MAY GRETHE LERUM

OWOC ZIMY

ROZDZIAŁ I

Lyster, listopad 1708

Oddech czteroletniej dziewczynki był urywany i ledwo dosłyszalny. Siedzący

obok niej młody mężczyzna miał twarz pooraną głębokimi bruzdami, a pod oczyma sine

worki.

Czuwał już trzecią noc.

Na podłodze u stóp mężczyzny spało drugie dziecko. Był to chłopczyk, trochę

mniejszy niż chora dziewczynka w łóżku.

- Dobry Panie Boże, nie pozwól, żeby ona umarła! Nie daj jej odejść z mego

życia...

Powtarzał te swoje modły bliski rozpaczy i czuł, że wraz z nimi kieruje ku niebu

jeszcze jedną myśl.

Nie zabieraj mi ich.

Ani małej Amelii, ani jej matki!

Marja, jego ukochana, cieszy się przecież dobrym zdrowiem. W każdym razie jej

ciału nic nie dolega. Jest młode, silne i pełne życia, żadna kobieta nie może się z nią

równać, zawsze ją za to podziwiał. Marja nigdy się też nie wzbrania przed ciężką pracą.

Co innego dręczy jego ukochaną żonę. To coś nieuchwytnego, niedobrego, czego

nie potrafił zrozumieć. Czasami wydawało mu się, że dojrzewa w niej od dawna jakiś

bolesny wrzód. Rozrastało się to w niej przez wszystkie lata po ślubie. Zajmowało coraz

więcej miejsca w jej sercu, usuwało wszystko inne, do czego kobiety zwykle przywiązują

wagę.

Dzisiejszego wieczoru też nie ma jej w domu.

Karl nie umiał Marji tego wybaczyć.

Jaka matka odejdzie od swego dziecka w taką noc, kiedy maleństwo złożone

chorobą walczy o życie i być może nie doczeka rana?

- Polegam na tobie, mój kochany - powiedziała Maryjka. - Kto troskliwiej niż ty

potrafiłby się nią zaopiekować, kto zrobi to lepiej niż własny ojciec? Wiesz przecież, że

ona kocha cię bardziej niż mnie...

Potem pogłaskała go po policzku i z lekkim uśmiechem zamknęła za sobą drzwi.

U dzwonnika miało się odbyć spotkanie w sprawie szkoły. Wybierało się tam wiele

najznakomitszych osób ze wsi. Żona lensmana i małżonka wikarego, córki pisarza i

bratanica wójta... i, jakżeby inaczej, Marja Oppdal.

Znał żonę zbyt dobrze, by sądzić, że idzie tam zbierać resztki z pańskiego stołu.

To nie Marja, poza tym powodziło im się ostatnio bardzo dobrze. W każdym razie od

czasu, gdy Gjertrud osiągnęła taką wysoką pozycję. Matka Marji wyszła mianowicie w

ubiegłym roku za mąż za pułkownika z Enkesetet. Marja radowała się w imieniu matki

do tego stopnia, że niekiedy pułkownik częściej posyłał spojrzenia jej niż swej świeżo

poślubionej żonie. Przed laty ożenił się z bogatą wdową po właścicielu ziemskim

Haraldzie Hanssonie, który był też wojskowym wysokiej rangi. Tworzyli znakomitą parę.

Ona posiadała pieniądze i ziemię, on natomiast budzący szacunek tytuł. Teraz, po śmierci

pierwszej małżonki, gdy pułkownik uznał, że życie jest zbyt samotne, gdy się go z nikim

nie dzieli, wszystkie dobra przypadły w części również matce Maryjki. Maryjka dostała

ponadto spadek po Kari i Olem - Miedziaku. Także nie do pogardzenia, zwłaszcza że w

domu tego ostatniego znaleziono nie tylko miedziaki... Świat dowiedział się w końcu, co

Ole posiadał.

Karl westchnął. Dziecko spało, ale nie tym zdrowym, spokojnym snem, który daje

siły. Mała rzucała się na łóżku, jej twarzyczka była rozpalona i wilgotna. Gorączka

trawiła drobne ciałko. Dziecko miało wielkie czerwone plamy na skórze.

- Czerwona gorączka - orzekła Marja i sądziła widocznie, że nazwanie

nieszczęścia uspokoi Karla. On jednak wiedział, że ta zaraza uśmierca wiele dzieci. Poza

tym to właśnie zaraza, zagraża więc również małemu synkowi.

- Choroba nie zabija zdrowych, silnych i sytych dzieci. Tylko te najsłabsze -

oznajmiła Marja. Ona wiedziała takie rzeczy, ale Karl czuł bolesny skurcz w żołądku,

widząc jej obojętny uśmiech.

Dzieci są w niebezpieczeństwie!

Ona tymczasem siedzi sobie u żony dzwonnika i rozprawia o upadku obyczajów

wśród biedoty. Marja, która sama jest przecież także dzieckiem biednych ludzi!

Karl zacisnął zęby i oparł głowę o krawędź łóżka, które sam z takim zapałem

zrobił przed ślubem. Łóżko Maryjki. Jego łóżko.

Karl musiał przyznać, że małżeństwo nie było takie, jak się spodziewał.

Łóżko także nie.

Miało mieć okrągłe pozłacane kule we wszystkich rogach, ale nigdy nie udało mu

się ich zrobić, martwił się tym.

Karl nie odważył się zasnąć, zmuszał się, by siedzieć w tej niewygodnej pozycji

na podłodze u boku córeczki. Chłopczyk spał spokojnie na kocu w pobliżu gasnącego

ognia. Odgłos jego miarowego oddechu sprawiał, że urywane, krótkie westchnienia małej

wydawały się jeszcze bardziej przerażające. Karl zmarzł. Otulił synka narzutą i wełnianą

kołdrą nakrył ramiona chorej. Ona jednak natychmiast ją odrzuciła.

Po chwili wstał, włożył gruby korzeń do murowanego kominka w rogu izby,

bliżej drzwi. Posypały się iskry, gdy płomień ogarnął suche drewno.

Karl powiesił kociołek z wodą nad ogniem. Zagotuje się, nim nadejdzie noc. Miał

nadzieję, że Maryjka będzie już wtedy w domu, chociaż często po takich spotkaniach

spała u którejś ze swoich przyjaciółek. Na przykład u dziewczyny z Dosen albo nawet u

lensmanostwa.

Od jakiegoś czasu Maryjkę serdecznie witano w najlepszych domach. Karl dobrze

wiedział, dlaczego. Była mądrą, a przy tym wyjątkowo piękną kobietą, z tymi czarnymi

włosami i intensywnie niebieskimi oczyma. Talię miała szczupłą, nikt nie chciał wierzyć,

że urodziła bliźnięta. Jej wargi zdawały się żyć własnym życiem. Niezwykle ruchliwe,

czerwone; słowa, które z nich płynęły, zawsze były stanowcze, celne, dowcipne...

Karl rozumiał, dlaczego ludzie ją kochają.

On przecież także ją kocha.

Dręczyło go jednak coraz bardziej, że żona swoim niezwykłym zachowaniem

wystawia go na pośmiewisko. Musiał znosić coraz więcej złośliwości ze strony kolegów i

krewnych. Nazywano go Karl - Saganek albo jeszcze gorzej, Marja - Karl.

Tego rodzaju przezwiska nadawano zazwyczaj tylko słabym, safandułowatym

mężom, którym żony musiały urządzać życie.

Karl nie chciał być jednym z nich.

Karl chciał być mężczyzną, dbać o swoją rodzinę.

Mimo to siedział tutaj, na podłodze ich malej chaty, trzymając w swojej dużej

dłoni drobną rączkę chorego dziecka. To on szeptał pocieszające słowa, kiedy córeczka

zrywała się w gorączce i krzyczała przerażona jakimiś sennymi koszmarami. To on

zwilżał jej wargi, on podawał chłodną wodę ze źródła lub gorące mleko do picia, kiedy

choroba na zmianę wywoływała dreszcze lub rozpalała ciało gorączką.

I Maryjka z pewnością uśmiechnie się do niego, gdy wróci do domu. Powie, że

sprawił się dzielnie.

Jeśli w ogóle wróci...

Złe myśli wysysały siły życiowe z Karla, ponure diabełki podejrzliwości kąsały

jego serce.

Bo gdyby tak nie poszła na spotkanie kobiet?

Gdyby teraz nie dzieliła posłania z kuzynką karczmarza lub młodą żoną

wikarego?

Co by to było, gdyby jakiś inny mężczyzna...?

Karl roztrząsał te pełne goryczy myśli, czuł, jak zapadają w jego umysł i serce, by

tam pozostać. Niepocieszony spoglądał na własne chude ciało. Nie potrzebował lustra, by

wiedzieć, że nie jest mężczyzną, za którym dziewczyny biegałyby gromadą. Nie był ani

księciem, ani wielkim uwodzicielem, miał włosy w nieokreślonym kolorze szaroblond,

które tylko latem stawały się złociste i zdumiewająco jasne. Był tak chudy, że większość

ludzi nie doceniała siły jego mięśni, które wyćwiczył sobie podczas ciężkiej pracy.

Próbował kiedyś zapuścić brodę, ale mimo iż miał dwadzieścia cztery lata, na brodzie

wyrastało mu zaledwie kilka kępek włosów, które z trudem mogły przypominać męski

zarost.

Ubierał się skromnie. Używał prostych słów. Może i myśli miał proste? Nic

dziwnego, że Maryjkę pociągali mężczyźni podobni do niej.

Karl wyprostował plecy, mimo rozgoryczenia na jego wargach pojawił się blady

uśmiech.

We wsi nikt nie dorównuje Maryjce.

Nawet gospodarz z Flahammar z całym swoim bogactwem. Ani sam proboszcz

parafii, ów dumny i władczy Revelin!

Jeśli o tego ostatniego chodzi, Karl mógł się czuć spokojny, nie musiał obawiać

się konkurencji. Bo podczas gdy inni znakomici mieszkańcy wsi wprost spijali słowa z

ust Marji niczym miód, to Revelin nigdy nie należał do dworu jego żony. Wprost

przeciwnie, parę lat temu upomniał ją z ambony za zbyt swobodne zachowanie wobec

mężczyzn. Mówił o obowiązkach służącej, o zuchwałości i Bożym gniewie wobec tych,

którzy nie znają swego miejsca. Karl obawiał się jednak, że nie przypadkiem dary

dziękczynne i ofiary na kościół tak dramatycznie zmalały tamtego roku. Revelin już

nigdy więcej nie odważył się zaczepić Maryjki. Miała zbyt silnych przyjaciół. Karl był z

tego dumny, choć zarazem przenikał go lęk.

Co właściwie nosi w myślach ta jego ciemnowłosa, tajemnicza żona? Czy nie

wystarczy jej, że jest matką i gospodynią na Oppdal? Czy nie dość jej, że on trudzi się

dzień i noc, by zapewnić byt swojej rodzinie i zdobyć jeszcze coś więcej? Czyż nie

powinno jej to radować?

Nie.

Karl musiał się z tym pogodzić.

Dla Maryjki to wszystko za mało.

Czego ona pragnie? Gwiazdki z nieba?

Marja zabrała glos z taką swobodą, jakby przemawiała do swoich małych dzieci, a

nie do najznakomitszych kobiet w okolicy.

- Zatem jesteśmy zgodne, że należy wysłać pismo do wiejskiego tingu.

Sporządzimy odpowiedni dokument, wyjaśnimy, o co nam chodzi. Mamy jasne plany,

mamy odpowiednie pomieszczenie, a dzięki trzem z was również pieniądze na

działalność przez pierwszy rok. Revelin nie może zgłosić żadnych zastrzeżeń!

Kobiety kiwały głowami. Ich piękne, sztywne czepki poruszały się przy tym

dostojnie. Dwie z zebranych nosiły nawet kapelusze, podobnie jak to czynią damy w

Christianii. Sama Marja była ubrana dość skromnie, ale przecież koronki przy

mankietach nie ozdabiają strojów zwykłych żon dzierżawców. Te koronki właśnie bu-

dziły zainteresowanie pozostałych kobiet, które szeptały do siebie: no tak, ona jest

naprawdę wyjątkowa, ta Marja z Oppdal. Musi pochodzić z lepszego rodu, niż nam się

wydaje... Nie przypadkiem jej matka wyszła za mąż za pułkownika, tego przystojnego

starszego wdowca.

Pochodzenie Marji było stałym tematem tego rodzaju spotkań, roztrząsanym pod

jej nieobecność. Kobiety zbierały informacje, odnajdywały jakieś małe fragmenty, z

których starały się odtworzyć pełny obraz, albo same wymyślały brakujące elementy i

łączyły je razem. Powstawały z tego pełne tajemnic historie, które ubarwiały nudną

codzienność. W końcu przeszłość Marji stała się dla nich niemal całkiem oczywista,

przestały jej więc zadawać jakiekolwiek pytania. Zresztą ona zawsze odpowiadała jakby

trochę skrępowana, spuszczając wzrok, kobiety mogły się jedynie domyślać żalu w jej

pięknych oczach.

Z pewnością właściwie odtwarzały jej historię. Marja była wyjątkową osobą. To

prawdziwa dama.

Może pochodzi z Rosendal, może z rodziny jakichś baronów? Niekiedy jest

trochę zbyt ożywiona, czasem wypowiada się zbyt swobodnie, a innym razem wydaje się

trochę za sprytna. A może we wczesnej młodości przeżyła jakieś głośne miłosne

przygody... Teraz jednak nikt nie mógł nic zarzucić jej cnocie. Żartowała ze wszystkimi,

również z mężami zebranych tu pań, ale nigdy nie przekraczała granic. Kobiety nie

obawiały się niczego z jej strony. Czasem tylko wypowiadała się może zbyt śmiało i

uczenie.

Tak jak teraz.

- Moje panie, nie możemy siedzieć spokojnie i patrzeć, jak nasi synowie i córki

dorastają bez szansy zdobycia lepszej pozycji w świecie. Wasze dzieci są najlepiej

sytuowane we wsi, ale wiele z nich nie potrafi napisać nic poza własnym imieniem i

nazwiskiem! Jak potoczy się ich dorosłe życie, skoro nie będą w stanie sporządzić

umowy ani kontraktu? Tak jest, będą uzależnione od innych, umiejących pisać. A tego

rodzaju zależność, moje panie, nie jest czymś, co człowiekowi służy. Zwłaszcza teraz, w

tych czasach wojen i niepokojów...

Panie kiwały głowami i podnosiły do ust najpiękniejsze małe filiżanki Dosenów.

Wiele z nich śmiertelnie się bało dotknąć tej pochodzącej z dalekiego świata kruchej

porcelany. Która by się jednak przyznała, że to dla niej zupełnie obce przedmioty? I która

by powiedziała, że kawa, którą im podano, jest kwaśna i smakuje dziwnie?

Każda chciała wydać się elegancka.

Również Marja znajdowała się wśród tych, które nie krzywiły się ani trochę,

czując cierpki smak modnego napoju.

Ona zresztą pijała kawę i przedtem...

Kobiety wysłały list najpierw do pisarza, prosząc, by odczytał go na tingu. Pisarz

uniósł brwi, ponieważ jednak jego żona i córka znajdowały się w gronie osób, które list

podpisały, nie mógł po prostu schować papieru do szuflady i zapomnieć o nim. Z

rosnącym zdumieniem odczytywał ładne, równe pismo.

Kobiety proszą o szkołę!

Kobiety chcą, by ich dzieci uczyły się pisać i czytać. Chcą, by ich dzieci

poznawały nowe wynalazki i miały pojęcie o świecie. Chcą też, by do szkoły chodziły

również dziewczęta. Przez całe trzydzieści tygodni w roku!

Stary pisarz potrząsał z wolna głową.

Ta myśl nie mieściła mu się w głowie. To coś zupełnie nowego, coś, co łamie,

wywraca na nice stare zwyczaje.

Nauka czytania jest z pewnością bardzo pożyteczna, ale przecież nie

przeznaczona dla wszystkich. A katechizmu nawet nie umiejące czytać dzieci

komorników i tak się nauczą u dzwonnika. Trzeba jednak przyznać, że teraz, kiedy syn

pastora wyjechał do Kopenhagi, nauki odbywały się nieregularnie, nawet sam dzwonnik

nie traktował już tego tak poważnie. Cóż począć, wiek. A teraz ta prośba od kobiet, z

którymi należy się liczyć.

Jego własna małżonka, córka.

I wszystkie pozostałe, one też mają wiele do powiedzenia. Część z nich zarządza

własnymi gospodarstwami.

Pisarz wiedział, że tego listu nie można odłożyć na bok. Musi go przedstawić na

tingu.

A któż inny, jak nie synowie i mężowie tych kobiet tam zasiadają?

Pisarz westchnął, pociągnął spory łyk z aptecznej butelki stojącej na biurku.

Poczuł, że ogarnia go rozkoszne ciepło.

Raz jeszcze przeczytał list, rozpoznał charakter pisma jako należący do jednej z

podpisanych.

Marja Oppdal.

To ona stoi za tym wszystkim.

Żona dzierżawcy, nowa, która nie wiadomo skąd się wzięła w tej okolicy, wróbel

pośród łabędzi, które również postawiły swoje znaki na tym papierze.

Nie, nie wróbel. Raczej drapieżny ptak. Ale piękny, tego nikt nie może jej

odmówić. Z pewnością przyzwyczajona do lepszych warunków. Stara się teraz zapewnić

je sobie i rodzinie.

Nie mógł tylko zrozumieć, dlaczego wyszła za mąż za kogoś tak przeciętnego jak

ten Karl Oppdal, który niczym się nie wyróżnia i na którego nikt nie zwróciłby uwagi.

Pieniędzy zresztą też nie miał. Ale dzieci przyszły na świat dziwnie szybko po ślubie...

Widocznie Marja znajdowała się w kłopotach.

Teraz musi tego żałować, skoro przynajmniej połowa mężczyzn ze wsi gotowa

jest paść na kolana na najmniejszy znak z jej strony. Teraz mogłaby mieć każdego, kogo

tylko by zapragnęła. A po tym jak matka wyszła tak dobrze za mąż, nikt by nie zwracał

uwagi na to, że panna nie ma posagu.

Pisarz odłożył list na stół. Oliwa w lampie się kończyła, płomyk był coraz

słabszy. Zdmuchnął go, by oszczędzić mu powolnego konania. Potem wszedł do izby,

gdzie czekała na niego żona.

- Jeszcze więcej nauki? Co tydzień? Przez całą zimę? Marja, przecież to

niemożliwe! To czyste szaleństwo! Również dzieci biedoty, które powinny się raczej

nauczyć, jak prowadzić pług, niż wypisywać litery! Co im zresztą z tego przyjdzie? Czy

najedzą się tymi literami?

Marja uśmiechała się tylko na te grzmiące słowa.

Wcale jej nie martwiło to, co mówi szwagier.

- Tak, tak, Ingebrikt, nie strasz mnie już więcej. Czy naprawdę nie chciałbyś, by

twoje rodzone dzieci były szanowanymi mieszkańcami tej pięknej wsi? Czy nie chcesz,

by mówiono, że synowie i córki Ingebrikta to mądrzy ludzie, których nie można

oszukać? Sam przecież prowadzisz własne przedsiębiorstwo... Czy nigdy nie chciałeś

móc osobiście przeczytać królewskiego listu lub zajrzeć do ksiąg pisarza?

Mężczyzna grzmiał nadal, ona jednak widziała, że zdobyła przewagę. Ale nagle

tamten znalazł nowe argumenty.

- Owszem, owszem, może to coś pożytecznego dla mężczyzny, nie przeczę. Ale

baby i dzieciaki? Nie, to rozrzutność. A jakie nieposłuszne się staną, kiedy uwierzą, że

mają coś w głowie!

- Dzieci kiedyś dorosną, a baby niejednego mężczyznę wyprowadziły z biedy -

odparła Marja cicho.

Mężczyzna mówił dalej, chodząc wokół stołu w najlepszej izbie, dokąd Marja

wkroczyła i usiadła na krześle. Minęło sporo czasu od tamtej chwili, kiedy jej mąż stał

tutaj z czapką w ręce i prosił swego brata o mleko dla maleńkich dzieci. Całe morze

czasu dzieliło ich od tamtych wydarzeń. Może Ingebrikt o tym zapomniał. Marja nie

zapomniała.

- Revelinowi się to z pewnością nie spodoba - rzekł w końcu szwagier, jakby to

był najważniejszy argument.

Marja starannie ukryła groźne błyski, które pojawiały się w jej oczach zawsze,

gdy ktoś wymówił w jej obecności nazwisko pastora.

- Może i tak będzie. Ale nie damy mu wyboru, gdy ty i inni bogaci ze wsi poprą

projekt.

Mówiła dalej, prawie szeptem:

- Wiesz dobrze, że w wielu okolicznych dworach są rzeczy, które Revelinowi by

się nie podobały. Gdyby wszystkie tajemnice zostały ujawnione... wtedy...

Ingebrikt drgnął. Wiedział, co Marja ma na myśli. Do - skoczył do drzwi,

przestraszony, że ktoś może usłyszeć.

- Ty znasz drogi, którymi skrada się lis, Marjo Oppdal. Biedny brat, któremu

trafiła się taka żona... Ale wiem, co czyni cię taką pyskatą i żądną władzy...

- No, no, ostrożnie, szwagrze. Nie jest takie pewne, czy ci się opłaci mnie

obrażać. No więc, jak będzie? Albo, ściślej biorąc, ile?

Mężczyzna pochylił się do niej, ogromną dłoń położył na blacie stołu.

- Ani szylinga, moja droga. Ani grosza! Powinnaś być zadowolona, że wymusiłaś

na mnie poparcie. Nie będę występował przeciwko twojej szalonej idei, ale na tym

koniec!

Marja zrozumiała, że nie wyciśnie z niego nic więcej. Zresztą, szczerze

powiedziawszy, niczego więcej nie oczekiwała. Najważniejsze teraz to rozpocząć nau-

czanie, potem reszta ułoży się sama.

Marja zamierzała doprowadzić do otwarcia szkoły dla wiejskich dzieci.

Prowadzone u pastora czytanie Biblii i nauka katechizmu będą w razie konieczności

częścią szkolnego programu. Poza tym jednak dzieci powinny uczyć się czytać, powinny

się też dowiedzieć czegoś więcej o świecie znajdującym się za fiordami i górami. Marja

bardzo dobrze pamiętała własną tęsknotę za wiedzą, pamiętała też, z jakim

zainteresowaniem słuchała historii Olego, czekała na nie tak samo jak na kawałki cukru,

które zwykle przywoził do Meisterplassen. Zdawała sobie również sprawę z tego, jaką

władzę posiadają ci wszyscy, którzy potrafią wyrażać swoje myśli i poglądy na papierze.

Ci, którzy rozumieją trudne słowa, używane tylko w piśmie, nigdy w mowie.

Do kogoś, kto umie czytać, wolność podchodzi bliżej. Do takich ludzie pokroju

Revelina nie mogą przychodzić w swoich czarnych pelerynach i stawiać im żądań ani

ciskać przekleństw z wysokich ambon. Ludzie, którzy sami umieją czytać, znajdą

właściwe słowa w czarnej księdze. Sami odkryją prawdę. Będą też mogli ujawnić

sztuczki pastorów. Marja marzyła o nowych czasach. O epoce, gdy żaden ubrany na

czarno sługa Boży nie będzie mógł upokarzać ludzi i odbierać im wszystkiego, co

posiadają.

Tak jak Revelin postąpił wobec jej matki. Wobec jej nieznanej, lecz ukochanej

mamy. Marja zacisnęła zęby, myśląc o zdradzie. Pożegnała się z Ingebriktem, który

sprawiał wrażenie rozczarowanego, że bratowa nie chce zjeść kolacji z jego rodziną. W

drodze do domu miała wiele czasu na myślenie, szła wolno po zamarzniętej, uśpionej

ziemi.

Mama, mama.

Jestem już prawie u celu.

Wkrótce Revelin będzie leżał u moich stóp, a to, co ci zabrał, stanie się znowu

twoją własnością.

Powinnaś być wtedy u mego boku, mamo, i widzieć, jak oskubuję go niczym

gotowego do zabicia koguta. On mi ciebie odebrał, mamo. Tobie odebrał córkę.

Dlatego będzie sprawiedliwe, że ja ukradnę mu syna. A razem z synem

odbierzemy mu twoją własność! Wszystko, co powinnaś odzyskać, wszystko, co

powinnyśmy mieć ja i biedna Sunniva! On sypia w twojej pościeli, mamo, na twoim

srebrze jada! A kiedy odpoczywa wśród pięknych poduszek, to wszystko, co go otacza,

należy właściwie do ciebie i do mnie! Odbiorę mu to dla ciebie, mamo, nawet gdyby to

była jedyna rzecz, jakiej dokonam na tym świecie!

I może, może któregoś dnia ty również wrócisz.

Ty i tata.

Ze skał na dalekiej Północy.

Marja poczuła, że bolesna tęsknota miesza się z buntem przeciwko pastorowi. On

wypędził mamę z domu i pozbawił ją całego majątku, twierdził, że nigdy nie była żoną

poprzedniego proboszcza. Chociaż mieli przecież córkę, siostrę Marji, Sunnive! I mama

musiała uciekać z pustymi rękami. Jako biedna wyrobnica została przepędzona ze wsi!

Dobrze, że tata już wtedy był i mógł ją do siebie przyjąć! Nie miała innego miejsca

oprócz Meisterplassen. Naprawdę nie miała gdzie się podziać. Marja uważała, że historia

jej poczęcia jest niewiarygodnie podniecająca. Była córką kata! Tata Randar, ten dobry i

łagodny człowiek zapamiętany z wczesnego dzieciństwa, był niegdyś ponurym,

strasznym sługą ciemności! Marja bardzo dobrze rozumiała, dlaczego tak pociągał mamę.

Tę kobietę, z pewnością niezwykle piękną. Mimo wszystko, czego doświadczyła w tej

wsi...

Revelin nie zadowolił się tym, że wypędził ją z probostwa i pozbawił domu.

Szpiegował ją, zdobył fałszywych świadków, którzy występowali przeciwko niej, i

prawie mu się udało zaprowadzić ją na stos czarownic. Ale jego żona niemal w ostatniej

sekundzie wyjawiła prawdę. Dzięki temu mama uniknęła haniebnej śmierci, ale została

zesłana daleko na Północ do obozu dla ukaranych kobiet. Obóz mieści się na bardzo nie-

gościnnej wyspie. Nikt nie wraca stamtąd żywy, to powszechnie wiadomo. Ale mama

pisała do domu, wiedzieli więc, że żyje.

I tata postanowił do niej pojechać. Opuścił swoją zagrodę i ziemię, opuścił córkę,

wszystko.

Marja rozumiała go bardzo dobrze, ale dziecko, które wciąż w niej żyje, nigdy

tego nie zaakceptowało. Pastor musi ponieść karę również za to, postanowiła Marja. Bo

gdyby nie zesłał mamy do obozu, wówczas tata też nie opuściłby swojej córeczki.

Ale Revelin otrzyma karę, jaka mu się należy.

Wciąż się do tego przygotowywała.

Teraz ma w ręce znakomitą kartę.

To syn pastora.

Ów młody, źle przez ojca traktowany Justitian.

Ten, którego ona uwiodła i oczarowała tak, że nigdy się już nie wyrwie spod jej

władzy. Wiedziała o tym. Widziała to w jego oczach. Chociaż minęły przeszło cztery

lata, od kiedy stąd wyjechał, Marja była pewna, że chłopak należy do niej bez reszty.

Najbliższego lata oczekiwano jego powrotu.

Wtedy musi być przygotowana. Może i szkołę uda się do tego czasu otworzyć?

Marja miała nadzieję, że i ona będzie uczestniczyć w pracy, na przykład jako swego

rodzaju pomocnica nauczyciela? Kiedy więc Justitian wróci do domu z dyplomem w

kieszeni... nikt się specjalnie nie zdziwi, że to właśnie jemu zostanie powierzone

prowadzenie nauki. Wtedy mogłaby spotykać się z nim często. Justitian nie będzie miał

szans.

No i gdy Justitian zapłonie już prawdziwym ogniem...

Wtedy czas się dopełni.

Wtedy dowie się, kto jest ojcem jej dzieci.

A wobec takiego rozwoju wypadków stary pastor będzie musiał dać za wygraną.

Justitian przecież nigdy się tego nie wyprze. Stary pastor musi oddać wszystko, co

bezprawnie odebrał i ukrył.

Marja odzyska swój spadek.

Dalej w przyszłość nie wybiegała. Nigdy tego nie robiła. Nigdy nie poświęciła ani

jednej myśli życiu „po Zemście .

Karl również dzisiaj na nią czekał, w jego wielkich, psich oczach wyczytała

nieme oskarżenie. Zdjęła z siebie piękną wełnianą chustę, wyciągnęła ręce do ognia

tlącego się jeszcze w piecu.

- Co z Amelią?

- Interesuje cię to? - spytał Karl ponuro.

- Oczywiście. Poprawiło jej się?

- Sama zobacz. Mała śpi.

Marja podeszła do łóżka, gdzie lekkie wzniesienie pod kołdrą wskazywało, że

ktoś tam leży. Chłopczyk siedział w kącie i plótł sznurek. Na stole stały nie pomyte od

śniadania talerze. Karl pracował przez cały dzień u właściciela ziemi. Dzieci musiały

radzić sobie same.

- Nie jest już taka gorąca...

- Nie. Ale wystarczająco gorąca, by matka się nią zaopiekowała - odparł Karl z

goryczą.

Marja westchnęła zdenerwowana, pogłaskała mizerne włosy córeczki, potem

przytuliła do siebie chłopca. Mały wyrywał się, nadal splatał wełniane nici, z których

najwyraźniej chciał zrobić ozdobę dla taty.

Marja usiadła przy stole, dłonią uderzyła w ławę.

- Chodź tutaj, mój mężu, opowiem ci, czego dowiedziałam się dzisiaj...

- Dziękuję, myślę, że już wiem. Gadają o tym we wszystkich obejściach. O tobie.

I o kobietach, które zrobiły się zbyt zuchwałe. Chcą mieć szkołę, do której mogłyby

chodzić dziewczyny, i Bóg wie co jeszcze...

- Karl, ty mnie chyba popierasz? Rozumiesz, jakie to ważne, by wszyscy mogli

wiedzieć trochę więcej, rozumieć więcej, mieć szersze horyzonty?

- Horyzonty na polu kapusty są zawsze jednakowe - odparł sucho. - Czy zna się

litery, czy nie, głód tak samo szarpie wnętrzności. Tak myśli większość tych, z którymi ja

rozmawiałem. Oni uważają, że zajmujesz się głupstwami, Marjo! Niebezpiecznymi

głupstwami! Czy ty rozumiesz, że wielu biednych ludzi nie przeżyje, jeśli stracą pomoc

dzieci przy pracach polowych? A co z kobietami, czy mają wszędzie ze sobą nosić

najmłodsze dzieci, gdy większe wystrojone będą siedziały w szkole i uczyły się do ni-

czego im niepotrzebnych liter?

Marję zaskoczyło to, że we własnej izbie musi wysłuchiwać takiej tyrady. Karl

zazwyczaj nie używał wielkich słów. Widocznie zmienił taktykę.

- Rozumiem, że jesteś rozżalony, mój drogi. W ostatnich czasach nie zajmowałam

się dostatecznie własnym mężem. Było tyle różnych spraw... Musiałam rozmawiać z

ludźmi, pić kawę u karczmarzowej, przekonywać żonę lensmana i córkę pisarza...

przygotowywać im ziołowy wywar na reumatyzm albo inne dręczące je choroby.

Potrzebuję przyjaciół...

- Zawsze mówisz, że potrzebujesz przyjaciół. Po co ci aż tylu znakomitych

przyjaciół? Nie znam żadnej kobiety, która by podobnie jak ty biegała nieustannie na

plotki i czepiała się najbogatszych mieszkańców wsi...

- Jesteś niesprawiedliwy, Karl! Wiesz przecież, że to nie te żałosne małe pólka ani

twój pot stworzyły nam takie dobre życie. Wiesz z pewnością, że jedzenie, które

spożywasz, to dary od moich przyjaciół, których stać na taki gest wobec szanowanej

kobiety.

- Nie wszystko - mruknął. - Większość pochodzi od twojej matki! Zawstydza

mnie tym, co nam przysyła, gdy tymczasem mnie nie stać na to, żeby...

- Stać cię na wszystko, co tylko zechcesz, mój drogi Karlu. Akurat teraz, na

przykład... akurat dzisiejszego wieczora...

Przysunęła się do niego na ławie, wsunęła chłodną dłoń pod koszulę przy szyi.

Bawiła się jego włosami na karku. Wargi Karla drgały. Marja stwierdziła nagle, że się

postarzał.

- Jestem zmęczony, Marjo. Nie przespałem porządnie ani jednej nocy od...

- Tak, tak, wiem. Wiem, że dzieci nie pozwalają ci spać, kiedy mnie tutaj nie ma.

Rozpieszczasz je, Karl...

- A co mam robić, kiedy Amelia budzi się z krzykiem, rozgorączkowana, i

uspokaja się tylko, kiedy chodzę po izbie, trzymając ją w objęciach?

- Pozwól jej trochę popłakać. Niech zrozumie, że potrzebujesz snu.

Spojrzał na żonę z niedowierzaniem, jakby nagle z jej kochanych ust wyskoczyło

jakieś paskudne zwierzę.

- Zrobiłaś się zimna, Marjo.

Słowa Karla zawisły w powietrzu. Marja odsunęła się od niego, cofnęła palce. Nie

lubiła tych jego brązowoszarych oczu, kiedy patrzyły na nią z takim wyrzutem.

Zdecydowała się na zwykłe rozwiązanie. Narzuciła ponownie chustkę na ramiona

i zaczęła energicznie napełniać pustą skrzynię na drewno.

Praca, praca, praca.

Zawsze pomagało jej, kiedy miała czym zająć ręce, gdy zbyt trudne słowa cisnęły

się na usta. Marja na dworze, przy pieńku do rąbania drzewa, uderzała siekierą w drwa

tak, że rozpryskiwały się na wszystkie strony i z głuchym stukotem uderzały o ścianę

chaty. Ze środka dochodziło zawodzenie chorej dziewczynki. Ten dźwięk wywoływał

bolesne skurcze w jej sercu. Zebrała drewno i wróciła do izby. Blady uśmiech złagodził

surowe rysy jej pięknej twarzy.

Marja wzięła na ręce córeczkę, drugim ramieniem otoczyła synka.

Potem zaczęła opowiadać im bajkę o królewnie, która odeszła od swoich

rodziców, ale przysięgła, że odbierze trollom ukradziony skarb.

Amelia uśmiechała się zmęczona, ale szczęśliwa, że może przytulać policzek do

piersi matki. Wdychała zapach mamy, cieszyła się rzadkim uczuciem spokoju, jaki ten

zapach jej dawał. Karl Martin wciąż splatał wełniane nici, małe paluszki miał poocierane

niemal do krwi. Marja zauważyła, że malec ssał kciuk tak, że prawie całkiem zjadł

paznokieć.

Chłopiec miał palce Justitiana, długie i szczupłe. Kolor włosów zaś, ku jej

zdziwieniu, przypominał włosy Karla, ale pod niesforną, sterczącą na wszystkie strony

czupryną kryły się jednak uszy, jakie Marja widziała tylko u jednego człowieka. U

Justitiana.

Karl nigdy o tym nie pomyślał.

A teraz nadszedł właściwy czas, teraz wszystko zostanie ujawnione. Marja nie

chciała się tym martwić. Znajdzie z pewnością siły na rozwiązanie wszystkich

problemów, kiedy odzyska już spadek.

ROZDZIAŁ II

Wiejskie tingi odbywały się dwa razy do roku, zwykle wiosną i tuż przed Bożym

Narodzeniem. Wszystko w okolicy, co mogło chodzić lub pełzać, gromadziło się na

miejsce tingu, bo ting to czas wielkiej rozrywki. Decydowały się tutaj ludzkie losy, a

pisarz, reprezentujący wobec obywateli władzę królewską i państwową, odczytywał

dekrety i obwieszczenia. Bywało, że ludzie czuli się niczym bezbronne mrówki wobec

niezrozumiałych prawniczych tekstów. Zdarzało się i tak, że prawo wspierało obywateli,

stwarzało im warunki do życia i poczucie bezpieczeństwa co do własności.

Na ogół jednak nawet za drobne przestępstwa nakładano surowe kary, zwykle

pieniężne. Rozwiązłe młode kobiety stawiano pod pręgierzem, co zresztą stanowiło

największą atrakcję tingu. Ludzie cieszyli się, a zarazem przeżywali momenty grozy,

współczując tym nieszczęśnicom, które zbłądziły i musiały odpowiadać przed odzianymi

na czarno mężczyznami.

Ośmiu wybranych spośród najznakomitszych mieszkańców wsi stanowiło sąd.

Zasiadał w nim pastor i lensman, bogaci chłopi, a także pułkownik i karczmarz. Ten

ostatni nie cieszył się wprawdzie zbyt wielkim poważaniem, miał natomiast pod

dostatkiem srebra. A to ważne.

Tego roku na liście, którą odczytano pierwszego dnia tingu, lecz ogłaszano już

wcześniej, przez trzy poprzedzające ting niedziele po nabożeństwie, znajdowało się wiele

interesujących spraw. Między innymi, najbardziej zresztą popularne, spory o ziemię.

Tym razem było ich cztery. Sąsiedzi oskarżali się nawzajem o podorywanie granic albo o

wycinanie drzewa w nie swoim lesie. Kłócili się o prawo połowu ryb oraz o możliwość

korzystania ze wspólnego pastwiska. Pewien komornik został oskarżony o to, że po

kryjomu doił krowy właściciela gospodarstwa.

Przed sądem stanęła też młoda Ingrid, która pozwoliła się uwieść pewnemu

żołnierzowi. Rodzice chłopaka przepędzili ją z domu, a teraz zabiegali o to, by rozpu-

stnica została surowo ukarana. Ich syna nie widziano na tingu, dawno temu bowiem

poszedł na wojnę, by przelewać krew w walkach ze wschodnimi sąsiadami.

Dziewczyna została ukarana, ale uśmiechała się uszczęśliwiona do pisarza, kiedy

dotarło do niej, że za swój występek będzie musiała opuścić wieś, nic więcej. Z

podniesioną głową i pogardliwym uśmiechem wyszła z tłumu, prowadzona przez

parobka lensmana.

