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

mapa fragmentu lasu z przebiegiem trasy ścieżki dydaktycznej (np. w skali 1:5000)
i wskazanymi punktami poznawczymi,

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Określ zasady lokalizacji i zagospodarowania polany wypoczynkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

obejrzeć tematyczny film edukacyjny,

3)

dokonać notatek podczas prezentacji filmu,

4)

określić zasady lokalizacji polany z uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu
rekreacji na środowisko,

5)

określić elementy zagospodarowania polany wypoczynkowej,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6)

rozmieścić na polanie zaproponowane elementy zagospodarowania,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer,

−

film edukacyjny na CD,

−

notatnik,

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wykonaj,

jako

pomocnik

znakarza,

oznakowanie

(konserwację

istniejącego

oznakowania) pieszego szlaku turystycznego na terenach leśnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,

2)

ustalić trasę szlaku przeznaczonego do znakowania (lub konserwacji),

3)

przygotować ośnikiem miejsce pod malowanie znaku (lub konserwacji),

4)

przyłożyć szablon i nanieść (lub odnowić) jeden kolor,

5)

po wyschnięciu ponownie przyłożyć szablon i nanieść drugi kolor,

6)

ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

mapa przeglądowa z przebiegiem trasy szlaku turystycznego,

−

narzędzia (ośnik),

−

farba biała i kolorowa (zgodnie z kolorem oznakowania szlaku),

−

szablon do malowania oznakowań szlaku,

−

pędzel lub wałeczek,

−

rozcieńczalnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić rodzaje obiektów rekreacyjno-turystycznych w lasach?

2)

określić zasady zagospodarowania obozowisk?

3)

wymienić zasady organizowania i zagospodarowania parkingów leśnych?

4)

określić zasady organizacji i zagospodarowania polan wypoczynkowych?

5)

określić zasady zagospodarowania punktów widokowych?

6)

wymienić liniowe obiekty rekreacyjno-turystyczne w lasach?

7)

określić zasady wytyczania i zagospodarowania ścieżek dydaktycznych?

8)

określić zasady organizacji i zagospodarowania ścieżek rowerowych?

9)

określić zasady organizacji i zagospodarowania ścieżek do jazdy konnej?

10)

wykonać oznakowanie szlaku turystycznego w lesie?

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.3. Techniczne urządzenia rekreacyjno-turystyczne, konstrukcja,

konserwacja i remonty

4.3.1. Materiał nauczania

Techniczne zagospodarowanie terenów leśnych przeznaczonych dla wypoczynku

ludności polega na wyposażeniu obiektów rekreacyjnych w elementy i urządzenia
zapewniające podstawowe potrzeby wypoczynku ludności i ochrony lasu. Tworzą one tzw.
małą architekturę leśną. Ich podział i wykaz przedstawia tabela 3 [6, s. 18].

Tabela 3. Urządzenia i elementy wyposażenia leśnych terenów rekreacyjnych [6, s. 18]

Lp.

Rodzaj

Formy

1.

Elementy i urządzenia
ochronne

−

pasy przeciwpożarowe,

−

punkty: poboru wody i sprzętu gaśniczego,

−

ogrodzenia,

−

materiały informacyjno – propagandowe,

2.

Elementy i urządzenie
informacyjne

−

znaki drogowe,

−

tablice i znaki informacyjne,

−

publikacje,

3.

Elementy i urządzenie
obsługi ruchu pojazdów

−

stanowisko postojowe,

−

drogi dojazdowe i manewrowe,

−

stojaki rowerowe,

4.

Urządzenia komunikacyjne
ruchu pieszych

−

drogi i ścieżki komunikacji wewnętrznej obiektów,

−

kładki i mostki,

−

schody,

−

bramy wejściowe,

−

szlabany,

5.

Urządzenia higieniczno –
sanitarne

−

pojemniki na śmieci,

−

doły i skrzynie na odpadki,

−

wodne i suche sanitariaty,

−

umywalnie,

−

punkty mycia naczyń,

6.

Urządzenia socjalne (inne)

−

punkty poboru wody,

−

miejsca poboru energii elektrycznej,

−

oświetlenie,

−

paleniska,

−

miejsca do ustawiania kuchenek turystycznych,

−

„lodówki”,

−

wędzarnie,

7.

Urządzenia rekreacyjne

−

ławy, siedziska,

−

stoły,

−

zadaszenia,

−

wieże widokowe,

−

urządzenia do gier i zabaw dla dzieci,

−

urządzenia sportowe,

−

urządzenia do ćwiczeń fizycznych,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Generalną zasadą przy urządzaniu leśnych obiektów wypoczynkowych powinna być

prostota konstrukcji technicznej (zadaszenia, ławy, stoły itp.), używanie materiału
miejscowego przyjaznego dla środowiska leśnego (kamień, drewno w stanie mało
obrobionym, żwir, piasek itp.). Do wnętrza krajobrazu leśnego nie należy wprowadzać
sztucznych produktów cywilizacji, gdzie środowisko leśne zawsze winno zachować swoją
naturalność przyrodniczą [10, s. 5].

