1

Dr hab. Robert Ciborowski, prof. UWB, ©2007

2_ROZWÓJ GOSPODARCZY I JEGO UWARUNKOWANIA

AGENDA

1. Relacja między rozwojem a wzrostem gospodarczym.

2. Rozwój, wzrost, postęp cywilizacyjny, poprawa jakości życia.

3. Mierniki poziomu życia i rozwoju.

Rozwój gospodarczy – proces ciągłego wzrostu PKB per capita; warunkiem rozwoju jest zmniejszanie
liczby osób będących poniżej „abolute poverty line” oraz zmniejszanie nierówności w redystrybucji docho-
dów.
Rozwój gospodarczy – wzrost gospodarczy + „coś jeszcze” (w sensie jakościowym); poprawa osiągów
czynników produkcji czy lepsze techniki produkcji.
Może być zdefiniowany jako rozwój całego społeczeństwa, rozumiany jako: wzrost produktywności, zakre-
su wiedzy, zmniejszenie nierówności, poprawa instytucji, lepsza polityka gospodarcza.
Rozwój – postęp ekonomiczny i wzrost bogactwa społecznego.
World Bank (1992) – zrównoważony proces redukcji biedy, obejmujący wszystkie najważniejsze cele dzia-
łalności Banku Światowego (porównanie zakresu i dynamiki rozwoju instytucji).

A.Smith – dlaczego niektórzy są bogaci, a niektórzy biedni? – natura rzeczy – „Growth is natural”
- w długim okresie dostępność czynników produkcji jest taka sama; zróżnicowanie w dostępie do ziemi;
- elastyczność czynników produkcji: praca

→ przyrost naturalny, migracje (Malthus);

- kapitał

→ transfer, stopa%

- racjonalność postępowania ludzi

→ Analiza Ricardiańska

Własność, Specjalizacja, Przedsiębiorczość, Rynek
A.Smith – poziom PKB i PKB per capita mogą rosnąć przy spełnieniu 2 warunków:
1. wykorzystania umiejętności i zdolności ludzi;
2. ustalenia odpowiednich proporcji wykorzystania siły roboczej.
Źródła wzrostu:

1. Wzrost zasobów siły roboczej i kapitału;
2. Wyższa efektywność wynikająca z postępu technicznego;
3. Handel zagraniczny – przenoszenie rynków.

Rozwój jest stanem ciągłego postępu i musi być przyspieszany przez rozszerzanie rynków i wzrost konku-
rencji.
Rozwój gospodarczy – proces poszerzania wolności (A.Sen) – problemem jest ograniczanie możliwości
życiowych
- czy szybkiemu wzrostowi PKB towarzyszą swobody społeczne i polityczne?
- czy nie istnieje dysonans między dochodem na głowę a prawem do życia?
- czy nie istnieją kontrasty grupowe w ramach społeczeństwa?
Rodzaje wolności:

1. Swobody polityczne
2. Możliwości ekonomiczne
3. Możliwości społeczne
4. Gwarancje jawności
5. Zabezpieczenia społeczne

Te same dochody mogą dawać różne korzyści:
- zróżnicowanie osób
- różnice otoczenia
- różnice klimatu społecznego
- zróżnicowanie stosunków międzyludzkich
- dystrybucja w obrębie rodziny
- Wzrost PNB
- Industrializacja
- Postęp techniczny
- Modernizacja życia społecznego

2

Dr hab. Robert Ciborowski, prof. UWB, ©2007

Teoria neoklasyczna
Założenia teoretyczne

→ zagregowana funkcja produkcji (funkcja C-D); TFP (Harrod, Domar, Solow)

Dochody czynników

→ miara produktywności i udziału we wzroście (residual);

Residual – wskaźnik postępu technicznego:

i.

poprawa jakości siły roboczej

ii.

realokacja zasobów z dziedzin o niknij produktywności (rynek);

iii.

ekonomia skali;

iv.

lepsza kombinacja wykorzystywanych czynników produkcji (lepsze warunki działania firm).