Marja obserwowała wydarzenia z wielkim zainteresowaniem. Zawsze była

zafascynowana tą grą, tą siłą, która niemal wyczuwalnie ciążyła nad ludźmi zgroma-

dzonymi w pomieszczeniu lub na placu. Uwielbiała te uroczyste sformułowania, zgrzyt

pióra po żółtym papierze, zapach topionego laku do pieczęci.

Jej zdaniem pisarz wyglądał śmiesznie w swojej białej peruce, ale przecież

proboszcz przy różnych okazjach też tak wygląda. Nikt nie sprawiał głupszego wrażenia

niż ich chudy proboszcz z opadającą na oczy kosmatą peruką...

Dla młodych dni tingu oznaczały czas wolny.

W tym okresie nikt specjalnie ciężko nie pracował. Ludzie zbierali się,

sprzedawali i kupowali wełnę oraz ciastka na miodzie albo drobne wyroby z drewna.

Wypijali po kuflu piwa w Dosen albo siorbali gorącą zupę na mięsie czerpaną z wielkich

kotłów przygotowanych w gospodzie. Przybywali też ludzie z daleka, którzy nie mieli nic

do sprzedania, nie występowali jako świadkowie ani im nie towarzyszyli.

Marja często odwiedzała gospodę, kłaniała się i uśmiechała do gości, nie

zawahała się też nigdy z odpowiedzią, nawet kiedy zagadywał ją ktoś z

najznaczniejszych obywateli.

Tylko niewielu jej nie znało. W gospodzie siedzieli mężczyźni, których

podejrzewała o to, iż świadomie przeciągają swój pobyt możliwie jak najdłużej, bo mają

nadzieję na krótką rozmowę z nią sam na sam w ogrodzie karczmarza. Nie zajmowała się

podawaniem do stołu, zresztą karczmarza nie było stać na wynajęcie kogoś takiego.

Własne służące zatrudniał przy cięższej pracy. Marja jednak chodziła między stołami,

pytała, czy jedzenie smakuje, tu i ówdzie wytarła jakąś plamę albo zmieniła nakrycie. Ze

swobodą odgrywała rolę gospodyni, zachowywała się przy tym z taką godnością, że

jeden jedyny gość, który odważył się uszczypnąć ją w udo, natychmiast zapragnął

znaleźć się jak najdalej stąd.

Karczmarz był bardzo zadowolony.

Był też zadowolony z ozdoby, którą mu sprzedała, a która niegdyś należała do

czarownicy Anny. Nowy właściciel pozwalał Marji nosić naszyjnik, kiedy tak

spacerowała między jedzącymi. Był jej wdzięczny. Naszyjnik przyniósł mu oczekiwane

szczęście zarówno jeśli chodzi o interesy, jak i w kartach. O miłości zapomniał już

dawno.

Sprawę szkoły rozpatrywano podczas tingu osobno, na specjalnym posiedzeniu,

kiedy już rozstrzygnięto wszystkie kwestie prawne. W dyskusji uczestniczyli najbogatsi

mieszkańcy wsi, większość posiadających ziemię gospodarzy chciała zasiadać w tym

zgromadzeniu, długo i pięknie przemawiać na temat przyszłości.

Pastor wygłosił wprowadzenie, podkreślając, że dokonuje się oto generalny

upadek obyczajów. Mówił o rozwiązłości w niektórych dworach, gdzie służba nie jest

trzymana troskliwą, lecz twardą chrześcijańską ręką. Wspominał o potajemnych

odwiedzinach w spichlerzach i o brzuchach młodych kobiet, o rozpustnych młodzieńcach

i uwodzicielskich pannach. Gospodynie nie zawsze poczuwają się do odpowiedzialności

za powierzoną im młodzież, grzmiał pastor.

Większość zebranych ponuro kiwała głowami, nikt nie odważył się zareagować

inaczej. We wszystkich słowa pastora budziły dręczący niepokój, niewielu było takich,

którzy nigdy nie chodzili w konkury, nie wspinali się w młodości po drabinach do

spichlerzy, w których sypiały panny. Co więcej, niektórzy nie musieli cofać się w

przeszłość dalej niż do ostatniego lata...

Marja uparcie wpatrywała się w pastora. Od blisko pięciu lat znała tę szczupłą

twarz, która często krzywiła się w prowokujących uśmiechach. Włosy miał wciąż tak

samo bezbarwne jak wówczas, gdy po raz pierwszy jego oblicze pojawiło się w snach

Maryjki. Odkąd przybyła tutaj, Revelin trwał w jej myślach niczym czarny cień, symbol

wszelkiego zła. Od dzieciństwa widziała oczyma duszy tę ponurą twarz i rozkoszowała

się myślą, że kiedyś dane jej będzie patrzeć, jak życie wypływa z tego nikczemnika.

Nadejdzie taki dzień. Nadejdzie wkrótce.

Teraz jednak unurzany we krwi miecz i wszystkie anioły zemsty opuściły jej

marzenia. Marja stała się dorosła. Dowiedziała się też, że nie wszystko jest takie proste.

Jaki sens miałaby zemsta, gdyby człowiek sam utracił przy tym życie lub został wysłany

do równie strasznego miejsca jak to, w którym musiała przebywać mama...?

Marja uśmiechała się blado, stojąc ukryta w tłumie i przyglądając się

przemawiającemu pastorowi.

Teraz będzie działać inaczej.

Revelin miał na świecie tylko trzy rzeczy.

Powołanie.

Honor.

Syna.

Marja zamierzała zniszczyć wszystko.

To dlatego tak cierpliwie czekała przez te lata w Lyster. I dobrze wykorzystywała

dany czas, zdobywała sobie wciąż nowych, znakomitych przyjaciół. Poznawała coraz

więcej tajemnic, coraz więcej pikantnych historyjek, które mogłaby wyjawić. Lub

przedstawić na tingu.

Wkrótce będzie mogła potajemnie kierować wszystkimi. Kiedy nadejdzie

decydujący dzień, Revelin zostanie przepędzony od wszystkich drzwi, nie znajdując

nigdzie sprzymierzeńca.

Dokładnie tak, jak postąpiono z jej matką.

Zarazem jego syn zostanie pogrążony w hańbie.

Uśmiech Marji zamarł na wspomnienie pierwszej konfrontacji z Revelinem.

Ach, była taka młoda i głupia! Wierzyła, że wystarczy po prostu przyjść i

przedstawić swoją sprawę, a już dumnemu pastorowi zaczną się trząść kolana. Zamie-

rzała straszyć go, że uda się na ting, gdzie powie, że została uwiedziona przez jego syna.

A tymczasem ów syn uczynił ją brzemienną.

W ten sposób wszystko uległo zmianie, a pastor zyskał nad nią władzę. Mógł

zabrać jej dzieci, nawet nie wiedząc, że to jego własne wnuki. Dlatego Marja musiała

czekać. Czekać, aż odzyska możliwość działania.

Justitian, jedyne dziecko Revelina.

Miała nad nim pełną kontrolę.

Syn pastora to droga do odzyskania spadku.

Do spadku, którego podobno już nie ma. Ten okrutny diabeł twierdzi, że wszystko

zostało spalone! Książki marny, dokumenty, lekarstwa od przyjaciół Mogensa... wszy-

stko. Marja mogła płakać na myśl o tym. Jeśli to prawda, to nigdy nie odnajdzie

papierów, ujawniających intrygę Revelina. Nie znajdzie dokumentu, który by świadczył,

że mama i poprzedni pastor naprawdę byli małżeństwem. Świadkowie pomarli. W

kościelnej księdze nie ma na ten temat ani słowa. Jednak ci, z którymi Marja rozmawiała,

potrząsali z niedowierzaniem głową, kiedy pytała ich, czy sądzą, iż tamta Maria była

kobietą upadłą.

Znali jej matkę, większość mieszkańców wsi ją znała. Marja chłonęła nawet

najdrobniejsze informacje na jej temat, ale oni niczego nie zauważali. Nikomu nie przy-

szło nawet do głowy, że mogłaby mieć jakieś osobiste powody do interesowania się

historią Marii Skanke. Zresztą to lepiej, bo na razie nikt nie powinien o tym wiedzieć.

Kiedy jednak czas nadejdzie, z pewnością udzielą jej poparcia, oni, starzy

przyjaciele Marii. Ci, którzy nie odważyli się tego zrobić wówczas, gdy matka znalazła

się w okropnym położeniu. Ci, którzy zlękli się władzy pastora i stchórzyli.

Marja zapomniała niemal o bożym świecie, stojąc z zaciśniętymi ustami i

pozwalając myślom płynąć po tak dobrze znanych torach.

Teraz głos zabrał sam pisarz. Mówił o propozycji kobiet, zamierzających

otworzyć we wsi szkołę.

- Nie znam czegoś takiego z innych okolic - rzekł niepewnie. - Miałem jednak

dość czasu, by się nad tym zastanowić, i muszę powiedzieć, że pomysł wydaje mi się

interesujący i właściwy. Choćby dlatego, że powinniśmy wreszcie jakoś uporządkować

sprawy nauczania katechizmu. To wstyd dla parafii, że tak wielu naszych dorosłych

chrześcijan nie zna najważniejszych zasad wiary... A w przyszłym roku będzie dobra

okazja, bo przecież spodziewamy się wizyty biskupa. Myślę, że pochwali troskę wsi o

religijne wychowanie naszej młodzieży...

Wiele łysych głów potakiwało, kilka bardziej owłosionych również. Pisarz mówił

dalej:

- No więc sprawa szkoły. Człowiek musi w tym momencie zapytać, czy lud tego

potrzebuje? Czy nie jest dobrze tak, jak dotychczas było, że jedni wiedzą, jak orać ziemię

karmicielkę, podczas gdy inni poświęcają się książkowej wiedzy i czytaniu tekstów? Czy

niedobrze jest tak, jak jest, chłop przecież może iść do swojej zwierzchności w razie

potrzeby i poprosić o przeczytanie jakiegoś dokumentu? I czyż sam Pan nie postawił

swoich sług w naszych kościołach po to, by czytali nam i tłumaczyli święte teksty?

W tylnych rzędach, gdzie siedziały kobiety, rozległy się teraz szepty.

Pisarz zrobił krótką pauzę, szeleścił papierami.

W końcu spojrzał na zgromadzenie. Jego własna żona uniosła wysoko głowę.

Pisarz odwrócił wzrok.

- No cóż, panowie, różnie ja o tym myślę. Posłuchajmy więc, co wy sami macie

do powiedzenia o tej... niezwykłej sprawie.

Natychmiast znowu głos zabrał Revelin.

- Ja uważam, że to sam diabeł namieszał w głowach waszym kobietom. Co może

z tego wszystkiego wyniknąć oprócz kłopotów? Żeby kobiety zaczynały rządzić wsią...

Moi parafianie, jestem przekonany, że także wy uznacie to za przeciwne naturze. I to nie

tylko za niedopuszczalne zarozumialstwo, ale również za występowanie przeciwko

słowom Pana! Bo czyż On nie powiada w swoim świętym piśmie, że kobieta powinna

siedzieć na szerokim tyłku i milczeć podczas zgromadzeń, a nie...

- To nie Pan tak powiada, to Luter!

Piskliwy głos wytrącił pastora z równowagi. Revelin ogarnął wzrokiem grupę

kobiet, nie zorientował się jednak, która się odezwała. Tu i ówdzie rozległy się chichoty.

Revelina okropnie to zirytowało.

- Chciałbym was przestrzec przed bluźnierczym traktowaniem słów Pana! Chcę

ostrzec każdego, kto uważa, że wolno mu krytykować i upominać tych, którzy wiedzą

lepiej! Ale wracajmy do rzeczy: nie potrzeba nam powszechnej znajomości sztuki

czytania. I właśnie przed chwilą mogliśmy się wszyscy przekonać, dlaczego tak powinno

być: słyszeliśmy głos kobiety, która nie zna swego miejsca. Która oponuje przeciwko

postawionym po to, by jej strzegli i kierowali nią na zdradliwych ścieżkach życia!

Pastor mówił dalej, teraz łagodniejszym tonem. To nadzwyczajny mówca,

skonstatowała Marja cierpko.

- Każdemu człowiekowi zostało przydzielone odpowiednie miejsce. Nie wszyscy

mogą wiedzieć tyle samo. Gdyby tak było, to wszyscy przychodziliby na świat jako

pastorzy, prawda?

Patrzył wyzywająco w oczy zgromadzonym mężczyznom. Żaden nie odważył się

wypowiedzieć odmiennego zdania.

- Dlatego, moi panowie, muszę powiedzieć, że srebro, które przeznaczycie na

realizację tego pomysłu, zostałoby lepiej wykorzystane na zakup czegoś trwałego.

Na przykład złotej tacki do kościoła albo jeszcze jednego srebrnego lichtarza.

Potrzebujemy też różnych rzeczy do ołtarza... Na takie właśnie dary Bóg spogląda

łaskawym okiem! Jemu z pewnością się nie spodoba, że wyrzucacie swoje szylingi, by

walczyć z ustanowionym przez niego porządkiem, dając każdemu własny klucz do Biblii.

Nawet tym, którzy nigdy nie odnajdą drzwi! To bluźnierstwo!

Revelin stał jeszcze przez chwilę niczym posąg i rozkoszował się ciszą, jaka

zaległa po jego słowach. Wierni wciąż jeszcze go słuchają. Co do tego nie może być wąt-

pliwości... A Marja Oppdal jest bardzo blada. Ha! Nie doceniała go, ta podstępna córka

czarownicy! Za każdym razem, kiedy Revelin spotykał tę Marję, odczuwał przykry

skurcz żołądka. Od pierwszej chwili, od tamtego dnia, gdy nagle pojawiła się na nauce.

Wtedy jej jeszcze nie znał, nie wiedział, jaka zła krew płynie w jej żyłach. Nie wiedział,

że jest córką czarownicy... córką Marii.

Maria, która nadal odbiera mu sen.

Maria, wąż w raju, którego zgodnie z rozkazem Pana przez całe życie starał się

zmiażdżyć swoim obcasem. Który jednak zawsze wyślizgiwał się w ostatniej sekundzie i

który wciąż zatruwał złym jadem jego krew.

Tamta Maria stała się zmorą jego życia, jego osobistym demonem. Wielką próbą,

podobną do tej, której musiał się poddać Jezus w ciągu czterdziestu dni i nocy

spędzonych na pustymi. Gdyby nie te dręczące, bezsenne noce, jakie wspaniałe życie

mógłby prowadzić pastor Revelin! Miał przecież wszystko, miał ubrania i dobrobyt,

posiadał ziemię i służbę. Ale, niestety, nic nie było w stanie odegnać od niego nocnej

mary. Nikt nie potrafił uwolnić go od kuszącego uśmiechu, od jej krwistoczerwonych

warg, które szeptały uwodzicielskie słowa podczas samotnych nocnych godzin.

Nikt.

I oto teraz córka demona postanowiła zająć również jego dni, robi wszystko, by

zatruć resztę jego życia. Nie mógł na to pozwolić. Nie wiedział jednak, co z nią począć.

Ta kobieta jest niebezpieczna, może jeszcze niebezpieczniejsza niż jej matka. Bardziej

nieobliczalna, można powiedzieć. Bardziej... zła.

A gdyby wieś poznała prawdę o niej... Cóż, stare sprawy mogłyby mu nawet teraz

bardzo zaszkodzić. Maria miała w tej okolicy licznych przyjaciół. Wciąż żyją ludzie,

wobec których musiał użyć całej swej władzy, by stanęli po właściwej stronie. Ludzie,

którzy wtedy byli o włos od pokrzyżowania planów Pana, od ujawnienia gry, w wyniku

której ostatecznie zostali uwolnieni od czarodziejskich sztuczek Marii.

Revelin zaczynał się starzeć.

Dlatego nie był już w stanie prowadzić wymagającej takich sił walki. Marja jest

młoda i energia po prostu ją rozsadza. Jeśli jednak posunie się za daleko, on potrafi

jeszcze pokazać, kto tu ma prawdziwą władzę!

Usiadł, ale nie spuszczał zgromadzenia z oczu.

Każdy, kto chciałby otworzyć usta, napotykał surowe spojrzenie oczu pastora. W

końcu chrząknął pułkownik, ten ożeniony z kobietą, podającą się za matkę Marji.

- Ja myślę, że nie ma się za bardzo nad czym zastanawiać. Jeśli tylko pieniędzy

jest pod dostatkiem, to podobno można nauczyć czytać i krowę! Nie ma tylko pewności,

czyjej mleko będzie nadal smakować jak mleko, he, he!

Ponure dotychczas zgromadzenie z przyjemnością powitało przyciężkawe

poczucie humoru mówcy. Pułkownik wciąż zachowywał zdrowie i energię. Chyba ci,

którzy gadają, że podupadł ostatnio na umyśle, nie wiedzą, o czym mówią!

- No, ale traktując rzecz poważnie, moi panowie, to o ile ja wiem, wielu ludzi we

wsi chciałoby tej szkoły, chętnie myślą o tym, że nasza wieś będzie pierwsza... Więc

uważam, że możemy zbudować szkolną izbę w moim domu. Widywałem mianowicie

tego rodzaju izby dawniej, podczas moich podróży. Za granicą... tak, w każdym razie w

Danii. Synowie chłopów i rzemieślników uczyli się w nich o różnych prądach w

oceanach, o krajach czarnych ludzi i innych sprawach. To pożyteczne, chciałbym

powiedzieć. I ważne, że nasze dzieci zrozumieją, na czym polega ich obowiązek wobec

Boga i kraju! Zwłaszcza w takich czasach jak te, kiedy grożą nam wrogowie...

Marja stłumiła ziewanie, nie mogła zrozumieć, co wojna, przetaczająca się daleko

stąd, ma wspólnego z ich szkołą. Pułkownik jednak mówił dalej, a zebrani z szacunkiem

słuchali historii o dawnych przygodach i lśniących medalach. Nareszcie skończył,

wymieniła spojrzenie z Gjertrud. Ta ostatnia wyglądała na dumną i trochę onieśmieloną,

widać jeszcze nie zdążyła przywyknąć do faktu, że jest żoną pułkownika. Biedna

Gjertrud, ale radzi sobie zupełnie nieźle. Tylko nigdy się chyba nie przyzwyczai do tego,

że przygotowywanie jedzenia, rąbanie drewna i obrządek należy pozostawić innym... Nie

lubiła bezczynnego siedzenia. Ostatnio wyglądało na to, że rola ozdoby pokojów

pułkownika ją męczy. Zeszczuplała, z czym było jej do twarzy, wyglądała młodziej.

Marja postanowiła, że po zebraniu pójdzie do Gjertrud na kolację. Może powinna

zabrać również Karla? Jeśli Amelia lepiej się czuje... Tak czy inaczej musi porozmawiać

z pułkownikiem o swoich zamiarach, o tym, że pragnie poświęcić życie nauczaniu dzieci.

Mimo wszystko była jedną z niewielu kobiet w tej wsi umiejących czytać, pragnęła

stanowić dobry przykład dla młodych dziewcząt. Poza tym przecież nie można chyba

wymagać, żeby takiej męczącej bądź co bądź pracy, nauczania również dzieci biedoty,

podjęła się żona pastora lub lensmana.

Podstarzały pułkownik promieniał. Marja nie mogła powstrzymać się od śmiechu,

widząc jego przesadnie eleganckie zachowanie wobec dam. Nie odstępował Gjertrud ani

na krok, ale też raz po raz posyłał Marji uwodzicielskie spojrzenia. Podał jej ramię, gdy

schodzili z placu, na którym odbywał się ting, i dziarsko podsadził ją, kiedy wsiadała do

powozu czekającego nieopodal. Gjertrud pomagał z jakąś dziwną ostrożnością, posadził

ją na poduszkach obok Marji. Sam sięgnął po lejce. Lekki powozik, podobny trochę do

powozu pastora, był jednak dużo nowszy i miał nabijane metalowe ozdoby, podczas gdy

pojazd pastora dekorowały obłażące już malowidła. Mimo pory roku drogi były niemal

suche. Ta zima skąpiła opadów, nie tak jak poprzednia, gdy to sypał śnieg lub padał

deszcz. W tym roku tylko gdzieniegdzie na brunatnych polach widziało się śnieg. O

żadnej sannie nie mogło być mowy!

Enkesetet leżało tuż za wsią, pułkownik jednak jechał wolno, powoził ostrożnie,

bardzo ostrożnie.

- Hej, pułkowniku, pokaż, jakim jesteś woźnicą! Przyśpiesz trochę - dogadywała

Marja.

Ale on uśmiechał się tylko z tajemniczą miną i rzucał ukradkowe spojrzenia w

kierunku Gjertrud. Ku swemu zdumieniu Marja stwierdziła, że Gjertrud rumieni się ni-

czym młoda dziewczyna. Wyglądała niezwykle pięknie w swoich eleganckich ubraniach.

Kto by pomyślał, że ta biedna dziewczyna, sierota włócząca się po wiejskich drogach,

oskarżona o morderstwo służąca, zajdzie w życiu tak daleko? Teraz siedziała niczym

królowa w jednym z największych dworów wsi. Jadała srebrną łyżką najbardziej

wyszukane potrawy. A stroje! Marja nigdy przedtem nie widziała takich wspaniałości.

Niektóre co prawda Gjertrud odziedziczyła po nieboszczce pułkownikowej, nikt by

jednak tego nie zauważył, bowiem sama większość poprzerabiała. Wyglądała

zdumiewająco młodo i zdrowo. Świeżo umyte włosy pięknie układały się pod czerwono -

niebieskim czepkiem mężatki.

- On zawsze tak mnie traktuje - zachichotała Gjertrud i nie potrafiła ukryć, że

naprawdę jest zakochana jak panna młoda.

Kiedy później siedziały obie w Enkesetet na krzesłach z wysokimi oparciami,

każda z kuflem gorącego piwa i talerzykiem ciastek przed sobą, Gjertrud zaczęła mówić.

- Widzisz, Marjo... ja, to znaczy... rzeczywiście nieoczekiwanie, ale...

- Wykrztuś to nareszcie z siebie! O co ci chodzi?

- Bo ty... ty zostaniesz chyba starszą siostrą...

- Co? - Marja wytrzeszczyła oczy. - Czy to znaczy, że ty... że jesteś... że ty, ale

to...

- Chciałaś powiedzieć, że jestem za stara, prawda? Tak, rzeczywiście tak można

myśleć. Ale ja się nie mylę, Maryjko. W kwietniu urodzę dziecko...

- Znaczy za pięć miesięcy? Och, Gjertrud, nie chciałam powiedzieć nic złego,

oczywiście strasznie się cieszę... ale to naprawdę niespodzianka.

- Anton też tak uważa... pewnie miałabym problemy z przekonaniem go, gdyby

nie to, że od ślubu zawsze byliśmy razem w dzień i w nocy.

- Och, nie, jakże by mógł tak pomyśleć, przecież nigdy byś go nie zdradziła!

- Nie, to pewne. Podobnie sympatycznego męża żadna stara panna chyba nie

znajdzie!

Marja musiała przyznać, że tak jest w istocie.

- No i pomyśl... nareszcie mogę zostać matką... - Gjertrud w rozmarzeniu

spoglądała przed siebie. Kiedy tak siedziała z podkulonymi nogami, wyglądała jak

dziewczyna, Marja uznała, że wszystko jest przecież naturalne. Ale Gjertrud skończy

niebawem czterdzieści dwa lata i Maryjka wiedziała, że to niezwykle poważny wiek jak

na pierwszy poród. Nawet gdyby przedtem rodziła, i tak jej wiek stanowiłby znaczne

ryzyko.

Marja skuliła się, nie chciała teraz o tym myśleć. Nie byłaby w stanie utracić

również Gjertrud, o Boże, nie. Przecież ta nieszczęsna kobieta trudziła się przez tyle lat

dla innych, Maryjka cieszyła się więc, że owe jedwabne bluzki i cały dobrobyt przypadły

właśnie jej. Uważała, że to sprawiedliwe. Poza tym nigdy nie zapomniała o swojej

„córce”, Marja zawsze chętnie to podkreślała. Nic dziwnego, że pułkownik popierał pla-

ny otwarcia szkoły zarówno swoim liczącym się głosem, jak i srebrem.

- Masz wspaniałego męża, Gjertrud. On naprawdę rozumie, co na tym świecie się

liczy...

- Moja biedna Maryjko, jak tobie się nie wiedzie w tym życiu...

- Milcz, Gjertrud! Nie mów teraz o tym! Sama żyłaś przez wszystkie lata bez

mężczyzny i miłości, a jakoś dawałaś sobie radę! Ja mam przecież męża... który mnie

obchodzi, do cholery!

Gjertrud wolno kiwała głową. Pojmowała, że wkroczyła na bardzo niebezpieczne

rejony. Wobec ognia, który tyle razy widywała w oczach Marji, zawsze musiała

kapitulować. Lepiej więc i teraz nie wywoływać wilka z lasu. Nie teraz, kiedy jest im tak

dobrze...

- Sama wiesz chyba najlepiej, Maryjko. Ty troszczysz się o swoje sprawy, ja

powinnam myśleć o swoich.

- No właśnie! - rzekła Marja zadowolona i przytuliła się do Gjertrud z serdecznym

uśmiechem. Ostrożnie położyła dłoń na szerokiej spódnicy.

- Musisz teraz dbać o siebie, ty również. Żeby maleństwo przyszło na świat

zdrowe i udane!

- Daj Boże, żeby tak było - uśmiechnęła się Gjertrud i uścisnęła rękę Marji.

- Czujesz coś?

- Nnie... myślę, że nie. Ale też nie wiem, czego powinnam oczekiwać...

- To jest tak, jakby ryba trzepotała się w wodzie - rzekła Maryjka z rozmarzeniem,

te słowa przyszły do niej skądś z bardzo daleka.

Obie kobiety siedziały tak przez chwilę, każda pogrążona we własnych myślach.

- Więc on o niczym nie wie - rzekła w końcu Maryjka.

- Że to pierwszy raz? Nie, nie wie. On myśli, że ja... że ty jesteś moją córką.

Powiedziałam, że twój ojciec był żołnierzem, podobnie jak Anton, i zginął, zanim się

urodziłaś. Powiedziałam mu też, że pochodzimy z okolic Ytre - Sogn.

- I że powodziło się nam dobrze? - zachichotała Marja.

- Oczywiście, bardzo dobrze nam się powodziło... ale utraciłyśmy wszystko.

Musiałam się przenieść do siostry Kari...

- Dobrze wiedzieć - roześmiała się Maryjka. - Nigdy jednak nie pomyślałaś, że

możesz spotkać ludzi, którzy znali nas w Sogndal?

- Owszem. Ale może Bóg da, że do tego nie dojdzie - odparła Gjertrud. - Zresztą

jeśli ktoś zobaczy moją piękną zieloną pelerynę lub stroje gospodyni z Oppdal... któż

wtedy pomyśli o biednych kobietach z Meisterplassen? Wszyscy są przekonani, że

wyruszyłyśmy za Randarem...

- To prawda. Tata... A jeśli przyszły od niego jakieś listy?

- Mam nadzieję, że lensman się nimi zajął. Albo jego syn. Starego Eyliffa z

pewnością już nie ma.

Marja przytuliła się jeszcze mocniej do Gjertrud, leżała teraz przy niej niczym

kociak.

- Czasem bardzo pragnę się do kogoś przytulić - zamruczała. - Ale nie mam do

kogo.

- A ja mam - odparła Gjertrud z naciskiem.

Anton bardzo lubił, kiedy jego dorosła pasierbica przychodziła z wizytą. Żartował

i śmiał się, unosił ją w górę i kręcił się z nią w kółko, wyśpiewując wesołe piosenki jak

niepoważny młody chłopak. Był tak dumny ze swojego osiągnięcia, z tego, że zostanie

ojcem, że wprost nie umiał chodzić normalnym krokiem.

- Pomyślcie, dziedzic! Mały chłopaczek drepczący po podłodze tego pokoju!

Ktoś, kogo można posadzić przed sobą na koniu i uczyć wszystkiego! Albo mała

dziewczynka, co ty na to, mamo Gjertrud? Mała dziewczynka równie śliczna jak ta, którą

masz od dawna!

I Marja znowu musiała ruszać w szalone tany, aż spódnice fruwały jej ponad

głową, grożąc, że strącą piękną wazę pana Antona ze stolika przy oknie.

- Przestań już, dziadku! Nie jesteś przecież jedynym mężczyzną, który spłodził

dziecko!

- Jedynym to nie, ale równie dumnym jak stary ojciec Abraham! - donosił Anton i

tym razem Gjertrud musiała z nim tańczyć. Dużo wolniej i ostrożniej, rzecz jasna, i nie

tak wysoko w górę była podrzucana.

Otarł pot z czoła rękawem koszuli i opadł na krzesło przed kominkiem. Na

dworze od dawna było ciemno. Marja wiedziała, że powinna już iść. Jutro też będzie

dzień. Może dzieci jeszcze nie poszły spać, to zdąży je uściskać.

- Kochani, muszę się żegnać. Dzieci czekają...

- Tak, tak, pędź do domu, do swojego chłopa, Maryjko! Za dużo czasu spędzasz

na wsi, moim zdaniem!

Słowa Antona zabrzmiały ostro, Maryjka usłyszała ton powagi, choć ojczym

śmiał się wesoło.

- Idę już, Anton, tylko nie pozjadajcie się tu nawzajem!

- A weź coś smakowitego z kuchni dla dzieci! Zdaje mi się, że Anna dzisiaj

piekła...

- Dziękuję! Dziękuję za jedzenie i piwo, i za wszystko. Marja odwróciła się

jeszcze lekko przy drzwiach i posłała Antonowi jeden ze swoich najpiękniejszych

uśmiechów.

- I dziękuję za szkolę!

Pułkownik zaczął machać rękami, ale śmiał się do niej.

- Zapłacisz ty mi za dzisiaj zaciągnięty dług, Marjo Oppdal!

Gdy tylko Marja wyszła, Anton oplótł ramionami swoją dojrzałą żonę i szeptał jej

coś do ucha. Gjertrud, uszczęśliwiona, tuliła się do niego tak bardzo, jak jej na to

pozwalał wrażliwy już brzuch.

- Połóżmy się dzisiaj trochę wcześniej, moja ukochana - poprosił Anton.

Chętnie wsparła się na ramieniu, które jej podsunął, i wolno weszła po schodach

do sypialni na piętrze.

Niemal z czcią pomagał jej rozpinać ubranie na plecach i wyjmował grzebienie z

jej włosów z takim namaszczeniem, jakby dumnie ujmował ster.

Gjertrud nie wyzbyła się jeszcze onieśmielenia po swoim samotnym życiu, gdy

lękała się jedynie spojrzeń Randara.

Zdarzało się, że myślała o Randarze, kiedy Anton brał ją czule w objęcia.

Przypominała sobie grające pod skórą mięśnie tamtego i jego zdumiewająco szerokie

plecy.

Ale minęło całe życie od czasu, kiedy samotna płakała po nocach z tęsknoty za

mężem swojej przyjaciółki.

Randar nigdy całkiem by do niej nie należał.

Teraz zrozumiała, że to ona w pewnym sensie zmusiła go do wyjazdu. Był

człowiekiem honoru. Obiecał jej małżeństwo, ale mogło do niego dojść tylko wówczas,

gdyby Maria była stracona na zawsze. A przecież ją odnalazł, więc nie miał po co wracać

do domu. Randar złożył w ofierze zarówno Gjertrud, jak i swoją córkę. Okazuje się, że

wszystkim wyszło to na dobre.

No, może z wyjątkiem Maryjki.

Gjertrud lękała się, że to dziecko nigdy nie będzie całkiem szczęśliwe.

Dziewczyna nosiła w sobie coś złego, coś mrocznego, coś wyniszczającego. Jak to

dobrze, że wyszła za mąż za tego spokojnego, prostego człowieka. I w pewnym sensie

dobrze też, że zapaliła się do idei nauczania dzieci. Może to ją zaspokoi, może zechce

przeznaczać siły na coś innego, niż tylko sycić się dawną myślą o zemście.

- Boże, daj, żeby któregoś dnia była taka szczęśliwa jak ja - szepnęła Gjertrud w

mrok, podczas gdy małżonek pieścił ją czule.

- Niech wszyscy mężowie doznają takiej radości u swoich żon - jęknął

zachwycony Anton w odpowiedzi.

Gjertrud tuliła go do siebie, wiedziała, jak wiele zadowolenia on znajduje w tej

części małżeńskich obowiązków. Jak to jednak niesprawiedliwie zostało ustanowione,

myślała z goryczą. Mężczyzna może się radować życiowymi sokami i płonąć miłością

nawet do późnych lat. Tymczasem kobieta gaśnie, robi się stara i bezpłodna, zanim

skończy pięćdziesiątkę... Gjertrud posyłała swemu Bogu dziękczynne modły.

Dziecko, które w niej dojrzewa, jest przecież darem Boga. To prawdziwy cud!

Nagroda za to, że przez te wszystkie lata opiekowała się dzieckiem Marii. Gjertrud była

w stanie przywołać w pamięci słodki zapach noworodka, tak nieoczekiwanie złożonego

w jej ramiona, gdy matkę wtrącono do więziennego lochu.

Maryjka.

Lodowaty strach ścisnął serce Gjertrud.

Co poszło nie tak, jak powinno? Gdzie popełniła błąd?

Co sprawiło, że to niewinne śliczne maleństwo dorastało ze złym bólem w sercu?

Przypominała sobie baśnie opowiadane małej, przypominała własną gorycz, jaką w nie

wkładała. Ach, tak, dziecko stało się odbiciem jej goryczy. Tak strasznie pragnęła teraz

to odwrócić!

- Boże, pomóż mi tchnąć spokój w serce tego dzieciątka, które noszę pod sercem.

Pomóż mi zasiać w jego duszy ziarno radości - szeptała Gjertrud i głaskała delikatnie

śpiącego już męża po przerzedzonych włosach.

Postanowiła, że będzie patrzeć tylko na rzeczy piękne, będzie się pokornie

modlić, będzie myśleć tylko dobrze przez cały czas, kiedy dziecko w niej dojrzewa.

ROZDZIAŁ III

Marja szła ku domowi w cienkich butach i żałowała bardzo swojej próżności,

która kazała jej włożyć lekkie skórzane pantofle na obcasach zamiast praktycznych

drewniaków.

Droga była nierówna, kałuże pozamarzały, a padający tego dnia śnieg sprawiał, że

szło się bardzo ciężko. Wkrótce jednak zobaczy światło latarki, którą Karl zwykle zapalał

przed domem, kiedy na nią czekał.

Serce Marji zabiło mocniej na myśl o tym świetle.

Karl jest taki dobry i troskliwy. Dzieci nie mogłyby mieć lepszego ojca. Poczuła

bolesne ukłucie w piersi, kiedy uświadomiła sobie, że Karl lepiej zajmuje się dziećmi niż

ona sama. W niedziele zwykle kładł się na podłodze i godzinami się z nimi bawił.

Przypominał sobie piosenki z dzieciństwa, robił im z drewna małe laleczki i koniki.

Rozmawiał z nimi prawie tak, jak z dorosłymi. A na urodziny dawał bliźniętom

prawdziwe prezenty! Ona sama nawet o tym nie pomyślała. Takie rzeczy ulatują

człowiekowi z głowy.

Śnieg oblepiał jej teraz stopy i niczym lodowata dłoń kładł się na nogach

obciągniętych wełnianymi pończochami. Brzeg spódnicy był przemoczony, ciężko tłukł

po śniegu w rytm kroków Marji. O ileż praktyczniejsze są spodnie mężczyzn! Nigdy

jednak dalej Marja w swoich myślach się nie posunęła. Była kobietą na tyle, by wiedzieć,

że spódnice, piękne wstążki i ozdoby włosów, koronki i tasiemki dobrze służą kobiecej

władzy. Niewielu potrafiło zachować obojętność wobec niej, kiedy postarała się

podkreślić swoją urodę.

Ślizgając się brnęła po ścieżce w stronę domu. Buty rozjeżdżały się po nierównej

drodze. Ciemność gęstniała z minuty na minutę.

Dzisiaj przed drzwiami nie paliła się żadna latarka.

Trudno, widocznie zgasła. A może Karl poszedł spać razem z dziećmi? Zdarzało

się nie raz, że przychodziła do domu i zastawała całą trójkę śpiącą w szerokim łożu.

Wtedy ona układała się na sofie, na której zwykle sypiały dzieci. Nie miała nic przeciwko

temu. Czuła się wolna i spokojna, leżąc na osobnym posłaniu, podczas gdy miarowe

oddechy tamtych kołysały ją do snu.

Ale dziś było jeszcze wcześnie, mimo że mrok okrył całą okolicę. Niebo wisiało

nad ziemią ciężkie, lada moment pewnie znowu zacznie padać śnieg. Od czasu do czasu

mignął jej zza chmur blask księżyca, ale były to jedynie szare pasma nad ciemnym

horyzontem. Fiord również tonął w mroku, lód pokrywał powierzchnię, ale nie był w tym

roku na tyle gruby, by można było po nim chodzić. Oglądała się raz po raz za siebie na

zagrody położone niżej nad wodą. Tu i ówdzie mignęło światełko, poza tym jednak

okolica sprawiała wrażenie wymarłej.

Karl nie spał. Siedział przy piecu, jak to często zwykł czynić, i rozkoszował się

widokiem małych kawałków brzozowej kory, które zwijały się w czerwonożółtym żarze,

trzaskały, długo igrały z ciężkimi płomieniami, zanim pozwoliły się ostatecznie

spopielić.

Dzisiejszego wieczora Karl znowu miał ten psi wyraz w oczach. Marja

postanowiła go uprzedzić.

- Dobry wieczór, mój mężu! Jak tam dzieci? A ty? Udało ci się pożyczyć konia na

następny tydzień?

- Owszem, wszystko dobrze. Zdołamy chyba zwieźć bale do tartaku. Ale niczego

się nie dorobimy, jeśli ty wciąż będziesz tak latać!

- No coś ty, wiesz przecież, że dzisiaj był ting! Nie mogłam pozwolić, żeby

rozstrzygnęli sprawę nauki czytania beze mnie! To się opłaciło, zapewniam cię, bardzo

się opłaciło. Powinieneś był widzieć Revelina, kiedy zrozumiał, że większość gospodarzy

nie poskąpi srebra... I postanowiono, że pułkownik Anton z Enkesetet zbuduje szkolną

izbę!

- O, to bardzo dobrze.

Karl rzucił do ognia kolejną garść brzozowej kory. Kawałki zwijały się, strzelały

w górę jasnym płomieniem, oświetlały twarz Karla.