Ponieważ urządzenia są również uzupełniającym tworzywem kompozycyjnym obiektów,

stanowiącym przestrzenne wyposażenie wnętrza krajobrazowego obok funkcji użytecznych,
powinny pełnić rolę dekoracyjno-kompozycyjną, łączącą w harmonijną całość obiektu
z otaczającym terenem.

Istotne jest, aby łącznie z projektem całości obiektu czy nawet rejonu wykonać

kompleksowy projekt urządzeń, które będą posiadały jednorodne czy podobne cechy
materiałowe, kolorystyczne, czy wspólne zasady wykonania.

Elementy i urządzenia ochronne

W celu ograniczenia możliwości powstawania pożarów i ich rozprzestrzeniania się

niezbędne jest zakładanie pasów przeciwpożarowych, organizowanie punktów poboru wody
gaśniczej i sprzętu gaśniczego oraz wykorzystywanie materiałów informacyjno-
-propagandowych.

Pasy przeciwpożarowe należy zakładać wokół każdego powierzchniowego obiektu

rekreacyjnego. Może to być jedna zmineralizowana bruzda biegnąca na zewnątrz obiektu, pas
przeciwpożarowy III rzędu lub typ Kienitza w przypadku obiektów dużych.

Wskazane jest aby na terenach masowego wypoczynku ludności, szczególnie w strefach

A i B, znajdowały się punkty poboru wody gaśniczej i sprzętu gaśniczego.

Punkty poboru wody zorganizowane są na ogół przy naturalnych zbiornikach wodnych.

Jeżeli są one wykorzystywane rekreacyjnie powinny to być szczególnie estetycznie zrobione
podjazdy o trwałej nawierzchni, najlepiej maskowane krzewiastą roślinnością lub konstrukcją
drewnianą, umożliwiającą swobodny dojazd do wody. Miejsca takie należy odpowiednio
oznakować.

Na większych obiektach rekreacyjnych organizować należy punkty z ręcznym sprzętem

gaśniczym.

Ważną rolę w ochronie lasu przed pożarami pełnią działania informacyjno-

- propagandowe. Informacje dotyczą: sposobów powiadamiania o pożarach, najważniejszych
przepisów przeciwpożarowych i sankcji grożących za nieprzestrzeganie przepisów.
Duże znaczenie mają tablice informacyjne o lokalizacji najbliższych miejsc biwakowania,
miejsc palenia ognisk, pojemnikach do wyrzucania śmieci.

Odmienną funkcję pełnią ogrodzenia chroniące osoby wypoczywające na terenie leśnym

przed wypadkami, kradzieżą, hałasem, wiatrem itp., natomiast las przed nadmierną
penetracją. Ogrodzenie powinno jednoznacznie sygnalizować granice obiektu czy urządzenia,
pomagać w sterowaniu ruchem turystycznym, zniechęcać do przechodzenia przez nie na
tereny sąsiednie [6, s. 18].

Różne typy ogrodzeń przedstawiają rys. 19 i 20.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Rys. 19. Ogrodzenia drewniane przewidziane do stosowania na campingach i ewentualnie na polach

biwakowych. Drewno impregnowane [12]

TYP 1 Ogrodzenie z dwóch rzędów żerdzi świerkowych okorowanych z pozostawianymi

sękami długości 2–3 cm. śerdzie przymocowane za pomocą gwoździ do słupków
z okrąglaków

∅

12–15 cm wkopanych w ziemię na głębokość 60–80 cm. śerdzie

mocowano

parami,

na

przemian

z

jednej

i

drugiej

strony

słupka.

W miejscu zamocowania żerdzie ociosano – patrz szczegół.

TYP 2 Ogrodzenie z trzech rzędów żerdzi j.w. lub desek sosnowych nieobrzynanych.

ś

erdzie przymocowane z jednej strony do słupków z okrąglaków

∅

12–15 cm.

Każde przęsło płotu posiada dwa słupki. Rozstaw słupków i szczegół zamocowania
wg rysunku.

TYP 3 Ogrodzenie z dwóch rzędów żerdzi sosnowych lub z drzew liściastych wpuszczono

między dwa słupki z okrąglaków ściętych ukośnie w górnej części
i przykrytych daszkiem z desek lub dranic grubości 25 cm. Słupki i żerdzie
o średnicy 12 cm.

Łączenie żerdzi przy słupkach na terenie pofałdowanych ukośnie, a na płaskim –
poziomo.

Rozstaw słupków i szczegół zamocowania wg rysunku.

1

2

3

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rys. 20. Ogrodzenie ażurowe drewniane [6, s. 18]

Do wykonania ogrodzeń drewnianych wykorzystuje się także tarcicę struganą

i niestruganą, belki, deski, dłużyce. Na słupki wykorzystuje się grubsze okrąglaki lub belki
o średnicy 15–20 cm, zakopuje się je w ziemi na 1/3 wysokości (rys. 21).

Rys. 21. Elementy składowe ogrodzenia i podstawowe wymiary [6, s. 20]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Można zabezpieczyć je przed wyrwaniem poziomymi łatami przybitymi na krzyż, zaś

przed gniciem przez osmołowanie, zwęglenie lub pokrycie środkami impregnującymi. Bardzo
wskazane jest zabezpieczenie słupków od góry daszkiem, co przedłużą okres użytkowania
ogrodzenia, zmniejszając nasiąkanie wodą słupków.