Czynniki wzrostu:

i.

wzrost zatrudnienia;

ii.

przechodzenie zatrudnionych do dziedzin o wyższych płacach;

iii.

przechodzenia zatrudnionych z dziedzin niepodatkowych do podatkowych (Tanzi, Nicoletti)

iv.

ekonomia skali;

v.

lepsza jakość zatrudnienia;

vi.

zmniejszenie zakresu zakłóceń rynkowych.

Jak użyteczna jest to metodologia z punktu widzenia krajów słabo rozwiniętych?
Czy istnieją zasadnicze różnice w ścieżkach rozwoju poszczególnych krajów, które należałoby uwzględnić
w analizach?

W.Rostow
- PKB per capita jako cel rozwoju
- stopnie rozwoju

→ możliwości konwergencji

- oszczędności

→ inwestycje → efektywność

Strukturaliści
- ograniczony dostęp do zasobów

→ duża liczba wąskich gardeł w gospodarce

- brak przedsiębiorczości;
- ograniczenia infrastrukturalne;
- dwusektorowość gospodarki;

R.Prebisch
- dwubiegunowość gospodarki światowej;
- niekorzystna sytuacja krajów słabo rozwiniętych;
- powiązania asymetryczne;
- terms of trade;
- międzynarodowy protekcjonizm;
- strategia ISI;

P.Rosenstein – Rodan
- możliwości uruchomienia inwestycji;
- inicjacja wzrostu „jednym skokiem”
- specjalizacja i integracja;
- poszukiwanie przewag komparatywnych;
- interwencjonizm;

R.Nurkse, G.Myrdal
- narastanie biedy jako przeszkoda w akumulacji kapitału;
- niski poziom dochodów realnych;
- niski poziom oszczędności;
- uruchomienie inwestycji infrastrukturalnych (social overhead capital);

3

Dr hab. Robert Ciborowski, prof. UWB, ©2007

A.Hirschmann
- określenie intensywności inwestycyjnej (infrastruktura czy produkcja?)
- linkages;
- wzrost = rozwój
- wzrost niezrównoważony;

A.Lewis
- sektor rolny a sektor przemysłowy;
- jak zwiększyć stopę oszczędności i inwestycji?
- jak podnieść efektywność produkcji?
- umiejętności, wiedza i kwalifikacje człowieka;

Teoria zależności
- kraje słabo rozwinięte są eksploatowane przez kraje wysoko rozwinięte, które dzięki temu utrzymują
zrównoważony wzrost gospodarczy i pozostają bogate.
- bieda w krajach słabo rozwiniętych jest rezultatem stopnia ich integracji w gospodarce światowej.

Trzy modele zależności (M.Todaro):

1. neokolonialnej zależności,
2. błędnego paradygmatu,
3. dualistycznego rozwoju.

Paradygmat niedoskonałej informacji

i.

Problem krajów słabo rozwiniętych wynika z niepełnej informacji

ii.

Kraje słabo rozwinięte nie mogą w odpowiedni sposób adoptować nowych technologii.

iii.

Czy rząd może być remedium na tego typu niedoskonałości?

Model endogeniczny

i.

learning by doing (J.K.Arrow);

ii.

rosnące przychody skali jak źródło wzrostu;

iii.

inwestycje w kapitał ludzki jako źródło akumulacji;

iv.

generowanie nowej wiedzy poprzez inwestycje w B+R;

v.

postęp techniczny i kapitał ludzki determinują rozwój (P.Romer, R.Lucas);

vi.

wiedza poprzez inwestycje w badania prowadzi do wzrostu produktywności krańcowej i wzrostu
dochodu per capita;

Teoria podażowa

i.

Polityka mikroekonomiczna (G.Gilder);

ii.

Przedsiębiorczość;

iii.

Rola państwa jako twórcy środowiska przedsiębiorczego;

iv.

Elastyczność gospodarki;

v.

Denacjonalizacja, deregulacja, contracting-out

vi.

Ograniczenie roli czynników usztywniających rynek;

Teoria Schumpetera

i.