- Chodź, opowiem ci więcej. Zrobię ci coś do jedzenia, przyniosłam różne dobre

rzeczy z Enkesetet. Pszenny placek, razowy chleb i najlepsze podpłomyki w Lyster.

- Dziękuję, już jadłem. Zupę. Z dziećmi.

Marja skuliła się. Ramiona jej opadły. Jedzenie, które trzymała w rękach, włożyła

do skrzynki koło stołu, w której trzymali podpłomyki. Zresztą zapas już się kończył.

Zostało ledwie parę kawałków na dnie. Niezbyt rzadki to widok w chatach biedaków, ale

u Marji Oppdal beczki z mąką stały pełne.

- Jutro będę piekła - powiedziała Marja do siebie.

Karl zachichotał, ale widziała, że zaraz tego pożałował. Pochylał twarz nad

trzaskającym ogniem. Jakaś iskra spadła na drewnianą podłogę i zostawiła po sobie

czarny znak na desce.

- Musimy porozmawiać, Marjo - zaczął cicho.

Marja westchnęła ciężko. Nic nie mówiąc poprawiała okrycia na łóżku, oglądała

jakieś swetry, dziury na łokciach i przy szyi.

- Marjo, posłuchaj mnie! To wszystko jest bardzo trudne, wiesz, że niełatwo

znajduję słowa...

Marja usiadła. Patrzyła na męża, który nadal tkwił na stołku z dłońmi

spoczywającymi na kolanach. Blask ognia z pieca sprawiał, że włosy Karla wyglądały ni-

czym aureola.

- Marjo, moja kochana, ja się boję. Boję się, że to wszystko skończy się źle.

Odsuwasz się ode mnie... z każdym dniem bardziej.

- Przecież jestem tutaj!

Karl wpatrywał się w podłogę.

- Nie, Marjo - rzekł łagodnie. - Nie ma cię tutaj. Nawet teraz cię tu nie ma.

Marja, niczego nie pojmując, potrząsnęła głową. Potrafiła zrozumieć, że zdaniem

Karla za mało bywa w domu. Ale twierdzić, że jej tutaj nie ma? To przecież bez sensu.

Siedzi zresztą w domu nieustannie! A kiedy już tu jest, zajmuje się troskliwie i nim, i

dziećmi.

Powiedziała mu to.

- Czy nie jestem dla ciebie dobrą żoną i gospodynią, Karlu Oppdal? Czy

głodujesz? Czy chodzisz w podartych ubraniach? Czy twój inwentarz jest brudny i

nieobrządzony? Czy twoim dzieciom źle jest u matki?

- Nie, nie. To nie tak. Chociaż wolałbym nie gotować sobie sam, zniosę i to. Ale

zbyt często wychodzisz z domu i biegasz po wsi, Marjo. Wciąż odwiedzasz, a to jednych,

a to drugich... Masz coraz więcej znakomitych przyjaciół, bardzo dobrze rozumiem, że to

interesujące móc rozmawiać z takimi ludźmi. Pamiętaj jednak, że jesteś moją żoną!

- Nigdy o tym nie zapomniałam - rzekła cierpko.

- Zapomniałaś, zapomniałaś o danej obietnicy... bo nie zdobywasz szacunku,

biegając wciąż od jednej zagrody do drugiej, zamiast siedzieć w domu z rodziną, gdzie

twoje miejsce.

Marja wstała. Podeszła do niego. Mówiła teraz innym tonem. Łagodnie i ciepło,

jakby chciała mu się przypodobać.

- Karlu Oppdal, chyba nie potrzebujesz się wstydzić za swoją żonę? Powiem ci,

że więcej niż połowa mężczyzn ze wsi bardzo chętnie zamieniłaby się z tobą miejscami...

Karl odsunął się, cofnął ręce, kiedy chciała ich dotknąć.

- Nie byłbym taki pewien, Marjo. Nie byłbym pewien... Oni się ze mnie śmieją.

Mówią o mnie Marja - Karl. Nie podoba mi się to! Myślę, że nikomu by się nie

podobało!

- Nikt cię tak nie nazywa! Nigdy o czymś takim nie słyszałam! Mówisz głupstwa,

Karl. Uroiłeś sobie coś. Może to ty się zmieniłeś, a nie ja! Dawniej byłeś ze mnie dumny,

cieszyłeś się, że wszyscy mnie lubią, że tak łatwo nawiązuję kontakt z różnego rodzaju

ludźmi. Ja jestem sobą! Nigdy nie będę nikim innym! Czyż to właśnie nie Marję

pragnąłeś mieć? Albo może nie jesteś do tego stopnia mężczyzną, by ścierpieć, że twoja

żona chodzi własnymi drogami?

- Owszem, pragnę mieć Marję. Tę łagodną, miłą Marję, która zrywała się rano,

zanim ptaki zaczęły śpiewać, i rozpalała ogień w moim domu. Marję, która przytulała się

do mnie wieczorami niczym mały kociak....

- I masz ją, Karlu. Ale moje dni są długie...

Teraz on podniósł się z miejsca. Ona wciąż siedziała na podłodze obok pustego

stołka.

- Tak, nasze dni są długie, Marjo. Ważne jest jednak, byśmy potrafili właściwie je

spożytkować. A ja nigdy nie potrafiłem zrozumieć, co jest dla ciebie najważniejsze.

Czasami odczuwam głęboki niepokój. Zdarza się, że mam ochotę potrząsnąć tobą i

przywrócić ci rozum, wydusić z ciebie tę tajemnicę.

Jego oczy spoglądały teraz surowo. Pięści zaciskały się.

Marja patrzyła przestraszona.

- Tajemnicę?

- Tak, tę, którą w sobie nosisz i która cię tak odmieniła, zrobiła z ciebie kobietę,

której nie pojmuję. Dlaczego to dla ciebie takie ważne, żeby znać wszystkich, żeby

wszyscy cię lubili? Ktoś mógłby powiedzieć, że liżesz buty bogatym...

- Jeśli ktoś odważy się tak powiedzieć, to będzie tego żałował!

- Z pewnością. Ale czyż nie widzisz, jak łatwo wypowiedzieć takie słowa, skoro

wiele razy w tygodniu wychodzisz z domu do żony dzwonnika albo do Dosen lub do

córek lensmana, albo nie wiem gdzie jeszcze... Pamiętaj, kim jesteś, Marjo Oppdal!

Jesteś żoną uczciwego dzierżawcy!

- Tak, ale jestem również pasierbicą pułkownika. Nie zapominaj o tym!

Karl kiwał wolno głową, musiał oczywiście przyznać, że zapominał czasami o

tym ostatnim. Ale dla niego ona była jego Marją, więc chyba nic dziwnego, że jako mąż

uważa, iż żona powinna siedzieć w domu i zajmować się rodziną.

Na widok skulonej postaci, siedzącej przy ogniu ledwie parę kroków od niego,

złagodniał. Jednak miał wrażenie, że dzielą ich mile. Jakby się wokół niej znajdował

mur. Nie było między nimi zła, chyba nawet nie brakowało miłości. A mimo to pragnął

czegoś więcej... Sam nie wiedział, czego. Ostatnio Karl przyglądał się ukradkiem innym

kobietom. Obserwował ich zachowanie w stosunku do mężów, dostrzegał te szczególne

gesty, które świadczyły o tym, co do nich czują. Zdarzało się, że widział to coś

nieokreślonego, ulotnego, czego postronni nie byli w stanie zauważyć. To coś, co

świadczy o wzajemnym szacunku i miłości, o wspólnocie...

W Marji tego nie było.

Jego wyciągnięte dłonie napotykały chłodną skórę. Nawet kiedy był z nią, w

chwilach najbardziej intymnego zjednoczenia, zdarzało się, że cofał się ogarnięty nagłym

drżeniem. Ona się wtedy irytowała, bo chciała go mieć bez żadnych protestów.

Ale sama w tym nie uczestniczyła.

Jakby kochał kogoś martwego. Karl zadrżał. To uczucia, których nigdy nie

odważyłby się wyrazić słowami. Skoro ona nie rozumiała tego, co dręczy męża, z

pewnością pomyślałaby, że nie ma dobrze w głowie, gdyby próbował wyjaśniać jej

akurat ten aspekt ich małżeństwa. Może odwróciłaby się od niego plecami. Może

odebrałaby mu nawet te nędzne resztki, które jeszcze przypominały o miłości.

Nie miał odwagi. Nie chciał ryzykować.

Karl postąpił krok naprzód. Usiadł przy Marji na podłodze. Objął ramieniem jej

krągłe, kształtne barki. Włosy splotła w sztywny warkocz i pięknie upięła nad karkiem.

Karl powyjmował teraz wszystkie czarne szpilki. Marja nie protestowała, mogło się

wydawać, że dotyk jego palców sprawia jej przyjemność. Wkrótce chmura włosów

opadła na plecy, warkocz rozplótł się sam. Włosy Marji były lśniące i gęste, bardzo

trudno było je ułożyć, nie zaplatając w ścisłe warkocze i nie spinając tuzinami szpilek.

Karl poczuł, że żona jest przemarznięta. Spódnica zostawiła ciemny ślad na

podłodze, jej skraj ociekał wodą.

- Nie możesz tak siedzieć w mokrym ubraniu, moja kochana. Chodź, rozbiorę

cię...

Zdejmował z niej ciężkie spódnice, rozwiązawszy najpierw pasek w talii. Została

tylko w koszuli i długich wełnianych majtkach. Pończochy zostały powieszone nad

ogniem. Wisiały już tam ubranka dzieci, kiedy Marja dotknęła ich dłonią, poczuła

przyjemne ciepło.

- Tobie naprawdę potrzebny jest mąż - szepnął cicho. - Silna, zdolna Marja, którą

wszyscy chcą się opiekować i rozmawiać z nią... Potrzebuje z pewnością również męża?

Musiała skinąć mu głową. Zamknęła oczy, co Karla zirytowało. Gładził ją po

plecach niemal z czcią. Czuł, że ona przyjmuje jego pieszczoty. Delikatna skóra uginała

się pod dotknięciem jego palców. Miał ochotę zdjąć z niej również bieliznę, poczuł

straszną tęsknotę, pragnął przytulić jej nagie ciało.

- Moja Maryjka... nie kłóćmy się już więcej. Bądźmy nadal przyjaciółmi...

- Tak, Karlu, niech tak będzie. Ale nie wolno ci...

- Ciii!

Położył palec na jej miękkich wargach. Potem przesunął go dalej, na policzki, a

ona posłuchała go i umilkła. Dotykał jej ciemnych brwi, gładził palcem grzbiet nosa,

wyczuwał delikatną zmarszczkę wokół oczu.

Marja wyglądała na zmęczoną.

Jakby codziennie dźwigała jakiś ciężar, o którym nic nie wiedział i nie mógł jej

od niego uwolnić.

Ogarnęła go ochota, by przyciskać ją mocno do siebie, zamknąć przed nią cały

świat, odsunąć wszelkie zmartwienia, sprawić, by zacięta twarz złagodniała. Żeby stała

się znowu jego radosną, młodą żoną. By odnalazła spokój.

Zamiast tego pochylił się delikatnie i pocałował ją ostrożnie w policzek.

Marja siedziała bez ruchu.

Pocałował ją w usta, poczuł lekki smak tego gorzkiego napoju, który nazywano

kawą. Marja nie zareagowała, pozwoliła mu robić, co zechce. Wargi nie były ani

chłodne, ani napięte, ale też nie odpowiadały na jego pocałunki.

- Chodź, położymy się.

Posłusznie ruszyła za nim.

Ubrania zostały rozwieszone na sznurku przy piecu obok sweterków dzieci.

W końcu znaleźli się pod miękkim okryciem, w łóżku, które ogrzały już ciałka

śpiących bliźniaków. Karl otulił maleństwa kołdrą i przeniósł je na ławę pod ścianą.

Nadal spały spokojnie. Amelia kaszlała trochę, nie była jeszcze całkiem zdrowa, ale

gorączka ustąpiła. Karl ucałował oboje, pogłaskał potargane włosy i blade drobne

policzki. Chłopczyk skrzywił się przez sen, jakby śniło mu się coś nieprzyjemnego.

Karl wsunął się do łóżka, łagodna ciemność okryła jego niespokojne myśli.

Teraz byli tylko oni. Tylko ich dwoje. Kiedy świat staje się tak mały, wtedy

nietrudno jest odnaleźć się nawzajem.

Ręce Karla dawały ciepłe, dobre bezpieczeństwo. Jego pieszczoty uwalniały ciało

z niepokoju, lęk ulatniał się niczym woda z kałuży w ciepły lipcowy dzień. Marja czuła,

że jej dłonie nie zaciskają się już w pięści. Serce, choć wciąż biło mocno, przestało się

szamotać w piersi niczym uwięziony motyl. Dłonie Karla odnajdywały dawne drogi,

bardzo dobrze wiedziała, dokąd zmierzają. Karl nigdy by nie zniszczył jej nastroju,

zaskakując ją swym zachowaniem. Nigdy by nie dał do zrozumienia, że wie, czego ona

pragnie, a potem wycofał się nagle. Karl był szczery, miły, znała go, czytała w jego

oczach niczym w otwartej księdze. Zawsze wiedziała, co zamierza jej ofiarować. Był

niczym opoka. Mimo tych powtarzających się narzekań wiedziała, że może na nim

polegać. Nawet przez moment nie zapragnąłby życia bez tego, co ich łączyło. Karl

przyjmie z radością każdy najmniejszy okruch, jaki ona zechce mu dać.

Kiedy nadejdą złe czasy...

Kiedy sztorm zniszczy wiele, Karl będzie próbował poskładać rozbite kawałki.

Karl odnajdzie każdą najmniejszą rzecz z roztrzaskanej budowli, mającą jakąś

wartość, i będzie mozolnie próbował znowu wszystko odtworzyć.

To jego najwspanialsza cecha. I właśnie dlatego ona nadal czuje łączącą ich więź,

nadal żywi to delikatne, drżące i piękne uczucie, które zwykle przesłaniają codzienne

troski.

To chyba oznacza kochanie, myślała Marja.

Tak to zostało postanowione na początku świata.

Jako coś dobrego, z czego ludzie mogą czerpać radość, niczym konie

doprowadzone do wodopoju po ciężkim dniu w spiekocie.

Marja oplotła męża ramionami. Czuła, jaki jest silny i gorący, jak dobrze

znajomy.

Zapragnęła, by pobył z nią dłużej, drażniła go, dotykając lekko palcami czułych

miejsc, słyszała, jak wzdycha z nieoczekiwanej radości. Widocznie już dawno tak go nie

pieściła. Już dawno nie okazywała żadnej inicjatywy.

Zasłużył sobie na to, pomyślała z czułością. Zasłużył sobie na trochę rozkoszy,

radości i bliskości. To przecież taki dobry chłopak! I nieustannie za wszystko

wdzięczny... Wzruszające jest patrzeć, jak drży, kiedy całuję go po brzuchu, kiedy moje

wargi dotykają jego ud... Jak nie jest w stanie uleżeć spokojnie, ten mój kochany

małżonek, kiedy pieszczę biustem delikatną skórę na jego gładkiej piersi.

Marja zauważyła narastające również w niej pożądanie, jakby mały strumyk,

wypływający z tej rzeki, która unosiła Karla, dotarł także do jej brzegu. Bardzo lubiła to

niezwykłe uczucie mrowienia w dole brzucha, to przytłumione gorąco. Nie chciała już

dłużej czekać, uniosła się na łokciach, kolana oparła na wypełnionym słomą sienniku po

obu bokach jego ciała. Pozwoliła, by jej włosy opadły mu na twarz, wiedziała, że lubi w

nich utonąć.

Nagle Karl przyciągnął ją mocno do siebie, jednym zręcznym ruchem obrócił i

ułożył na plecach.

Czuła jego oddech, przyśpieszony, gorący, czuła, że Karl na nią patrzy.

- Marja, kocham cię!

W tym gwałtownym wyznaniu miłości brzmiało coś niedobrego, niczym groźba.

Marja zesztywniała, uczucie rozkoszy ulotniło się. Ale on nie zamierzał przerwać

tego, do czego zmierzał.

- Kocham cię, rozumiesz? Właśnie teraz jesteś moja!

- Tak - szepnęła przestraszona. Nie lubiła, kiedy był taki rozpalony.

Wszedł w nią gwałtownie, władczo.

Całował ją gorąco, poruszał się miarowo, z przymkniętymi oczyma.

Zanim Marja zdążyła pojąć, co się dzieje, Karl zastygł w bezruchu. Wciąż jednak

trzymał garścią jej włosy, a ciało spoczywające na niej nie było ciężkie i bezwładne jak

zwykle, lecz wciąż jędrne i napięte, wciąż pełne sił.

- Marjo, dlaczego ty nie jesteś znowu brzemienna? Była tak zaskoczona, że nie

potrafiła odpowiedzieć.

W jego głosie nie słyszała wyrzutu, chociaż słowa mogły brzmieć jak oskarżenie.

Jeśli coś takiego się w nich zawierało, to chyba bez jego woli, bo Karl mówił dalej:

- Bardzo bym chciał widzieć, że znowu jesteś okrągła, ciężka i zadowolona... Że

nosisz dzieciątko w brzuchu. Dbałbym o ciebie bardzo... Nie musiałabyś nic robić! Tylko

chodzić po izbie i obejściu, szyć malutkie ubranka, piec nam chleb i bawić się z

bliźniakami... Pomyśl, jak one by się cieszyły, czekając na małego brata lub siostrę!

- Ja cię nie rozumiem, Karl. Nieustannie przychodzą do mnie kobiety, a często

nawet mężczyźni, i pytają, czy wśród swoich starych recept nie mam czegoś, co mogłoby

zapobiec takim następstwom chwil małżeńskiej radości. Oni są zmęczeni, Karlu, i proszą

Boga, by dał im trochę spokoju. Mają za dużo dzieci...

- Ale przecież my mamy tylko dwoje...

- Tak, mamy dwoje ślicznych dzieci. Przestańmy się więc zastanawiać, dlaczego

nie rodzi nam się więcej!

- Marjo, musisz mi teraz odpowiedzieć szczerze: czy ty dajesz coś tym kobietom?

Nie odważyła się odpowiedzieć twierdząco. Wiedziała, że w takim razie on by jej

pilnował w każdej sekundzie. Wzbudziłaby tym najgorsze podejrzenia, myślałby, że daje

mu jakieś zioła, by osłabić jego męskie siły i zdolność do płodzenia dzieci.

- Nie. Nie ma takich środków. Mogę im tylko poradzić, co robić, kiedy są ze

swymi mężami...

Karl wyglądał na uspokojonego.

- Będziemy się modlić, Marjo, aby moje nasienie zapuściło w tobie korzenie!

- Ty się módl, Karl. Ja myślę, że w tych sprawach ty masz największą władzę! -

mówiła na pozór beztrosko, ale wszystko się w niej gotowało. Ostatnie, czego by chciała,

to zajść w ciążę! Nie wolno do tego dopuścić. Nie zawsze była dość ostrożna, ale nie

może tego samego błędu popełnić dwa razy. Ciąża z Justitianem zrujnowała wiele jej

planów. Choć nie do końca powstrzymała ją przed urzeczywistnieniem snów o zemście,

to przecież zmusiła do szukania nowych sposobów. Przez tyle lat trzeba okazywać

cierpliwość...

O następnych dzieciach nie może być w ogóle mowy. Już ona się o to zatroszczy.

Istnieją przecież zioła... Marja wiedziała, że nie są całkiem bezpieczne, że ów napój,

który przyrządza sobie dwa razy w miesiącu, sprawia, iż dręczą ją mdłości i bóle

brzucha. W ciążę jednak nie zachodziła. A jeśli ich sprawy małżeńskie toczyć się będą

tak jak dotychczas, to istnieje niewiele szans na kolejne dziecko.

- Maleńki chłopczyk... albo dziewczynka. Och, jak ja tęsknię za tym, by znowu

widzieć cię z dzieckiem u piersi, Marjo!

Zirytowana odsunęła się od męża. Usiadła na posłaniu.

- Karl, nie wspominaj o tym więcej! Ja wiem, dlaczego tak mówisz, i bardzo mi

się to nie podoba. Ty chcesz mnie związać z domem, prawda? Chcesz uczynić mnie

wielką, grubą i niezdarną, żebym przez wiele miesięcy nie mogła wychodzić z obejścia!

Zamkniesz mnie w chacie, chcesz wykorzystać nieszczęsne dziecko, by osiągnąć to,

czego nie możesz uzyskać biadoleniem i oskarżeniami!

Dzieci na ławie popłakiwały przez sen. Karl również usiadł na łóżku. Marja nie

widziała go teraz wyraźnie, było zbyt ciemno, ale żarzące się jeszcze w piecu węgle

pozwalały jej dostrzec, że Karl jest zły.

- A jeśli nawet by tak było, Marjo, że chcę cię związać, to co? Czy gospodarz nie

musi związać krowy, która wciąż przeskakuje przez ogrodzenie i nie wie, gdzie jest jej

miejsce? Kiedy ciągle biega w szkodę? I gdy staje na drodze tak, że każdy, kto zechce,

może ją wydoić...

Rozległ się suchy trzask, kiedy Marja uderzyła męża otwartą dłonią w policzek.

Czuła, że ręka ją piecze.

Przez moment bała się, że Karl odda. Kiedy jednak tego nie zrobił, rzuciła się na

posłanie, owinęła kołdrą i odwróciła od niego plecami.

- Pewnego dnia pożałujesz tego - powiedział cicho. Jego słowa drżały tuż przy jej

uszach, ale ona nie chciała ich przyjąć do wiadomości. - Któregoś dnia zrozumiesz, jakie

szalone jest twoje życie, Marjo. Jak mało dajesz z siebie...

- Daję to, co chcesz mieć, ale ty odpowiadasz mi oskarżeniami i pogróżkami.

Może to ty powinieneś się zastanowić nad różnymi sprawami - syknęła spod kołdry.

Zorientowała się, że Karl położył się obok niej. Poczuła, że zapanował między nimi

chłód.

Trudno, w takim razie przez jakiś czas tego rodzaju historii między nimi nie

będzie. Ona potrzebuje sił na inne sprawy. Pojmowała jednak, że co do jednej rzeczy

Karl ma rację. Powinna więcej czasu poświęcać dzieciom. Są już teraz duże. Powinna

częściej zabierać je do domu babci, żeby mogły przebywać w pięknych pomieszczeniach.

Zwłaszcza teraz, gdy wkrótce będą miały... no właśnie, kogo? Małą ciocię albo wujka.

Marja musiała uśmiechnąć się sama do siebie. Dziwnie było myśleć o

bliźniakach, którym urodzi się wujek siusiający w pieluchy i ssący pierś!

Cieszyła się, że opowie dzieciom o maleństwie Gjertrud.

Jutro...

Amelia zrobiła wielkie oczy, podczas gdy Karl Martin nawet nie przerwał

swojego nieustannego splatania włóczki. Marja była bliska irytacji na to dziecko, które

jakby nie miało odwagi patrzeć ludziom w oczy. W takich momentach przypominał jej

Justitiana, bała się, że wszyscy to widzą. Rozsądek jednak mówił jej, że to tylko

nieważne drobiazgi, które jedynie ona dostrzega. A poza tym Karl kochał syna z

niewypowiedzianym żarem. Wprost wielbił oboje, sądził, że to jego potomstwo. Marja

uważała, że Karl rozpieszcza dzieci. Żadne z bliźniąt nie potrafiło wykonywać nawet

najprostszych prac. A przecież miały po cztery lata, wielu ich rówieśników nauczyło się

już chodzić po polach w czasie żniw i pomagać. W każdym razie przynosiły drewno na

opał do domu i sprzątały w oborze. Amelia i Martin nie robili nic...

- Kiedy się to dziecko urodzi? - zapytała Amelia.

- W kwietniu. Kiedy śnieg całkiem stopnieje i zakwitnie podbiał...

- Ale będzie ładnie. Tylko... to przecież twoja siostra, mama! Bo Gjertrud jest

twoją mamą, a ty jesteś moją mamą... Mama, czy ja też będę mieć siostrę?

Marja ukradkiem spojrzała w stronę Karla. Czyżby był taki prymitywny i kazał

dzieciom wypowiadać własne życzenia? On jednak patrzył na nią zakłopotany,

widocznie wiedział, o czym myślała. Nie, nie posunąłby się tak daleko.

Marja uśmiechnęła się do córeczki.

- Nie, Amelio, tego nie mogę ci obiecać. Takie sprawy się po prostu... zdarzają.

- Ale myślisz, że będzie mi wolno pożyczyć dziecko? Tak, żebym mogła je wozić

w wózku, który zrobił tata!

Marja roześmiała się.

- Wymyślasz tyle dziwnych rzeczy, moja mała. Kto to widział wozić dziecko w

wózku! Przestraszyłoby się i płakało, tak sądzę. Nie można takim małym dzieckiem

potrząsać, rozumiesz chyba. Ale może, kiedy będzie większe... będziesz mogła się z nim

bawić.

- Dobrze. Chciałabym, żeby to była dziewczynka... Marja wolno kiwała głową.

Karl Martin nie powiedział nic. Pozwoliła mu siedzieć w milczeniu. W tym

dziecku było coś, co ją niemal krępowało. Poruszało w niej jakieś struny, o których sama

najchętniej by zapomniała. Poza tym jednak Martin był grzecznym chłopcem.

Spokojnym i cichym, łatwo dawał sobą kierować. Nie bał się samotności, przeciwnie,

chyba lubił być sam. Budował sobie kryjówki na strychu albo pod jesionem na

podwórzu, we wszystkich zakątkach...

Marja nie miała nic przeciwko temu. Chłopiec nikomu przecież nie wadził. Bała

się tylko, że będzie zbyt nieśmiały. Postanowiła, że zabierze go na ostatni dzień tingu.

Jutro. Spotkają tam wiele ludzi, wtedy będzie mogła zobaczyć, jak chłopiec się

zachowuje. Amelia zostanie w domu. Ktoś musi pilnować ognia, a poza tym mała

powinna ćwiczyć pisanie rysikiem na tabliczce, Marja zaczęła ją uczyć tej sztuki.

Drzwi trzasnęły. Karl wyszedł na podwórze. Karl Martin w tym samym

momencie zerwał się na równe nogi i zanim Marja zdążyła zawołać, by włożył kurtkę,

wybiegł z domu.

Wzięła Amelię na kolana.

- Jutro pójdziesz ze mną do domu lensmana. I będziemy u babci jeść krem

borówkowy.

- Dobrze.

- Dobrze? Tylko dobrze?

Amelia wysunęła się z jej objęć, zebrała okruchy chleba spod stołu.

- Trzeba tu posprzątać - oznajmiła dorosłym głosem. Mar ja westchnęła.

Nie potrafiła nawiązać kontaktu z dziećmi. Taki wiek, prawdopodobnie.

Pamiętała przecież, jaka ona sama była trudna w wieku pięciu lat. To właśnie wtedy tata

ją zostawił.

Wkrótce jednak będzie lepiej. Kiedy wszystko się dopełni.

Kiedy spadek zostanie zabezpieczony.

Kiedy Justitian wróci do domu i pan Revelin utraci znaczną część swojej władzy.

Wtedy dzieci będą miały w domu dużo więcej niż cudzy borówkowy krem. Marja była

pewna, że nie utracą ojca. Karl zniesie wszystko. Karl wszystko zrozumie. Wybaczy. A

może Bóg da, że nigdy nie dowie się prawdy? Może uda się wszystko przeprowadzić tak,

by jej kłamstwo w sprawie dzieci nie zostało ujawnione nikomu więcej oprócz Justitiana

i tego demona, który jest jego ojcem? Żaden z nich z pewnością nie zechce, by prawda o

bliźniakach z Oppdal ujrzała światło dzienne. Przynajmniej dopóki stary pastor żyje.

ROZDZIAŁ IV

Kopenhaga, luty 1709

Mężczyźni, którzy wyszli z eleganckiego domu na Wiingaard Strasde,

wytrzeszczyli oczy. W dół ulicy, skręcając w lewo do Ulchegade wiodącej ku morzu, po-

dążał wielki orszak.

W ludzkiej gromadzie znajdowały się również krzykliwie ubrane kobiety o

potarganych włosach. Wymachiwały ze złością rękami i wrzeszczały niczym chmara

mew nad pełną ryb łodzią.

Młodzi mężczyźni na schodach byli przyodziani na czarno, nosili czarne długie

peleryny i szerokie czarne spodnie. Tylko wąskie białe kołnierzyki świadczyły, że to

studenci, prawdopodobnie wydziału teologii przy królewskim uniwersytecie. Obaj

pochodzili ze wsi. Obaj przyjechali z odległych prowincji kraju daleko na północy, o

których mieszkańcy Kopenhagi wiedzieli co najwyżej tyle, że są tam bardzo wysokie

góry, sięgające niemal do nieba. Kobiety w rozkrzyczanym tłumie wiedziałyby

prawdopodobnie więcej, ale one rozmawiały tylko ze sobą.

Justitian Revelin nerwowo oblizywał wargi. Jego towarzysz, zaszokowany, aż

otworzył usta. Boże, co za widok!

- Spójrz! Na Boga, co to? Kobieta... to przecież musi być kobieta! Ale jak

okropnie wygląda! Jest prawie naga!

Justitian nie był w stanie odpowiedzieć.

Język przykleił mu się do podniebienia niczym martwa ryba do rozpalonych w

słońcu brukowych kamieni.

Toż to przecież Susanna!

Królowa Sussa z domu panien na Ostergade!

Ta sama Sussa, która zaledwie kilka godzin temu wzdychała zadowolona w jego

objęciach i z uśmiechem posyłała mu słodkie pocałunki, kiedy tuż przed świtem

wymykał się z jej małego pokoiku uboższy o trzy talary.

Umieścili ją w czymś w rodzaju klatki. W okrągłej, dziwnej klatce ustawionej na

niewielkim wózku. Wózek ten ciągnęły dwie inne kobiety w podartych sukniach, ze

śladami starej szminki i czegoś, co przypominało krew, na twarzach. Obie były bose,

kamienny bruk otarł ich stopy do tego stopnia, że każdy krok znaczyły ciem-

noczerwonymi plamami na zimnych kamieniach.

Ale Sussa...

Klatka, w której została zamknięta, obracała się w kółko jakby w jakimś

niesamowitym tańcu, sprawiającym zapewne, że kobieta doznawała zawrotów głowy i

miała mdłości. Na wpół leżała, wsparta na łokciu, ręce zesztywniały jej od rozpaczliwego

ściskania giętkich prętów, z których klatka została upleciona. A wóz trząsł i kiwał

niemiłosiernie, klatka trzeszczała, okropny taniec trwał, kobieta w środku przewracała się

z boku na bok jak w śmiertelnych drgawkach. Jedną nogę miała chyba złamaną, kostka

była sina i opuchnięta, nie mogła dać jej wsparcia. Usta były otwarte jak do krzyku, ale

żaden dźwięk nie przeciskał się przez spękane wargi.

Justitian odczuwał jej ból. Jego wściekłość byłaby w stanie powalić na ziemię

mężczyznę w paradnym uniformie. Tego ponurego pyszałka, który szedł na przedzie

pochodu, strosząc się niczym kogut pod pełnymi szacunku spojrzeniami gapiów.

Objaśniał silnym głosem, o co tutaj chodzi. Mieszkańcy stolicy pokazywali orszak

palcami i zasłaniali rękami usta, niektórzy zaciskali pięści i wykrzykiwali słowa uznania

pod adresem mężczyzny w mundurze.

- Tak właśnie powinno być! Wyrzućcie te brudne dziwki z naszych ulic, chcemy,

by nasze dzieci mogły chodzić po mieście bez obawy przed ich rozwiązłością!

Policjant kiwał łaskawie głową, przyjmując pochwały. Donośnym głosem

objaśniał, jak jego genialny pomysł przysłuży się walce z zepsutymi kobietami, które

stanowią taki wstyd dla ich pięknej stolicy.

Rozprawa z ulicznicami!

To jego własny wynalazek, oznajmiał z dumą.

Wypolerowaną białą laseczką poszturchiwał niby przypadkiem obie nieszczęsne

kobiety, spełniające tutaj upokarzającą funkcję zwierząt pociągowych. Jedna z nich miała

na ramionach czerwone podłużne ślady - pamiątka po laseczce policmajstra.

Przeklęty pyszałek, myślał Justitian gniewnie.

Nowo mianowany policmajster Himmerich od pierwszego dnia urzędowania

głównym celem działalności uczynił walkę z ulicznicami. Postanowił oczyścić

królewskie miasto z rozwiązłych kobiet, uporządkować domy publiczne, zrównać z

ziemią domy schadzek, pozamykać wszystkie lokale taneczne, zatrudniające zbyt wiele

zbyt młodych dziewcząt w charakterze usługujących przy stole...

Justitian widział w Kopenhadze dostatecznie dużo zakazanych dzielnic, świetnie

więc rozumiał, co oznacza misja policmajstra. Prawdę powiedziawszy, każdy choć

odrobinę zorientowany w tej sprawie człowiek musiał się zgodzić, że rozpusta i

rozwiązłość zaszły za daleko. Niemal codziennie dochodziło do morderstw, pieniło się

złodziejstwo, napady i obraza boska.

Nie wszyscy są tacy jak ja, myślał Justitian.

Nie wszyscy klienci traktowali cię równie dobrze, Sussa. Ale na to sobie nie

zasłużyłaś, ten upokarzający pochód powinien był być ci oszczędzony.

Moja biedna, nieszczęsna Sussa!

Justitian zauważył, że kolega trącił go ostrożnie w ramię, odwrócił więc oczy od

pochodu. Wkrótce orszak zniknął za rogiem ulicy, oni jednak wciąż słyszeli pełne dumy

oświadczenia policmajstra i histeryczne krzyki kobiet, oddalające się od Stroget i

zbliżające do kościoła świętego Mikołaja, w którym dzisiaj studenci teologii mieli uczest-

niczyć w nabożeństwie odprawianym przez biskupa.

Niels nie przestawał mówić, rozgorączkowany i wzburzony, gdy szli szybko w

dół ulicy Kościelnej, mijając lipy zwieszające smutnie gałęzie nad murami miejsca

wiecznego spoczynku. Dumny kościół świętego Mikołaja wzywał ich do siebie ciężkimi

uderzeniami dzwonów. To największy kościół, jaki Justitian widział. Wciąż jeszcze nie

mógł się nadziwić kolorowym witrażom i dekoracjom. Jakie to niezwykłe, kościół miał

wiele ołtarzy i wiele naw! O czymś takim nigdy przedtem nie słyszał. Dumny kościółek

w Lysterw porównaniu z tym był jedynie nędzną kapliczką! Portal, który kiedyś wydawał

się Justitianowi taki wspaniały, teraz jawił się niemal żałośnie...

Justitian słyszał, że kolega mówi i mówi, teraz zmienił temat i opowiadał coś o

wykładzie, którego wysłuchali poprzedniego dnia, na temat kar kościelnych i dróg

zbawienia... Jego słowa unosił lekki wietrzyk, który rozwiewał wzdłuż rynsztoków

zeszłoroczne liście.

Sussa.

Co oni zamierzają z nią zrobić?

Cóż to za ponurą grę podjął policmajster?

Dokąd ją zabrali?

Justitian wciąż z trudem przełykał ślinę, kolana uginały się pod nim, kiedy

wkraczał do domu Bożego z głową pełną różnych myśli, z których ani jedna nie była

czysta.

- Och, mój słodki Norweg, mój ukochany Justitian, już wróciłeś?

Sussa narzuciła na ramiona lekki czarny szal i podawała mu świeżo pomalowane

wargi.

Była niczym zjawisko.

W jej pokoju znajdowało się niewiele mebli, najwięcej miejsca zajmowało

ogromne, ciężkie łoże. Zostało wykonane w Niemczech blisko sto lat temu i miało wielki

baldachim z niebieskiego aksamitu. Kiedy się na nim leżało na plecach, co zdarzało się

nader często, można było w każdym narożniku widzieć bawiące się amorki. Niegdyś były

one pozłacane, teraz tylko tu i ówdzie widziało się resztki starych złoceń.

Łóżko Sussy okrywała jasnoczerwona narzuta, delikatna niczym obłok. Materac

miał prawdziwe sprężyny. Dla Justitiana było to niezwykłe doświadczenie wówczas, gdy

jako nowo przybyły do królewskiego miasta znalazł się w pokoju Sussy.

Dziewczyna wynajmowała pokój u Księcia, zwalistego żołnierza, który na wojnie

stracił nogę, a teraz zarabiał na życie wynajmowaniem pokoi w pięknym domu swej

zmarłej matki. Mieszkały tu wyłącznie dziewczyny. Nie był to zresztą przypadek. Książę

miał wszystkie papiery w porządku i posiadał królewskie zezwolenie na wyszynk

alkoholu. Wśród gości jego domu zdarzali się szlacheccy synowie, a także biedni

marynarze. Dziewczęta od Księcia dawały im niezapomniane przeżycia, wracali więc

tutaj nieustannie. Interes rozwijał się znakomicie. Książę był sprytnym człowiekiem,

wiedział, że w równych odstępach czasu należy posłać woreczek pełen srebra ważnym

osobom. Jak dotychczas władze policyjne nękały jedynie jego konkurentów. A miał ich

aż nadto. Kwartał pomiędzy ulicą Winniczą a Małą Królewską przepełniały domy

schadzek i knajpy. W lokalach za zamkniętymi drzwiami półnagie dziewczęta tańczyły

na stołach. Istniały też ponure piwnice, gdzie za parę łyków alkoholu mężczyzna mógł

sobie kupić towarzystwo jednej z bardziej umęczonych życiem dam. Obok zaś

znajdowały się eleganckie, wysokie domy z pięknie urządzonymi pokojami, w których

ubrane w jedwabie i pióra kobiety ze wschodu i zachodu proponowały swoje

towarzystwo panom z najlepszych sfer. Ale takie miejsca jak Ogród Nadjany oraz Zamek

Serc otwierały podwoje jedynie panom posiadającym najwyższą pozycję i dobrze

wypełnione sakiewki.

Zakład Księcia plasował się pośrodku. Jego goście rzadko bywali bogaci, nie

wpuszczano tu jednak żadnej hołoty.

Sussa była jego najwierniejszą lokatorką. Mogła przyjąć w ciągu jednego dnia

pracy ośmiu różnych panów...

Przy pierwszym spotkaniu Justitian nie miał o niczym najmniejszego pojęcia.