Najczęściej konstrukcje ogrodzenia wspomagają belki poziome (rygle) o długości

2–2,5 m. przybija się je gwoździami (drewno twarde) lub skręca śrubami (drewno miękkie).
Należy pamiętać aby belki poziome jak i wypełnienie ogrodzenia było przynajmniej na
wysokości 5–10 cm od terenu.

Elementy i urządzenia informacyjne

Elementy i urządzenia informacyjne obejmują trzy grupy [6, s. 21]:

1.

Znaki drogowe:
a)

znaki poziome: lokalizacji, drogowskazowe, tabliczki uzupełniające, zakazu,
ostrzegawcze,

b)

znaki poziome.

2.

Tablice i znaki informacyjne: administracyjne, orientacyjne i drogowskazowe, obiektów
i urządzeń, usług i reklamy, porządkowo-regulaminowe, dydaktyczne, ostrzegawcze
i inne.

3.

Publikacje: ulotki, nalepki, foldery, mapy, informatory, przewodniki, plakaty.
Tablice i znaki informacyjne mogą być umieszczone na gruncie na stałe lub tylko na

okres sezonu turystycznego. Konstrukcja oraz materiał powinny być dopasowane do
krajobrazu leśnego i stylu pozostałej architektury (rys. 22).

Tablice informacyjne i przeglądowe przewiduje się do stosowania na parkingach, polach

biwakowych i pozostałych terenach turystyczno-wypoczynkowych w Lasach Państwowych.
Projektowane są z drewna impregnowanego. Wielkość tablicy uzależniona jest od treści jaka
ma być na niej umieszczona (rodzaj obiektu, mapa schematyczna terenu, zasady zachowania
się w lesie itp.) [12].

Tablice mocuje się za pomocą śrub (najlepiej mosiężnymi lub ze stali nierdzewnej) do

słupów, nigdy do drzew. Słupy mogą być wykonane z okrąglaków, belek, desek itp. Słupy
powinny być wkopane w ziemię na głębokość 80–120 cm, osmołowane, opalone lub
zabetonowane. Przed wyrwaniem można je zabezpieczyć poprzeczną rozporą. Znaki
zniszczone i niepotrzebne należy usuwać, szybko naprawić lub zastąpić innymi.

TYP 1 Tablica z desek grubości 25 mm obustronnie struganych i łączonych na wpust lub

płyt pilśniowych twardych, zabezpieczonych farbą olejną oraz daszkiem z deski.
Słup do którego przymocowana jest tablica wykonany z drewna okrągłego
okorowanego o średnicy 15 cm.

TYP 2 Tablica j.w. przymocowana za pomocą gwoździ do słupa oraz zastrzału. Daszek

z gontu lub desek grubości 25 mm przybitych do dwóch płatewek. Słup o średnicy
15 cm, zastrzał i płatewki o średnicy 8 cm z drewna okorowanego.

TYP 3 Tablica j.w. przymocowana do dwóch słupów z okrąglaków okorowanych

o średnicy 15 cm. Daszek dwuspadowy z desek grubości 25 mm łączonych na
„zakład polski” przymocowany do płatewek o średnicy 10 cm.

TYP 4 Tablica j.w. przymocowana do dwóch łat 5x6 cm wpuszczonych na wręb w słupy

o średnicy 20 cm. Więźba dachowa dwuspadowa płatwiowo – kleszczowa. Płatwie
i zastrzały z krawędziaków 10x10 cm. Kleszcze i krokwie z bali 5x14 cm. Dach
kryty gontem na łatach 3,8x5,0 cm. Dach może służyć jednocześnie jako mały
schron przeciwdeszczowy.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Rys. 22. Tablice informacyjne [12]

Konserwacja elementów obsługi ruchu pojazdów

Parkingi i miejsca postoju pojazdów wymagają regularnej konserwacji i pielęgnacji:

−

pożądana jest częsta kontrola ich stanu, zbieranie śmieci, opróżnianie koszy (2 razy
w tygodniu), czyszczenie sanitariatów lub ich przestawianie, zasypywanie dołów na
odpadki,

−

przynajmniej raz w roku należy odchwaścić płytę parkingu, przyciąć krzewy zasłaniające
dojście do ławek, zadaszeń, sanitariatów, dołów na odpadki,

−

odświeżyć należy tablice i znaki informacyjne,

−

co najmniej co trzy lata konieczna jest konserwacja płyty parkingu, naprawa ławek,
ogrodzeń itp.,

−

przycięcie drzew na wysokości 3 metrów nad drogą dojazdową (szczególnie tam, gdzie
jeżdżą autokary),

−

podlewanie ewentualne koszenie, nawożenie nawierzchni trawiastych oraz wyrównanie
nierówności na ścieżkach w miejscach wydeptanych (koło ławek, ujęć wody itp.).

1

2

4

3

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Urządzenia higieniczno-sanitarne

W skład tych urządzeń wchodzą: pojemniki na śmiecie, doły i skrzynie na odpadki,

sanitariaty.

