Antonio Gramsci

Najpierw odnowa partii

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Antonio Gramsci – Najpierw odnowa partii (1920 rok)

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

– 2 –

www.skfm­uw.w.pl

Artykuł  Antonio  Gramsciego  „Najpierw odnowa 
partii” ukazał się bez podpisu w piśmie „L'Ordine 
Nuovo”   I,   nr   35   z   24­31   stycznia   1920   r.,   w 
rubryce „Tydzień w polityce”.

Podstawa niniejszego wydania: Antonio Gramsci, 
„Pisma wybrane”, tom 1, wyd. Książka i Wiedza, 
Warszawa 1961.

Tłumaczenie   z   języka   włoskiego:   Barbara 
Sieroszewska.

Antonio Gramsci – Najpierw odnowa partii (1920 rok)

Partia   Socjalistyczna   jest   partią   robotników   i   biednych   chłopów.   Powstała   ona   na   gruncie 

demokracji   liberalnej   (na   gruncie   konkurencji   politycznej,   będącej   odbiciem   procesu   rozwoju 
kapitalistycznego) jako jedna z sił społecznych dążących do stworzenia sobie bazy dla objęcia rządów i 
zdobycia władzy w państwie po to, aby obrócić tę władzę na własną korzyść. Zadanie partii polega na 
zorganizowaniu robotników i biednych chłopów w klasę panującą, na badaniu i tworzeniu warunków 
sprzyjających zaprowadzeniu demokracji proletariackiej.

Włoska Partia Socjalistyczna potrafiła spełnić najłatwiejszą i najbardziej elementarną część jej 

historycznego zadania. Udało jej się poruszyć masy aż do ich najgłębszych warstw, udało się jej skupić 
uwagę ludu pracującego na programie rewolucji i państwa robotniczego, udało się jej stworzyć aparat 
rządowy obejmujący trzy miliony obywateli, który – w razie skonsolidowania się i zmaterializowania w 
postaci trwałych instytucji rewolucyjnych – wystarczyłby do zdobycia władzy państwowej. Ale Partii 
Socjalistycznej nie powiodło się spełnienie najważniejszych części jej historycznego zadania: nie udało 
jej się nadać trwałych i mocnych form aparatowi, który potrafiła stworzyć dzięki poruszeniu mas. Nie 
potrafiła iść naprzód, tym samym więc popadła w kryzys, w letarg. Stworzony w celu zdobycia władzy, 
pomyślany jako skupienie sił bojowych gotowych do bitwy, aparat rządowy Partii Socjalistycznej kruszy 
się i rozprzęga.  Partia z każdym dniem traci  kontakt  z rozkołysanymi  szerokimi  masami. Następują 
ważne   wydarzenia,   a   partia   nie   bierze   w   nich   udziału;   kraj   wstrząsany   jest   dreszczem   gorączki, 
rozkładowe   siły   demokracji   burżuazyjnej   i   ustroju   kapitalistycznego   nie   zaprzestają   swego 
nieubłaganego, bezlitosnego działania, a partia nie interweniuje, nie oświeca szerokich mas robotniczych 
i   chłopskich,   nie   usprawiedliwia   ani  tego,   co   robi,   ani  tego,   czego   nie   robi,   nie   rzuca   haseł,   które 
uspokoiłyby   niecierpliwość   i   powstrzymały   demoralizację,   które   utrzymałyby   zwartość   w   szeregach 
armii   robotniczej   i   chłopskiej.   Partia,   która   stała   się   największą   historyczną   siłą   narodu   włoskiego, 
popadła w kryzys infantylizmu politycznego i jest dzisiaj najsłabszym elementem społecznym narodu 
włoskiego.   Nic   dziwnego,   że  w   tak   sprzyjających   warunkach   bakcyle   rozbicia   sił   rewolucyjnych   – 
oportunistyczny   i   reformistyczny   nihilizm   oraz   pseudorewolucyjna   frazeologia   anarchistyczna   (dwa 
aspekty tendencji drobnomieszczańskiej) – mnożą się i rozwijają z ogromną szybkością.