Wszedł do tego domu w pewien łagodny letni wieczór, ponieważ chciał posłuchać pieśni,

której dźwięki dotarły do niego na ulicy. Śpiewała kobieta, słowa pieśni były niemieckie,

z trudem zrozumiał, o czym opowiadają. Wkroczył więc do środka, rozejrzawszy się

najpierw dokładnie na wszystkie strony. Wiedział bowiem, że to przed takimi właśnie

miejscami ostrzegają swoich młodych studentów profesorowie na uniwersytecie.

Kiedy wszedł, Sussa siedziała na stole, a jej szczupłe nogi kołysały się w takt

melodii. Wyglądała na nie więcej niż piętnaście, szesnaście lat.

Usiadł obok niej, wkrótce na stole pojawił się kufel piwa. Na szczęście miał dość

pieniędzy, by zapłacić za swój napitek, a także ofiarować co nieco dziewczynie, która

uśmiechała się czule.

Zafundował jej wino, a potem bawili się jeszcze długo.

Jęknął, gdy usłyszał cenę, za taką sumę bowiem mógłby kupić sobie u Fru

Hannah trzy lub cztery obfite posiłki. Ale niebieskie oczy dziewczyny wpatrywały się w

niego z taką czułością, a powieki drgały niczym skrzydełka motyla. Włosy miała długie

aż do pasa, brunatne i połyskujące niezwykłym czerwonawym blaskiem.

Justitian uważał, że jest trochę podobna do Maryjki. Wciąż nosił w sercu tę

straszną gorycz, jaką wywołał pierwszy list od ojca.

Marja nie czekała nawet, aż woda, wzburzona przez statek, którym odpłynął, się

uspokoi, i poszła do ołtarza z innym. Wyszła za Karla Oppdala. Ów dzierżawca był dla

Justitiana kimś tak anonimowym, że młody student musiał się bardzo wysilać, by

przypomnieć sobie rysy tego człowieka.

Mar ja była więc stracona na zawsze.

W ciele Justitiana wciąż pulsowała gorąca, nieznośna tęsknota.

Może właśnie dlatego topił się niczym masło na słońcu pod rozpalonym

wzrokiem tej obcej kobiety? Może właśnie dlatego poszedł za nią po stromych schodach

do pokoiku nad gospodą.

I może dlatego kochał ją z takim bolesnym zapamiętaniem, że kiedy było już po

wszystkim, dziewczyna śmiała się do niego perliście i na pożegnanie zafundowała mu

kieliszek...

Tamtego pierwszego wieczora nosiła jasnoczerwoną sukienkę. Teraz miał tyle

doświadczenia, by wiedzieć, że sam kolor sukienki powinien był mu wskazać, z jakiego

rodzaju kobietą ma do czynienia.

Spożył wtedy swój pierwszy soczysty kęs z jabłka grzechu i przez wszystkie

następne lata regularnie raczył się owocami, które dawały kobiety pokroju Sussy. Były to

owoce zakazane! Słodkie, ale niebezpieczne, grzeszne owoce, które uwodzą i zatruwają

mężczyzn!

Raczył się nimi również wczoraj wieczorem.

Właściwie dzisiejszej nocy.

Podczas gdy Niels spał snem sprawiedliwego i nawet nie przypuszczał, że jego

towarzysz przebywa poza domem.

Lubił Nielsa między innymi za to. Chłopak był tak naiwny i prostolinijny, że

wierzył w najbardziej oczywiste kłamstwa. Dawał mu zawsze wspaniałe alibi. Ten syn

biskupa ze Stavanger stanowił wzór studenta oraz kandydata na pastora. Ciężko

pracował, śmiertelnie bał się kobiet, święcie wierzył w swoje powołanie i chętnie

oddałby ostatnią kroplę krwi za każdą błądzącą duszę. Poza tym kochał swoich rodziców

tak, że Justitian na myśl o tym szalał z zazdrości i gniewu. Czułe listy od rodziców, które

Niels mu odczytywał, wywoływały w nim żal i bunt.

Zaczynał zdawać sobie sprawę z tego, iż dotychczas nie pojmował, co w życiu

utracił.

Pomyśleć, że istnieją tacy ojcowie! Ile szczęścia miał ten Niels, który co miesiąc

otrzymywał arkusiki pełne ciepłych, czułych i troskliwych słów od stęsknionego ojca.

Niels urodził się po słonecznej stronie. Po skończeniu studiów wróci do domu,

otrzyma posadę w dobrej parafii, ożeni się z jakąś sympatyczną proboszczowną i wkrótce

zostanie ojcem gromadki równie sympatycznych dzieci.

Justitian nie był natomiast w stanie wyobrazić sobie Nielsa w pościeli Sussy.

Wybuchał śmiechem na myśl o tym, jak kolega czerwieni się i traci głos na widok ko-

biety w łóżku. Zdarzało się, że razem z Sussą żartowali na ten temat, wyobrażali sobie,

jak by mógł się zachowywać skrępowany chłopiec, wymyślali najrozmaitsze zasadzki,

jakie można by zastawiać na niedoświadczonego Nielsa...

Zazwyczaj śmiali się i śmiali, aż w końcu znowu koncentrowali się na sobie

nawzajem.

Sussa miała najgorętsze usta, jakie Justitian zdołał poznać.

Chociaż, szczerze powiedziawszy, oprócz ust Ma - ryjki i warg strasznej Elisabeth

nie poznał znowu tak wielu. Sussa jednak przewyższała wszystkie kobiety. Może właśnie

dlatego nazywano ją takim imieniem?

Zawierało w sobie szum wiatru i smak pocałunków.

- Szum? Nie, tego słowa nie będziemy używać - ucięła krótko, kiedy starał się

wytłumaczyć jej, co czuje. - Nie będziemy się zastanawiać nad moim imieniem.

- Jesteś najsłodszą ze wszystkich dziewcząt, jesteś najpiękniejszym kwiatkiem w

królewskim ogrodzie... i najbardziej zuchwałym!

Ona drapała go leciutko pod brodą, jej długie paznokcie były zawsze czyste,

chętnie też malowała je krwistoczerwonym lakierem. Niekiedy dla zabawy ozdabiała je

dodatkowo, małym pędzelkiem rysowała czarnym atramentem wzorki na paznokciach, a

ktoś, komu pozwoliłaby obejrzeć je uważnie, dziwiłby się bardzo temu, co rysunki

przedstawiają.

- Sussa, jesteś niezwykła!

Justitian wypowiadał te słowa tak często, że aż dziw, iż jej się nie znudziły. Ona

jednak zawsze uśmiechała się z wdzięcznością, słysząc jego komplementy, zawsze

zajmowała się nim niczym rozradowana gejsza. Wciąż wymyślała nowe pieszczoty,

którymi obdarzała go pod zakurzonym baldachimem.

Wczoraj wieczorem...

Dała mu jeszcze więcej rozkoszy niż zwykle.

Odrzuciła swój nowy czarny szal i była jego boginią, a on najbardziej oddanym

niewolnikiem w jej świątyni. Odgrywała rolę kochającej Wenus, niebezpiecznej Medei i

Diany z łukiem na ramieniu. Wabiła go, podniecała, nie przestawała pieścić. Sussa

potrafiła bardzo długo utrzymywać go w bolesnej ekstazie, zdającej się trwać wieki,

graniczącej z udręką. Polowała na niego w przepastnym łożu, a on zawsze pozwalał się

schwytać.

- Na dworze wkrótce się ściemni, mój Justi, a ty jesteś daleko od domu! Jesteś

moim więźniem, obcy, nie masz najmniejszej szansy wobec mojej władzy!

Podchodziła do niego, wyłaniała się spod swojego szala ani trochę nie

skrępowana, choć jej białe ciało okrywała jedynie koszulka ozdobiona koronkami.

Włosy spływały jej na plecy. W blasku dwóch woskowych świec wyglądały

niczym strumień krwi.

Objęła jego biodra, długie paznokcie były jak broń, przesuwała dłońmi po jego

najbardziej czułych miejscach.

Justitian oparł się o ścianę, wyczuwał pod skórą nierówności tapety.

To jeszcze wzmacniało rozkosz.

Pogłębiało mroczną tęsknotę za bólem i rozkoszą.

Teraz jej włosy dotykały podłogi, klęczała bowiem przed nim, nie przestając go

pieścić. Wstyd i ekstaza walczyły o władzę nad jego świadomością.

Justitian krzyknął, Sussa cofnęła się.

Skulił się, wciąż oparty plecami o ścianę, z płonącymi policzkami.

Dziewczyna odsłoniła zęby, wargi były tak wilgotne, że lśniły niczym szkło.

Sama poodpinała małe guziczki spinające koszulę. Miała bardzo piękne piersi.

Justitian widział, że jedną ręką przytrzymuje delikatną koszulkę, a drugą szuka

czegoś w szafie.

Po chwili w białych rękach trzymała jakąś czarną tkaninę.

Jej uśmiech był bardziej niebezpieczny niż kiedykolwiek.

Zaczęła wkładać to czarne ubranie przez głowę.

Szata sięgała jej do połowy uda, był to rodzaj pelerynki z przypominającego

jedwab ciężkiego materiału. Justitian patrzył z otwartymi ustami na wznoszące się pod

tkaniną piersi.

Nigdy nie byłby w stanie wyobrazić sobie kobiety w takim stroju.

Najbardziej podniecający okazał się jednak kaptur.

Przesłaniał całą twarz, w otworach widać było dwoje roziskrzonych oczu.

Na tkaninie wymalowano rysy twarzy, Justitian krzyknął z niecierpliwości.

- Mój Boże, wiem, co to będzie - szepnął gwałtownie.

Dziewczyna nie odpowiadała, zajęta była przygotowaniami. Czarny skórzany pas,

który on sam przed kilkoma minutami odrzucił, teraz uderzył w podłogę ledwie kilka

centymetrów od uda Justitiana.

- Do łóżka, niewolniku!

Pełzał po podłodze, czując zapach własnego potu, klęczał, podpierając się rękami,

a ona dosiadła go, obejmując udami jego boki. Justitian o mało nie zemdlał z wrażenia,

czuł jednak ogarniające go podniecenie tak silne, że gotów był zapłacić za to przeżycie

jeszcze większym upokorzeniem.

Sussa, moja władczyni!

Sussa, moja bezlitosna kochanka!

- Sussa, rzuciłaś na mnie Urok swoimi sztuczkami, ale za nic nie chciałbym się od

ciebie uwolnić!

- Oczywiście, że nie, mój chłopcze. Oczywiście, że nie!

Nigdy nie mówili ze sobą o miłości, ich zabawy zwykle pozbawione były

czułości, nigdy nie doprowadzały żadnego z nich do płaczu. Zaspakajali nawzajem swoje

pożądanie, wiedząc, że muszą się rozstać.

Ona nigdy nie domagała się, by mówił o uczuciach.

On nigdy o nic nie pytał.

Bardziej wyzwolonej kobiety Justitian nie mógł sobie wyobrazić. A jeśli czasami

zdarzało się, że cichła po miłosnych uniesieniach i na jej twarzy pojawiał się wyraz, jaki

można zobaczyć u skrzywdzonego dziecka...

W takich momentach wypędzała go od siebie, nakazywała wynosić się

natychmiast.

Justitian wiedział, że po jego wyjściu będzie płakać.

Sussa płakała zawsze w samotności.

Zwykle odczuwał wtedy pełną wdzięczności ulgę. I zawsze, kiedy znowu

odwiedzał jej izdebkę, była uśmiechnięta i świeża, a w jej oczach nie dostrzegał śladu

łez.

Sussa sprawiała wrażenie osoby nieustannie zadowolonej. Witała go zawsze

bardzo serdecznie, tak że niemal zapominał o banknotach, które w niemal rytualny

sposób zmieniały właściciela, kiedy podróż pośród fal niebieskiego aksamitu dobiegała

końca. Nigdy mu nie dziękowała, on jej także nie. Całowała go na pożegnanie niczym

najdroższego kochanka i zawsze prosiła, by wkrótce do niej wrócił.

Tak też uczyniła i dzisiejszego ranka.

Na wspomnienie tamtej chwili Justitian doznawał bolesnego ukłucia w sercu.

Obraz czułej, sennej Sussy z wargami opuchłymi od gwałtownych pocałunków mieszał

się z obrazami, jakie zobaczył dzisiaj na ulicy, widział wargi Sussy popękane i sine,

pokryte brunatną zakrzepłą krwią.

To niemożliwe.

Nad jego głową unosił się dźwięk organów, pragnął, by muzyka zagłuszyła w nim

ból, rozsadzający mu głowę.

Niels śpiewał głośno czystym, silnym barytonem.

Justitian wiedział, że gdyby on chciał zaśpiewać, wydobyłby ze swego gardła

jedynie prymitywne wycie.

Sussa.

Sussa.

Wszyscy zwrócili oczy na Justitiana, gdy nagle zerwał się z twardej ławki pod

amboną i wybiegł z kościoła, zakrywając dłonią usta.

Została ulokowana w małym pomieszczeniu w piwnicy pod miejskim ratuszem,

gdzie kobiety jej pokroju często zamykano, ponieważ nie zdołały uciec, kiedy policja

wpadła do lokalu.

Te, które nocami spacerują po ulicach, dobrze znają to miejsce.

Te, które sypiają na śmietnikach i w portowych magazynach, dobrze znają to

miejsce i wystrzegają się go.

Kobiety z baraków opowiadały sobie zawsze nawzajem o tym okropnym miejscu,

ostrzegały swoje nieszczęsne córki, mówiły im, co robić, by tam nie trafić.

Trafiały tam jednak wszystkie te, które żyją określane ironicznym mianem

wesołych panienek. Były tam wrzucane przez żołnierzy i innych mężczyzn w

mundurach, którzy niejednokrotnie chętnie korzystali z ich usług.

Niektórzy lekarze specjalizowali się w zarabianiu sporych pieniędzy na swoich

potajemnych wyprawach do lochów. Pod pozorem higienicznych inspekcji mogli robić z

kobietami, co chcieli. Mundurowi, którzy je przesłuchiwali, też korzystali z okazji.

Strażnicy lochów również mieli po swojej stronie prawo silniejszego.

Sussa dygotała z zimna, chociaż gorączka trawiła jej ciało. Wciąż jeszcze miała

na sobie podarte gałgany i pióra, które przywiązał jej policmajster. Włosy były

pozlepiane od krwi i brudu, tkwiły w nich kawałki zgniłych liści kapusty, którymi

rozbawieni ludzie obrzucali nieszczęsne kobiety. W ustach jej zaschło, opuchnięte wargi

pękały przy najmniejszym ruchu.

Sussa nie była w stanie płakać.

Czuła, że serce bije jej w takt bolesnego pulsowania w zwichniętej nodze, ale nie

zauważała, że kapiąca z sufitu woda spada na jej głowę. Stwierdziła, że brzeg sukni jest

mokry, oderwała więc kilka kawałków tkaniny i zrobiła wilgotne okłady na usta i oczy.

Potem skuliła się na podłodze, ciemność wokół niej zlała się w jedno z

ciemnością w jej sercu. Nie miała sił, by jeszcze walczyć.

Ocknęła się pod wpływem gwałtownego bólu w boku, miała wrażenie, że ktoś

wyrywa jej żebra.

Tuż przy swojej twarzy zobaczyła brązowy but. Błyskawicznie, niczym pantera,

zerwała się na nogi, zapomniała jednak o zwichniętej kostce i ostry ból natychmiast

powalił ją z powrotem na podłogę.

Mężczyzna w brązowym mundurze nie uśmiechał się, patrzył tylko na nią

zmrużonymi oczyma.

- Sędzia czeka, mała! I policmajster. Nie są oni dzisiaj łaskawi, muszę ci

powiedzieć! Posłali już Starą i Ruthildę do zakładu! Osiem miesięcy, mała! Myślę

jednak, że dla ciebie szykują coś jeszcze gorszego...

Sussa nie odpowiedziała, powoli usiłowała się podnieść. Czuła twardą kolbę na

plecach.

- Muszę mieć coś do ubrania... nie mogę stanąć tak... przed sędzią...

- Ha, ha! To najlepsze, co słyszałem, mała! Nigdy bym nie pomyślał, że dziwka

może się wstydzić nagości!

Dziewczyna wspierała się o szorstką kamienną ścianę i posuwała wolno naprzód,

mężczyzna popychał ją za każdym razem, gdy z wahaniem stawiała na podłodze chorą

nogę. Na pogrążonych w półmroku schodach cuchnęło starą oliwą do lamp.

Hans Himmerich rządził miastem twardą ręką. Był burmistrzem i naczelnikiem

policji, zaliczał się do ludzi, którzy mają dość srebra, by dobrze smarować koła swego

pojazdu. Był przewodniczącym tingu, niekiedy bywał też sędzią. Krucjata przeciwko

kobietom lekkich obyczajów została rozpoczęta.

Sussę skazano na publiczną chłostę na głównym rynku miasta, miała zostać

ogolona, a ponadto spędzić dwa lata w więzieniu.

Justitian nie mógł spać, nie mógł jeść. Sam był zaskoczony tym, jak głęboko

dotknęła go tragedia Sussy. Raz po raz powtarzał sobie, że przecież mimo wszystko to

tylko ulicznica. Do diabła, nie była jego żoną!

Niels nie potrafił zrozumieć, dlaczego jego współ - mieszkaniec krąży wciąż po

pokoju.

Nie mógł jednak nie widzieć, że ów dziwny syn pastora z Sogn prawie wcale

ostatnio nie wychodzi z domu. Przestał uczestniczyć w zajęciach na uniwersytecie. Nie

odrabiał zadanych prac, a tekst kazania i analiza liturgii, którą oddał, była w takim stanie,

że gdyby Niels nie zdołał tego poprawić, mogłoby się to dla Justitiana skończyć bardzo

źle.

Najbardziej jednak martwiło Nielsa to, że Justitian zaczął pić.

Każdego wieczora zastawał Justitiana nad butelką marnego samogonu. I chociaż

Niels nie chciał nawet o tym myśleć, to nie mógł nie zauważyć faktu, iż przed trzema

dniami z jego skrzynki na pieniądze zginęło kilka talarów.

W pokoju studentów teologii cuchnęło niczym w najgorszej knajpie.

W końcu Niels nie mógł już dłużej tego znosić.

Pewnej niedzieli po południu wrócił do domu i zastał Justitiana w łóżku.

Kilkudniowy zarost pokrywał ładną twarz kolegi, a smród unoszący się nad jego roz-

dygotanym ciałem mógł sprawić, że nawet świniopas by się skrzywił.

- Justitian, tak dalej być nie może.

Z łóżka rozległo się jakieś mamrotanie, spod kołdry wysunęła się goła stopa.

- Wstańże, człowieku, dość już tego! Co cię dręczy, Justitianie? Od wielu tygodni

jesteś jak odmieniony!

Niels podniósł kolegę i posadził na łóżku. Klepał go po policzkach, nalał wody do

kubka i zmusił do wypicia.

- Czy to dzień? - zapytał Justitian ochrypłym głosem. - O Boże, moja głowa...

Niels usiadł na krawędzi łóżka. Złożył dłonie jak do modlitwy.

- Musimy być ze sobą szczerzy, Justitian. Od dawna jesteśmy kolegami... chociaż

pewnie za bardzo się od siebie różnimy, by móc się nawzajem zrozumieć.

- Mm.

- Ja... ja dłużej tak nie mogę. Próbowałem ci pomóc... Pomagałem ci, broniłem

cię, usprawiedliwiałem... gotów byłem kłamać z twojego powodu.

- O, fe, to nieładnie - mruknął tamten ironicznie. Ramiona Niels a opadły jeszcze

bardziej.

- Justitian... tobie potrzebna jest pomoc. Bo to już tylko kwestia dni, kiedy

wyrzucą cię z uniwersytetu. Wiesz, jacy oni są surowi... mamy być przecież sługami

Bożymi, stanowić przykład dla ludu, człowieku!

- Przykład dla ludu, tak. Mamy być czystymi barankami Pana!

Niels potrząsnął głową. Serce przyjaciela trawiła dużo większa udręka, niż

przypuszczał.

- Musisz potraktować tę sytuację poważnie! Czas mija! Ludzie już gadają... o

twoim pijaństwie. O tym, że opuszczasz zajęcia... że nie ma do tego żadnego powodu...

- No to co?

Justitian przyłożył karafkę do ust i wypił resztę zmętniałej letniej wody. Potem

postawił z rozmachem karafkę na stole, wiedział, że Niels bardzo się boi o swój kryształ.

- Czy naprawdę chcesz, by odesłano cię do domu w niełasce, zaledwie miesiąc

przed ostatnimi egzaminami? Przecież ojciec przez lata łożył na twoje wykształcenie, na

twoje utrzymanie tutaj. Niczego ci przecież nie brakowało, prawda?

- Niczego, co można by kupić za pieniądze - warknął Justitian przez zaciśnięte

zęby. - Na dodatek mogłem mieszkać u ciebie za darmo.

- Tak, cieszyłem się z tego... przeważnie. Ale teraz...

- Wiem, Niels. Nie siedź tak i nie gap się na mnie! Zaraz mi powiesz, że albo

skończę z tym, albo mam się wynosić, prawda?

- Brzmi to okrutnie, ale tak. Tak to jest. Dłużej tego nie zniosę, akurat teraz mam

mnóstwo pracy. To ważny okres... Wkrótce dowiemy się o wolnych parafiach i

otrzymamy papiery...

- Oczywiście. Wkrótce zostaniemy pokornymi sługami Pana. Na poważnie!

- Justitian, co się z tobą dzieje? Co dręczy twoje serce? Niels miał przeżyć jeszcze

większy szok. Justitian zerwał się z łóżka, stanął na chwiejnych nogach. W pośpiechu

zaczął naciągać pogniecioną koszulę, zwiniętą razem z przepoconą pościelą. Spodnie

nosił czarne i workowate, takie same jak wszyscy przyszli pastorzy. Oderwał biały

kołnierzyk od koszuli, a na ramiona zarzucił starą czarną kurtkę.

Oniemiały Niels z wytrzeszczonymi oczyma stał przy ścianie, gdy Justitian biegał

po pokoju, zgarniając swoje rzeczy do węzełka. Butelka, która leżała pod łóżkiem,

znalazła się na samym wierzchu. Gdy spakował wszystko, z wykrzywioną twarzą zwrócił

się do Nielsa:

- Zegnaj, kolego.

Nielsa przeraził ton, w jakim zostały wypowiedziane te słowa.

- Nie odchodź w takim gniewie, bracie... Porozmawiajmy... tobie potrzebna jest

pomoc...

Justitian zachichotał.

- Jeszcze porozmawiamy, bracie. Może. Pozdrów Hansa Pettera i Reina, powiedz

im, że zrobiłem sobie małą... przerwę na odpoczynek.

Zanim tamten zdołał powiedzieć, że to niemożliwe, Justitian był już za drzwiami,

zbiegł po wąskich schodach do furtki i wyszedł na ulicę.

Niels opadł na niepościelone łóżko.

Pokój był pusty.

Po Justitianie został tylko ciężki odór alkoholu.

Niels wsparł głowę na rękach i pogrążył się w żalu nad utraconą przyszłością

przyjaciela.

W jakiś czas później złożył ręce i modlił się o jego nawrócenie.

Przez całą noc tak siedział z czerwonymi, zapłakanymi oczyma i szukał w swojej

czarnej Biblii słów, które powiedziałyby mu, co powinien czynić, by zawrócić

przyjaciela z drogi upadku.

Nie znalazł żadnej odpowiedzi, choć świeca na stoliku przy oknie dopaliła się do

końca.

ROZDZIAŁ V

Justitian szybkim krokiem szedł w dół ulicy Głębokiej, która w słońcu wyglądała

ładnie i zachęcająco. Wszędzie kręciło się mnóstwo ludzi, dzieci bawiły się, ich matki,

zrobiwszy krótką przerwę w domowych zajęciach, przysiadły na schodach, by ze sobą

porozmawiać. Była niedziela, ale na tej ulicy nie dostrzegało się, iż to dzień odpoczynku.

Tylko dalekie dzwony od świętego Mikołaja próbowały skłonić ludzi do zastanowienia

się nad sprawami nie dotyczącymi tego świata.

Justitian zatrzymał się przy kramiku i kupił kawałek wędzonego mięsa oraz

wiązkę cienkich, twardych żytnich chlebków, które najbardziej ze wszystkiego

przypominały kawałki drewna. Były jednak tanie, wiedział ponadto, że znakomicie

wypełniają głodny żołądek. Znalazł jakiś cichy kąt, gdzie mógł uporządkować myśli.

Wyjął butelkę z żółtozielonym alkoholem, już wyciągnął zębami korek, ale rozmyślił się.

To przecież resztka, być może będzie jej potrzebował później.

Zaczął się zastanawiać nad swoim położeniem. Co powinien zrobić?

Nawet tamtego dnia, gdy po raz pierwszy przybył do Kopenhagi, nie czuł się taki

samotny w tym wielkim mieście. Wtedy przecież znał już Nielsa, którego spotkał na

statku, miał listy polecające od ojca i liczne adresy do ludzi, którzy mogliby mu pomóc.

Wszystko zresztą ułożyło się bardzo dobrze od pierwszej chwili, zarówno na

uniwersytecie, jak i w mieszkaniu, które dzielił z Nielsem.

Pieniądze od ojca przychodziły regularnie, sam nie wiedział, jak ojciec to

urządził, ale każdej pierwszej niedzieli miesiąca zjawiał się u niego ten sam nieduży

człowieczek i wręczał kopertę. Justitian pokwitował już blisko siedemdziesiąt talarów.

Nie mógł więc oskarżać ojca o skąpstwo. Justitian żył w bardzo dobrych warunkach, nie

należał do studentów, którzy muszą ciężko pracować lub wyprzedawać swoje rzeczy, by

zdobyć parę nędznych szylingów na jedzenie. Jemu starczało na Sussę, na tani alkohol

oraz na niezbędne wydatki i opłatę swojej części komornego.

Teraz wszystko się skończyło.

Aż do następnego miesiąca nie dostanie znikąd pieniędzy. A gdyby pogłoski o

jego haniebnym pożegnaniu z uniwersytetem dotarły do ojca... No, w takim razie byłby

skończony.

Justitian wątpił jednak, że ojciec dowie się o czymkolwiek. Odległość z tego

miasta do jego małej wioski nad zielonym fiordem była niemal taka sama jak do

księżyca...

Wciąż jeszcze miał w sakiewce siedem talarów. To na jakiś czas wystarczy.

Wystarczyłoby może nawet na podróż do domu.

Do domu?

Dlaczego miałby wracać do domu?

Justitian mrużył oczy przed bezlitosnym słońcem i czuł, że łzy spływają mu po

policzkach, kiedy promienie raziły jego czerwone, zmęczone oczy.

Nigdy nie wróci do domu. Mar ja dla niego umarła.

Zdradziła, go, bezlitośnie i nieodwołalnie. Miał nadzieję, że jest teraz biedną,

utrudzoną i wyniszczoną gospodynią, a jej jedyną pociechą są uściski tego głupiego

parobka Oppdalów. Dorobiła się już z pewnością gromady usmarkanych dzieciaków.

Nie, nigdy nie wróci do domu.

Niech sobie ojciec myśli, co chce. Stary nigdy nie zasną już radości upokarzania

go. Nigdy nie sprawdzą się jego wieczne proroctwa, że syn nie jest w stanie niczego

osiągnąć.

Wargi Justitiana drżały lekko.

W jakimś sensie ojciec miał przecież rację.

Nigdy nie zdobędzie sutanny pastora. Wszystko zaszło już za daleko. Od chwili,

gdy zniknęła Sussa... Justitiansam nie wiedział, co się z nim dzieje. Cały świat stał mu się

jakby... obojętny.

Wyciągnął zębami korek.

Płyn o cierpkim smaku zagulgotał w gardle Justitiana.

Podniósł się na niepewnych nogach ze swego twardego miejsca na schodach i

powlókł dalej ulicą. Znał ta - - i zakątek w parku nad wodą, gdzie nikt mu nie będzie

przeszkadzał. Są w tym mieście tajemnicze miejsca, których za dnia nikt nie odwiedza.

Tam mógłby się skulić wśród nagich jeszcze krzewów i starać się przemyśleć sytuację.

Później, kiedy nadejdzie już wieczór, coś się przecież znajdzie. Musi istnieć jakaś

możliwość przetrwania w takim mieście dla nieudanego studenta teologii.

Strzepnął z ubrania zeszłoroczne liście i wilgotną ziemię, spodnie jednak wciąż

były brudne. No trudno, zaczęło się zmierzchać, kto zauważy plamy na ubraniu, skoro

trudno odróżnić jednego człowieka od drugiego.

Justitian skierował się ku wielkiemu, rzęsiście oświetlonemu budynkowi na rogu

ulicy Głębokiej.

To Ogród Nadjany.

Dotychczas oglądał go jedynie z zewnątrz. Wszyscy podziwiali piękne okna tego

domu. Każde z nich obramowane rzeźbionymi liśćmi akantu. Kwiaty, kiście winogron,

stylizowane liście, a pośród tego małe amorki trzymające nad oświetlonymi oknami

okrągłe wieńce. Nie można było przez szyby zajrzeć do środka, widziało się tylko cienie

poruszających się postaci za niezwykle pięknymi kremowymi firankami. Przy wejściu na

chodniku stało dwóch mężczyzn w jaskrawoczerwonych kurtkach. Byli wielcy i zwaliści,

trwali nieruchomo ze skrzyżowanymi na piersiach rękami. Niczym posągi, pomyślał

Justitian. Wiedział jednak, że ci dwaj należą do najgroźniejszych zapaśników w mieście.

Nikt dokładnie nie pojmował, w jaki sposób drobna właścicielka tego domu potrafiła

utrzymać ich w ryzach, niezależnie od tego jednak, jakie środki stosowała, były one

skuteczne. Te dwa olbrzymy to strażnicy Nadjany, najwierniejsi obrońcy jej Ogrodu.

Justitian poprawił swój zniszczony jedwabny szalik, pieniądze miał teraz w

kieszeni. Był przygotowany na to, by wsunąć monetę czy dwie do ogromnej dłoni

któregoś ze strażników. Bo chyba tak czynili odwiedzający.

Zamierzał dzisiejszy wieczór spędzić w tym raju.

I niech kosztuje, ile chce.

Może w tym osławionym Ogrodzie Nadjany zdoła zatrzeć jakoś obraz Sussy,

który nie dawał mu spokoju? W jakimś sensie to ona była odpowiedzialna za jego stan,

istniała między nimi dziwna, niewidzialna więź, która przysparzała mu takich cierpień.

Anioły Nadjany znajdą z pewnością balsam na jego rany. Anioły Nadjany. Jak

pięknie to brzmi. Justitian zachichotał sardonicznie, zbliżając się zdecydowanym

krokiem do wielkich, czarnych drzwi.

Anioły Nadjany.

Powinny wycisnąć z niego wszelkie soki, a wraz z nimi wypłukać ból. Powinny

dać mu chwilę takiej radości, z którą nie mogłaby się równać radość obcowania z

aniołami w niebie.

A potem niech się dzieje co chce.

Właściwie cóż ma do stracenia?

Justitian przeszedł obok tych dwóch żywych posągów, chociaż jeden z nich

wymamrotał coś pod nosem, kiedy drzwi się otworzyły.

Po drugiej stronie wyszedł mu na spotkanie inny ubrany na czerwono mężczyzna,

pozdrawiając uprzejmie.

Justitian wyprostował się, patrzył gdzieś ponad ramionami niedużego człowieka.

W pomieszczeniu wszystko lśniło i mieniło się bajecznie!

- Karta, proszę pana, jeśli pan tak uprzejmy... Justitian zaczął się jąkać.

- Karta? Eee... tak... oczywiście. Chwileczkę! Właśnie zobaczyłem kogoś, z kim

muszę porozmawiać!

Strażnik stał bez słowa, gdy tymczasem Justitian niczym błyskawica pomknął w

głąb barokowego salonu i zniknął za ciężkimi portierami.

Mały, ubrany na czerwono mężczyzna na moment utracił swoją nieruchomą,

pełną życzliwości maskę. Na jego czole pojawiły się zmarszczki. Rzucił na podłogę starą

kurtkę, którą zostawił mu Justitian, z takim obrzydzeniem, jakby nagle pojął, że dotknął

czegoś oślizgłego.

Dyskretnie pociągnął za złoty sznur przy drzwiach.

W głębi domu rozległ się dźwięk dzwonka.

Justitian biegł z salonu do salonu. Trafił na jakieś schody i wpadł na nie,

pokonując po dwa stopnie jednocześnie.

Schody były wyłożone grubym chodnikiem!

Szedł cicho, przy każdym kroku słychać było tylko chrzęst źle wyprawionej skóry

jego butów. Wzrok Justitiana wprost nie był zdolny ogarnąć wszystkiego, co widział.

Ściany zostały tutaj pokryte lśniącym, pięknym materiałem w czerwonej, liliowej

i różowej tonacji. Zdawało się, że farbę na materiał nakładano szerokim, jakby

roztańczonym pędzlem. Na ścianach wisiały obrazy i portrety z podpisami. Niektóre

wyglądają na bardzo stare, stwierdził Justitian z podziwem. Wkroczył teraz do

ogromnego hallu.

Nigdzie jednak nie widział żywego ducha.

Nikt nie siedział w ciężkich, obitych brokatem fotelach. Nikt nie pił z

kryształowych kieliszków ustawionych na stole, tak pięknych, że Justitian musiał po pro-

stu podejść i dotknąć ich.

Jakie delikatne!

I jednocześnie jakie ciężkie!

Uniósł jeden z nich do ust, zapragnął gwałtownie, by kielich był wypełniony

owym francuskim złocistym koniakiem, którego niezwykły zapach pamiętał.

Przepełniony szacunkiem poszedł dalej.

Gdzie są anioły?

Muszą przecież gdzieś tu być? Justitianowi zdawało się, że słyszy muzykę harfy.

Skierował się w tamtą stronę, szedł wąskim korytarzem oświetlonym woskowymi

świecami w srebrnych lichtarzach, ozdobionych kryształowymi wisiorkami. Światło było

rozproszone, mieniło się w kryształach, tworząc bajeczny, niemal magiczny nastrój.

Grube dywany pokrywające podłogę uginały się niczym mech pod stopami.

Po obu stronach korytarza znajdowały się drzwi.

Znikąd jednak nie dochodził żaden dźwięk.

Justitian raz jeszcze otrzepał ubranie, w jakimś lustrze oprawionym w srebrną

ramę mignęło mu własne odbicie. Wklęsła, widocznie, powierzchnia lustra wydłużała

groteskowo jego twarz. Nie zatrzymując się szedł dalej. Korytarz łączył się w jedno z

wielkim pokojem.

Tu już bardzo wyraźnie usłyszał dźwięki harfy!

Posuwał się ostrożnie wzdłuż ścian, starał się być jak najmniej widoczny. Chciał

patrzeć, rozkoszować się, radować oczy tymi wszystkimi światłami, pięknymi meblami i

barwami nierzeczywistego świata.

Znajdowały się tutaj różnego rodzaju rośliny. Pokój niemal tonął w kwitnących

krzewach, wśród których przybysz rozpoznawał wspaniałe rododendrony. Obok nich

rosły pachnące białe lilie.

Pośrodku pokoju znajdowała się fontanna z szemrzącą wodą.

Justitian wytrzeszczał oczy.

Woda w środku domu! Do tego na piętrze! Strumyk wody tryskał w powietrze

wprost z ust kobiety wykutej w brązie.

Piękna statuetka przedstawiała syrenę, górna część posążku była niczym

najpiękniejsza żywa dziewczyna. Nagie piersi wznosiły się ku pokrytemu kwiatami sufi-

towi, kobieta odchylała głowę w tył, jakby oczekiwała pocałunku.

Rozpryskująca się woda spadała na ramiona i piersi, po czym spływała na powrót

do basenu.

Justitian z wolna ogarniał to wszystko wzrokiem.

Wiedział, że powinny się tutaj znajdować również inne, pełne życia kobiece ciała.

Anioły.

I rzeczywiście było ich w tym pomieszczeniu kilka, niektóre siedziały nad wodą i

zanurzały w niej ręce. W basenie pływały złociste karpie. Kobiety pozwalały rybom

pieścić swoje szczupłe, białe dłonie.

Wszystkie ubrane były na biało. Suknie opinały im ciała niczym przyklejone, nie

przypominały w żadnej mierze ubrań, jakie Justitian widywał na ulicach. Przywodziły

raczej na myśl spływającą wodę, spod uniesionych piersi opadały prostymi fałdami

wzdłuż ciał. Materia opinała nogi, lecz spojrzenia mężczyzn kierowały się raczej ponad

haftowane perłami paski podtrzymujące suknie pod biustem.

Piersi kobiet nie były niczym osłonięte. Kołysały się tanecznie przy każdym

ruchu, Justitianowi wydawało się, że wszędzie pełno jest wspaniałych kobiecych

kształtów.

Akurat w tym momencie ciężka dłoń chwyciła go za ramię.

To jeden z posągów przy wejściu, który ocknął się do życia.

- Proszę za mną, mój panie.

Justitian odepchnął od siebie rękę. W oczach wielkiego mężczyzny pojawił się

niebezpieczny błysk. Justitian wyrósł wprawdzie od tamtego czasu, gdy opuścił dom,

teraz jednak czuł się bardzo mały. Mężczyzna stał dokładnie na wprost niego, pewnie po

to, by różnica była jeszcze bardziej uderzająca. Włosy Justitiana łaskotały tamtego pod

brodą.

- Wyjdziesz stąd spokojnie, obcy, bo jak nie, to zostaniesz wyrzucony. A wtedy

nie zadowolę się gołą ręką - rzekł mężczyzna cicho. Jego akcent przywiódł mu na myśl

czarną Magrittę, którą przed kilkoma laty przelotnie znał.

- Dlaczego miałbym zostać wyrzucony? Czyż ten dom nie jest przeznaczony dla

panów? Dla panów, którzy potrzebują prawdziwego damskiego towarzystwa? Ja przecież

mam pieniądze. Ja mam...

- Nie masz tutaj wstępu. Ciesz się, że nie stłukłem cię na kwaśne jabłko za twoją

bezczelność! Nie wiesz, że niebezpiecznie jest tak wkraczać do tego ogrodu? Inni

panowie...

Justitian zobaczył, że znajdujące się w pomieszczeniu kobiety zgromadziły się

pod jedną ze ścian. Jakiś łysy mężczyzna na sofie podnosił się mozolnie. Muzyka

umilkła. Justitian chwycił się za kieszeń.

- Patrz, mam pod dostatkiem talarów!