Zaśmiecanie lasu staje się coraz większym problemem, z którym bardzo trudno uporać

się zarządcom i właścicielom lasu. Główne niebezpieczeństwo nie polega na obniżeniu
walorów estetycznych lasu, choć nie można ich pomijać, lecz na wprowadzeniu do
ś

rodowiska obcych substancji, które włączane w procesy zachodzące w ekosystemach leśnych

i mogą prowadzić do zmian i zaburzeń, zwykle trudnych do przewidzenia [4, s. 10].

Pojemniki na śmieci – to różnego rodzaju kosze, standardowe pojemniki metalowe,

kontenery. Konstrukcja ich powinna spełniać kilka warunków. Kosze powinny być niezbyt
duże, estetycznie i solidnie wykonane, łatwe do opróżnienia, z dnem perforowanym
chroniącym przed zbieraniem się wody, najlepiej zamykane, uniemożliwiające rozwiewanie
się śmieci, chroniące przed niemiłymi zapachami i owadami. Kształt ich może być dowolny
o przekroju kwadratu, koła, trójkąta (rys. 23). Materiałem podstawowym jest na ogół drewno:
różnego rodzaju deseczki, paliki, połówki cienkich okrąglaków, gont, drążone pnie drzew.
Wykorzystać też można w konstrukcjach mieszanych: stal, aluminium, tworzywo sztuczne,
rury kamionkowe itp. [6, s. 33].

Rys. 23. Różne typy pojemników na śmieci (a-k), oraz pojemników

na niedopałki papierosów (l – m) [6, s. 33]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Sanitariaty – na terenach leśnych spotykane są i mogą znaleźć zastosowanie następujące

typy sanitariatów:
a)

sanitariaty suche:

−

toalety ze zwykłymi dołami,

−

toalety z wypompowywanymi dołami,

−

komposto-ustępy

b)

sanitariaty mokre:

−

toalety ze spuszczoną wodą,

−

toalety podłączone do kanalizacji lokalnej.

Urządzenia komunikacji ruchu pieszych

Ważnymi elementami funkcjonalnymi służącymi obsłudze ruchu turystów pieszych są:

drogi i ścieżki komunikacji wewnętrznej obiektów, schody, kładki, mostki oraz bramy
wejściowe na obiekty.

Drogi i ścieżki komunikacji wewnętrznej obiektów powinny łączyć najważniejsze punkty

i urządzenia obiektu. Koncentracja urządzeń na obiektach minimalizuje długość niezbędnych
dojść. Dojścia takie stanowią linie podziału przestrzennego obiektu i dlatego nie powinno ich
być zbyt wiele. W większości przypadków drogi wyznaczone są na stałe. Szerokość ścieżki
wynosi około 30–40 cm (dla 1 osoby) lub 100–125 cm (dla dwóch osób). Na leśnych
obiektach rekreacyjnych najczęściej będą stosowane nawierzchnie gruntowe i żwirowe
ulepszone. Ścieżek i dróg nie należy prowadzić zbyt blisko drzew (szczególnie o płytkim
systemie korzeniowym) należy dbać o usuwanie krzewów rosnących za blisko ścieżek
i szybko zarastających przejście.

Ś

cieżki biegnące przez tereny podmokłe czy takie, przez które przepływają strumienie

powinny być zastępowane mostkami, kładkami i brodami.

Kładki i brody wykonane mogą być z bali drewnianych wbitych w dno cieków wodnych,

z bali drewnianych przerzucanych na druga stronę, bloków kamiennych itp. (rys. 24).

Rys. 24. Kładki, brody i mostki [6, s. 32]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Szersze cieki lub o bardziej stromych brzegach wymagają mocniejszych konstrukcji

mostków, zabezpieczonych barierkami o wysokości 1,20 m. Materiałem podstawowym do
budowy mostków jest drewno, niekiedy kamień, podobnie jak przy wznoszeniu bram
wejściowych na obiekty (rys. 25).

Rys. 25. Brama wejściowa [oprac. własne]

Bramy wejściowe stosowane są na obiektach powierzchniowych takich jak: pola

kempingowe i pola biwakowe. Wysokość (min. 2–3 m) i szerokość (3–3,5 m) – brama
powinna uwzględniać możliwość wjazdu samochodów na obiekty. Styl konstrukcji bramy
powinien być podobny do stylu przede wszystkim ogrodzenia lub innej małej architektury.
Bramy wejściowe mogą być zamykane (np. szlabanem) lub nie. Często oprócz funkcji
zabezpieczającej obiekt pełnią one rolę dekoracyjną akcentującą wejście na obiekt [6, s. 33].

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Urządzenia socjalne

Do urządzeń socjalnych zalicza się: ujęcia wody zdatnej do picia, miejsca poboru energii

elektrycznej oraz możliwość samodzielnego przygotowania ciepłego posiłku na otwartym
powietrzu (do gotowania, pieczenia, wędzenia i suszenia).
Do tych ostatnich urządzeń zaliczamy: paleniska (ogniska, ruszta, rożna, kominki), płyty pod
kuchenki turystyczne, wędzarnie.

Miejsca na ogniska – powinny być urządzone na stałe i wyznaczane przy uwzględnieniu

kierunków przeważających wiatrów, odległości od budowli drewnianych oraz ściany lasu.