Międzynarodowe i narodowe warunki rewolucji proletariackiej coraz jaśniej i wyraźniej rysują się 

i   konsolidują.   I   oto   właśnie   w   momencie,   który   mógłby   być   momentem   decydującym,   Partia 
Socjalistyczna – najpotężniejsze narzędzie włoskiej rewolucji proletariackiej – rozpada się, atakowana i 
usidlana podstępnie przez parlamentarnych  politykierów i funkcjonariuszy  Konfederacji  Pracy,  przez 
osobników domagających się władzy przedstawicielskiej, mimo że nie ma ona poważnej i konkretnej 
podstawy, mimo że opiera się ona na nieporozumieniu, na braku ciągłości działania i na tchórzostwie 
umysłowym, które cechują zarówno robotników, jak i wszystkich pozostałych Włochów. A ze strony 
komunistów,   ze   strony   rewolucjonistów,   ze   strony   ośrodków   kierowniczych   mianowanych   przez 
rewolucyjną większość nie widać żadnych prób wspólnej akcji, która by położyła tamę temu rozkładowi, 
uzdrowiła partię, dopomogła jej odzyskać zwartość wewnętrzną, która wdrożyłaby ją jako jedną z sekcji 
III  Międzynarodówki  w światowy  system  sił  rewolucyjnych  rzeczywiście  dążących  do realizacji  tez 
komunizmu.

Siła oporu bloku imperialistycznego, który zdołał podporządkować świat kilku kasom pancernym, 

została złamana i rozproszona dzięki militarnym zwycięstwom robotniczego państwa rosyjskiego. System 
międzynarodowej   rewolucji   proletariackiej,   utwierdzony   przez   istnienie   robotniczego   państwa 
rosyjskiego i jego rozwój jako potęgi światowej, posiada dzisiaj armię dwu milionów bagnetów, armię 
pełną   bojowego   zapału,   bo   zwycięską   i   świadomą   tego,   że   jest   bohaterką   historii   współczesnej. 
Zwycięstwa   i   postępy   armii   III   Międzynarodówki   wstrząsają   podstawami   ustroju   kapitalistycznego, 
przyspieszają   proces   rozkładu   państw   burżuazyjnych,   zaostrzają   konflikty   w   łonie   demokracji 
zachodnich. Anglicy niepokoją się o Indie, Turcję, Persję, Afganistan i Chiny, w których mnożą się 

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

– 3 –

www.skfm­uw.w.pl

Antonio Gramsci – Najpierw odnowa partii (1920 rok)

ogniska rewolty, i przy pomocy lekkiej presji zmuszają Clemenceau do usunięcia się z areny politycznej. 
Upadek antybolszewickiego straszaka ujawnia natychmiast pęknięcia w reakcyjnym bloku francuskim i 
zapoczątkowuje   rozprzężenie   państwa   politycznego.   W   ruchu   robotniczym   natomiast   wzmagają   się 
tendencje nieprzejednania komunistycznego. Zagadnienie rosyjskie powoduje ścieranie się oportunizmu 
Lloyd George'a z nieprzejednanym  kontrrewolucjonizmem  Winstona Churchilla,  ale teren brytyjskiej 
demokracji, to znakomite niegdyś pole działania dla radykalnej demagogii Lloyd George'a, zmienił się 
zupełnie. Struktura angielskiej klasy robotniczej rozwija się nadal, powoli, ale niezawodnie, ku wyższym 
formom.   Robotnicy   chcą   brać   częstszy   i   bardziej   bezpośredni   udział   w   dyskutowaniu   programów 
działania, kongresy trade­unionów odbywają się coraz częściej i głos ich rozbrzmiewa coraz skuteczniej. 
Stałe biuro kongresów związków zawodowych przechodzi z rąk labourzystowskiej grupy parlamentarnej 
w  ręce  centralnego   komitetu   robotniczego.   W  Niemczech   rząd   Scheidemanna   chwieje   się,   odczuwa 
absolutny brak poparcia ze strony ludu, biały terror szaleje; robotnicy­komuniści i niezależni odzyskali 
pewną swobodę ruchów i coraz bardziej szerzy się przekonanie, że jedynie dyktatura proletariatu może 
ocalić naród niemiecki  od ruiny gospodarczej  i od militarystycznej reakcji. Międzynarodowy system 
kontrrewolucyjny  rozprzęga się wobec narastających sprzeczności  wewnętrznych  w łonie demokracji 
burżuazyjnej   i   gospodarki   kapitalistycznej   oraz   w   związku   z   gigantycznymi   przedsięwzięciami 
proletariatu rosyjskiego. Włoskie państwo burżuazyjne chwieje się pod uderzeniami potężnych strajków 
w instytucjach użyteczności publicznej oraz na skutek oszukańczego i kompromitującego bankructwa 
polityki   zagranicznej   i   wewnętrznej.   Wystarczające   i   niezbędne   warunki   do   realizacji   rewolucji 
proletariackiej istnieją już zarówno na terenie międzynarodowym, jak i w kraju. Tymczasem zaś Partia 
Socjalistyczna traci wpływy i nie wypełnia swojej historycznej misji. Partia agitatorów, partia negacji, 
partia nieprzejednanych w sprawach taktyki ogólnej, partia apostołów teorii elementarnych nie potrafi 
zorganizować rozkołysanych wielkich mas, nie potrafi wypełnić minut i dni, nie potrafi znaleźć takiego 
pola działania, które zapewniałoby jej trwały, nieprzerwany kontakt z szerokimi masami. Nie potrafi 
osiągnąć własnej wewnętrznej zwartości, nie dysponuje żadną dyscypliną teoretyczną i praktyczną, która 
pozwoliłaby   jej   pozostawać   zawsze   w   zgodzie   z   proletariacką   rzeczywistością   narodową   i 
międzynarodową – aby nad nią panować, aby kontrolować wydarzenia i nie dać się przez nie zaskoczyć i 
zmiażdżyć.