Strażnik skrzywił się paskudnie. Patrzył na Justitiana z szyderstwem w oczach.

- Jesteś naprawdę głupi, wieśniaku! Tego, co masz, nie wystarczy nawet, by

zapłacić za to, co do tej pory otrzymałeś!

Stanowczo popychał go przed sobą.

Trzymał Justitiana za prawą rękę i potrząsał nim niczym szmacianą lalką. Ledwie

dotykając stopami czerwonego, miękkiego dywanu, student teologii został odprowadzony

tą samą drogą, którą przybył. Jedynie kątem oka zdołał dostrzec jednego anioła,

piękniejszego niż inne kobiety, który z różą w ręku nieśmiało pomachał mu na po-

żegnanie. Policzki Justitiana były czerwone ze wstydu jak jej róża. Boże, wystawić się na

takie pośmiewisko! Olbrzym ciągnął go jednak za sobą i nie rozluźnił uścisku, dopóki

Justitian nie upadł niczym kupa szmat na chodniku. Otulone szalami kobiety spacerujące

po ulicy patrzyły na niego chichocząc. Mężczyźni rzucali ordynarne komentarze. Były

powody, dla których dziewice nocy trzymały się blisko tego ogrodu: mogły zbierać

okruchy ze stołu Nadjany. Im dostawali się klienci, których ona nie chciała, prości chłopi

i marynarze oraz głupcy, którzy nie rozumieli, czym jest Ogród Nadjany.

To raj dla baronów.

Dla hrabiów i dla szlachty wszelkiego rodzaju.

Dla najznakomitszych obywateli miasta.

Tak, dla samego króla!

Justitian klął cicho, podnosząc się z ziemi. Upadł na coś śmierdzącego, teraz

widział, że to koński nawóz!

Kobiety na ulicy śmiały się bez żenady. Justitian chwycił zimną cuchnącą kulę w

rękę i cisnął nią w tłum. Jakaś kobieta krzyknęła głośno, wołała coś histerycznie, starając

się uniknąć zetknięcia z końskimi odchodami. Jej kawaler, jeśli tak można go nazwać, ru-

szył groźnie ku Justitianowi.

Syn pastora uznał, że najlepiej jest zmykać, dokąd oczy poniosą.

Czmychnął w jakieś boczne przejście, znalazł się na tyłach podwórza, słyszał za

sobą szybkie kroki. W końcu jednak nabrał pewności, że zaniechano pościgu. Dostrzegł

mdłe światełko przy ciężkich brązowych drzwiach na brudnym podwórzu, na którym się

znalazł.

Jakaś postać przemknęła obok niego, zapukała do drzwi i została wpuszczona do

środka. Justitian stał bez ruchu w mroku, czuł, że pragnienie wypicia kieliszka wódki

staje się coraz bardziej nieznośne. Upokarzające wyrzucenie za drzwi, szyderczy śmiech

kobiet, zdrada Nielsa, sprawa Sussy, przerwana nauka...

Justitian potrzebował ukojenia.

Został wpuszczony za próg. Tutaj jego talary mogły wystarczyć na bardzo wiele.

Na stole przed nim pojawiła się pełna butelka.

Duża, spocona kobieta, której piersi ledwo okrywała skąpa bluzka, uśmiechnęła

się do niego i połaskotała go za uchem.

Justitian odepchnął ją od siebie. Chwycił butelkę, łapczywie wypełniał sobie

żołądek jej zawartością. Po czwartym hauście świat jakby się uspokoił, przyjemna

zasłona opadła na jego udręczone oczy.

Tutaj nie słyszał dźwięku harf. Tę izbę wypełniał zgiełk tłoczących się ludzi.

Justitian próbował skupić wzrok na siedzących niedaleko kobietach. Widział, że noszą

podarte ubrania, że mają zmęczone, zniszczone twarze. Brakowało im zębów, a włosy

świadczyły, że biedaczki musiały nocować na gołej ziemi pośród zeschłych liści, śmieci i

innego paskudztwa. Jedna z nich nie miała oka, w każdym razie nosiła czarną skórzaną

przepaskę zasłaniającą oczodół. Jej ciemne włosy były potargane, ręce pokrywały strupy.

Wyjęła jedną pierś spod bluzki i oparła ją o łysą głowę siedzącego obok niej mężczyzny.

Ten odwrócił się gwałtownie i wpił się mocno w pierś. Kobieta zawyła z bólu, umilkła

jednak, gdy mężczyzna przyciągnął ją do siebie i przyłożył jej do ust butelkę, z której

dopiero co pił.

W miarę jak ubywało alkoholu w butelce Justitiana, kobiety wyraźnie ładniały.

Nagle ogarnęło go gwałtowne pożądanie. Przeklinał piękne anioły, przeklinał ich

potężnych klientów, wśród których z pewnością znajdują się też odpowiedzialni za los

Sussy.

Życzył wiecznego potępienia pracowitemu Nielsowi i piekielnych mąk

wszystkim, którzy go zdradzili.

W tej izbie jednak znajdowali się ludzie jeszcze nędzniejsi niż on sam. Kobiety,

gotowe lizać mu buty za byle jaki grosz. Kobiety, którymi mógł się posługiwać, kobiety,

które nie miały twarzy, nie miały uczuć, nie miały już nawet łez.

Justitian chwiejnie podniósł się z miejsca, później nie mógł sobie przypomnieć, w

jaki sposób zdołał wejść po wąskiej drabinie na pięterko.

Ale rany na twarzy kobiety prześladowały go jeszcze długo w nocnych

koszmarach.

- To jakiś chłop, tak wygląda. Może to głupi wiejski parobek, który pierwszy raz

wyjechał z domu?

- Nie. Ma białe ręce, ten fagas nie splamił się pracą! Może to jakiś student? Mól

książkowy.

- Nieważne. Ściągaj z niego łachy, Mette! I pośpiesz się! Nie może się obudzić,

zanim nie skończymy!

- A co, tchórz cię obleciał? Myślałam, że lubisz oczyszczać ulice z takich jak ten

tutaj?

- Lubię. Ale dzisiaj wieczorem przepytywali się o mnie.

- Uciekniemy. Zresztą nie zdziwiłabym się, gdyby poszedł do piekła bez naszej

pomocy!

Kobieta, którą nazwano Mette, brutalnie ściągnęła Z Justitiana koszulę. Pełną

garścią chwyciła jego włosy nad czołem i pociągnęła.

- Na ogień piekielny! Zdawało mi się, niech mnie diabli, że na mnie spojrzał! A to

cholerny kozioł... Mógłby mnie zabić, jestem tego pewna!

Mężczyzna roześmiał się cicho.

- Nie gadaj, stara. Bywałaś chyba w gorszym towarzystwie! Stara Mette... dziękuj

Bogu, że...

- Ech, zamknij pysk, ty psie!

Rzucili się nawzajem na siebie, trzeci, towarzyszący im mężczyzna, z wysiłkiem

starał się ich rozdzielić. Justitian poruszył się. To uciszyło wszelkie kłótnie.

- Do diabła, wynośmy się stąd, słyszycie?

- Może tak będzie najlepiej - szepnęła kobieta, spoglądając na bezwładne ciało na

ziemi między nimi. - Najlepiej jak się stąd wyniesiemy!

Mężczyzna mamrotał coś pod nosem. Wepchnął sobie do kieszeni pas Justitiana i

jego sakiewkę, koszula zniknęła pod przepastnym fartuchem kobiety. Nawet cienki

srebrny pierścionek z literami JR ściągnęli mu z palca. Spodnie zostawili, ale buty

zmieniły właściciela.

Mężczyzna, który kłócił się z kobietą, zakończył sprawę potężnym ciosem pięści

wymierzonym w skroń Justitiana. Głowa młodego człowieka stuknęła o kamienie bruku.

Ciało drżało przez chwilę, po czym bezwładnie opadło na ziemię.

Tamtych troje pospiesznie zniknęło w ciasnym zaułku. Jakieś przestraszone

szczury umknęły im spod nóg. Zwierzęta wiedziały, że noc ma się ku końcowi, i uciekały

do swoich kryjówek, zanim ludzie i światło ponownie zawładną światem.

Justitian został znaleziony przez starego żołnierza, który zarabiał po parę

szylingów, patrolując nocami ulice jako pomocnik policji.

Potknął się o półnagiego człowieka. Ciało leżącego nie zareagowało.

Rana na skroni wyglądała paskudnie, a kiedy żołnierz odwrócił tamtego na bok i

odsunął włosy, zobaczył przyklejoną do nich zakrzepłą krew. Prawdopodobnie, padając,

Justitian uderzył głową o kamień, na bruku również znajdowały się plamy

ciemnoczerwonej krwi.

Morderstwo!

Jeszcze jedno!

Żołnierz westchnął ciężko, wiedział jednak, że może zarobić parę groszy na tym

trupie i oszczędzić policji kłopotu. Ujął nieszczęśnika pod pachy i zaczął go ciągnąć w

stronę rogu ulicy, gdzie znajdowało się pomieszczenie zajmowane przez medyków.

Istnieją ludzie, którzy za parę szylingów kupują ciała takich biedaków.

Wykorzystują je, krojąc według wszelkich zasad sztuki, i poszczególne części

umieszczają w słojach pełnych spirytusu. Powstają w ten sposób trwałe pomoce

naukowe.

Żołnierz przesunął się ledwie kawałek po cichej uliczce, gdy nagle tuż za nim

ukazał się zamknięty pojazd.

Na drzwiach znajdował się herb, którego żołnierz nie znał, lecz złocenia

wskazywały, że z pewnością kieruje się do Zamku.

Żołnierz uskoczył w bok, ciągnąc za sobą swój ciężar.

Wtedy z piersi człowieka wydobył się cichy jęk.

Przerażony żołnierz puścił go na ziemię.

W tym samym momencie pojazd się zatrzymał.

Żołnierz uznał, że najlepiej będzie zniknąć. Byłoby mu bardzo trudno

wytłumaczyć, skąd wziął półnagie zwłoki. Może by pomyśleli, że to on sam powalił tego

mężczyznę, a teraz próbuje ukryć zbrodnię?

Głowa Justitiana jeszcze raz uderzyła o kamienny bruk. On jednak nie odczuwał

żadnego bólu.

Nadjana Angelika Oest, stukając ciężkim pierścieniem w ścianę powozu, nakazała

woźnicy, by się zatrzymał.

Powóz przystanął natychmiast tak, że o mało nie spadła z miękkiego siedzenia na

podłogę. Nadjana przysięgła, że ten woźnica wiezie ją po raz ostatni.

Wkrótce jednak skierowała uwagę z powrotem na zewnątrz. Przez małe okienko z

boku powozu widziała oszronioną poranną ulicę. Jakiś żołnierz ciągnął za sobą

kompletnie pijanego człowieka. Zwyczajny widok, szczerze mówiąc. W jakimś

momencie jednak Nadjana zobaczyła twarz bezwładnego mężczyzny. Była sina z zimna i

pokaleczona, ale nie można się było pomylić. Nadjana myślała pospiesznie, działała

jeszcze szybciej.

To ten młody człowiek, którego jej strażnik bezlitośnie wyrzucił na ulicę

poprzedniego wieczora.

Nadjana była przyzwyczajona do takich incydentów, chociaż w miarę upływu

czasu coraz mniej mężczyzn miało odwagę wedrzeć się gwałtem do jej domu. Właściwie

była zaskoczona, że ten obcy chłopak się na to zdobył. Może jest po prostu głupi?

Niezależnie od wszystkiego potraktowano go w sposób, na który nie mogła się zgodzić.

Było coś w jego oczach, gdy ich spojrzenia spotkały się na krótki moment, zanim

intruz został zrzucony ze schodów przez Plitza. Coś, co jej przypominało o... Nadjana nie

wiedziała o czym. Może spojrzenie kogoś, kogo kiedyś znała? Może ją samą...?

Żołnierz zostawił swój ciężar i uciekł. Obcy wciąż leżał jak martwy. Może

naprawdę nie żyje? Nadjana nigdy chyba nie widziała tak bladej twarzy.

Ostro nakazała woźnicy wyjść.

- Podnieś tego człowieka. Ułóż go na podłodze powozu. Zawracamy, jedziemy do

domu.

Woźnica, rzecz jasna, nie protestował, ale białe rękawiczki na jego rękach zrobiły

się po prostu czarne, gdy tylko ujął Justitiana pod pachy. Z wyrazem obrzydzenia na

twarzy woźnica ułożył bezwładnego mężczyznę w powozie. Co, do diabła, sobie ta baba

myśli? Dobrze, dobrze. Nie był bynajmniej pierwszym, który nie mógł zrozumieć

zachowania Nadjany. Wielu uważało, że jest szalona. Że żyje we własnym świecie. Że

ma tajemniczą, mroczną przeszłość... Ale właściwie nikt się tym specjalnie nie

przejmował. Jakie to mogło mieć znaczenie dla panów ze szlacheckich rodów, którzy

odwiedzali jej oazę w tym śmiertelnie nudnym świecie?

Nadjana robiła, co chciała.

Zawsze.

Czy słyszałeś o młynarzu Sachsie, nieznajomy?

Czy słyszałeś starą baśń o pijaku, który trafił do łoża barona?

Delikatny kobiecy głos wdzierał się do świadomości Justitiana.

Chory nie miał odwagi otworzyć oczu, wiedział, że w tym samym momencie

głowa by mu pękła.

Leżał zupełnie bez ruchu i próbował opanować szum w uszach oraz ból

przenikający jego ciało niczym rozpalone do białości żelazo. Kobiecy głos mówił dalej.

Justitian zauważył, że ów głos wypływa, a potem znika za zasłoną

ciemnoczerwonej mgły. Nie zauważył natomiast, że łóżko, na którym leży, porusza się,

że przesuwa się po jakimś korytarzu, mija wysokie drzwi. Nie słyszał też przerażonych

szeptów gromadki kobiet.

Na trzeci dzień nareszcie otrzymała wiadomość, że obcy odzyskuje przytomność.

Nadjana nie zapomniała o nim, ale nie mogła przecież siedzieć przez cały czas

przy łóżku młodego człowieka. Zarządziła, by otoczono go jak najlepszą opieką,

sprowadzono nawet lekarza ze szpitala Świętego Jana. Potrząsał on długo głową,

przepisał jakieś smarowidła i lekarstwo na wzmocnienie, powiedział jednak, że nie ma

sensu tracić drogich lekarstw i aptecznych mieszanek na takiego wraka. Nadjana odesłała

go do domu, płacąc w zamian zdumiewająco niewielką sumę.

Natomiast dwie młode dziewczyny, które opiekowały się chorym, prześcigały się

w dogadzaniu mu. Wiedziały, że sprawią tym przyjemność swojej właścicielce, Nadjanie.

Natychmiast też zawiadomiły ją, gdy tylko mężczyzna otworzył oczy.

- Gdzie ja jestem? - chciał spytać Justitian, ale nie mógł wykrztusić ani słowa.

Pomieszczenie, w którym się znajdował, nie było spokojne. Czuł, jakby nadal płynął po

wzburzonym morzu cierpienia. Mdłości i jakiś nieznośny ból rozrywały mu piersi. Nie

potrafił nawet ruszyć głową. Poza tym śmiertelnie się bał. Czyżby już umarł? A może jest

sparaliżowany? Co to za miejsce? Takie pełne światła i piękne, że aż razi w oczy.

Twarz jakiejś kobiety.

To anioł!

Jasne, niemal białe włosy. Niczym u staruszki. Ale ona nie jest przecież bardzo

stara. Właściwie Justitian nie mógł się zdecydować, ile ta kobieta mogłaby mieć lat.

Patrzyła na niego wielkimi oczyma. Szarymi jak dym. Ciężkie powieki wydały mu się

trochę skośne. Upudrowane na biało policzki. Czarna plamka nad wargą. Usta...

czerwone, czerwone, czerwieńsze niż krew.

Mówiła do niego. O jakimś baronie...? Czy ona myśli, że Justitian jest baronem?

A może ona jest baronessą?

Myśli krążyły w głowie Justitiana niczym liście w powiewach jesiennego wiatru.

Nie był w stanie ich połapać. Chciał zapytać o tysiące spraw, chciał prosić o wyjaśnienia.

Ktoś położył mu coś mokrego i zimnego na czole. Na wargach poczuł silnie

pachnący napój. Uświadomił sobie, że to zapach dobrego alkoholu i chętnie otworzył

usta. Potem znowu opadł na coś, co wydało mu się nieskończenie miękką wełną.

- Jesteś w Ogrodzie, obcy. Byłeś tu już przedtem, pamiętasz?

Chciał potrząsnąć głową, ale mu się nie udało. Pani mówiła dalej. Zaczynał ją

rozumieć.

- Widziałam cię tu. Zostałeś wyrzucony. Widziałam twoją twarz, kiedy strażnik

przewiesił cię sobie przez ramię...

Roześmiała się. Justitiana to zirytowało, poczuł ostry ból w głowie.

- Nie wiem, co ci się stało, obcy, znalazłam cię po prostu w rynsztoku. Wydawało

mi się, że muszę...

Reszty słów Justitian już nie słyszał. Znowu stracił przytomność, wszystko, co się

działo, pojawiało się i znikało niczym fale tłukące o poszarpany brzeg.

Ona ma na imię Nadjana.

Jest właścicielką Ogrodu.

Z jakiegoś powodu chciała się nim zająć.

Justitian westchnął. Najwyższy czas, by życie okazało mu trochę więcej

życzliwości.

Nazywano go pokojowym pieskiem Nadjany. Prowadzała go za sobą wszędzie,

karmiła wyszukanymi daniami, pokazywała swoim eleganckim klientom i przyjaciołom z

taką miną, jakby Justitian był naprawdę jakimś niezwykłym zjawiskiem.

Mieć kogoś takiego w domu, ubierać go w jedwabie i uczyć pięknych manier!

Cóż za niezwykły pomysł, jakie nadzwyczajne odkrycie!

Panie klaskały w dłonie trochę przestraszone, większość nie odważyłaby się

dotknąć takiego człowieka nawet pogrzebaczem. Żyły w warunkach, w których pijacy z

ulicy i brudne ladacznice konające z głodu stanowiły tylko nieprzyjemne sygnały

docierające z zewnętrznego świata. Panie drżały na widok dziobatych żebraków i po-

śpiesznie przytrzymywały szerokie spódnice, gdy na spacerze w parku natknęły się

przypadkiem na brudne dzieci o owrzodzonej skórze.

Ich takie sprawy nie obchodziły.

One są niczym motyle, latające po pięknym ogrodzie, wesołe i barwne, wolne od

wszelkich zmartwień. Kobiety ze szlachetnych rodów uwielbiają sensacje.

One kochają wszystko, co pochodzi z zagranicy, jak na przykład meble w stylu

Króla Słońce oraz diamenty, piękne orchidee i kandyzowane owoce z Wiednia. Kochają

muzykę i cukierki, paradne mundury, bale i światło świec.

Rzadko kochają swoich mężów, a do Nadjany odnoszą się z mieszaniną niechęci i

wdzięczności. A ona pomaga im jak może, chętnie pośredniczy w przekazywaniu

pachnących bilecików młodym oficerom, wsuwa do ich kieszeni zaproszenia oraz inne

drobiazgi świadczące o niezaspokojonych potrzebach tych pań.

Nadjana nigdy ich nie zdradzi.

Chociaż więc szlachetne panie nigdy nie będą jej traktować jak równej sobie, to

dają jej pośród siebie specjalne miejsce. Panie z towarzystwa uważały, że dom na rogu

jest na tyle podniecający i niebezpieczny, na tyle interesujący, by walczyć o zaproszenie

na comiesięczne legendarne wieczory dla pań.

Wszystko bardzo dyskretnie, rzecz jasna. O tym się nie rozmawia. O niczym

takim nie wspomina się własnemu mężowi.

Ale to bardzo, bardzo ważna sprawa.

Damski wieczór, kiedy wspaniałe pokoje wypełniają się paniami, które mdlałyby

z pewnością na widok owych par, co jeszcze parę godzin temu leżały na pokrytych

złocistą tkaniną kanapach. Damami wystrojonymi, obwieszonymi biżuterią, z

malowanymi paznokciami i ustami. Damami, które znają Paryż i Wiedeń równie dobrze

jak własne buduary i które bardzo lekko traktują życie.

Nadjana była ich ratunkiem.

Nadjana dodawała przypraw ich pozbawionym smaku dniom. Nadjana sprawiała,

że śmiały się i rumieniły, żaden mężczyzna nigdy by ich nie wprawił w taki nastrój.

Nadjana dawała im mieszaninę zuchwałości i egzotyki. Nadjana zawsze potrafiła przejść

sama siebie!

Justitian był drugim mężczyzną, który dostąpił zaszczytu uczestniczenia w tym

specjalnym damskim wieczorze. Sukces pierwszego z nich, młodego poety imieniem

Ludvig, wciąż jeszcze pamiętano. A historie, które opowiadał, były naprawdę zabawne.

Gdy Nadjana wprowadziła Justitiana niczym ucznia, zgromadzenie jęknęło. Kilka

pań opadło na krzesła, zasłaniając rękami usta. Jakaś filiżanka upadła na podłogę. Pani,

która ją trzymała, pulchna hrabina szwedzkiego pochodzenia, była jedyną osobą, która

się odezwała.

- No to już chyba przesada! Nadjana zlekceważyła ją.

- Oto jest Justitian - rzekła czystym głosem, patrząc wyzywająco swoim gościom

w oczy. - On jest... specjalnym przyjacielem tego domu.

Szelmowski błysk w oczach Nadjany sprawił, że panie zaczęły uśmiechać się do

siebie porozumiewawczo. Żadna już nie udawała, że potrzebuje soli trzeźwiących. Damy

tłoczyły się wokół gospodyni i jej towarzysza.

Justitian próbował prosto trzymać głowę, musiał przyznać, że skierowana na

niego uwaga całej tej gromady rozgdakanych kur to naprawdę zabawne przeżycie.

Niewiarygodnie szybko człowiek przyzwyczaja się do jedzenia delikatnych

pasztetów, wędzonych cielęcych serc, słodkich ciasteczek i trufli! Niewiarygodnie

szybko, bowiem nie dalej niż dwa tygodnie temu Justitian leżał cuchnący w rynsztoku,

ubrany jedynie w połatane spodnie.

Teraz miał wypomadowane włosy, a na palcu lśniący pierścień, ubrany był w

błękitny jedwabny surdut i wąskie skórzane spodnie. Lekkie niczym piórka buty

ozdobiono srebrnymi sprzączkami, Justitian męczył się tylko ze zbyt wysokimi obcasami.

Panie uznały, że wygląda wspaniale.

Żadna z nich nie chciała uwierzyć, że to ten sam nędzarz, którego Nadjana

sprowadziła do swego domu i pokazywała im w czasie poprzedniego spotkania jako

budzące odrazę kuriozum.

- Nie wierzycie, panie, że zdołam stworzyć z niego księcia? - zapytała wtedy ze

śmiechem. Dwie z pań musiały opuścić pokój, bowiem nie były w stanie znieść smrodu.

Człowiek na noszach był najokropniejszym stworzeniem, jakie kiedykolwiek widziały. I

najbrzydszym!

Nadjana oddaliła dwie pielęgniarki, które zniknęły z noszami, otoczone zapachem

lekarstw i kwaśnego alkoholu, końskiego nawozu i dawno nie mytego ludzkiego ciała.

Panie gotowe były zakładać się o swoją biżuterię, że nie uda się Nadjanie spełnić

tego, co obiecywała, a mianowicie, że niebawem przedstawi tego pijaka u dworu.

- Czy panie nie czytały historii o Pigmalionie? - zapytała, unosząc brwi. - Ten

człowiek będzie moim dziełem. Stworzę go od nowa z tej kupki odpadów, którą dopiero

co widziałyście. Ukształtuję go, dam mu duszę i twarz, i na koniec dam mu życie u mego

boku! Będzie moim Galateanem!

Panie słuchały z otwartymi ustami.

Ledwie jedna czy dwie znały opowieść Owidiusza o rzeźbiarzu, który z pomocą

bogini wyrzeźbił dla siebie żonę.

ROZDZIAŁ VI

- Dlaczego, Nadjano? Co, na Boga, skłoniło cię, żeby...

- Nie marudź, mój drogi Stianie! Czy nie dość ci, że sypiasz w mojej jedwabnej

pościeli, pijesz moje znakomite koniaki, że karmię cię osobiście kwiatkami z marcepanu?

- Owszem, owszem, jestem zadowolony, ale...

Położyła się na nim, przywarła wciąż tak samo krwistoczerwonymi wargami do

jego ust. Justitian czuł ten jej wyjątkowy zapach, którego nigdy nie potrafił ziden-

tyfikować. Ciężki, obezwładniający zapach. Zapach, który powodował, że krew

zaczynała w nim krążyć szybciej. Drażniący, podniecający, a jednocześnie osza-

łamiający. Tak ciężki, że Justitian bywał zaskoczony, gdy otwierał oczy i widział, że to ta

szczupła, jasna kobieta rozsiewa go wokół siebie.

Nadjana, królowa przemian.

- Bywa, że czuję się niczym te małpki, które eleganckie damy prowadzają za sobą

na smyczy...

- Ależ najdroższy, nie wolno ci tak myśleć! Kobiety prowadzają małpki ze

względu na ich brzydotę. Chcą wytworzyć uderzający kontrast, w porównaniu z brzydotą

zwierząt one same wydają się jeszcze piękniejsze. A ty... tak, ty jesteś i ładniejszy, i

młodszy ode mnie, Stian!

- Młodszy może, ale...

- O połowę młodszy, mój kochany! I dwa razy taki urodziwy... w każdym razie

teraz.

Pocałowała go znowu, przesuwała językiem po jego mocnych zębach oraz

pieściła miękką skórę po wewnętrznej stronie warg.

Stian drżał z rozkoszy. Nadjana rzeczywiście jest niesamowita. Na co on się

właściwie skarży? Dlaczego zastanawiają go motywy jej postępowania, dlaczego próbuje

rozsypywać układankę Nadjany? Justitian opadł na piękne poduszki i kulił się pod jej

doświadczonymi dłońmi. Wchłaniał w siebie ów ciężki zapach, oddalał się od świata,

zostawiał go za zasłonami jej białych włosów. Z bliska widział, że mienią się w nich

okruchy srebra. Małe, bardzo maleńkie ziarenka lśniącego metalu w jakiś kobietom tylko

znany sposób zostały przymocowane do włosów. Mieniły się niczym jej oczy, które

zresztą przeważnie były szare jak dym lub jak mgła nad morzem albo jak zimowe niebo.

Wiało chłodem od tej jego ukochanej Nadjany. Ale gorętszej kobiety Justitian jeszcze nie

spotkał. Nawet Sussa nie mogła się z nią równać...

O tamtej nie myślał już teraz tak często. Była niczym dawny sen, sen, który

wspomina się niechętnie, ponieważ tuż przed obudzeniem przemienił się w koszmar.

Sussa przestała istnieć. Sussa i jej wargi, Sussa z tą swoją cudowną zuchwałością. Teraz

jest Nadjana. Nadjana jest wężem, podczas gdy Sussa była kotem. Nadjana wkradła się

podstępnie w jego ciało i zmysły, zostawiając po sobie lśniące, piekące ślady.

Justitian leżał teraz z przymkniętymi oczyma, pozwalał ciału odczuwać jej

wyrafinowane pieszczoty. Nie dręczyła go myśl o tych wszystkich, których przed nim

pieściła, by dotrzeć do miejsca, w którym znajdowała się dzisiaj. Justitian wiedział, że

życie stawia surowe wymagania, bardzo surowe. Córy i synowie życia muszą je

wypełniać. Człowiek robi wszystko, co trzeba, by przeżyć. I nie ma się na co skarżyć.

Nadjana była bliska ekstazy, Justitian czuł, jak przywarła do niego, jak wczepia

się w jego ciało, gdy nagle dwoje nagich ludzi owionął zimny wiatr.

Grube dywany tłumiły odgłos kroków, drzwi wiodące na zewnątrz również

ukrywała gruba zasłona. Dlatego Nadjana i Justitian niczego nie zauważyli aż do

momentu, gdy silne ręce rozerwały gwałtownie ich złączone ciała. Justitian również

znajdował się na granicy tej największej rozkoszy, gdy każdy mięsień pulsuje własnym

życiem, nie potrafił się więc opanować na tyle, by zerwać się na równe nogi, zanim silna

dłoń uniosła również jego z posłania. Ramię oplatające mu szyję było grube niczym pień

drzewa. Słyszał nad sobą ciche, ostrzegawcze słowa.

W pokoju znajdowało się dwóch mężczyzn. Jeden z nich był nieprawdopodobnie

czarny. Justitian zmrużył oczy. Co to za człowiek? A może to nie jest człowiek... Widział

przecież kiedyś w szynku koło portu Turka, o znanym niemieckim zapaśniku, który łamał

ludziom kości, też było głośno w okolicy. Ale on był biały niczym królewna Śnieżka w

porównaniu z tym, który teraz trzymał mocno nagie ciało Nadjany. Kobieta wyglądała

jak biały kwiat na czarnym tle. Justitian poczuł, że ciemnieje mu w oczach. Organizm nie

zapomniał, że ledwie pięć tygodni temu on sam leżał na wpół umarły w rynsztoku z

głową rozbitą o bruk.

- Nadjana, radzę ci, byś zachowywała się spokojnie. Moi ludzie i moje srebro

zrobiło swoje, nie przyjdzie tu żadna służba, żebyś nie wiem jak głośno krzyczała.

Oszczędź sobie upokorzeń! Zapewniam cię, że przybywam w przyjaznych

zamiarach.

- Hrabio Noir - Eclant! Wdarłeś się bezprawnie do mego domu! Będzie cię to

drogo kosztowało!

- Nadjana dumna jak zawsze. Nie przestraszy się nawet mojego Murzyna. Nie

mów nic więcej, Nadjano, nie drażnij mnie. Bo mogę zmienić zamiar, mogę nabrać

ochoty, by zniszczyć to miejsce, zamiast kochać...

Człowiek trzymający Justitiana musiał dać jakiś znak, bowiem Murzyn puścił

Nadjanę równie gwałtownie, jak przedtem uniósł ją w górę. Ona stała na podłodze wy-

prostowana, nie uczyniła najmniejszego gestu, by okryć swą nagość przed obcymi

mężczyznami. Nieprzyjemne przeczucie sprawiło, że Justitian musiał zamknąć oczy.

Wkrótce ucisk na jego gardle również zelżał, Justitian został brutalnie zepchnięty z

posłania niczym nieposłuszny pokojowy pies. Zerwał się na nogi, szukając po omacku

spodni, wiedział, że jego nagość jest śmieszna i dużo bardziej beznadziejna niż nagość

Nadjany. Murzyn wyprowadził go z pokoju i brutalnie popychając, skierował w stronę

prywatnych pomieszczeń pani Ogrodu. Justitian chciał protestować, chciał zostać z nią,

bronić jej do ostatniej kropli krwi, gdyby się to okazało konieczne. Nadjana jednak nie

patrzyła na niego. Jej szare oczy stały się teraz ciemniejsze, wpatrywały się w hrabiego,

jakby przyciągał je jakiś magnes.

Justitian domyślał się, że między tymi dwojgiem toczy się walka o władzę. Pod

wyniosłością Nadjany dostrzegał lęk. Ona jednak ani jednym gestem nie pokazała, że

życzy sobie obecności Justitiana.

- Nadjana... najpiękniejsza... przyjmij mój dar. Gdy tylko Justitian i czarny

człowiek znaleźli się za drzwiami, hrabia upadł przy łożu na kolana. Wyjął zawiniętą w

jedwab szkatułkę, którą z udawaną pokorą złożył u stóp Nadjany. Ona patrzyła na niego

wciąż tym samym zimnym wzrokiem i nie sprawiała wrażenia, że zechce przyjąć

podarunek.

- O co ci chodzi, Max?

- O to samo co zawsze, moja piękna, mój zimowy kwiecie, mój zimny

płomieniu... Chcę ci ofiarować mą rękę i herb oraz moją miłość...

Nagie ciało Nadjany pokryło się gęsią skórką. Szybko podeszła do szafy w

ścianie, znalazła miękką pelerynę z króliczych skórek ufarbowanych na czerwono. Futro

zwrócone było do środka, po zewnętrznej stronie pelerynkę pokrywał gruby jedwab

haftowany perełkami. Okrycie naprawdę godne królowej, lecz akurat w tej chwili

Nadjana najbardziej ceniła ciepło, które jej dawało.

- Przybywasz na próżno - odparła chłodno. - I przybywasz jako gwałciciel i

złodziej, którym w istocie jesteś, a nie jak pokorny wielbiciel! Skończ z tym przed-

stawieniem, Max, i zabierz sobie swój dar. Nigdy nie będzie tak, jak chcesz! Nie będę

przyjmować twoich darów, nie stanę się ofiarą twego gwałtu. Nie potrzebuję od ciebie

niczego, nie boję się też twoich ciosów!

Mężczyzna wstał. Pochylił się nad nią. Nadjana skuliła się niedostrzegalnie na

wspomnienie ich pierwszego spotkania przed blisko dziesięcioma laty.

On był hrabią, ona dziewicą nocy. Kupił sobie wtedy jej czas i jej oddanie, ale

potraktował ją tak okrutnie, że przez wiele dni musiała leżeć w łóżku, czekając, aż

okaleczone ciało odpocznie. On...

Nie, nie chciała o tym myśleć. Hrabia jest zwyczajną świnią. Sadystyczną,

perwersyjną świnią. Hrabia czy nie, jest najbardziej odrażającym mężczyzną, jakiego

kiedykolwiek spotkała. Zdawała sobie sprawę, że jego nienasycone żądze zostawiały po

sobie ciała martwych kobiet i sponiewierane małe dziewczynki.

Hrabia Max Noir - Eclant był ostatnim człowiekiem, którego chciałaby widzieć w

swoim domu.

Powinien się cieszyć, jeśli Aurora dobrowolnie zgodzi się go przyjąć w swojej

specjalnej izbie urządzonej w piwnicy. Aurora z biczami i żelaznymi kajdanami, z

groteskowymi obrazami nad swoim czarnym łożem... Niektórzy mężczyźni szukają jej

szczególnych pieszczot, a Nadjana, kobieta interesu, akceptuje to.

Teraz odrzuciła od siebie szkatułkę, która uderzyła o ścianę i otworzyła się.

Nadjana jęknęła widząc, co z niej wypadło. Na podłodze mieniło się coś jakby

nieduża lśniąca strużka.

Diamenty!

Setki, może tysiące!

Przemyślnie połączone złotym łańcuszkiem, jakby zrobionym z mnóstwa

maleńkich serduszek, ułożone w dwóch rzędach tworzyły piękny naszyjnik.

Ozdoba, jakiej Nadjana nigdy przedtem nie widziała.

Wspaniały symbol małżeństwa. Mieniący się niczym anielskie łzy. Ciężki jak

bogactwo hrabiego. Twardy i zimny, niewzruszony jak on sam. Łańcuszek został tak

zrobiony, że nigdy nie zdołałaby go rozerwać, uwolnić się od niego.

- Chcę mieć twój Ogród, Nadjano. Chcę mieć ciebie... ale przede wszystkim

Ogród. To miejsce... piękniejsze niż moje zamki. Ono jest żywe, czego o zamkach nikt

by nie powiedział. Miejsce, w którym spotykają się mężczyźni, które przypomina raj...

Kocham to miejsce!

- Ja także. I ono jest moje! Tylko moje!

Hrabia podszedł do niej, pogłaskał dłonią w rękawiczce jej nagie ramię. Hrabia

Max zawsze baczył, by strój, który nosi, pasował do jego nazwiska. Czarna Gwiazda...

Noir - Eclant. Ubierał się zawsze w czerń i jasny granat, niczym nocne niebo. A diamenty

były jego szaleństwem. Zgromadził ich tysiące, zbierał wszystkie, posiadające wielką

wartość i pozbawione jej, kupował, gdy tylko dowiedział się o istnieniu nowych nawet w

najdalszych częściach świata. Oprawiał je, tworząc fantastyczne ozdoby, albo po prostu

naszywał je na ubrania. Nawet herb na drzwiach powozu otaczał wieniec diamentów.

Czarny niewolnik hrabiego nosił w uchu diament wielkości gołębiego jaja.

Hrabia usiadł. W tej pozycji wyglądał równie imponująco, Nadjana wciąż przy

nim stała. Mówiąc, patrzył jej prosto w oczy. Jego głos był stanowczy i zimny. Słowa

jasne, wypowiadane tonem, co do którego nie mogła się mylić.

- Nie znasz nowego policmajstra, Nadjano. Nie znasz Himmericha... To potężny

człowiek. Razem będziemy teraz rządzić tym miastem, większość szlachty jest nam

podporządkowana. A on, ten nowy policmajster, siedzi u mnie w kieszeni po same uszy.

Wystarczy, że kiwnę małym palcem, a pobiegnie załatwiać moje interesy. Na przykład

tutaj...

Nadjana otworzyła usta, w jej oczach płonął gniew. Hrabia uniósł dłoń w pięknej

skórzanej rękawicy, nakazał jej milczenie.

- Nie, nie, to się na nic nie zda. Wiem, że przeniosłaś na Himmericha przywileje

starego policmajstra, któremu płaciłaś za to, że się nie wtrącał... Szybko działasz, moja

droga. Naprawdę szybko jak na kobietę. Ale widzisz, twoje srebro nie wystarczy. Teraz

już nie. Kupowałaś sobie przyjaźń i milczenie przez blisko piętnaście lat, moja kochana.

Ale teraz koniec. Teraz ja jestem właścicielem Himmericha!

Nadjana wierzyła jego słowom. Można wiele zarzucić Maxowi, ale nigdy nie

przesadzał, mówiąc o swojej władzy. Nie było takiej potrzeby. Poczuła dawny strach, o

którym myślała, że zniknął piętnaście lat temu. Nagle jakby znowu znalazła się na dnie

łodzi pozbawionej wioseł, wydanej na łaskę wzburzonych morskich fal.

On mówił tym samym tonem:

- A więc rozumiesz, moja kochana, że nie masz wyboru. Latem zostaniesz moją

panną młodą. Cudowną panną młodą! Myślę, że... owszem, powinnaś mieć białą suknię!

Z diamentami! Moja narzeczona powinna być biała jak śnieg, od stóp do głów. Ludzie

będą mrużyć oczy...

- Nigdy nie będę twoją narzeczoną - powiedziała cicho. Nie zwracał na to uwagi.