Kształt paleniska może być dowolny: koło, prostokąt, kształt nieregularny (rys. 26).

Obudowę miejsca na ognisko można wykonać z kamienia (polnego, łamanego), cegły
(klinkierowej, sylikonowej, szamotowej). Wysokość brzegu ogniska nie powinna być większa
niż 30 cm. Wnętrze paleniska należy umocnić tym samym materiałem co obrzeże (dla
zachowania jednakowej rozszerzalności cieplnej) lub pozostawić w formie nawierzchni
mineralizowanej. Siedziska montowane na stałe powinny być usytuowane w bezpiecznej
odległości, zależnej od powierzchni paleniska.

Rys. 26. Miejsca na ognisko [6, s. 40]

Wielkość małych palenisk waha się w granicach około 0,5–1,0 m

2

. dla dużych grup

użytkowników należy przewidzieć dużo większe paleniska (

∅

2–3 m) z zapewnieniem terenu

dla ustawienia ławek. Miejsce na ognisko może być wyposażone dodatkowo w konstrukcję
metalową służącą do umocowania naczynia do gotowania lub rusztu do pieczenia nad

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

ogniskiem (e, f). Można umocować ją na stałe, ustawiać tylko na okres sezonu turystycznego
lub po uprzednim odpłatnym wypożyczeniu u leśniczego [6, s. 40].

Stała obudowa paleniska ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpożarowego

oraz ułatwianie utrzymania porządku. Dookoła paleniska w promieniu 2–3 m należy usunąć
warstwę ziemi roślinnej do mineralnej. Przy paleniskach przewidziano miejsca do siedzenia
z pali i klocków dębowych (rys. 27, 28) [12].

Rys. 27. Typy palenisk [12]

TYP 1 Palenisko w kształcie o średnicy 2,0 m wykonane z kamienia naturalnego ułożonego

w zagłębieniu na warstwie gleby mineralnej, z wypełnieniem spoin zaprawa
cementową. Brzeg paleniska również z kamieni – dwa rzędy wystające ponad teren
na wysokość około 20 cm. Dno paleniska zasypane warstwą grubości 5 cm piasku.

TYP 2 Palenisko w kształcie kwadratu z zaokrąglonymi narożami. Dno wykonane

z gruzobetonu w zagłębieniu oraz z zasypaniem piaskiem jak w typie 1. krawędzie
okalające palenisko z bloków kamiennych spoinowanych zaprawa cementową.
Wokół pas z jednego rzędu płyt chodnikowych betonowych.

1

2

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Rys. 28. Palenisko w lesie (opr. własne)

Urządzenia rekreacyjne

W grupie tych urządzeń znajdują się: siedziska, stoły, zadaszenia, wieże widokowe

(dla wypoczynku biernego) oraz urządzenia do gier, zabaw, ćwiczeń fizycznych i sportów
(do wypoczynku czynnego).

Na terenach leśnych znajdują zastosowanie różne formy siedlisk, począwszy od prostych

ułożonych kłód pni, poprzez „taborety”, „krzesła”, ławy, ławki z oparciem, ławostoły, leżanki
itp. (tabela 4).

Konstrukcja siedzisk powinna być prosta, funkcjonalna bez przesadnego zdobnictwa,

dostosowana do przeciętnych wymiarów ciała ludzkiego i wieku użytkowników.

Tabela 4. Orientacyjne wymiary ławek, „taboretów”, leżanek [6, s. 43]

ławy i ławki

Wymiary

dorośli

dzieci

„taborety”

leżanki

Szerokość

30–50 cm

25–40 cm

35–40 cm

70–90 cm

Długość

nx50 cm

nx30–40 cm

35–40 cm

200 cm

Wysokość

40–50 cm

25–40 cm

45–50 cm

30–45 cm

Wysokość oparcia

35–40 cm

25–30 cm

–

-

Ławki nie muszą posiadać oparcia, ale jeżeli jest ono mocowane, to należy uwzględnić

kąt nachylenia około 5–10

°

oraz można zmniejszyć wysokość siedziska do 35 cm.

Oprócz siedzisk samodzielnie funkcjonujących najczęściej projektuje się je w połączeniu

ze stołami. Do ich budowy najlepsze jest heblowane drewno twarde i średnio twarde oraz
miękkie do konstrukcji oparć (rys. 29) [6, s. 43-44].

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Rys. 29. Przekroje drewna okrągłego służące do budowy ławek stołów [6, s. 43]

Liczne typy ławek proponuje Biprolas w Łodzi (rys. 30).

Rys. 30. Typy ławek [12]

1

2

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

TYP 1 Ławka z połowizny kloca o średnicy ca 40 cm z drewna twardego (dębowego lub

jesionowego). Podstawa ławki z okrąglaków

∅

25–30 cm wkopanych w ziemię na

głębokość 60–80 cm. Połączenia podstawy z siedziskiem na kołki lub gwoździe
stalowe 8``. Wierzch siedziska strugany.