Innowacje indukujące rozwój;

ii.

Cykl koniunkturalny;

iii.

Rola korporacji (monopoli);

iv.

Transformacja gospodarki;

v.

Dominacja elit w rozwoju społecznym;

vi.

Przedsiębiorczość;

vii.

Przedsiębiorstwo innowacyjne;

4

Dr hab. Robert Ciborowski, prof. UWB, ©2007

LITERATURA

1. Barro R., Sala-i-Martin X., Economic Growth, McGraw and Hill New York 1995
2. Bohm-Bawerk E., Kapitał i zysk z kapitału, Gebethner i Wolff 1924

3. Chenery H., Robinson S., Syrquin M. (ed.), Industrialization and Growth, World Bank Research

Publications Oxford UP 1986

4. Cohen D., Bogactwo świata, ubóstwo narodów, Fundacja S.Batorego1997

5. De Soto H., Tajemnica kapitału, Fijorr Publishing 2004

6. Feldstein M., Harioka C., Domestic saving and international capital flows, [w:] Economic Journal

vol.90/1980

7. Garrison R.W., Overconsumption and Forced Saving in the Mises-Hayek Theory of the Business

Cycle, dostępne na: http://www.auburn.edu/~garriro/strigl.htm

8. Gilder G., Bogactwo i ubóstwo, Zysk i s-ka 2001

9. Grossman G.M., Economic Growth: Theory and Evidence, E.Elgar Publishing Brookfield 1996
10. Harrod R., Towards a Dynamic Economics. Some Recent Developments of Economic Theory and

their Application to Policy, Macmillan London 1960

11. Hayek von F., Unemployment and Monetary Policy: Government as Generator of the Business

Cycle, dostępne na: www.libertyfund.org

12. Hirschmann A., Strategy of economic development, Yale UP 1958

13. Hoppe H.H., Demokracja – bóg, który zawiódł, Fijorr Publishing 2006
14. Kirzner I., Entrepreneurial Discovery and the Competitive Market Process: An Austrian Ap-

proach [w:] Journal of Economic Literature, Volume 35, Issue 1 (1997), s.60-85

15. Kradzież a rozwój gospodarczy, Arwil 2006
16. Landes D., Bogactwo i nędza narodów, Muza 2005

17. Lucas R., On the Mechanism of Economic Development, „Journal of Monetary Economics” 1988,

vol. 22

18. Maddison A., Dynamic Forces in Capitalist Development, Oxford UP 1991

19. Malthus T., Prawo ludności, Jirafa Roja 2007
20. Mises von L., Ludzkie działanie, Fundacja Misesa 2007

21. Phelps E.S., The New View of Investment. A Neoclassical Analysis, „Quarterly Journal of Eco-

nomics”, 1963, vol. 4

22. Ricardo D., Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, Gebethner i Wolff 1919

23. Robinson J., Akumulacja kapitału, PWE Warszawa 1958

24. Romer P., Increasing Returns and Long-Run Growth „Journal of Political Economy” 1986, vol. 94
25. Rosenstein – Rodan R., Uwagi o teorii “wielkiego pchnięcia”, [w:] Ekonomista, 2/1959, s.359

26. Rostow W., The stages of economic growth. A non-comunist manifesto, Cambridge UP 1960

27. Rothbard M., O nową wolność: manifest libertariański, Volumen 2004
28. Schumpeter J.A., The Theory of Economic Development, Galaxy Book New York 1932

29. Sen A., Rozwój i wolność, Zysk i s-ka 2002

30. Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, PWN 2007
31. Solow R., Technical Change and the Aggregate Production Function „Review of Economics and

Statistics” 1957, August

32. Todaro M., Economic development In the Third World, New York 1991

33. Weaver H.G., O głównej przyczynie rozwoju ludzkości, Fijorr Publishing 1997

34. Wolff E.N., The Productivity Slowdown: The Culprit at Last ? Follow - Up on Hulten and Wolff

„American Economic Review” 1996, vol. 86, nr 12