- Będziesz mieszkać w moim zamku Lille Skov, będzie ci tam naprawdę dobrze...

gdy tymczasem ja będę tutaj wypełniał obowiązki nowego właściciela Ogrodu. Nie

martw się jednak! Zamierzam cię odwiedzać, i to często... Mimo wszystko nikt tutaj nie

ma takiej aksamitnej i białej skóry jak ty... Żadna z tych kobiet nie odpowiada bardziej

moim tajemnym marzeniom. Pamiętam...

- A ja nie! I nie chcę pamiętać. Nie jesteś człowiekiem honoru, Max, nie będziesz

moim narzeczonym. W żadnym razie nie nadajesz się na męża! Jestem wolną kobietą,

musisz to zrozumieć. Dość mam mężczyzn, którzy chcieli mną rządzić, wykorzystywać

mnie. Zawsze walczyłam tylko o wolność! I raczej złożę życie w ofierze, niż oddam się

tobie!

Miała nadzieję, że hrabia zrozumie powagę jej słów. Miała nadzieję, że dotrze do

niego, iż jego plany są niewykonalne. Wiedziała jednak, że nosił się z nimi od bardzo

dawna. Od tamtej chwili, przed trzema laty, kiedy w towarzystwie króla spędził wieczór

w Ogrodzie... To były królewskie urodziny. Uroczysty wieczór dworu. Zorganizowano

go w jej Ogrodzie. To od tego momentu Ogród stał się czymś więcej niż tylko eks-

kluzywnym domem publicznym.

- Szkoda, Nadjano. Bardzo żałuję. Musisz jednak wiedzieć, że na samym

początku mojej listy znajduje się Ogród. Nie ty. Ale oczywiście bardzo bym chciał, byś

zachowała zarówno życie, jak i urodę. Trochę mnie to gniewa, moja droga, kiedy z taką

złością odrzucasz propozycję małżeństwa. Pamiętaj, kim jestem, a kim jesteś ty! Damy o

nieporównywalnie wyższym pochodzeniu od ciebie przyjęłyby tę propozycję z

zachwytem.

- Ale ja ciebie znam - szepnęła i mimo ciepłego futerka przeniknął ją chłód.

Hrabia wstał. Podszedł do niej i przycisnął z taką siłą do siebie, że ledwie

dotykała palcami podłogi. Ucałował ją mocno, bardzo mocno.

- Pakt został przypieczętowany, moja droga. Przygotuję potrzebne papiery. Daję

ci trzy miesiące na przygotowanie sukni, kwiatów, zaproszenie gości i wszystko inne, co

uświetni ten ślub stulecia! I pamiętaj, suknia ma być biała!

Nadjana wciąż stała w tym samym miejscu, zmrożona, nie mogąc się poruszyć.

Twarz, którą od dawna starannie pudrowała na biało, była teraz dużo bielsza niż

najczystszy ryżowy puder.

Justitian został ulokowany w głębokim fotelu w Błękitnym Pokoju, Murzyn stał

niczym żywa kolumna przy drzwiach, krzyżując ręce na piersi. Twarz bez wyrazu, czarne

oczy nie uśmiechały się, lecz też nie były specjalnie nieprzyjazne. Po prostu ten człowiek

nie miał prawa do posiadania własnych uczuć. Był przedłużonym ramieniem swego

hrabiego, nie powinien samodzielnie myśleć.

Syn pastora wyprostował się na krześle, zaczął wkładać koszulę i kurtkę, które

zdążył w ostatniej chwili schwycić. Nadal był bosy.

- Cóż to za przedstawienie? - zapytał.

Murzyn nawet nie drgnął. Justitian westchnął głęboko. Ten człowiek nie mówi po

duńsku, a już w żadnym razie po norwesku. No cóż, trzeba czekać. Jeśli tamten ponury

drab nie odebrał Nadjanie życia, wkrótce ona sama mu wszystko wytłumaczy.

Justitian postanowił wykorzystać czas na przyjrzenie się temu niezwykłemu

człowiekowi, znajdującemu się teraz nie dalej niż trzy łokcie od niego. Czarny człowiek!

Od stóp do głów. Czarno - czerwone ubranie przesłaniało większą część muskularnego

ciała. Czarne, kędzierzawe włosy okrywały głowę. Kiedy jednak ów człowiek poruszył

ręką, Justitianowi mignęła wewnętrzna część jego dłoni. Ze zdumieniem stwierdził, że

jest biała!

To niezwykłe. Co by to było, gdyby tak ludzie w jego rodzinnej wsi spotkali tego

rodzaju człowieka? Ależ by powstało zamieszanie! Mimo lęku i niepewności Justitian

musiał się uśmiechnąć na myśl o tym, jak by zareagowało stowarzyszenie kobiet

katolickich, gdyby ta istota nagle stanęła w drzwiach ich kościoła.

Mój Boże, pomarłyby chyba ze strachu! A jego ojciec... Ojciec być może widywał

Murzynów w Kopenhadze w czasach, kiedy tu studiował? Owszem, statki ze wschodnich

Indii przybywały wówczas i do kopenhaskiego portu.

Nagle drzwi za plecami czarnego otworzyły się i Justitian zobaczył błysk

diamentów, gdy Murzyn odwrócił się i obaj mężczyźni zniknęli. Odetchnął z ulgą, je-

szcze raz głęboko wciągnął powietrze. Dopiero teraz zdał sobie sprawę, że podczas

całego zajścia oddychał bardzo płytko, niczym przestraszona mysz.

Teraz opanował się i wbiegł do Czerwonego Pokoju Nadjany.

Leżała na łóżku i wyglądało to tak, jakby zamierzała prosić go, by kontynuował

akt, który został przerwany wtargnięciem intruzów.

Justitian widział jednak, że oczy jej lśnią, jakby miała zamiar się rozpłakać.

Takiego wyrazu jej białej twarzy nigdy jeszcze nie widział.

Nadjana, królowa, wyglądała niczym młoda, porzucona dziewczyna.

Sprawiała wrażenie przerażonej. Nie dodaje jej to urody, skonstatował Justitian z

bijącym sercem.

- Znaleźliśmy się w poważnych tarapatach, Justitianie - oznajmiła Nadjana cicho.

Doznał dziwnej radości, słysząc, że użyła jego pełnego imienia. Gdy mówiła do

niego Stian, to było tak, jakby zwracała się do... psa. Maryjka go tak nazywała kiedyś,

dawno temu.

- Kim oni są? - zapytał, podchodząc do niej. Usiadł na krawędzi łóżka tuż przy jej

biodrze, otulił kołdrą to nagle tak bezbronne ciało.

- To hrabia Max Noir - Eclant. Słyszałeś chyba o Czarnej Gwieździe?

- Tak, słyszałem. To postrach ulicznic... Mówią, że zamordował wiele swoich

kochanek. I że on ma... że potrzebuje gwałtu. Najbogatszy człowiek w Kopenhadze!

Pominąwszy króla.

Justitian przełknął ślinę, przypominając sobie, co robili z Sussą. Za nic by nie

przyznał, że odrobinę rozumie tego ponurego hrabiego. Ale historie, jakie opowiadano

sobie szeptem o Czarnej Gwieździe, wywoływały na jego policzkach wstydliwe

rumieńce i przyśpieszały oddech.

- Być może to prawda. To w każdym razie niebezpieczny człowiek. Aż do tej

pory nie odważył się mnie tknąć. Miałam wpływowych przyjaciół, wielkich do-

broczyńców. Nawet w Zamku, na samym szczycie...

Nie wymieniła królewskiego imienia, ale też nie było to konieczne. Teraz jednak

nadeszły ciężkie czasy, wojna i niepokoje. Wielu jej młodych przyjaciół znalazło się na

polach bitew. Król miał inne sprawy na głowie niż rozrywki w Ogrodzie Nadjany.

- Nowy szef policji... Himmerich... on tkwi w kieszeni hrabiego. Wiem, że to

prawda. Ja sama tutaj, w ubiegłym tygodniu, zapłaciłam... Dwa woreczki srebra i wspa-

niały ogier krwi arabskiej... Hrabia chce dostać Ogród.

Justitian jęknął, chyba nie do końca zdawał sobie sprawę z tego, jak majętna jest

Nadjana. Teraz jednak nic nie mogło jej pomóc.

- No to może sprzedaj mu ten Ogród.

- Żeby on go przerobił na szlachtuz i miejsce upokorzenia, żeby tutaj zaspokajał

swoje ponure, złe zachcianki? Nie. Moje dziewczyny są innego rodzaju. To dumne istoty.

I wrażliwe!

W słowach Nadjany brzmiała gorzka ironia, gdy mówiła o wrażliwości swoich

dziewczyn. Justitian skinął głową. To prawda.

- I co teraz zrobisz, Nadjano? - szepnął, gładząc ją delikatnie po gęstych białych

włosach. Były niczym grzywa, sprężyste, pokryte pachnącą pomadą.

- Nie wiem, Justitianie. Nie mogę na nikim polegać... z wyjątkiem ciebie. Ty

jesteś jak dziecko, pojęcia nie masz o intrygach i wszystkich złych sprawach tego świata.

Pozwolił, by w to wierzyła, lecz zacisnął zęby.

- Musisz mi pomóc. Musisz być moim przyjacielem, Justitianie.

W jej oczach pojawił się jakiś nowy błysk, patrzyła teraz na niego jak na

dorosłego mężczyznę. Nie był już pokojowym pieskiem. To skłoniło go, by pochylić się

nad jej czerwonymi wargami. Tym razem kochał ją tak, jak doświadczony mężczyzna

kocha swoją młodą narzeczoną. Nadjana była uległa i łagodna, poddawała się jego

pieszczotom, ale oczy wciąż miała zamknięte.

Kiedy obudził się nazajutrz, był w szerokim łożu sam. Czerwony Pokój zalewało

światło wczesnego poranka. Justitian pociągnął za jedwabny sznurek przy łóżku.

Wkrótce weszła jedna z pokojówek Nadjany, niosąc tacę. Znajdował się na niej świeży

chleb, upieczony z puszystego ciasta, tak chrupki, że rozpływał się w ustach. Obok stała

filiżanka czarnej kawy, gorzkiego napoju, który Justitian zdążył polubić. Kawa tak

wspaniale człowieka ożywia, zwłaszcza po długich wieczorach z Nadjana, kiedy kochali

się dużo i pili czerwone wino.

Cukierniczkę wypełniały po brzegi brązowe szlachetne kryształy. Justitian włożył

dwa z nich do dymiącego napoju.

- Gdzie jest Nadjana?

- W swoim gabinecie. Prosi, by pan przyszedł tam natychmiast, gdy tylko pan zje

i ubierze się.

Justitian w zamyśleniu skinął głową. Coś się najwyraźniej zmieniło, dziewczyny

nigdy dotychczas nie zwracały się do niego per pan, mówiły po prostu Stian.

Spieszył się bardzo, nie dopiwszy kawy pobiegł przez korytarze i salony, które

oddzielały prywatne pokoje Nadjany od reszty domu. Tam właśnie przyjmowała swoich

klientów, planowała przyjęcia, załatwiała interesy.

Teraz siedziała za wielkim biurkiem, zasypanym arkuszami papieru. Na ostatnich

atrament nie zdążył jeszcze wyschnąć.

- Usiądź, mój przyjacielu. Musimy porozmawiać. O wielu rzeczach dotychczas ze

sobą nie rozmawialiśmy. Czas zabawy minął, Justitianie.

- Cieszę się z tego, Nadjano.

Ona uśmiechnęła się cierpko. Tamta dziewczyna z wczorajszego wieczoru znowu

była dorosłą osobą. Nadjana jest i pozostanie królową.

- Justitianie, bardzo mało o tobie wiem. Pochodzisz z Norwegii, prawdopodobnie

z zachodu. Twój język o tym świadczy. O ile rozumiem, jesteś wykształconym

człowiekiem. Dobrze jednak skrywasz różne tajemnice, podobnie jak ja. Nie mam nic

przeciwko temu, będziemy się lepiej nawzajem rozumieć. Teraz jednak pora uchylić

trochę zasłon. Muszę wiedzieć, kim jesteś.

Nie miał powodu niczego ukrywać.

- Nazywam się Justitian Revelin. Jestem synem proboszcza z Lyster. Urodziłem

się dwadzieścia jeden lat temu, moja matka umarła w połogu. Wychowywałem się jako

jedyny syn i życiowe rozczarowanie mego ojca.

Ostatnie słowa wypowiedział z goryczą, która Nadjanie powiedziała więcej niż

oszczędne słowa.

- Prowadziłem samotne życie, w otoczeniu książek. Z powodu pewnej kobiety

zostałem wysłany do Kopenhagi, utrzymywał mnie tutaj mój zimny ojciec. Miałem

zostać pastorem, Nadjano. Już prawie ukończyłem...

- Studiowałeś na uniwersytecie?

- Tam także. Oraz w niezliczonych gospodach, domach publicznych i knajpach...

- Dziękuję, to się zgadza. Kiedy cię znalazłam, byłeś wrakiem człowieka. Co z

twoimi studiami? Przepiłeś wszystko?

- Tak można powiedzieć - rzekł Justitian z wolna - Ale akurat teraz nie żałuję nie

zdanych egzaminów! Nigdy, nigdy nie wrócę do domu, do mego nieludzkiego ojca, i nie

będę odgrywał roli jego wiecznie zapracowanego syna. Poza tym bez dyplomu pastora

nie mam po co do domu wracać. Przynajmniej dopóki ojciec nie umrze... Zresztą nie

potrwa to chyba długo. On jest stary niczym Matuzalem!

- Tak. Tak to wygląda... Nie możesz wrócić do domu, w każdym razie nie z tą

hańbą, jaką na siebie ściągnąłeś... Dobrze, to jasna sprawa. Znowu okazuje się, że

jesteśmy do siebie podobni. Ja też nie mam domu, nie mam nic oprócz Ogrodu. A teraz

zostanę stąd wypędzona, Justitianie.

Justitian wytrzeszczał na nią oczy.

- Musisz stąd uciekać?

- Tak. Albo będę żyć jako żona hrabiego, czego nie życzę najgorszemu wrogowi,

albo muszę stąd uciekać, równie szybko i potajemnie, jak niegdyś przybyłam. Tylko że

tym razem nie odejdę z pustymi rękami...

- Ale, Nadjano... ty kochasz Ogród... to twoje życie...

- Ech, moje życie... Zdarzyło się w nim tak wiele. Może czas znowu coś zmienić -

rzekła lekko. Słyszał jednak w jej głosie głęboki żal.

Justitian miał ochotę zapytać, co się z nim stanie, wiedział jednak, że brzmiałoby

to bardzo głupio. I upokarzająco. Mimo wszystko jest przecież w stanie zadbać o siebie

sam, nie musi się uzależniać od srebra tej kobiety!

Ale będzie ciężko. Będzie rzeczywiście trudno, niewiarygodnie szybko człowiek

przyzwyczaja się do życia pośród ścian obitych jedwabiem...

- Co zamierzasz robić? - zapytał.

- Ściany mają uszy - odparła. - Ale wiem już, co powinnam wiedzieć. Wracaj

teraz i dokończ śniadania. Zagraj może w karty z Winnie.

Posłuchał.

Ona znowu pochyliła głowę i zajęła się pieczętowaniem grubego listu.

Stary człowiek nosił brokatowy surdut, a jego spodnie pochodziły od najlepszego

krawca w mieście. Po lewej stronie przypiął tyle medali, że surdut lekko się

przekrzywiał. Wysoka peruka świadczyła, że jest to człowiek bogaty i posiadający

wpływy. Nie dodawało mu to jednak urody, twarz miał okrągłą i obwisłą z licznymi

bliznami po dawnej ospie. Był pierwszym członkiem rady królewskiej. Nadjana sama

poprowadziła go do gabinetu, pozwalając mu przedtem spędzić dłuższą chwilę pośród

puchowych poduszek w towarzystwie lekko ubranych „dziewic” w pokoju haremowym.

- Proponuję ci kupno Ogrodu - rzekła Nadjana bez niepotrzebnych wstępów.

Stary o mało nie spadł z krzesła.

- Co ty mówisz, Nadjano? Proponujesz mi kupno Ogrodu? Ale... ale...

- Lubisz to miejsce, prawda? A ja wiem, że jesteś człowiekiem, który jest w stanie

kupić sobie to, co lubi. Ogród jest teraz na sprzedaż...

- Masz rację, Nadjano. Jak dotychczas tylko jednego nie mogłem kupić... Liczę

się jednak z tym, że ta cenna rzecz teraz także nie będzie wystawiona na sprzedaż?

Jego pożądliwe spojrzenie błądziło po głębokim wycięciu białej sukni Nadjany.

Kobieta z uśmiechem potrząsnęła głową. Była nieziemsko piękna w tym białym stroju z

maleńkimi czerwonymi rubinami wpiętymi we włosy. Kamyki pogłębiały barwę jej

warg.

- Wyjeżdżam stąd - odparła łagodnie.

Gość znowu miał większe powody do zastanowienia się, niż chciał to ujawnić.

- Wyjeżdżasz? Dokąd? Kiedy? Dlaczego? - jąkał oszołomiony.

- To naprawdę nie ma znaczenia - odrzekła, nagle zmęczona. - Jedyne, co

powinieneś wiedzieć, to to, że proponuję ci kupno Ogrodu. Jeśli odmówisz, podłożę

ogień pod to wszystko. Nikomu innemu nie odważyłabym się powierzyć dzieła mego

życia...

Mężczyzna wyprostował się na krześle.

- Oczywiście, że jestem zainteresowany. Choć ani przez sekundę nie wierzę w

twoją groźbę, to myśl o tym, że ów raj mógłby znaleźć się w płomieniach, jest nieznośna.

Czasy jednak nastały ciężkie... wojenne podatki...

- Nie byłbyś sobą, gdybyś nie próbował mnie oskubać - rzekła Nadjana sucho. -

Wiem, ile Ogród jest wart. I wiem, ile mniej więcej chciałbyś za niego zapłacić. Te dwie

sumy bardzo się od siebie różnią. Ale jesteś człowiekiem honoru... Zawsze odnosiłeś się

do moich dziewcząt z szacunkiem. Znasz poza tym dobrze korytarze na Zamku... Jesteś

zaufanym króla.

Mężczyzna skinął głową. Patrzył na nią dumnie.

- Dlatego mówię ci: działaj szybko! Jeszcze dziś wieczorem daj mi znać i nie bądź

zbyt skąpy. Jeśli tak postąpisz, już następnego wieczoru Ogród będzie twoją prywatną,

małą kryjówką... i twoim zabezpieczeniem. Tutaj przepływają wielkie pieniądze... No

cóż, nie muszę cię uczyć, jak robić interesy.

Oblizał wargi. Perspektywa posiadania tego luksusowego przybytku wydała się

staremu pociągająca. Co za życie! Jakie szanse! Podstarzały radca dworu pragnął poznać,

jakie wspaniałości kryją się w licznych pokojach Ogrodu Nadjany.

Wychodząc obiecał, że jeszcze tego wieczora przyśle prawników i zaufanego

wspólnika z dokumentami.

Nadjana przyjęła hrabiego ubrana na czarno. Nikt jej jeszcze nie widział inaczej

niż w jasnych, letnich kolorach. Zresztą i dzisiaj nikt inny prócz hrabiego nie miał jej

widzieć.

Białe włosy upięła wysoko, ozdobiła je wspaniałym łańcuszkiem zrobionym z

serduszek i diamentów, który znalazła w szkatułce hrabiego. Suknia z jedwabiu z przodu

i przy nadgarstkach miała mieniące się niebieskawo guziczki. Jedwab opinał piersi, co

sprawiło, że ręka hrabiego drżała, gdy witał się z Nadjaną. Rękawy sukni były bufiaste,

dół szeroki. Przy każdym kroku strój poruszał się niczym gigantyczny dzwon, choć to

akurat nie było zgodne ze współczesną modą. Hrabia miał przez chwilę ochotę ukryć się

pod tym czarnym jedwabiem.

Nadjanie dobrze było w czarnym.

Hrabia przyjął jej strój jako znak zgody na jego propozycję. Wybrała bowiem

jego kolor. Zrezygnowała z własnych przyzwyczajeń, a więc będzie mógł ją kształtować

niczym żywe srebro.

Ucałował jej dłoń, popatrzył na nieruchomą twarz, która nie wyrażała niczego.

Usiedli i podjęli rzeczową rozmowę na temat zbliżającego się ślubu oraz spraw

majątkowych. Na koniec Nadjana dała mu to, czego, jak sądził, mógł oczekiwać od

przyszłej małżonki. On obiecał, że zabierze ją już następnego ranka, by mogła zacząć

urządzać nowy dom. Podróż potrwa około trzech dni. Dokumenty hrabia przygotuje sam.

Jej zgoda to wszystko, czego potrzebował.

- Dobranoc, hrabino - powiedział późnym wieczorem i wymknął się z jej domu.

Nadjana długo jeszcze leżała na kanapie, czuła na plecach ślady jego paznokci. Skóra

piekła ją jak po uderzeniach biczem.

Justitian został obudzony przez Nadjanę, która głośnym szeptem nakazała mu się

śpieszyć.

- Nie mamy czasu, Justitianie! Wstawaj! Od tej nocy zależy nasze życie, nie

wolno się wahać. Nie wahaj się, jeśli jesteś moim przyjacielem! O nic nie pytaj!

Zaspany Justitian po omacku szukał ubrania. Nadjana szarpała go niecierpliwie,

bała się, że będzie za późno.

- Nie zapinaj guzików! Zrobisz to później. Spakowałam twoje rzeczy... Wszystko,

czego potrzebujesz. Musimy uciekać, dziś w nocy!

Nie zdążył o nic zapytać, nie wiedział zresztą, o co miałby pytać. Domyślał się, że

ta ucieczka ma coś wspólnego z hrabią, że uciekając, ratują życie. Biegł za Nadjaną przez

cały dom, zauważył, że pokonują wąskie i ciemne korytarze, w których nigdy jeszcze nie

był. Wkrótce znaleźli się w obszernym pokoju, którego istnienia także nie podejrzewał.

Czekało tam już trzech panów, wszyscy w czerni. Zdyszana Nadjana zatrzymała

się w drzwiach, ukłoniła im się z szacunkiem.

- Oto on! Możemy zaczynać!

ROZDZIAŁ VII

Jeden z panów przedstawił się jako sędzia Laudidian Silberkrohne, drugi jako

pisarz Fihn. Trzeciego Justitian rozpoznawał, to ten sam mężczyzna o nalanej, dziobatej

twarzy, którego Nadjana pokazała mu kiedyś jako zaufanego radcę dworu. Potężny

polityk. Ale wygląda dość żałośnie, uznał Justitian.

Nadjana dygnęła przed najstarszym z panów, przed sędzią. Teraz Justitian

zobaczył, że nosi on na szyi również specjalny znak biskupa. Sędzia był ubrany w sze-

roką, czarną pelerynę, z trudem ukrywającą kosztowną białą koszulę z jedwabiu. Pan

Silberkrohne wyglądał niezwykle elegancko, nosił spiczastą bródkę i białą wysoką

perukę.

Nadjana wzięła Justitiana za rękę. Napotkał jej lodowato szare oczy, patrzyła na

niego wzrokiem, jakiego jeszcze u niej nie widział. Było w nim coś ostrzegawczego, a

zarazem coś uwodzicielskiego. Jak u kota, któremu ktoś próbuje odebrać zdobycz. W jej

głosie brzmiała prośba, gdy mówiła do Justitiana cicho, odwróciwszy się plecami do

pozostałych panów.

- Pomóż mi, Justitianie. Nie widzę innej możliwości... poza tym ja cię kocham.

Poczuł ukłucie w piersi. Jej słowa sprawiły, że serce zaczęło bić mu mocno,

nierytmicznie, zaskoczony oddychał z trudem.

- Tak, to prawda, ja cię kocham. Wiem, że jesteś oszołomiony tym wszystkim, że

masz tysiące pytań. Ale ja mam tylko jedno: zechcesz się ze mną ożenić?

Nie dała mu czasu na odpowiedź, ciągnęła dalej tym samym cichym głosem:

- Jeśli zechcesz, to sędzia natychmiast udzieli nam ślubu, tu, teraz. Potem ja

podpiszę papiery i pożegnam się z Ogrodem, Kopenhagą i z tym przeklętym hrabią.

Zanim się rozwidni, już nas tu nie będzie, mój ukochany. Będziemy w drodze do twoich

fiordów...

Nie odważył się zapytać, co by się stało, gdyby powiedział nie. Nadjana mówiła

dalej:

- Jeśli mnie odtrącisz, wyjadę dzisiejszej nocy sama. Nie wiem jeszcze dokąd...

Ty też będziesz musiał pójść własną drogą. Żadne z nas nie może tutaj zostać. Kiedy

hrabia dowie się, co zrobiłam, nie będzie miał dla ciebie litości, Justitianie.

Chciał odpowiedzieć, zdołał jednak tylko chrząknąć, rzucał niepewne spojrzenia

na panów w czerni, niecierpliwie czekających w rogu pokoju. Jeden z nich zaczął

przeglądać jakieś papiery.

- Nadjano... ja chcę, ale...

- Wiedziałam, wiedziałam, że się zgodzisz. Obiecuję ci, Justitianie, że będziesz

miał dużo bogatsze życie niż większość mężczyzn!

Rozumiał, że nie miała przy tym na myśli ani srebra, ani drogich kamieni.

Pocałowała go pośpiesznie, ujęła jego dłoń i poprowadziła ku sędziemu.

- Może pan zaczynać, szanowny sędzio - rzekła, a jej policzki zarumieniły się jak

u prawdziwej panny młodej, kiedy Justitian przytulił ją mocno do siebie. Wznosił się nad

nią niczym skała. I tylko oczy Nadjany mówiły, kto będzie naprawdę dominującą stroną

w tym związku.

- Nie ma już Ogrodu, równie dobrze mogłabym podłożyć ogień pod wszystkie

zabudowania - rzekła Nadjana. Justitian nigdy nie widział bardziej zasmuconej kobiety,

dziwił się tylko, jak to możliwe, że Nadjana nie uroniła dotychczas ani jednej łzy.

Szacowni panowie poszli już sobie, wszyscy bardzo zadowoleni z darów, jakie

otrzymali za dobrą wolę i prawdopodobnie również za milczenie. Ten, który miał zostać

nowym właścicielem Ogrodu, nie zadowolił się uściśnięciem ręki Nadjany. Objął ją,

przytulił i na oczach świeżo poślubionego męża ucałował mocno jej usta.

Nadjana pozwoliła na to. Nadjana wiedziała, że jest to cena za jego opiekę.

Będzie miał pełne ręce roboty z hrabią, ale też jego ręce są silne, ten człowiek potrafi

oprzeć się burzy. Już zaczynał się cieszyć na te intrygi, walkę o władzę i zło, które

wniesie trochę ożywienia w jego dostatnie, lecz nudne życie. On będzie walczył o Ogród

tak, jak ja sama bym walczyła, myślała Nadjana. Ten starzec będzie żył bardzo długo,

ponieważ teraz ma po co żyć.

Ja mogę odjechać.

Ja i Justitian.

- Nie ma już Ogrodu - powtórzyła, a Justitian pogładził jej gładkie włosy, które w

zimnym blasku księżyca wydawały się jeszcze bielsze.

Nagle uświadomił sobie, że nie odwzajemnił jeszcze jej wyznania miłości.

- Kocham cię, Nadjano - szepnął i nagle zdał sobie sprawę, jaki głęboki sens mają

te słowa.

To była prawda. Kochał ją, ale wcześniej o tym nie myślał.

- Jedziemy do domu, Justitianie.

- Do domu?

- Tak. Do Lyster!

Odsunął się lekko na bok, lecz Nadjanie wydawało się, że dzielą ich mile.

- Ja chyba nie mam domu, Nadjano. Nie sądziłem...

- Wiem, mój kochany. Domyślałam się wielu rzeczy. Nie musisz nic mówić, nie

musisz mi opowiadać o swoim okrutnym ojcu i o zapadłej wsi ani o utraconej miłości. Ja

wiem, jak to boli, mój drogi. Ale teraz sytuacja się zmieniła.

Skinął głową, wszystko stało się tak szybko.

Jego żona jest uciekinierką. Bardzo bogatą uciekinierką.

Justitian bez trudu mógł ją sobie wyobrazić w gabinecie ojca, widział, jak się

uśmiecha, jak promienieje, choć nie ma na sobie ciężkiej biżuterii.

Ojciec nie zdoła jej się oprzeć. Oczaruje również jego. Ale czy do tego stopnia, by

zapomniał o przerwanych studiach syna? Czy na tyle, by dostrzegł w swoim synu

mężczyznę?

Justitian nie wiedział.

Nadjana wstała z niskiej ławki.

Podała mu jakiś papier. Na cieniutkim pergaminie znajdowała się czerwona

pieczęć. Czarny atrament tworzył rozmaite wzory. Justitian widział krzyż i koronę oraz

ozdobne litery.

To jego dyplom.

Świadectwo, że został sługą Pana. Szeroki uśmiech rozjaśnił twarz młodego

człowieka.

- Wracamy do domu - powiedział.

Jakiś ptak śpiewał w jego piersi. Nigdy przedtem nie odczuwał niczego

podobnego.

Łzy spływały mu z oczu, Nadjana ocierała je swymi włosami.

- Wszystko w porządku - szeptała. - Nie będzie nocy poślubnej w Ogrodzie, mój

przyjacielu. Za to będziemy mieć podróż poślubną.

- Wracamy do domu - powtórzył, ale ona w jego głębokim męskim głosie słyszała

dziecięcą, pełną lęku tęsknotę.

Ledwie znaleźli dla siebie miejsce pośród wszystkich skrzyń i worków

załadowanych do powozu. Mały, obdarty mężczyzna siedział na koźle i coś gryzł.

Szczęki poruszały się miarowo.

Justitian wniósł bagaż do powozu z resorami, które uginały się pod ciężarem.

Nadjana stała, przestępując z nogi na nogę, Justitian wiedział, że czegoś się boi. Nie

powiedziała nic, on jednak domyślał się tego rodzaju lęku, jaki odczuwa lis, który

stwierdził, że psy wpadły na jego trop.

Nareszcie usiedli, opierając nogi na jakichś workach. Koń ruszył z miejsca, koła

w stalowych obręczach zadudniły po bruku.

Nadjana nie powiedziała nic woźnicy, ale on bez wahania skierował się w stronę

portu. Ulice pogrążone były w ciszy. Justitian nie miał odwagi wyglądać przez okienko.

Smutno było tak odjeżdżać bez pożegnania.

Daleko za sobą słyszeli echo końskich kopyt i łoskotu kół.

Raz czy drugi wydawało się Justitianowi, że echo żyje jakby własnym życiem. A

kiedy powóz zatrzymał się w porcie, słyszał, że echo brzmi nadal.

Z ciemności wyłoniło się pięciu mężczyzn, bez słowa zaczęli wyładowywać

skrzynie i wnosić je po drewnianym pomoście na stateczek, którego zarysy widzieli w

mroku.

Nadjana dała ludziom wypełnioną sakiewkę.

Wtedy usłyszeli kroki.

Mdła pochodnia nad drzwiami gospody przy bocznej ulicy oświetliła trzy

niewyraźne postaci na rogu. Parsknął jakiś koń.

- To hrabia - powiedziała Nadjana cicho.

Teraz w jej głosie nie było lęku, jedynie chłodna konstatacja.

Justitian poczuł, że robi mu się gorąco. Kolana drżały.

Pięciu mężczyzn zamarło w bezruchu jak na rozkaz.

Nadjana pochyliła się nad swoją podróżną torbą. Wyjęła z niej niewielką

szkatułkę.

- To jest Moulinaar - szepnęła do jednego z pięciu pomocników. - Jest wasz.

Będzie wasz, jeśli wyjdziemy stąd żywi.

Mężczyzna wahał się przez chwilę.

- Kim są ci ludzie?

Nadjana głęboko wciągnęła powietrze. Uznała, że należy mówić prawdę. Ten

człowiek zasłużył sobie na to, by wiedzieć, z czyich rąk zginie.

- To hrabia.

- Ten czarny?

- Tak. I dwaj jego najlepsi ludzie!

W jej wzroku tliło się wyzwanie, które bardziej niż diamenty skłoniły mężczyznę

do podjęcia walki.

Szorstka dłoń wyjęła szkatułkę z opiętych rękawiczkami rąk Nadjany.

- Proszę wejść na pokład, pani - powiedział. Kącikiem oka Nadjana dostrzegła, że

ludzie hrabiego podchodzą bliżej.

Justitian pociągnął ją lekko za rękaw.

Drewniany pomost wydawał się nieskończenie długi.

A statek sprawiał wrażenie wymarłego.

Obcasy Nadjany stukały głośno o deski. Zanim ona i Justitian zdążyli dojść do

burty statku, na nabrzeżu rozgorzała milcząca walka.

Któryś z ludzi hrabiego rzucił się do pomostu, ale właściciel diamentu okazał się

szybszy. Jeden z jego pomocników padł od miecza wysokiego cienia. Inny leżał

zakrwawiony na skraju nabrzeża. Ciemna woda wabiła go w dół, w końcu upadł z

pluskiem.

Gdy tylko Nadjana dotknęła stopą pokładu, statek ożył. Justitian ze zdumieniem

stwierdził, że przynajmniej dziesięciu mężczyzn zaczęło bez słowa naciągać liny i nad

pokładem rozpostarł się szeroki żagiel.

Dopiero teraz Justitian zauważył wiatr. Osuszył mu pot z czoła, przenikał do

szpiku kości. Justitian poczuł, że jest mu chłodno, ale myślał jasno.

Na brzegu rozległ się strzał.

Kula.

Ktoś powalił Justitiana na ziemię.

Ktoś pchnął go mocno, Nadjana czołgała się wzdłuż burty. Poszedł w jej ślady,

znowu chodził na czworakach niczym pies. Teraz jednak ona także szła w ten sposób.

Od strony lądu nadal padały strzały, słyszeli je jeszcze długo, gdy statek opuścił

już nabrzeże, a jego żagle łopotały na wietrze.

Dopiero kiedy kule przestały uderzać w burtę statku, Justitian pojął, że tym razem

im się udało.

Nadjana powiedziała jednak:

- Jego najszybszy statek jest teraz w Lubece. Drugi co do szybkości popłynął do

Indii, ale w porcie stoi „Lilith”.

- Czy to szybki statek? Myślisz, że naprawdę...?

- On z pewnością chciałby nas ścigać. Chociaż może nie, nie wiem. Kiedy się

jutro dowie, że zostałam norweską pastorową, być może zostawi nas w spokoju. Mimo

wszystko Ogród i tak już utracił. Mnie również.

- Czy ty myślisz, że... zechce nas zabić?

- Chciałby na pewno. Hrabia jednak nie jest głupi. Potrafi ocenić sytuację i uznać,

że przegrał. Mimo wszystko jednak musimy być przygotowani. Tylko że trudniej

zamordować pastorową niż jakąś samotną, pozbawioną tytułów uciekinierkę. Nawet

hrabia musi się z tym liczyć.

Justitian uznał, że najlepiej będzie, jeśli uwierzy jej słowom.

Na ciemnej wodzie za nimi pojawiły się srebrne smugi.

Księżyc był widocznie po ich stronie. Dotychczas ukrywał się za gęstymi

chmurami.

W kajucie stało mnóstwo skrzynek z winem, kosze pełne suszonych owoców,

wędzonego mięsa, słodkich podpłomyków i słonego żytniego chleba oraz twardego sera.

Nadjana poprosiła Justitiana, by usiadł.

Dziwnie było czuć znowu kołysanie statku. Justitian ze zdziwieniem stwierdził, że

napełnia go to jakimś niepojętym smutkiem. W pierwszym momencie chciał uwolnić się

od tego uczucia. Miał wrażenie, jakby po wielu latach spotkał dawnego przyjaciela.

Dziecko. Młody chłopak, którego te same fale kołysały do snu tak dawno temu.

Wówczas również statek orał tę samą wodę, szedł jednak w przeciwnym kierunku.

Wtedy chłopiec tak bardzo zaciskał szczęki, że słychać było zgrzytanie zębów.

Przez chwilę Justitian miał nadzieję, że spotka znowu tamtego młodego chłopca.

Że gdzieś tutaj na powierzchni rozległej wody znajduje się magiczny punkt, w którym

będzie mógł spotkać tamtego Justitiana, pozdrowić go i pożegnać na wieki.

Nadjana rozebrała się.

W kajucie było chłodno.

Ona jednak tego nie zauważała.

Suknia, Justitian dopiero teraz zorientował się, że nie jest czarna, lecz

ciemnoczerwona, opadła na podłogę przy jej szczupłych kostkach.

Bieliznę miała białą i śliską, bez sukni wydała mu się bardziej znajoma i bliska.

Do takiej Nadjany był przyzwyczajony. Ubranej w jasne, mieniące się kolory. Doznawał

wrażenia, że dzisiejszego wieczoru pożegna coś więcej, nagle zobaczył, że Nadjana

pośpiesznie zdjęła białą bieliznę i zastąpiła ją czarną.

Motyl został wypędzony z Ogrodu.

Jeśli chce przeżyć, musi włożyć inny kostium. Musi włożyć coś, co sprawi, że

drapieżne tutejsze ptaki niezbyt szybko zauważą zdobycz. Coś ciemniejszego, mniej rzu-

cającego się w oczy. Nadjana pomyślała również i o tym.

Podróżuje teraz młoda pastorowa i tylko jej spojrzenie świadczy, że nie bardzo

pasuje do tej roli.

- Justitianie, dziękuję ci, że mnie zechciałeś.

Te słowa zdawały się teraz nie mieć sensu. Nie był w stanie odpowiedzieć jej tym

jedynym banałem, który akurat tym razem zawierał najszczerszą prawdę, że to on

powinien dziękować.

W ich wzajemnym stosunku zawsze tak było.

Mimo to widział, że Nadjana naprawdę myśli to, co powiedziała.

Dlatego skinął tylko głową.

Uśmiechnęła się do niego i nadstawiła twarz, by ją pocałował.

To też było nowe. Zwykle dbała, by leżał, a przynajmniej siedział, kiedy

zaczynała swoje pieszczoty.

Justitian objął mocno jej szczupłą talię. Była taka leciuteńka. Uniósł ją wysoko, z

przyjemnością odczuwał siłę własnych mięśni. Jej twarz znalazła się przy jego twarzy,

Nadjana nie dotykała stopami ziemi. Justitian zauważył, że podłoga się pod nim kołysze,

starał się więc jak mógł zachować równowagę, wciąż trzymając Nadjanę w objęciach.