TYP 2 Ławka drewniana z oparciem dwustronna. Podstawy prefabrykowane z betonu

R

w

=140 o wysokości jak na rysunku. W górnej części elementu podstawy osadzono

4 dyble drewniane 4x6x10 cm do których umocowane są bale o przekroju 6x30 cm
z drewna twardego stanowiące siedziska. Oparcie z dwóch desek grubości 32 cm
umocowanych do słupków o przekroju 5x10 cm. Połączenie na wkręty stalowe
ocynkowane 6x80 mm. Całość strugana, zagruntowana pokostem i powleczona
lakierem bezbarwnym.

Należy pamiętać o wstępnej konserwacji tych urządzeń i powtarzaniu zabiegów co 2–3

lata.

Zadaszenia

Należą one do leśnych urządzeń kubaturowych, samodzielnie funkcjonujących lub

towarzyszących obiektom rekreacyjnym. Przeznaczone są do schronienia przed
niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi (deszczem, silnym nasłonecznieniem,
wiatrem) oraz do krótkiego odpoczynku i przygotowania i spożycia posiłku (rys. 31).

Rys. 31. Wybrane typy zadaszeń [6, s. 43]

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Podstawowym tworzywem budowlanym powinno być drewno, obrobione metodą

zbliżoną do tradycyjnego budownictwa wiejskiego, o konstrukcji nawiązującej do stylów
lokalnych lub przyjętych w danym rejonie rekreacyjnym. Elementy drewniane montowane w
ziemi, należy zakotwiczyć w betonie ułożonym na warstwie piasku lub zabezpieczyć przez
osmołowanie odwodnienie dna dołu. Wskazane jest, aby cała przestrzeń pod dachem miała
suche podłoże (rys. 32).

Rys. 32. Zadaszenie typu wiata – Puszcza Kozienicka (opr. własne)

Wysokość zadaszeń waha się od 2,5–3,5 m. na ogół ustawia się wewnątrz zadaszeń ławy

do siedzenia i stoły [6, s. 44].

Wiaty ustawia się ścianą zakrytą od strony przeważających wiatrów. Dla stworzenia ładu

przestrzennego wskazane jest stosowanie na danym obiekcie zadaszeń w podobnym stylu
i wkomponowanie ich w krajobraz leśny.

Urządzenia te nie mogą szpecić krajobrazu leśnego, a swoją prostotą konstrukcji

i wykończenia powinny go urozmaicać, kształtować poczucie smaku oraz rozbudzać
kulturalne korzystanie przez regularną konserwację [6, s. 46].

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.

Na czym polega techniczne zagospodarowanie terenów leśnych przeznaczonych do
rekreacji i turystyki?

2.

Jakie są zasady urządzania leśnych obiektów wypoczynkowych?

3.

Jakie są rodzaje urządzeń i elementów wyposażenia leśnych terenów rekreacyjnych?

4.

Jakie są główne urządzenia ochronne?

5.

Jak zabezpiecza się ogrodzenia przed wyrwaniem i gniciem?

6.

Jakie są główne zasady konstrukcji tablic informacyjnych?

7.

Jakie są główne kierunki konserwacji elementów obsługi ruchu pojazdów?

8.

Jakie są główne zasady urządzania miejsc na ogniska?

9.

Jakie są zasady konstrukcji ławek?

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na gruncie fragment ogrodzenia z dwóch rzędów żerdzi.

Sposób wykonania

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przypomnieć sobie zasady obsługi pilarki spalinowej,

2)

przypomnieć sobie cechy i właściwości surowca drzewnego,

3)

przyciąć na wymiar słupki i żerdzie,

4)

zabezpieczyć impregnatem słupki na fragmencie przeznaczonym do wkopania,

5)

wkopać słupki,

6)

ociosać żerdzie w miejscach zamocowania,

7)

zamocować żerdzie przy pomocy gwoździ do słupków,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

okorowane żerdzie świerkowe,

−

słupki z okrąglaków

∅

12–15 cm,

−

sprzęt (pilarka spalinowa, siekiera, młotek, szpadel),

−

gwoździe,

−

smoła (impregnat),

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyznacz i wykonaj palenisko na polu biwakowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z warunkami i zasadami urządzania palenisk,

2)

określić lokalizację, wielkość i kształt paleniska,

3)

przygotować wnętrze paleniska wykonując mineralizację gleby,

4)

wykonać brzeg paleniska z kamienia polnego,

5)

zasypać dno paleniska warstwą piasku grubości 5 cm,

6)

usunąć warstwę ziemi roślinnej wokół paleniska,

7)

wskazać miejsca ustawienia ławek,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Rysunek do ćwiczenia 2 [12]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

narzędzia pracy (szpadel, motyka),

−

materiały: kamień polny, piasek,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj i ustaw przy ścieżce dydaktycznej pojemnik na śmieci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z trasą ścieżki dydaktycznej na podstawie mapy przeglądowej
zagospodarowania turystycznego nadleśnictwa,