Partia rewolucyjnych robotników i chłopów pozwala na to, by stała armia rewolucji, jaką stanowią 

robotnicze związki zawodowe, pozostawała pod kontrolą oportunistów, którzy manewrują nimi wedle 
swego uznania i systematycznie sabotują każdą akcję rewolucyjną. Stanowią oni partię w partii, i to partię 
silniejszą, jako że są panami ośrodków ruchu w ciele klasy robotniczej. Dwa strajki, które mogły być dla 
państwa zabójcze, zostały rozbite i pozostawiły za sobą smugi oskarżeń i polemicznych napaści ze strony 
anarchistów, przy czym partia nie miała tu nic do powiedzenia, zgodnie ze zramolałą i wyświechtaną 
metodą   jeszcze  bardziej  starej   i  wyświechtanej   II  Międzynarodówki,   opartą   na rozróżnieniu   między 
strajkiem  ekonomicznym  a strajkiem  politycznym.  Tak więc podczas gdy państwo przeżywało  ostry 
kryzys,   podczas   gdy   uzbrojona   i   pełna   nienawiści   burżuazja   mogła   lada   chwila   wszcząć   ofensywę 
przeciwko klasie robotniczej, podczas gdy zagrażał zamach wojskowy – robotnicze ośrodki rewolucyjne 
były   pozostawione   samym   sobie,   pozbawione   ogólnych   wytycznych.   Klasa   robotnicza,   zamknięta   i 
uwięziona w systemie nieprzekraczalnych przegródek, zagubiona, rozczarowana, wystawiona została na 
wszelkiego rodzaju pokusy anarchistyczne.

Czy   jesteśmy   zniechęceni   i   zdemoralizowani?   Nie.   Trzeba   jednak   spojrzeć   w   oczy   nagiej 

prawdzie,  trzeba  ukazać jasno  sytuację,  która może i musi  ulec zmianie.  Partia Socjalistyczna  musi 
odnowić się, jeśli nie chce być pochłonięta i zgnieciona przez nurt nadchodzących wydarzeń. Musi się 
odrodzić, gdyż jej klęska oznaczałaby klęskę rewolucji. Partia Socjalistyczna musi stać się na serio jedną 
z   sekcji   III   Międzynarodówki,   musi   zacząć   realizować   jej   tezy   w   swym   łonie,   w   łonie   spójni 

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

– 4 –

www.skfm­uw.w.pl

Antonio Gramsci – Najpierw odnowa partii (1920 rok)

zorganizowanych robotników. Zorganizowane masy muszą stać się panami swoich organów walki, muszą 
„zorganizować się w klasę kierowniczą” przede wszystkim na terenie swoich własnych instytucji, muszą 
zespolić   się   z   partią   socjalistyczną.   Robotnicy­komuniści,   rewolucjoniści   świadomi   olbrzymiej 
odpowiedzialności,  którą nakłada  na nich obecny  okres, muszą dokonać odnowy  partii, nadać partii 
wyraźny kształt i wyraźny kierunek. Nie mogą dopuścić, aby drobnomieszczańscy oportuniści zepchnęli 
ją do poziomu wielu innych partii istniejących w kraju Poliszynela.

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

– 5 –

www.skfm­uw.w.pl