Ona zarzuciła mu ramiona na szyję i ucałowała. Potem objęła jego biodra udami,

jakby się wspinała po słupie. Justitian nie musiał jej już przytrzymywać, pieścił dłońmi

jej delikatną skórę. Czuł napinające się pod nią mięśnie, nigdy przedtem ich u Nadjany

nie widział.

Przeniósł ją do niezwykle szerokiej koi. Kiwała się pod nimi w rytm ruchów

statku pokonującego fale.

Nadjana położyła się na nim, nadal mocno obejmując go nogami.

A kiedy się z jej objęć uwolnił, skuliła się u jego boku i leżała tak, głaszcząc go

delikatnie.

Justitian czuł się w jakiś sposób nowy i odrodzony.

Sygnały, jakie teraz do niego wysyłała, były tak odmienne, że wprost nie mógł

uwierzyć, iż to jest Nadjana, właścicielka Ogrodu.

- Teraz to twoja Nadjana - odpowiedziała mu na nie zadane pytanie.

Rozpierała go siła. Było to wyzwalające doznanie. Ujął obiema rękami jej piersi,

jakby to były dwie pomarańcze, które on waży w dłoniach i mierzy, zanim je rozgryzie

pozwoli, by ich sok spływał mu po brodzie. Nadjana była co najmniej tak samo

egzotycznym owocem. I teraz naprawdę należała do niego.

Była ciepła, znajoma. Wciąż obejmowała go rękami za szyję, ale nie drżała, nie

bała się.

Prawie go to zaskoczyło.

Przez chwilę czuł się rozczarowany. Zaraz jednak przytulił ją do siebie mocno. Jej

usta smakowały jak pomarańcze, były tak samo miękkie, ciepłe i soczyste.

Cieszył się, że ona nie słyszy jego myśli.

Usta Marji z pewnością nie miały takiego smaku.

ROZDZIAŁ VIII

Lyster, 28 kwietnia

Twarz Gjertrud była nabrzmiała niczym grzyb po deszczowej nocy. Marja z

troską patrzyła na nogi swojej opiekunki, nie mieszczące się w butach. Spostrzegła, że

srebrna obrączka znikła prawie całkiem pomiędzy fałdami podeszłej wodą skóry. Palce

przypominały grube kiełbaski.

- Dzisiaj wyglądasz dużo lepiej - zawołała wesoło.

- Dziękuję. Wprawdzie nie czuję się dobrze, ale myślę, że wkrótce wszystko

minie - westchnęła Gjertrud, przesuwając się mozolnie, by zrobić Marji miejsce na

krawędzi łóżka.

Leżała w przestronnym, jasnym salonie w Enkesetet. Były tam duże przeszklone

okna, ramy jeszcze pachniały świeżym drewnem. Anton wniósł wielkie małżeńskie łoże

właśnie do tego pokoju, bo wiedział, że Gjertrud bardzo go lubi. Poza tym nie można jej

było już dłużej narażać na wysiłek pokonywania schodów wiodących do sypialni na

piętrze.

Gjertrud leżała w blasku wiosennego słońca, które bezlitośnie ujawniało sine

worki pod oczami brzemiennej kobiety. Skórę miała napiętą, a jednocześnie jakby

obwisłą. Usta bezbarwne. Nawet włosy sprawiały wrażenie starszych, utraciły blask i

sprężystość.

Marja pogłaskała ją po dużym brzuchu.

- Wychodź już, ty mały łobuziaku, bo robisz się za duży i za ciężki, mama nie ma

już siły cię dźwigać!

- To dobre dziecko - rzekła Gjertrud i położyła dłoń na ręce Marji. Wielki brzuch

nie był twardy; jakby napełniony cieczą, przypominał skórzany worek z mlekiem.

- Naprawdę dobre dziecko - powtórzyła Gjertrud, uśmiechając się błogo z oczyma

pełnymi macierzyńskiej miłości. - Nie kopie zbyt często, czuję jednak, że się porusza.

Takie spokojne, łagodne ruchy. Jakby się zastanawiał, zanim zmieni pozycję -

zachichotała.

- Widzę, że już go znasz.

- Tak - odparła Gjertrud trochę skrępowana. - Czy to dziwne?

Marja potrząsnęła głową, uniosła brwi w górę, ale nie powiedziała ani słowa.

Nie rozpoznawała tego blasku, który dostrzegała w zmęczonych oczach Gjertrud.

Nie rozpoznawała dziwnego tonu jej głosu. Ona, kiedy nosiła bliźnięta, nie odczuwała

niczego takiego. Ale może to normalne.

- Czy w ostatnim czasie zauważyłaś coś specjalnego? Marja uważała, że brzuch

Gjertrud jest zbyt wielki i sterczący, w każdej chwili można się spodziewać porodu.

Zgodnie z nowym kalendarzem dziecko powinno było przyjść na świat dwudziestego

piątego kwietnia.

- A co miałabym czuć? Przecież ja nie wiem, jak to jest... Młoda kobieta najlepiej

jak potrafiła pouczała starszą.

- Będziesz być może odczuwać jakiś niepokój w ciele. Może ból w plecach...

- Plecy zawsze mnie bolały.

- Tak, ale to będzie inny ból. Jakby ucisk, jakby coś pchało się w dół.

Gjertrud słuchała z zainteresowaniem i kiwała głową, choć Maryjka opowiadała

jej o możliwych objawach po raz co najmniej dwunasty.

- A poza tym plamienie.

- Nie, niczego jeszcze nie zauważyłam. Maryjka zmieniła temat.

Zobaczyła stos ubranek na małym stoliku przy łóżku. Brała po kolei koszulki i

kaftaniki, oglądała je w blasku słońca przy oknie, zwróciła uwagę, że zostały uszyte z

bardzo dobrego materiału.

- Śliczne. Takie śliczne... i malutkie.

- Ja też tak uważam. Ale tak powinno być, tak mi mówiono.

- Będziesz go krępować?

- A czy wszyscy tak nie robią? A ty sama? Bliźniaki...

- Oczywiście. Związywałam je mocno, tak jak mi pokazała mama Karla. Ale...

wydaje mi się, że jest w tym coś nienaturalnego. Jakby jakieś przesądy, coś niegodnego...

Gjertrud roześmiała się. To cała Marja! W mgnieniu pamięci z innego świata

Gjertrud zobaczyła maleńką Maryjkę, która zawsze gwałtownie protestowała, gdy

opiekunka brała świeżo uprane powijaki, by związać mocno niemowlę, którym Maryjka

wtedy była. Opowiedziała o tym. Marja uśmiechała się blado.

- Zawsze matki tak robiły. Żadna nigdy nie pytała dlaczego. Ale z drugiej strony

jest też prawdą, że nóżki dziecka są silniejsze, jeśli zostawić im swobodę...

Rozmowa ucichła, gdy na twarzy Gjertrud odmalowało się jeszcze większe

zmęczenie.

Marja wstała z łóżka, odłożyła na miejsce maleńkie koszulki i czapeczki. Okryła

kołdrą swoją przybraną matkę.

- Spij teraz, Gjertrud. Musisz zbierać siły. Widzę, że to już niedługo. Pomyśl, jak

to będzie cudownie trzymać go nareszcie w ramionach!

Gjertrud westchnęła zadowolona i przymknęła oczy.

Wierzyła we wszystkie piękne opisy Marji. Dodawały jej odwagi, chociaż na

moment odpędzały lęk.

Wszystko będzie dobrze. Marja jest o tym przekonana. A Gjertrud jej wierzy.

Marja wyszła przed dom i zawołała bliźniaki, które bawiły się na zalanym

wiosennym słońcem podwórzu. Z kawałków drewna robiły łódeczki, które miały

żeglować po ogromnych kałużach, jakie powstały po nocnym deszczu.

Amelia była brudna i kompletnie przemoczona, ale cudownie zarumieniona.

Wymachiwała kawałkiem drewna, który właśnie miał żeglować przez siedem mórz.

Martin siedział skupiony i wycinał literki na swoim kawałku drewna. Jego łódź

miała mieć nazwę. Zamierzał wyposażyć ją w maszty i żagle, a nawet w maleńki szałas

na pokładzie, dlatego nigdy podczas zabawy nie zdążył zrobić wszystkiego, jego łódki

rzadko kiedy pływały po wodzie.

Amelia ujęła matkę za rękę, spojrzała na jej zatroskaną twarz i domyśliła się, że z

babcią nie wszystko jest w porządku. Ścisnęła mocniej dłoń Marji, bo wtedy czuła się

bezpieczniejsza.

- Mamo, czy dziecko urodzi się już niedługo?

- Tak. Niedługo.

- Czy to jest... niebezpiecznie urodzić dziecko? Marja spojrzała na małą

zatroskana, chciała się uśmiechnąć, ale zmieniła zdanie, uznała, że pytanie córeczki

należy potraktować z największą powagą.

Martin wciąż obrabiał swój kawałek drewna. Stał w pewnej odległości od nich,

ale Marja wiedziała, że odpowiedź na pytanie Amelii interesuje również jego.

- Nie jest to bardziej niebezpieczne niż samo życie, moje dziecko. Nikt z nas

przecież nie wie, jak długo będzie zdrowy ani jak długo będzie żył, prawda? Urodzenie

dziecka to dla kobiety jakby jeszcze jedno wzniesienie, które musi pokonać. Nie może

tego uniknąć.

- Mama Olego umarła - szepnęła Amelia. Marja pogładziła ją po włosach.

- Tak. Umarła.

- Dziecko też.

- Mhm.

Marja nie chciała zapewniać dzieci, że babcia przeżyje. Nagle przyszło jej na

myśl, że córeczka wcale takich zapewnień nie oczekuje.

- Będziemy się za nią modlić - powiedziała Amelia uspokojona i pociągnęła

matkę za rękę, bo chciała już iść dalej.

Zdawało się, że wszystkie jej zmartwienia ustąpiły. Marja już nie raz dziwiła się,

jak to się dzieje, że takie małe dziecko znajduje pociechę w modlitwie.

Ani ona, ani Karl nie byli przecież zbyt dobrymi przykładami pod tym względem.

Oboje częściej przeklinali, niż się modlili.

Nagle drgnęła w niej jakaś ukryta struna.

Może to krew pastora...? Czy to możliwe?

Pojawiła się przed nią twarz Justitiana, natychmiast jednak rozwiała się, zaraz

potem Marja zobaczyła surowe spojrzenie Revelina. Zaczęła się w duchu modlić, nie

zdając sobie z tego sprawy, by krew tego złego człowieka nie zatruła czystej duszyczki

dziecka.

Karl nie wrócił jeszcze z pola, kiedy Marja i dzieci otrząsali błoto z butów na

kamiennej płycie przed wejściem do domu w Oppdal.

Marja posłała Martina po wodę do strumienia, Amelia szybko zawiesiła saganek z

wodą nad paleniskiem i zaczęła dmuchać w żarzące się pod popiołem węgle. Marja

wyjęła ze skrzyni suszone mięso, oczyściła korzenie pokrzyw z młodymi pędami,

których nazbierali po drodze. Przynieśli też ziarna kminku i smakowite świeże pędy

dzikiego czosnku.

Marja zmieszała zioła z przetartym ziarnem jęczmienia oraz z wywarem z

krwawej kiszki, którą jedli poprzedniego dnia. Dołożyła jeszcze ziół ze słoiczków,

stojących nad drzwiami, wszystko razem posypała drobnymi kawałeczkami suszonej

baraniny.

Wyszła z tego pyszna pachnąca zupa. Marja bardzo lubiła zaskakiwać swoich

bliskich potrawami, jakich przedtem nie próbowali. Rzadko się zdarzało, że dawała im na

obiad solonego śledzia z podpłomykami, co było powszednim jedzeniem w małych

gospodarstwach. Ale kiedy nie było jej w domu, gdy szła do szkoły albo do Enkesetet

czy w odwiedziny do Dosen, wtedy Karl sam musiał przygotowywać sobie obiad. Dzięki

temu solonych śledzi w beczce wciąż ubywało. Karl twierdził, że lubi te twarde, śliskie,

solone ryby z oczyma tak martwymi i zamglonymi, że Marja zawsze musiała odwracać

głowę, kiedy wydłubywał je czubkiem noża.

Karl nadszedł, tupiąc, słyszeli, jak czyści swoje drewniaki przed domem.

Otworzył drzwi, przywitał się z dziećmi, żartując i przytulając je do siebie. Marja od-

wróciła się ku drzwiom, posłała mu uśmiech. Widziała, jak bardzo się ucieszył, zdążyła

też zauważyć, że przez ułamek sekundy oczekiwał czegoś innego. Karl nigdy nie

traktował jej uśmiechów ani pieszczot jako czegoś, co mu się należy. To ona sama zasiała

w jego sercu niepokój i lęk, to ona nauczyła go, że jest niestała jak wiatr. Karl był niczym

dziecko, wiedziała, że może go kupić za odrobinę słodyczy. Tyle że za słodycze innego

rodzaju niż te, które od czasu do czasu przynosił dzieciom. Karl buntował się też

czasami, jak tamtego wieczora, kiedy wyznał jej, że chciałby mieć więcej dzieci.

Przeważnie jednak zachowywał spokój i pozwalał jej zajmować się swoimi sprawami.

Zawarli jak gdyby milczące porozumienie, Marja wypełniała je bez protestów.

Ograniczyła swoje wyjścia z domu do trzech, czterech dni w tygodniu. Wieczory zrobiły

się krótsze. Była zwykle w domu, kiedy dzieci się kładły spać i mogła ucałować je na

noc. Karl bardzo to lubił, lubił, kiedy Maryjka była matką.

I żoną.

Jak teraz.

Jego oczy powiedziały jej, czego oczekuje od niej w ten czwartkowy wieczór.

Ona nie przestała się uśmiechać, poprosiła tylko, żeby przyniósł jeszcze jedno wiadro

wody, bo zamierza umyć włosy. To był dla niego wystarczający sygnał.

Posiłek minął im w spokojnej, przyjemnej, prawie idyllicznej atmosferze. Amelia

mówiła o fantastycznym nowym koniu Antona, młodym źrebaku, na którym pozwolono

jej posiedzieć. Martin opowiedział zwięźle o łódce, którą zbudował, a ojciec obiecał, że

pomoże mu zrobić do niej maleńką kotwiczkę. Marja przekazała Karlowi pozdrowienia

od Gjertrud, chociaż, szczerze mówiąc, tamta nie wspomniała jego imienia. Po jedzeniu

Karl wyciągnął się rozkosznie na łóżku, zadowolony z minionego dnia. Zaorał dzisiaj

nowy kawałek pola. Małe, nieurodzajne poletka Oppdalów stawały się coraz lepsze i

bardziej żyzne, niż ktokolwiek mógł się spodziewać. Karl okazał się znakomitym

gospodarzem. Nikt nie mógł temu zaprzeczyć. Jak dotychczas jest najsilniejszym

oraczem, najlepiej radzi sobie z niepokornymi korzeniami, najlepiej sieje...

Dopóki tak jest, może się nie przejmować przezwiskami. To nic, że ludzie

szepczą o nim po kątach.

Marja - Karl.

Cień swojej żony.

Karl leżał i patrzył na żonę przymkniętymi oczyma. Kręciła się po izbie,

sprzątając po jedzeniu. Amelia wycierała talerze, Marja zamiotła podłogę. Martin zabrał

się do ćwiczeń w pisaniu. Używał tabliczki i znakomitego srebrnego rysika Marji.

Marja nadal jest najpiękniejszą kobietą, jaką Karl zna. Może nawet ładniejszą niż

w młodości. Złagodniała, nabrała miękkich kształtów.

Karl westchnął, całkiem zamknął oczy. Dobrze było tak leżeć, odczuwać sytość i

spokój na własnym wygodnym posłaniu. Izbę wypełniały zwyczajne, dające poczucie

bezpieczeństwa dźwięki, miał wszystko, o czym marzył. Wiedział jednak, że to

złudzenie. Sen. Marja się po prostu bawi, ona odgrywa rolę gospodyni. Czy odgrywa

również rolę matki? Czy ich małżeństwo również jest grą?

Karl był czujny. Dawny ból nie dał się oszukać nowym zachowaniem Marji. Karl

odnosił wrażenie, że stąpa po bardzo cienkim lodzie.

A mieli przecież kwiecień.

Leżała spokojnie w jego objęciach i odpoczywała. Czuła się znakomicie. Ciało

wydawało się jakby bardziej gibkie, myśli płynęły spokojniej. Nawet bolące plecy

uspokoiły się i nie dokuczały tak bardzo. Karl leżał jak martwy, tylko jednym palcem

kreślił leciutkie kręgi na jej nagim ramieniu. Tylko ta pieszczota wskazywała, że nie śpi.

Marja lubiła to. Palec Karla zataczał coraz szersze kręgi.

- Jesteś zadowolona, Marjo?

Drgnęła, choć jego głos brzmiał ledwie dosłyszalnie. Instynktownie ogarnęła

wzrokiem niemal ciemne pomieszczenie, upewniła się, że dzieci śpią spokojnie na łóżku

pod drugą ścianą.

- Zadowolona? Tak, oczywiście. Przecież wiesz, że dajesz mi zadowolenie.

Karl westchnął, powinien być rad z odpowiedzi, ale ona odpowiadała nie na to, o

co pytał.

- Marjo... tak często mi ciebie brak. Gwałtownie wciągnęła powietrze, w tym

westchnieniu wyczuwał irytację, jakby miała zamiar parsknąć ze złością.

Wiedział, że jeśli natychmiast nie przerwie tej rozmowy, to skończy się tak samo

jak wiele razy przedtem, powstanie między nimi dwa razy grubszy mur i lodowaty chłód.

Nie odezwał się już więcej.

Zamiast tego starał się ponownie odnaleźć jej ciało.

Rzadko mu tego odmawiała, czasami jednak odnosił wrażenie, że żona wypełnia

tylko swój obowiązek.

Nie miał dostępu do jej myśli ani do jej duszy. Nie chciała jego wsparcia ani

pomocy, kiedy ta jakaś nieznana udręka nadchodziła sprawiając, że oczy Maryjki

mroczniały. To raniło Karla bardziej, niż gdyby setki razy odrzucała jego pożądanie.

Ale jak głodujący nigdy nie odmawia łyżki najmarniejszej nawet strawy, tak Karl

czepiał się wszystkiego, co mogłoby wypełnić tę pustkę, którą Marja wywoływała w jego

duszy.

Nagle, zanim zdążyli odzyskać spokój po zbliżeniu, rozległo się gwałtowne

łomotanie do drzwi.

Marja zerwała się z posłania, Karl został brutalnie oderwany od jej ciepłego ciała,

wciąż leżał, drżąc w strumieniu zimnego powietrza, bo kołdra zsunęła się na podłogę.

- Dobrze, dobrze, co się znowu dzieje? - mamrotała Marja zirytowana.

W tej samej sekundzie oboje zrozumieli, co się stało. Poznali bowiem głos

chłopca stajennego z Enkesetet, to on tak gwałtownie dobijał się do drzwi.

- Marja Oppdal, godzina twojej matki wybiła! Ogarnęła ją złość na te słowa,

brzmiały jak wiadomość o śmierci.

- Idę, już idę, dlaczego się tak śpieszy? Dzieci przecież nie zjawiają się na świecie

niczym pożar!

Otworzyła drzwi i zobaczyła przerażoną i spoconą twarz. Chłopak trzymał w ręku

pochodnię, można było sądzić, że biegł przez całą drogę, ale na podwórzu za jego

plecami Marja dostrzegła kariolkę, najładniejszą w okolicy. Leżało tam ciepłe okrycie,

więc nie będzie musiała marznąć w tę chłodną wiosenną noc.

- Dlaczego wszystkie porody zaczynają się w nocy? - syknęła Marja. Zmęczenie

długim aktem miłosnym obezwładniało jej ciało, powoli jednak rzeczywistość zaczęła do

niej docierać. Dziecko Gjertrud ma zamiar przyjść na świat. Długie miesiące oczekiwania

i cierpień jej przybranej matki nareszcie się skończą. Marja wiedziała, że będzie to próba

ogniowa zarówno dla niej samej, jak i dla Gjertrud. Rodząca jest przecież za stara. Ale,

jak to sama kiedyś powiedziała: kiedy Pan pozwoli staremu drzewu wypuścić nowe pędy,

to rodzą one najsłodsze jagody. Dzikie jagody.

To dziecko ma być błogosławieństwem. Marja nigdy przedtem nie widziała

bardziej czułego mężczyzny u boku jakiejkolwiek brzemiennej kobiety. Anton był

najstarszym ze znanych jej ojców, na dodatek to miało być jego pierwsze dziecko.

Prawdopodobnie jedyne. Znakomicie więc rozumiała, czym dla Antona i Gjertrud będzie

ten poród.

Żeby tylko wszystko poszło dobrze. Marja czuła ciężar odpowiedzialności niczym

młyńskie koło u szyi, kiedy pakowała w pośpiechu swoją zniszczoną skórzaną torbę

zawierającą zioła, smarowidła i narzędzia, mogące się przydać przy łóżku rodzącej.

Nawet się nie pożegnała z Karlem, który wciąż nagi leżał w łóżku, owiewany

nocnym chłodem płynącym z otwartych drzwi.

Gjertrud wyglądała ostatnio jakby zdrowiej. Teraz jej ciałem wstrząsały skurcze.

Marja była samym spokojem, zawsze, kiedy znalazła się obok położnicy, zmieniała się

gruntownie. Jej doświadczenia były ograniczone, chociaż przyjęła już czworo dzieci i

choć sama rodziła. Pomagały jej jednak informacje, jakie znalazła w książkach matki,

Kari również przekazała jej wiele z tego, co wiedziała. Marja przypominała sobie każde

słowo, kiedy było potrzebne. Wiele z nich zresztą zdążyła zapisać.

Gjertrud także była spokojna.

Marja poważnie obawiała się o Antona, spotkał ją już na schodach trupio blady.

Wzrok miał rozbiegany, oczy dzikie i wytrzeszczone, jakby lada moment chciały

wyskoczyć z orbit. Był spocony, dyszał ciężko niczym zmęczony koń. Marja przepędziła

go do kuchni i poleciła kucharce, by miała tam na niego oko oraz napoiła herbatą z

przyniesionych przez Maryjkę ziół. Na pewno go to uspokoi, pozwoli, by serce przeżyło

doświadczenie i nie przestało bić akurat w momencie, gdy utęskniony syn znajdzie się na

tym świecie.

Syn.

Marja była tego całkiem pewna, choć nie umiałaby powiedzieć dlaczego. Może

wmówiła jej to Gjertrud, która uparcie nazywała swoje dziecko „on”. Ale nie tylko to,

Marja wiedziała, że kryje się za tym coś jeszcze.

- Czy mały między bólami kopie? - zapytała Marja cicho, gdy Gjertrud opadła na

poduszki czekając na kolejny skurcz.

- Nnno... chyba nie. Czuję tylko coś jakby bulgotanie...

- No dobrze, to bez znaczenia. Jest z pewnością na tyle mądry, by wiedzieć, jak

ciężka praca go czeka - uśmiechnęła się Marja wesoło. Przygotowała kubek napoju rów-

nież dla Gjertrud, picie dobrze jej zrobi. Była to ta sama uspokajająca mieszanka z

naparstnicy, sporyszu, lipy i rumianku. Marja wiedziała, że sporysz, którego nazbierała w

ostatnim roku, to bardzo skuteczny środek. I bardzo niebezpieczny. Przekonała się o tym,

gdy omal nie pozbawiła życia pewnego nieszczęsnego starca.

Gjertrud otrzymała bardzo niewielką dawkę. Dzięki niemu jednak będzie mogła

odpocząć pomiędzy skurczami, nawet jeśli staną się coraz częstsze.

Ponownie wezwała dziewczynę, którą przed chwilą odesłała do kuchni. Czas już

przynieść gotującą się wodę, nóż do przecięcia pępowiny i miękkie szmatki, w które

zawinie się dziecko. Gjertrud nie była w stanie ustać na nogach, leżała na łóżku, mimo że

Marja zachęcała ją do ruchu. Uważała bowiem, że leżenie w czasie porodu jest czymś

nienaturalnym. Dziecko posuwa się przecież w dół, prawda?

Podparła Gjertrud poduszkami i kołdrą. Położyła zwinięte prześcieradło między

nogami rodzącej, które nadal były opuchnięte i grube jak kłody.

Gjertrud zaczynała marznąć. Marja dała jej kolejną porcję gorącego wywaru z

ziół.

- Jesteś zmęczona, bardzo zmęczona - westchnęła.

Godziny wlokły się nieskończenie. Wkrótce nastanie dzień. Na wschodzie niebo

stawało się żółte i barwiło drewno okiennych ram na ciepły złocisty kolor.

Nareszcie pierwszy promień słońca padł na podłogę.

Gjertrud parła.

Marja z niepokojem dostrzegła, że starsza kobieta bliska jest utraty świadomości.

Kolejne skurcze budziły ją, ale nie do końca. Marja musiała potrząsać rodzącą, poleciła

dziewczynie, by klepała ją po policzkach, nie pozwoliła zemdleć.

Dziecko musi się wydostać na świat. Teraz.

Marja zawsze miała trudności z usłyszeniem bicia serca dziecka znajdującego się

jeszcze w pełnym wód brzuchu. Bała się tego, choć samo w sobie to przecież nic

strasznego. Teraz, podczas tego porodu, ani razu nie usłyszała tego upragnionego

dźwięku. Ucho, które przykładała do brzucha Gjertrud, łowiło jedynie szum, wywołany

ruchami wnętrzności.

Nagle obie z dziewczyną zobaczyły ciemną, okrągłą główkę. Cienka błona, w

której płód się znajdował, pękła niczym zniszczona skóra. Była mocna i lepka.

Marja szeptała jakieś słowa, które miały pobudzić Gjertrud do działania. Tamta

jednak nie reagowała, nie odpowiadała ani słowami, ani parciem. Leżała jak martwa.

Marja widywała już przedtem coś takiego. Wszystko może skończyć się jak najgorzej,

jeśli rodząca straci siły. Nikt inny prócz niej nie wypchnie dziecka na świat!

Nakazała dziewczynie, by położyła się na brzuchu Gjertrud i naciskała całym

swym ciężarem. Tamta wyglądała na przerażoną, ale posłuchała.

Główka dziecka obracała się wolno, ale nie posuwała do przodu. Trzeba było

długo czekać na następny słaby skurcz, który świadczył, że ciało Gjertrud jeszcze nie

całkiem zrezygnowało.

Światło słoneczne podeszło aż do stołu, mieniło się w stojących tam kryształach.

Na dworze ptasi chór zaczął witać rozpoczynający się dzień.

Nareszcie błona oblepiająca główkę zsunęła się. Tylko mały kawałek został na

ciemnych włoskach chłopca. Dziecko wyskoczyło na zewnątrz.

Marja powitała je radosnym okrzykiem, dziewczyna, która jej pomagała,

natychmiast przyniosła wodę i ubranka.

Gjertrud leżała bez ruchu, lecz Marja widziała na jej twarzy coś, co przypominało

uśmiech ulgi.

Maleństwo w jej rękach zapiszczało żałośnie, ale bez najmniejszych kłopotów

wciągnęło powietrze do płuc.

Kiedy otworzyło oczka, obie ze służącą zobaczyły, że są ciemne, niemal brązowe.

I skośne.

Cała duża głowa, która sprawiła Gjertrud tak wiele kłopotów, była pokryta

długimi, czarnymi włosami. Resztki błony leżały niczym czapeczka na jej czubku.

Czepek. W czepku urodzony!

Marja przypomniała sobie nagle, że słyszała coś takiego w związku z własnymi

narodzinami.

Dziwne, pomyślała, że dwoje ludzi mających tak pospolicie jasne włosy jak

Anton i Gjertrud mogło spłodzić takiego małego, ciemnego trolla... Ale dziecko było

rozkoszne. Naprawdę ładne, nie takie czerwone i umęczone jak większość noworodków,

nie było też pokryte żadnym lepkim śluzem ani białym woskiem.

Chłopak urodził się w czepku, powinien być dzieckiem szczęścia, ale wyglądał

jak podmieniec. W końcu otworzył skośne oczka i spoglądał rozumnie na świat. Było w

nim coś dziwnego. Choć ciałko miał pulchne, a nóżki i rączki mocne, choć miał po pięć

paluszków u rączek i nóżek, brzuszek ładny i silny... Rączki zdążyły już odnaleźć drogę

do buzi.

Marja przecięła pępowinę i położyła malca na wciąż dużym brzuchu Gjertrud.

Dziewczyna umyła go ostrożnie letnią wodą i owinęła w białe pieluszki. Marja

koncentrowała się teraz na Gjertrud, która uśmiechała się przez łzy. Marja nie była

pewna, ile Gjertrud rozumie, ale odpowiadała jej uśmiechem.

- Twój synek jest rozkoszny - szepnęła. To przynajmniej była prawda.

Znowu ten daleki uśmiech, jakby Gjertrud znajdowała się w innym świecie, w

jakimś błogosławionym śnie.

- Możesz teraz sprowadzić Antona - powiedziała Marja do dziewczyny, która

wcale się nie zmartwiła tym, że musi iść. Marja nie miała pojęcia, na ile ta dziewczyna

orientuje się w sytuacji, ale ujęła ją za szeroki rękaw, gdy tamta stała już w drzwiach.

- Nikomu ani słowa - ostrzegła surowo. Dziewczyna oblizała suche wargi,

potrząsnęła głową tak mocno, że warkocze zatańczyły na jej plecach. Zniknęła.

Marja obmyła twarz Gjertrud, włosy położnicy pozlepiały się od potu. Rozwiązała

węzeł, pomogła Gjertrud usiąść na posłaniu. Maleństwo leżało zadowolone w powijakach

obok i wpatrywało się uparcie w matkę. W tym momencie Marja dostrzegła, jak bardzo

dziecko jest podobne do Gjertrud. Malec wyglądał jednak dużo zdrowiej.

Matka wciąż się uśmiechała. Marja próbowała spojrzeć w jej zamglone oczy,

wyrażające niebywałe szczęście.

- Usiądź, Gjertrud. Musimy porozmawiać. Muszę ci coś powiedzieć! O twoim

dziecku, Gjertrud!

Położnica uczyniła słaby znak ręką, jakby chciała powiedzieć, że jest przytomna.

- Dziecko, Gjertrud, ono... on...

Marja nie wiedziała, jak to określić. Wiedziała, jak ludzie nazywają takich

dziwnych malców, wiedziała, jakie nadają im przezwiska. Ale to nazwy złe i niedobre, w

żadnym razie nie pasowały do tego pulchnego, ślicznego chłopczyka.

- On jest nasz - powiedziała Gjertrud nieoczekiwanie. - Daj mi go!

Marja ucieszyła się. Mgła przesłaniająca wzrok Gjertrud zniknęła, przynajmniej

na razie. Instynktownie wyczuwała, że Gjertrud nie chce, by mówić o tym, co dolega jej

dziecku.

Malec był dziwnym stworzeniem. Jednym z tych, które nie przynoszą na świat

rysów swoich przodków. To podmieńcy, mówią niektórzy. Dzieci nieszczęścia. Te,

których nawet podziemne istoty nie chcą zatrzymać. Ze swymi skośnymi oczyma i silnie

zabarwioną skórą zawsze będą się wyróżniać pośród jasnowłosych, niebieskookich

rówieśników.

Nigdy nie dorosną. Ten chłopczyk umrze, zanim skończy dziesięć lat. Marja

nigdy nie słyszała, aby takie dziecko stało się dorosłe. Chociaż cóż to znaczy być

dorosłym?

Takie dzieci w duszy nigdy nie mają więcej niż dwa, trzy lata.

Jest w nich coś ponurego.

Bywało, że ludzie wierzyli, iż takie dzieci zostały nawiedzone przez diabelską

siłę. Że śmieją się, kiedy inni płaczą, a wiele z nich porusza się i mówi w sposób

całkowicie obcy ludziom. Dlatego najczęściej porzucano je, aby umarły.

Nie do końca są ludźmi.

Gjertrud wzięła synka w ramiona, był jeszcze spokojny, jakby cierpliwie czekał,

by zamieszanie spowodowane jego pojawieniem się ucichło.

Niepewnie odsłoniła pierś, wiedziała, że tak należy postąpić.

Marja siedziała spokojnie, nie mówiła nic, nie proponowała pomocy.

Gjertrud przesunęła palec po okrągłym policzku chłopca. Zareagował, zwrócił

główkę w stronę jej płaskiej piersi. Potem otworzył buzię i ze wzrokiem utkwionym w

oczy matki ujął wargami brodawkę i zaczął ssać.

Gjertrud znowu zamknęła oczy.

Słońce podeszło już do jej łóżka.

Anton wziął chłopca w ramiona, jakby malec zrobiony był z najszlachetniejszego,

najczystszego złota. Nikt mu jeszcze nie powiedział, że z chłopcem jest coś nie tak.

Gjertrud też tylko się uśmiechała, kiedy siwowłosy mężczyzna po raz pierwszy unosił

synka.

- Mój syn - powiedział Anton. - Nasz! - Jego roześmiana twarz pokryła się

tysiącem zmarszczek. Przed chwilą był tak samo zmęczony i utrudzony jak Gjertrud,

teraz jednak promieniał siłą i dumą.

Mężczyzna położył dziecko z powrotem przy piersi matki, sam usiadł przy niej na

łóżku. Wyjął z kieszeni starannie zwinięty kawałek materiału. Wolno rozwijał gałganek.

Pod nim lśnił czerwony kamyk.

Gjertrud wpatrywała się bez słowa.

Nie wiedziała, jak się kamień nazywa, nie wiedziała, dlaczego mieni się tak

wspaniale w blasku słońca.

- Dziękuję - powiedział Anton i Gjertrud już wiedziała, że za każdym razem gdy

zobaczy mieniący się kamień w pierścionku, przypomni sobie jego dzisiejsze łzy.

- Nienormalny? Co ty mówisz, Marjo Oppdal, stoisz tu i obrażasz mnie i moją

żonę, która jest twoją matką...

Marja skuliła się, poczuła jednak, że narasta w niej coś w rodzaju gniewu. Na

Boga, przecież to nie jej wina, że chłopiec jest, jaki jest!

- To się zdarzało i przedtem, Anton. Nie jesteś pierwszym ojcem, który przeżywa

taki ból. Wielu przed tobą... takie rzeczy się zdarzały... słyszałam, że starsi rodzice...

Anton eksplodował.

- Nie musisz mnie więcej obrażać! Czy nie dość, że jakaś diabelska siła odmieniła

mego synka, uczyniła go dziwnym, dała mu te skośne, okropne oczy trolla? Byłoby

lepiej, gdyby on...

Marja zobaczyła w jego wzroku rozpacz, potem rozczarowanie i żal. Na koniec

wyrzuty sumienia. Zrozumiała. Większość rodziców nie godziła się na takie dzieci jak te.

Wciąż w późne jesienne noce słychać było głosy nie ochrzczonych maleństw,

wzywających swoje matki, wszyscy o tym wiedzą.

- Mój jedyny syn - rzekł Anton martwym głosem. Marja pojęła nagle, że mówi to

stary człowiek. Nie znajdowała słów pociechy. Nie było takich słów. Gdyby Anton był

młodszy, łatwiej by go było uspokoić. Będziecie mieć więcej dzieci, można by było

powiedzieć. Ale Gjertrud z pewnością nie jest w stanie donosić więcej żywych istot. Nikt

nie oczekiwał od niej nawet tej, która się teraz urodziła, Anton o tym przypominał.

Przesłonił oczy pomarszczonymi dłońmi, prawdopodobnie chciał ukryć łzy. Marja

poczuła się tu niepotrzebna. Nie lubiła uczucia bezradności. Cicho przeszła przez pokój i

starannie zamknęła za sobą drzwi.

Karl przyprowadził już dzieci, chciała się z nimi przywitać.

Amelia niecierpliwie przestępowała z nogi na nogę. Nawet pszenny placek,

którym wabiła ją kucharka, nie był w stanie sprawić, by dziecko zapomniało, po co tu

przyszło. W końcu mieli zobaczyć swego nowo narodzonego wujka!

Martin był spokojniejszy. Ale to on zadał pytanie, kiedy Marja weszła do kuchni.

- Dlaczego wszyscy tak dziwnie wyglądają, mamo? Dlaczego Mała płacze?

Służąca zacisnęła wargi, nie powiedziała nic. Marja usiadła na podłodze, oparła

plecy o kamień wmurowany w ścianę obok paleniska.

- Dziecko nie jest takie, jak inne dzieci - powiedziała cicho. Zobaczyła, że Karl

drgnął.

Oczy Amelii rozszerzyły się ze strachu.

- Jak to, mamo? Czy on jest chory? Czy on jest jak... jak Ola Krestjana?

Marja westchnęła, nie, nie jest taki. Ma obie rączki i obie nóżki.

- No to co mu jest, mamo?

- On jest taki jak... jak dziewczyna, którą widzieliśmy latem z kataryniarzem.

- Ach, ta gruba? Ta, która podskakiwała i wykrzykiwała coś, ale nie umiała

mówić, chociaż była prawie taka duża jak ty, mamo?

Martin milczał zaszokowany.

Marja lekko skinęła głową, wiedziała jednak, że nie zdołała wzbudzić w dzieciach

dobrej woli wobec tego nowego wujka. Bliźniaki cofnęły się z niechęcią. Amelia

poszukała dłoni ojca.

- Chcę do domu, tato.

Martin wstał, wzruszył ramionami.

- W takim razie on pewnie niedługo umrze. I nie będziemy mieć żadnego wujka.

Nie było w tych słowach niczego złego, uznała Marja. Po prostu realizm. Obrona

Martina przed rozczarowaniem, jakie przyniósł ten dzień.

Opuściła ręce, nie chciała zmuszać dzieci do oglądania niemowlęcia, które

rozczarowało nawet własnego ojca. Zresztą, może tak będzie lepiej. Skoro go nie zo-

baczą, jego obraz nie będzie ich dręczył w myślach ani w snach.

Karl odezwał się dopiero teraz. Trochę za mocno chwycił Amelię za rączkę.

- Idziemy do niego. Przynieśliśmy przecież prezenty. Włożyliśmy najlepsze

ubrania, by odwiedzić naszego małego krewniaka.

Marja była zaskoczona stanowczością w głosie męża. Po co ten upór? Czy on nie

rozumie? Czy nie zdaje sobie sprawy, że być może to dziecko zniknie równie szybko, jak

się pojawiło? Że tego rodzaju istoty nie żyją zbyt długo, nawet jeśli ich nikt nie wyniósł

do lasu ani dyskretnie nie zapomniał pod ciężką poduszką? Nawet jeśli uda im się

przeżyć pierwszą godzinę?