2)

ustalić w terenie miejsce ustawienia pojemnika na odpady,

3)

przygotować narzędzia,

4)

zapoznać się z projektem kosza na śmieci,

5)

przygotować materiał zgodnie z przyjętym wymiarowaniem,

6)

zespolić za pomocą gwoździ poszczególne elementy,

7)

zamocować klamy metalowe stanowiące uchwyty do podnoszenia kosza,

8)

ustawić kosz na śmieci w ustalonym miejscu,

9)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

Rysunek do ćwiczenia 3 [12]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

mapa przeglądowa zagospodarowania turystycznego nadleśnictwa,

−

rysunek kosza na śmieci,

−

listwy drewniane 2,5x6 cm (do wykonania ram),

−

połowizny z okorowanego drewna liściastego (stanowiące ściankę zewnętrzną),

−

deska grubości 25 mm jednostronnie strugana (spód kosza),

−

legary z połowizn drewnianych (do ustawienia na nich kosza),

−

narzędzia: piła spalinowa, siekiera, młotek, szpadel, piła ręczna,

−

impregnat,

−

gwoździe,

−

klamy stalowe stanowiące uchwyty,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dokonaj charakterystyki zagrożeń lasów ze strony turystyki i wskaż znaczenie urządzeń

higieniczno-sanitarnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonaniu ćwiczenia,

2)

wskazać główne zagrożenia lasów ze strony turystyki,

3)

omówić problem zaśmiecania lasów,

4)

wskazać rodzaje urządzeń higieniczno-sanitarnych,

5)

wyciągnąć wnioski,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

modele urządzeń higieniczno-sanitarnych,

−

notatnik,

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

−

ołówek/długopis,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wykonaj zgodnie z rysunkiem i ustaw na polu biwakowym ławkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z rysunkiem projektu ławki,

2)

sprawdzić wymiary poszczególnych elementów,

3)

dokonać zespolenia poszczególnych elementów,

4)

ustalić miejsce ustawienia ławki do wypoczynku,

5)

wykopać dołki do posadowienia siedziska,

6)

zaimpregnować części przeznaczone do wkopania,

7)

wkopać posadowienie siedziska,

8)

sprawdzić stabilność ławki,

9)

uporządkować teren wokół ławki.

Rysunek do ćwiczenia 5 [12]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek projektu ławki,

−

drewniane elementy ławki – połowizna kloca dębowego

∅

około 40 cm ze struganym

wierzchem siedziska, dwa okrąglaki

∅

25–30 cm o długości około 100 cm,

−

narzędzia pomiarowe: taśma miernicza,

−

narzędzia podstawowe: piła spalinowa, siekiera, szpadel, młotek, grabie,

−

gwoździe stalowe 8``,

−

impregnat.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić zasady technicznego zagospodarowania terenów leśnych
przeznaczonych do rekreacji i turystyki?

2)

wyjaśnić zasady urządzania leśnych obiektów wypoczynkowych?

3)

wymienić rodzaje urządzeń i elementów wyposażenia leśnych

4)

terenów rekreacyjnych?

5)

wskazać główne urządzenia ochronne?

6)

wskazać sposoby zabezpieczeń ogrodzenia przed wyrywaniem i gniciem?

7)

scharakteryzować konstrukcje tablic informacyjnych?

8)

określić główne kierunki konserwacji elementów obsługi ruchu pojazdów?

9)

określić warunki konstrukcji pojemników na śmieci?

10)

określić główne zasady urządzania miejsc na ognisko?

11)

wskazać zasady konstrukcji ławek?

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘC

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań Do każdego zadania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawdziwa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Zasięg strefy B – masowego ruchu turystycznego licząc od granic terenów lasów
przylegających do miast wynosi
a)

1 km.

b)

2 km.

c)

3 km.

d)

4 km.

2.

Zabiegi hodowlane na terenach leśnych udostępnionych do rekreacji mają na celu m.in.
a)

przerzedzenia drzewostanów.

b)

zwiększenie odporności drzewostanów na obciążenia rekreacyjne.

c)

udostępnienie dla ruchu samochodowego.

d)

zmniejszenie bioróżnorodności gatunkowej.

3.

Do obozowisk zalicza się
a)

ośrodki wczasowo-wypoczynkowe.

b)

pola biwakowe.

c)

tereny wypoczynkowe.

d)

miejsca postoju pojazdów.

4.

Ś

cieżki dydaktyczne to

a)

powierzchniowe obiekty turystyczne z punktami widokowymi.

b)

liniowe obiekty turystyczne z przystankami poznawczymi.

c)

punktowe obiekty turystyczne.

d)

przestrzenne obiekty turystyczne.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

5.

Pole kempingowe to obiekt turystyczny
a)

wielofunkcyjny.

b)

jednofunkcyjny.

c)

dwufunkcyjny.

d)

bez konkretnych funkcji.

6.

Parkingów nie należy lokalizować m.in. na terenach
a)

parków krajobrazowych.

b)

rezerwatów ścisłych.

c)

parków narodowych.

d)

obszarów chronionego krajobrazu.

7.

Teren polany biwakowej powinien być
a)

ogrodzony.

b)

nieogrodzony.

c)

oznakowany.

d)

opalikowany.

8.

Jednym z elementów urządzeń higieniczno–sanitarnych turystycznego zagospodarowania
lasu są
a)

pasy przeciwpożarowe.

b)

urządzenia do ćwiczeń fizycznych.

c)

wodne i suche sanitariaty.

d)

zadaszenia.

9.

Zagospodarowaniu rekreacyjnemu podlegają między innymi
a)

lasy w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk.

b)

tylko lasy wokół jezior.

c)

wszystkie lasy.

d)

tylko lasy wokół dużych aglomeracji miejskich.

10.

Elementami urządzeń ochronnych na leśnych terenach rekreacyjnych są
a).

znaki drogowe.

b).

ogrodzenia.

c).

kładki i mosty.

d).

sanitariaty.

11.

Lokalizacja punktu widokowego zależy m.in. od
a)

strefy zagospodarowania turystycznego.

b)

walorów krajobrazowych kompleksu leśnego.

c)

wysokości i wielkości drzewostanów.

d)

składu gatunkowego drzewostanów.

12.

Główną zasadą przy urządzaniu leśnych obiektów turystycznych powinno być
a)

prosta konstrukcja.

b)

stosowanie tworzywa sztucznego.

c)

jaskrawa kolorystyka.

d)

stosowanie elementów metalowych.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

13.

Do elementów i urządzeń obsługi ruchu pojazdów na terenach leśnych należą
a)

stojaki rowerowe.

b)

szlabany.

c)

znaki drogowe.

d)

bramy wejściowe.

14.

Ogrodzenia na terenach obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych pełnią funkcję
chroniące
a)

tylko osoby wypoczywające.

b)

tylko las.

c)

osoby wypoczywające i las.

d)

tylko pojazdy osób wypoczywających.

15.

Socjalnymi urządzeniami wyposażenia terenów leśnych są
a)

urządzenia sportowe.

b)

schody.

c)

stoły i ławy.

d)

paleniska.

16.

Punkty poboru wody gaśniczej powinny znajdować się na terenach masowego
wypoczynku ludności przede wszystkim w strefach
a)

A i C.

b)

B i C.

c)

tylko A.

d)

A i B.

17.

W lesie niezagospodarowanym rekreacyjnie naturalna chłonność wynosi
a)

maksymalnie 1 osobogodzina na 1 ha na dobę.

b)

maksymalnie 3 osobogodziny na 1 ha na dobę.

c)

maksymalnie 4 osobogodziny na 1 ha na dobę.

d)

maksymalnie 5 osobogodzin na 1 ha na dobę.

18.

Powierzchniowe obiekty wypoczynkowe są
a)

nieszkodliwe dla lasu.

b)

najbardziej intensywną formą użytkowania lasu.

c)

rzadko występującą formą zagospodarowania turystycznego.

d)

niezbyt popularne wśród turystów.

19.

Pojemność parkingów leśnych powinna wahać się w przedziale
a)

5–10 miejsc postojowych.

b)

10–40 miejsc postojowych.

c)

5–20 miejsc postojowych.

d)

20–50 miejsc postojowych.

20.

Pasy przeciwpożarowe należy zakładać
a)

tylko wokół punktowych obiektów rekreacyjnych.

b)

wokół każdego powierzchniowego obiektu rekreacyjnego.

c)

tylko wokół kempingów.

d)

wokół każdego obiektu rekreacyjnego.

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………........................................

Prowadzenie prac związanych z rekreacyjno-turystycznym zagospodarowaniem
lasu

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

6.

LITERATURA

1.

Garliński T.: Ważniejsze obiekty z zakresu technicznego przystosowania lasu do
rekreacji. Las Polski nr 2/1987

2.

Instrukcja znakowania szlaków turystycznych PTTK. PTTK Zarząd Główny, Warszawa
1998

3.

Kapuściński R.: Podstawowe formy udostępniania lasów społeczeństwu. Biblioteczka
leśniczego z. 167. Wydawnictwo Świat, Warszawa 2002

4.

Kapuściński R.: Problematyka zaśmiecania lasu. Biblioteczka leśniczego z. 197.
Wydawnictwo Świat, Warszawa 2004

5.

Kasprzyk S.: Turystyczne zagospodarowanie lasu. PWRiL, Warszawa 1977

6.

Łonkiewicz B.:, Głuch G.: Wytyczne rekreacyjnego zagospodarowania lasów. Naczelny
Zarząd Lasów Państwowych, IBL, Warszawa 1991

7.

Poskrobko B. (red): Naturalne środki dydaktyczne. Politechnika Białostocka, Białystok
1998

8.

Suwała M. (red): Poradnik użytkowania lasu. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”,
Warszawa 2000

9.

Ważyński B.: Urządzanie i zagospodarowanie lasu dla potrzeb turystyki i rekreacji.
Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań 1997

10.

Ważyński B.: Turystyka i rekreacja w lasach – nie wykorzystane szanse. Biblioteczka
leśniczego z. 128. Wydawnictwo Świat, Warszawa 2000

11.

Zasady Hodowli Lasu. Ośrodek Rozwojowo – Wdrożeniowy Lasów Państwowych
w Bedoniu, Warszawa 2003

12.

Zestaw kart informacyjnych obiektów i urządzeń turystycznych do stosowania w Lasach
Państwowych. BIPOLAS – Biuro Studiów i Projektów Lasów Państwowych w Łodzi,
Łódź 1977

Czasopisma:

−

Echa Leśne

−

Głos Lasu

−

Las Polski