- Karl, to nie jest konieczne.

Spojrzał jej z uporem w oczy, jego wzrok dotarł do najgłębszych warstw jej

duszy.

- Owszem, konieczne - rzekł po prostu.

Amelia poszła za nim niechętnie. Martin postępował kilka kroków za nimi, z

pozoru całkiem obojętny na to, co się dzieje. Świat dorosłych nie zawsze był dla niego

zrozumiały. Od tylu miesięcy z uśmiechem opowiadano o tym dziecku, które ma się

narodzić, a teraz wszyscy mówią, że nie warto go nawet oglądać... Naprawdę trudno to

zrozumieć.

Ale dziecko było bardzo ładne.

Nie było w nim nic brzydkiego, żadnych deformacji ani niczego takiego.

Chłopczyk spał w swojej kołysce obok łóżka Gjertrud. Pulchne piąstki były zaciśnięte jak

przed walką. To wzruszyło Martina, poczuł coś w rodzaju wspólnoty z tym malcem.

Amelia wpatrywała się w dziecko błyszczącymi oczyma.

- Biedny mały... jaki on śliczny... och, mamo, jakie to smutne...

Gjertrud obserwowała reakcję dzieci z łóżka, ale mgła wciąż przesłaniająca jej

wzrok stanowiła miłosierny filtr. Marja nie była w stanie pogodzić się z tą sytuacją.

- Najlepiej będzie, jak pójdziemy, Karl - szepnęła.

- Mimo wszystko dzieci go zobaczyły... Bliźniaki cofnęły się grzecznie, cichutko

opuściły pokój.

- Jak będzie miał na imię? - zapytał Karl i z mieszaniną lęku oraz szacunku

pogłaskał czarne, bujne włoski na główce dziecka.

Marja wpatrywała się w niego, jakby pytanie było kompletnie nie na miejscu przy

łóżeczku nowo narodzonego.

- Powinien mieć na imię Benjamin - rozległ się cichy szept na łóżku.

Marja lekko skinęła głową, tak, to odpowiednie imię. Nikt w rodzinie przedtem

takiego nie nosił. To podkreślało, kim chłopiec jest. Poza tym to imię ostatniego syna,

tego, którego wszyscy się lękali, a który ostatecznie okazał się błogosławieństwem

bożym.

W tym imieniu była też nadzieja, nadzieja na to, że Pan zechce łaskawie spojrzeć

na ten dziwny kwiat w swoim ogrodzie i może zabierze go do siebie, zanim świat zdąży

go zerwać lub zdeptać ciężkimi buciorami.

Karl podszedł spokojnie do łóżka swojej teściowej. Pochylił się nad nią i uściskał

serdecznie. Poczuł, że jej policzki są gorące, niemal rozpalone. Ale ręce miała zimne jak

lód.

- Gratuluję ci, moja kochana. Urodziłaś wspaniałego synka. Wielka

odpowiedzialność... wielka radość. Czy mogę go potrzymać?

Gjertrud skinęła głową, wyglądało jednak na to, że wciąż drzemie. Marja zaczęła

przygotowywać napój, jaki podaje się położnicom, by wzmocnić ich zdrowie po trudnym

porodzie. Niepewnymi rękami nalała do naczynia alkoholu zmieszanego z pieprzem. Inne

przyprawy wsypywała już opanowana, wiedziała, co robi.

Gjertrud otworzyła usta, kiedy Marja przysunęła jej kubek, zakrztusiła się jednak

napojem i zaniosła kaszlem, który przeraził Marję. Kaszel wzmógł jeszcze krwawienie

po porodzie.

- Marja, co z nią? - zapytał Karl cicho, gdy Gjertrud w końcu umilkła i ciężko

dysząc, nieprzytomna leżała na poduszce.

- Nie wiem. Jest bardzo słaba. Zresztą nic dziwnego, ciąża była taka trudna. Poród

także. Poza tym, jak wiesz, ona jest stara.

- To twoja matka - rzekł Karl ze zdziwieniem. Marja uświadomiła sobie, że mąż

nie pojmuje dlaczego nie jest bardziej zaniepokojona losem Gjertrud.

Nie mogła mu przecież powiedzieć, że to nieprawda.

- Tak, to moja matka - odparła wolno. - Dlatego muszę ją pielęgnować wyjątkowo

starannie i zachować spokój. Nie mogę przecież zacząć płakać, zanim jeszcze nie umarła,

prawda?

Karl uznał, że brzmi to okrutnie, dostrzegał jednak logikę w postawie Marji. Nie

wątpił zresztą, że bardzo się przejmuje losem matki.

- Dziecko jest bardzo ładne - powiedział cicho. Jego ręce nie chciały pozbyć się

zawiniątka. Przyciskał je mocno do siebie, jakby to był jego własny synek. - Patrz!

Obudził się!

Twarz Karla promieniała radością. A kiedy dziecko z wolna otworzyło oczka i z

małych ust wydobył się dźwięk jakby na powitanie, Karl patrzył niby urzeczony.

- On do mnie mówi! Naprawdę wydaje mi się... tak! Uśmiecha się! Popatrz,

Marjo, on się śmieje! Ma zaledwie parę godzin, a już...

- To skurcze żołądka wywołują takie ruchy warg - rzekła Marja cicho i odwróciła

się, by uporządkować słoiki z ziołami rozstawione na stole.

Karl nie rezygnował, podszedł do niej, podniósł maleństwo i trzymał tuż przy jej

twarzy niczym kwiat, który powinna powąchać.

Marja musiała się uśmiechnąć.

- Prawda, jaki on śliczny? Marja, czy ty jesteś pewna? Czy jesteś pewna, że on...

- Widywaliśmy już przedtem takie dzieci - odparła z rezygnacją.

- Ale on jest taki... mądry.

- Wszystkie noworodki tak wyglądają. Ten natomiast nigdy nie będzie

mądrzejszy, możesz mi wierzyć.

- Mądrość to nie wszystko - mruknął Karl i nadal gładził czule maleńki policzek.

Dziecko zwracało buzię w stronę palca, który go łaskotał i skłaniał maleńki żołądek, by

domagał się jedzenia.

- Trzeba obudzić Gjertrud - powiedział Karl. - Mały jest głodny...

- Sądzę, że ona nie ma pokarmu - odparła Marja.

- No to ty musisz zrobić dla niego napój z mleka, dlaczego nie przygotowałaś

jeszcze gałganków, nie zagotowałaś...

Marja wbiła w męża wzrok.

- To chyba nie będzie tutaj potrzebne - rzekła ze smutkiem, lecz niezwykle

stanowczo.

- Ale... ale... on jest głodny!

- No to zapytaj Antona.

- Co ty mówisz? Czy on zamierza zagłodzić dziecko na śmierć? Nie! Nie wolno

mu! Nie możesz na to pozwolić, Marjo!

Jego żona wyglądała na bardzo zmęczoną.

- Nie - westchnęła ciężko. - Rzeczywiście nie mogę, ale on nie jest moim

dzieckiem.

- To twój brat!

Ze zdziwieniem musiała przyznać Karlowi rację. Ta mała istota rzeczywiście była

w jakimś sensie jej bratem. Ale los tego dziecka nie leżał w jej rękach.

- Karl - zaczęła znużonym głosem. - Nie mogę uratować wszystkich

nieszczęśników, którzy przychodzą na ten bezlitosny świat. Robię co mogę, posługuję się

lekarstwami i wszystkim, czego się nauczyłam. Nie mogę jednak uratować wszystkich...

Nie mogę uratować tych, których nawet rodzice nie chcą.

Karl odłożył dziecko do kołyski, malec rozczarowany zaczął krzyczeć.

- Porozmawiam z Antonem - oświadczył Karl spokojnie.

ROZDZIAŁ IX

Nikt nie wiedział, o czym pułkownik i Karl Oppdal rozmawiali tego popołudnia.

Karl wyszedł z gabinetu pułkownika z twarzą szarą i nieprzeniknioną. Pułkownika przez

cztery dni nie widział nikt z wyjątkiem kucharki, która donosiła mu kolejne butelki z

alkoholem i tacę z podpłomykami. Podpłomyki nietknięte wracały do kuchni.

Ale dziecko dostało jeść. Kucharka miała teraz nowe zadanie. Mimo wszystko

polecono jej gotować mleko zmieszane z wodą i syropem, napełniać nim małe skórzane

woreczki. Marja Oppdal szła od dworu do dworu, szukając mamki dla dziecka. Pogłoski

jednak wyprzedzały ją i nie było w okolicy żadnej kobiety, która chciałaby użyczyć

swojej piersi odmieńcowi z Enkesetet. Ludzie może nawet cieszyli się trochę tą myślą,

siedząc w swoich nędznych chałupach z gromadą dzieci do wykarmienia. Tamci z

Enkesetet mogli sobie kupić wszystko, ale jeśli chodzi o zdrowe dzieci... nie, w takich

sprawach biedak był tak samo mały albo tak samo wielki.

W końcu znaleziono młodą dziewczynę, która urodziła dziecko bez niczyjej

pomocy. Maleństwo umarło, ponieważ jednak kobieta nie ukrywała ciąży, a ponadto

potrafiła udowodnić, że dziecko urodziło się słabe i chore, uniknęła odpowiedzialności.

Poza tym był czas wiosennych prac w polu i gospodarz potrzebował jej pomocy.

Zwłaszcza teraz, kiedy jest wolna i nie musi opiekować się dzieckiem.

Młoda Milla przybyła do Enkesetet jako mamka w trzy dni po narodzinach

Benjamina. Nie robiła wokół siebie zamieszania, ale małym opiekowała się wzorowo.

Zresztą chętnie chwytał obcą pierś, mimo wszystko jednak był najbardziej zadowolony,

kiedy dawano mu do ssania gałganek z mlekiem.

Marja odwiedzała Gjertrud każdego popołudnia, często nocowała u niej.

Trzeciego dnia gorączka zaczęła rosnąć.

Marja wiedziała, że to zazwyczaj oznacza koniec. Gorączka połogowa jest

najbardziej bezlitosnym katem kobiet. Towarzyszką ich życia. Marja musiała się z tym

pogodzić. Chociaż zdarzało się niekiedy, że chora zdołała przeżyć. Poza tym nie było

przecież pewności... gorączka mogła być spowodowana ciężkim porodem, tym, że piersi

położnicy są puste, może była wynikiem szoku...

Marja mieszała mikstury według recept Kari, z własnej inicjatywy dodawała

jeszcze sporyszu, nasion bobrka trójlistnego i liści kasztanowca. Przemywała wywarem z

ziół drogi rodne Gjertrud. Miało to złagodzić chorobę, w wyniku której temperatura ciała

chorej wciąż tak niebezpiecznie rosła. Robiła jej najpierw gorące okłady, potem zimne.

Wyglądało jednak na to, że nic nie pomaga.

Anton pojawił się trzeciego dnia, na chwiejnych nogach, brudny, po przeżyciu

osobistego piekła za zamkniętymi drzwiami. Sprawiał wrażenie trzeźwego, lecz wargi

miał popękane, a naczynia krwionośne na szyi pulsowały.

- Czy ona żyje? - zapytał ochrypłym głosem.

Marja skinęła głową.

- Wyjdź, chciałbym z nią porozmawiać.

Marja nie chciała niczego wyjaśniać, wyszła po prostu, jak sobie gospodarz

życzył.

Stanęła po drugiej stronie drzwi, nie po to, żeby podsłuchiwać, ale tak jakoś

wyszło. Słyszała, że w pokoju Anton mówi cicho, lecz nie rozróżniała słów. Głos

Gjertrud nie docierał do niej.

- Nie umieraj - usłyszała. - Nie umieraj, nie... Marja z trudem przełknęła ślinę.

Poczuła, że zazdrości Antonowi, który potrafił wyrazić to tak prosto.

Karl przychodził do Enkesetet co najmniej raz na tydzień, mimo że trwały pilne

prace w polu. Trzeba też było czyścić odwadniające rowy i naprawiać płoty. Przychodził

zawsze sam, dzieci ze sobą nie przyprowadzał. Często gospodarz z Oppdal bywał

późnym gościem, najchętniej zjawiał się tutaj, kiedy Marji już nie było. Ona miała swoje

zajęcia, w każdy czwartek pracowała w szkolnej izbie. Rok szkolny zbliżał się do końca,

zarząd postanowił, że dzieci będą wolne od nauki od początku maja aż do października.

Wtedy bowiem są najbardziej potrzebne w polu i w lesie, na górskich pastwiskach i jako

pomocnicy, kiedy trzeba zwozić ziarno albo reperować budynki po zimie.

Odwiedziny Karla przebiegały według utrwalonego porządku. Najpierw zaglądał

do Gjertrud, która w dalszym ciągu była bardzo chora. Rozmawiał trochę z kucharką,

witał się z Antonem.

Potem szedł na górę, do pokoiku, w którym Milla mieszkała razem z

maleństwem. Nie była to specjalnie rozmowna dziewczyna, często jednak dziwiła się,

dlaczego ten prosty chłop tak często przychodzi przyglądać się noworodkowi. Jego

zainteresowanie nie tylko ją zastanawiało, czasem się go nawet trochę bała.

Karl brał zwykle chłopczyka na ręce, przemawiał do niego, przynosił też drobne

prezenty. Jakieś wyrzeźbione w drewnie figurki nanizane na sznurek. Gwiazdka zrobiona

z trzciny, ozdobiona kolorowymi sznureczkami. Wieszał to nad kołyską chłopca,

zabawki poruszały się nad jego buzią.

Pokój był mroczny. Nie miał okien. Karlowi się to nie podobało, ale nie

protestował. Dziecko wciąż było bardzo sympatyczne, ciemne oczka patrzyły tak rozu-

mnie, jakby malec wszystko pojmował. Machał bezładnie rączkami, ale od czasu do

czasu dotykał zarośniętego policzka Karla.

Zawstydzona Milla ukrywała pełne piersi, kiedy Karl pozwalał dziecku ssać swój

mały palec. Po kilku tygodniach jednak zaczęła tęsknić za otwartymi przestrzeniami, za

latem, choć wiedziała, że nie wolno jej opuszczać tego pokoju. Anton powiedział

wyraźnie, że nie chce widzieć ani dziecka, ani jej, ani niczego, co by mu przypominało,

iż urodził mu się nieudany syn. Przeważnie siedział przy łóżku półprzytomnej Gjertrud,

zjadał zaledwie parę kęsów jedzenia, które mu podawano. Nawet Mar ja nie była w stanie

nawiązać z nim kontaktu. W końcu zaniechała wszelkich prób.

- Powinnaś wynieść dziecko na powietrze - rzekł Karl, jakby nie zdając sobie

sprawy z sytuacji. - Ktoś powinien wynieść go na powietrze - poprawił się.

Chłopiec został z powrotem ułożony w kołysce. Karl postanowił, że jeszcze raz

porozmawia z Antonem.

Pułkownik siedział teraz przy oknie, rozjaśniona słonecznym blaskiem część izby

wyraźnie kontrastowała z ciemnym kątem, w którym stało łóżko.

Karl podszedł do nieszczęśliwego ojca, położył mu rękę na ramieniu.

- Anton... jesteś moim teściem.

Stary zwrócił ku niemu głowę, w jego oczach był smutek, a zarazem obojętność.

- Ona mi umiera - powiedział cicho. Karl nie był w stanie zaprzeczyć.

- Znowu będę sam.

- Nie. Masz dziecko. Masz syna.

Stary głęboko wciągnął powietrze, potem wolno je wypuścił.

- To żadna pociecha - rzekł z goryczą. - Żadna pociecha! To podmieniec! Dziecko

nie takie, jak powinno być! Czy to ma być dziedzic Enkesetet? Byłoby lepiej, gdyby...

- Ale on jest twój. To twoja krew.

- Naprawdę? Nic na to nie wskazuje. Nie ma moich oczu, nie odziedziczył po

mnie rysów twarzy, nic w ogóle... Po niej zresztą też nie.

- Ale on jest wasz - powtórzył Karl ostrożnie. Widział, że nieszczęsny ojciec

złagodniał od ich pierwszej rozmowy w dniu narodzin dziecka.

Anton nie odpowiadał. Karl mówił więc dalej.

- Pomyśl o Gjertrud! Czy ty myślisz, że ona by chciała, byś odwrócił się od

dziecka plecami? Myślisz, że zechce ci wybaczyć, kiedy wyzdrowieje i stwierdzi, że

pozwoliłeś, by maleństwo umarło ci na rękach?

- Ono nie umrze. Przecież sam mnie zmusiłeś, żebym je karmił!

- Ono już jest martwe. Dla swego ojca jest martwe. A to dla syna jest wszystkim,

Anton.

Stary zerwał się gwałtownie, podszedł do łóżka, na którym leżała bez ruchu jego

małżonka.

Spojrzał Karlowi w oczy.

- Nie wiem, co by ona zrobiła, gdyby nie leżała tutaj jak martwa. Nie wiem... ale

przyjmuję twoje prośby.

- Jutro... jutro idź do niego!

Karl mówił z wielkim zapałem, dostrzegł w oczach starego jakiś nowy błysk.

Odpowiedź była nieoczekiwana, twarda.

- Nie. Jeśli ona przeżyje, to oddam jej dziecko. Jeżeli jednak... Pan chce ją zabrać,

to bardzo proszę, może sobie wziąć dziecko na dodatek!

Karl płakał w duszy nad zatwardziałością pułkownika, ale nie uronił ani jednej

łzy.

- Przeciwstawiasz się samemu Wszechmogącemu - szepnął i wyszedł.

- Jesteś taka zimna, Marjo! Ty nie jesteś już kobietą! Marja cofnęła się o krok,

jakby jego słowa spadły na nią niczym bolesny cios. Gniew jednak dal jej ochronę,

postanowiła się bronić.

Dzieci już jakiś czas temu wymknęły się z domu, poszły szukać schronienia w

oborze, by nie słuchać gniewnych i zimnych niczym lód krzyków swoich rodziców.

- Nie jestem kobietą? Na Boga, Karlu Oppdal, jak możesz rzucać na mnie takie

oskarżenia, na mnie, która urodziłam ci dwoje dzieci i wyszłam ci na spotkanie w

najbardziej kobiecy sposób! Nie jestem kobietą? Niech cię diabli, Karl, że masz odwagę!

Ty, z którego nawet dzieci komorników się wyśmiewają!

Jej słowa ugodziły go co najmniej tak samo dotkliwie, jak przedtem jego słowa

rzucone żonie, wiedział jednak, że zostały wypowiedziane w gniewie i że są obroną

przed tym, co on sam przed chwilą powiedział. Już teraz, w tej sekundzie, musiał

stwierdzić, że nie ma racji. Marja absolutnie jest kobietą. Jeśli mówił coś innego, to

każdy może mu zarzucić, że jest szalony. Inni mężczyźni pożądali jej w tajemnicy,

wszyscy co do jednego, tego był pewien. Widział ich spojrzenia. Widział ten szczególny

błysk w ich oczach. Żaden nie wierzył, że Karl sobie z nią poradzi. Chętnie sami by

spróbowali...

- Nie chciałem tak powiedzieć... Usiadł na łóżku, twarz ukrył w dłoniach.

- Ale jesteś zimna, Marjo. Czasem mam wrażenie, jakbym żył z... kobietą wykutą

w kamieniu. Już nie jesteś mi bliska... Nie jesteś taką moją żoną, jak Bóg i ludzie by

chcieli...

- Jestem twoją żoną! Na resztę życia! Zatrzasnęła drzwi, wychodząc, spódnice

zgarnęły pęczki kurzu, które zbyt długo leżały obok skrzyni na drzewo.

Karl pragnął cofnąć wypowiedziane słowa. Gorycz w nich zawarta była trudna do

zniesienia. Potrząsał głową, jakby chciał pozbyć się z niej całego zła, niczym kropli wody

po zimnej kąpieli. Potem wstał, zaczął machinalnie uprzątać odzież do reperowania, igły

i włóczkę, którą Marja zostawiła na stole przy okiennym otworze. Na jednej kupce leżały

ubrania poreperowane starannie, z ładnie przyszytymi małymi łatkami. W rzeczach na

drugiej kupce wciąż widział paskudne dziury. Zawsze bardzo lubił przyglądać się rękom

żony, które pracowały szybko i z wprawą, niemal pieściły jego podarte ubrania. Było coś

intymnego w tym, że Marja zaszywała dziury, które jego własne ciało wydarło. Karl

ułożył wszystko na miejscu, potem wyszedł po dzieci. Zrobiło się późno. Ale wiosenny

wieczór był tak jasny, że nawet dorosłych mógłby zwieść, iż to już lato.

Marja wróciła, kiedy się ściemniło, a dzieci już posnęły.

Karl zauważył ów niewidzialny dzielący ich mur i trzymał się z daleka.

Rozpoznawał to wszystko. Marja sama zdecyduje, kiedy lód może stopnieć. Za

każdym razem trwało to dłużej. Dni, potem tygodnie. Zawsze kiedy widział jej wąskie,

blade wargi, przepełniało go pragnienie, by znowu się do niego czule uśmiechały,

rozpalały jego serce.

Dostrzegał lodowaty błysk w jej niebieskich oczach. Kiedy Marja była zła, jedno

jej oko robiło się ciemniejsze niż drugie. Gdy jednak jej serce znowu łagodniało, błękit

jej oczu był gorętszy niż ktokolwiek mógł przypuszczać, że to możliwe.

Karl nie mówił nic, kiedy wyjęła kromkę chleba i kawałek solonego mięsa. Nie

mieli teraz mleka, krowy dopiero będą się cielić. Stały w oborze wielkie i ciężkie, ale

wymiona zwisały puste niczym skórzane worki.

Musieli się zadowolić rozwodnionym piwem. Wielu piło jedynie wodę.

- Idziesz jutro do wsi? - zapytał, choć te proste słowa musiały ją prowokować.

Odparła zupełnie obojętnym głosem:

- Tak. Jutro jest nauka. Ostatni raz przed letnią przerwą. Przyjdzie pastor.

Wiedział, że ona nie lubi Revelina, i świetnie rozumiał, że pastor budzi jej

niechęć. Wolno kiwał głową.

- Potrzebowałbym twojej pomocy na polu. Na tym nowym ugorze. Trzeba

wykopać karpę... Sam nie dam rady.

- Może ci chyba pomóc Anders Kar? - powiedziała. Powoli żuła solone suche

mięso, aż stało się kleistą substancją wypełniającą usta i żołądek.

- Może i tak.

Zaległa cisza. Słychać było tylko oddechy dzieci. Karl nasłuchiwał niespokojnie,

zdawało mu się wieczorem, że Amelia jest jakaś rozpalona.

- Mała źle się czuła - rzekł z westchnieniem.

- Tak? Wydawało mi się, że jest całkiem zdrowa, kiedy grała w klasy z dziećmi z

Plass.

- Tak. Ale teraz ciężko oddycha. Nie słyszysz?

- Śpi mocno - stwierdziła Marja po prostu, biorąc jeszcze kawałek kwaśnego

chleba.

Nie zapalili lampy na stole, oczy przyzwyczajały się do zapadającego zmroku, nie

zauważyli, że jest już całkiem ciemno.

- Możemy się chyba położyć - rzucił Karl.

- Mam jeszcze trochę do reperowania, muszę skończyć - odparła Marja.

Karl westchnął i wstał. Poszedł najpierw zajrzeć do zwierząt, umył się

pośpiesznie przy studni. Potem wrócił do domu, spodnie i kurtkę powiesił na zwykłym

miejscu. Okrycie w łóżku wydawało mu się ciężkie, ale zimne. Leżał i patrzył na Marję,

światło lampy, którą ustawiła po swojej lewej stronie, rzucało na jej twarz chybotliwe

cienie. Wyglądało to okropnie. Czarne włosy wymknęły się z węzła i otaczały jej białą

twarz. Palce miała długie i szczupłe, pracowały teraz szybko. Wyraz ust wskazywał

jednak, że Marja nie lubi tej pracy. Karl nie zdążył się jeszcze całkiem pogrążyć we śnie,

gdy zauważył, że żona zgasiła światło i wsunęła się do łóżka. Było ono na tyle szerokie,

że mogła się ułożyć, jak zwykle w pozycji płodu, plecami odwrócona do niego, tak

daleko, że ciała nie musiały się dotykać. Karl leżał nie śpiąc aż do czasu, gdy światło

znowu powróciło i drozd na dachu rozpoczął pieśnią kolejny dzień.

Wtedy wstał, nie budząc Marji. Ona należała do ludzi, którzy mogliby pracować

do północy, ale rano nie zrywają się razem z ptakami.

Było za wcześnie, by iść do obory. Krowy też mają swój rozkład dnia, nie

oczekują gospodarza o trzeciej czy czwartej rano. Ziemia jednak na wiosnę nie śpi. Więc

Karl zanurzył stopy i ręce w zimnej, mokrej i żywej roli. Pola zmieniały się z dnia na

dzień, niektóre pokryły się już delikatnymi zielonymi roślinkami. Teraz, wcześnie rano,

na zboczu wzgórza rosa mieniła się niczym szlachetne kamienie. Powietrze było czyste i

świeże, wyczuwało się zapach soli idący od morza. Tylko tu i ówdzie w bruzdach

połyskiwały jeszcze pasma lodu, ale i one stawały się z dnia na dzień węższe. Śnieg

zalegał tylko wysoko na górskich szczytach, ale bywało że tam pozostawał nawet przez

całe lato. Może nie tylko moje serce stało się zimniejsze w ostatnim czasie, zastanawiał

się Karl, idąc za pługiem. Może cały świat zaczyna marznąć?

Pług uderzył o wielki kamień, Karl przyniósł łopatę. Ciężkie narzędzie podwajało

jego siłę i wkrótce wielki szary kamień leżał nagi u jego stóp. Podniecony otarł pot z

czoła i ruszył do miejsca, gdzie stary pień dębowy zamykał drogę prostym bruzdom,

które żłobił pług Karla. Nadszedł czas, by usunąć karpę. Miał ochotę zmierzyć się ze

starym pniem, pokazać mu, że Karl Oppdal nadal ma krzepkie ramiona. Wyobrażał sobie,

że podziemne rozgałęzienia korzenia to ludzkie gadanie i upokorzenia. Najgrubszy

korzeń to jego ból, stary pień to jego miłość. Ziemia, która trzymała mocno martwy pień,

była mu przyjazna, ale nie teraz.

Chciał ją zmusić, by wypuściła z objęć karpę. Gotów był, jeśli to konieczne,

wyciągać gołymi rękami korzenie. Czuł ogień w plecach i w ramionach, przed oczyma

tańczyły mu białe i czerwone płatki, gdy podejmował ostatni, decydujący wysiłek.

Łopata uderzyła o solidny kamień, stawiająca opór szara, wielka gruda, którą wydobył,

stała się teraz jego pomocnikiem. Łopata zsunęła się, korzeń odrobinę się poruszył.

Karl Oppdal ujął ramionami korzeń i pociągnął z całych sił, jasne gwiazdy

eksplodowały w jego głowie, a pot mieszał się w ustach ze smakiem krwi, gdy chłop

upadł na wilgotną ziemię. Korzeń wyrwał się nieoczekiwanie, jakby człowieka spotkała

nagła śmierć.

Poczucie zwycięstwa mieszało się w sercu Karla z żalem, że drzewo musiało się

poddać.

W nowo wybudowanej szkolnej izbie ściany wciąż były złociste. Izba miała

ledwie kilka miesięcy, a Anton z Enkesetet nie szczędził na niczym. Na jednej ścianie

wisiała duża mapa, pokazująca obce kraje i części świata. Wielkie morza pomalowano na

niebiesko, a staranne rysunki przedstawiały najrozmaitsze morskie potwory, które

napełniały dzieci pomieszanym z ciekawością lękiem. Na północy znajdowały się wielkie

kontynenty, wyraźnie zaznaczona była Grenlandia. Znacznie większy kontynent na

południu nazywał się Afryka. Nazwisko twórcy tej mapy zostało wypisane trudnymi do

odcyfrowania pełnymi zakrętasów literami, ale Marja wiedziała, że nazywa się on

Gerhardus Mercator. Wielki uczony. W dłuższej ścianie znajdowały się trzy okna

pozbawione szyb, które zamykano okiennicami, ale przy ładnej pogodzie zostawiano

otwarte. W jednym z narożników wymurowano duży piec, pokryty żelazną płytą.

Gromadziła ona ciepło i kiedy piec napełniono po brzegi brzozowymi bierwionami,

robiła się czerwona. Na stole nauczyciela leżały wysokie stosy książek. Większość z nich

była stara, pochodziła z prywatnych zbiorów Antona. Nowiuteńka Biblia stała w szafie

przy ścianie, za szybkami z cienkiego szkła. Wędrowny malarz wymalował na suficie

sceny z Biblii i z baśni. Jeden z obrazów, który przedstawiał boginię Dianę, natychmiast

został zamalowany przez pastora. Została po nim biała plama, ale jeśli się dobrze

przyjrzeć, można było zobaczyć plecionkę z liści, która osłaniała uda i piersi bogini.

Z początku dzieci siedziały z wytrzeszczonymi oczyma i wpatrywały się w cały

ten przepych. Ale Mar ja bez trudu umiała zainteresować je nauką. Zaczynała bardzo

ostrożnie, od rysowania literek. Delikatnie prowadziła dziecinne rączki o stwardniałej od

ciężkiej pracy skórze po tabliczkach, potem wymazywała chwiejne kreseczki i kazała

pisać od nowa, nie przynaglała, starała się, by nabrały zaufania do tej niezwykłej

umiejętności, jaką jest pisanie. Niektórzy uczniowie potrafili napisać swoje imię już

przed pierwszą lekcją. Inne nigdy nie myślały, że słowa można wyrazić inaczej niż tylko

dźwiękiem. Nawet niektórym dorosłym łzy napływały do oczu, kiedy po raz pierwszy

widzieli na piśmie swoje imię. Powoli, powoli pisane słowa otwierały przed nimi nowy

świat. Marja z uśmiechem i radością w sercu stwierdzała, że coraz więcej mieszkańców

wsi odkrywa, jak książki mogą nasycić wygłodniałe dusze. A kiedy przychodzili do niej,

by porozmawiać o słowach Pana, które sami przeczytali, jej serce wypełniało tajemne,

buntownicze zadowolenie. Czuła się niemal jak wielki nauczyciel, jak Galileusz, który

pewnego razu objawił ludziom, że ich stare wyobrażenie o świecie należy odrzucić. Jego

też księża nienawidzili.

Marja bardzo lubiła czuć na sobie spojrzenia ludzi.

Otwarte, pełne podziwu spojrzenia. Była pewna, że większość z nich nie

przygląda się jej pięknym piersiom ani nie obserwuje różowego koniuszka języka,

którym od czasu do czasu śliniła palec, by odwrócić kartę w książce. Patrzyli na nią

dlatego, że była jedną z tych, którzy wiedzą. Dlatego, że była ich przewodniczką, kiedy

wyruszali w podróż do nieznanych światów. Tym samym wzrokiem patrzyli na

wędrownych bajarzy, którzy gromadzili wokół siebie ludzi w zimowe noce, w czasie

Godów, lub kiedy jesienne wichry wpędzały ludzi pod dach. Czuła się niemal

oszołomiona ich uwagą, świadomość jakiejś specjalnej władzy nad nimi wprawiała w

drżenie jej ciało, widziała, że łowią i ukrywają jej słowa niczym skarby. Czuła się wtedy

wolna, miała lekką, jasną głowę. Bardzo lubiła spacerować tam i z powrotem przed

słuchaczami, kiedy czytała im książkę albo opowiadała. Lubiła widzieć, jak głowy

śledzące jej ruchy odwracają się wolniutko od lewej strony na prawą i z powrotem.

Kochała ich nieśmiałe pytania, które z czasem stawały się coraz trudniejsze i coraz

odważniejsze. Niektórzy bardziej wierzący marszczyliby z pewnością nos, słysząc jej

odpowiedzi, ona jednak dawała takim ludziom do zrozumienia, że mogą nie przychodzić

na spotkania z nią. Mogą się zadowolić naukami pastora, a czytania nauczy ich

dzwonnik.

Właściwie nie powinna była robić nic innego, tylko podczas tych lekcji ćwiczyć

naukę pisania i czytania. Ale jak to możliwe? Jak można nauczyć kogoś czytać, nie

zajmując się myślami, które czytanie rodzi? Biblia i katechizm, księgi psalmów i

opowieści historyczne były elementarzami tych dzieci. Marja nie miała książek, które

zostałyby stworzone wyłącznie z myślą o nauce pisania. Bardzo tego żałowała, chociaż

przecież nie ma sensu czytanie czegoś, co nie posiada treści. Mimo to zdarzało się, że

sama układała krótkie zdanka złożone z prostych słów tak, aby nawet najmniej pojętni

uczniowie byli w stanie je zrozumieć. Książki bowiem bywają zbyt trudne. Język, którym

się posługują, na ogół nie odpowiada codziennej mowie. Marja stwierdziła też, że

większość z jej uczniów po prostu nie rozumie duńskich słów, których zazwyczaj

używają księża i urzędy. Zawsze dzień nauki kończyła śpiewem. Pewna kobieta z

Północy napisała kilka pięknych psalmów, które Marji bardzo się podobały. Nie było w

nich oskarżeń ani napomnień, jakie zawiera większość kościelnych tekstów. Były to

dobre, pełne wiary w życie pieśni. Nauczyła się na pamięć kolejnych zwrotek i z

zadowoleniem stwierdziła, że udało jej się spełnić przy tym również polecenie Revelina,

by godziny w izbie szkolnej wypełnione były budującą treścią. Odmawiała też z dziećmi

krótką modlitwę. Teraz, na zakończenie pierwszego okresu pracy, pożegnała wszystkie

dzieci serdecznie i każdemu wręczyła ładnie ozdobiony arkusik papieru. Na każdym

wypisała nazwisko dziecka oraz informację, że z powodzeniem uczestniczyło w nauce

czytania i pisania. Dzieci przyjmowały te świadectwa ze zdumieniem, od tej chwili

kochały ją jeszcze bardziej. Dyplomy nawet w najbiedniejszych domach komorniczych

zostały oprawione w ramki i powieszone na ścianie. Pewnie jeszcze w wiele dni po tym

będzie można spojrzeć na ów papier ze łzami w oczach, gdy życie wyda się zbyt trudne.

Będzie wtedy można wyprostować plecy i poczuć się nieco bardziej wartościowym.

Kiedy w ten piątkowy wieczór Marja przyszła do dworu, gorączka Gjertrud

spadła. Anton, już spokojniejszy, zaprosił pasierbicę na kolację. Był to znak zgody,

porozumienie umacniane z każdym kęsem kiełbasy i każdym łykiem słodkiego piwa.

- Rozmawiałem z Karlem - zaczął Anton. Marja skinęła głową, żując w

milczeniu.

- On przychodzi teraz rzadziej. Ale nie rozumiem, dlaczego.

Marja rozsmarowywała masło na chlebie gwałtownymi ruchami.

- Ja też nie rozumiem. Może dlatego, że sam chciałby mieć jeszcze jedno dziecko

- powiedziała szorstko i natychmiast pożałowała, że ujawniła najgłębsze pragnienie

swego męża. To nie w porządku z jej strony. Karl byłby boleśnie zraniony.

- Powinien się cieszyć, że ma dwoje zdrowych. I nie upominać mnie, że martwię

się takim, jakie mi los zesłał.

Jego głos był suchy, pełen żalu, zmęczony po wielu nieprzespanych nocach.

- Twoje dziecko jest, jak mi się zdaje, zdrowe? Pytała ostrożnie, a jej spuszczony

wzrok sygnalizował, że nie oczekuje odpowiedzi.

- Oczywiście. Chłopak żyje i rośnie, jak powiada Karl. Marja jadła dalej, jedzenie

smakowało jej, mimo że znajdowała się w domu smutku. Zawsze po dniu spędzonym w

izbie szkolnej czuła się wyjątkowo głodna.

- Moja matka... rozmawiałeś z nią ostatnio? Czy ona cię... poznała? Dzisiaj

wydawało mi się, że wraca jej przytomność.

Anton spojrzał na nią rozjaśnionym wzrokiem.

- Tak myślisz? Czy to może być prawda? Ja niczego nie zauważyłem, nie

odwiedzałem jej za często w ciągu ostatniej doby. Nie mam już sił... Musiałem wyjść na

powietrze. Przeszedłem się trochę i zobaczyłem, że brzozy są już zielone...

- Bardzo dobrze - rzekła Marja. - Nie pomożesz Gjertrud, zadręczając się na

śmierć przy jej posłaniu.

Anton mrugał wolno powiekami. W oczach pojawiły się dawne łzy.

- Dlaczego ty zawsze używasz jej imienia, Marjo? Wiesz, nigdy nie słyszałem,

żebyś mówiła mama albo matka!

- To prawda. Tak się jakoś złożyło. Zawsze tak było, odkąd pamiętam. Może

mówiłam mama, kiedy byłam mała. Ale dorosłej kobiecie to chyba już nie bardzo

wypada, prawda? A poza tym ona ma na imię Gjertrud.

Marja umilkła, zamyśliła się.

Odczuła lęk, bo nie potrafiła sobie przypomnieć, czy jej własne dzieci mówią do

niej mama, czy też zwracają się po imieniu.

Anton skończył jedzenie, zjadł tylko kawałek zimnego mięsa. Bardzo wychudł od

czasu narodzin syna.

- Chodźmy do niej - rzekł i ujął Marję pod rękę, nie zastanawiając się, czy nie

chciałaby się jeszcze napić piwa po jedzeniu.

Ciało Gjertrud tonęło w puchowych pierzynach i poduszkach, którymi Anton ją

otoczył, by stworzyć możliwie najbardziej komfortowe warunki. Marja odrzuciła

pierzynę z wciąż rozpalonego ciała, uchyliła okno, by wywietrzyć zapach choroby z

pokoju. Gjertrud nadal krwawiła, ale teraz dużo mniej. Wydzielina nie była już taka

cuchnąca, wszystkie straszne objawy gorączki połogowej ustąpiły. Marja nie mogła

zrozumieć, co się dzieje. Gjertrud nie była zdrowa, ale nie umierała. Nie mogła też

odzyskać świadomości!

Ani wywary z ziół, ani smarowidła nie pomagały, nie odniosły widocznego

skutku tajemnicze formułki, które Marja w desperacji szeptała nad głową chorej. Kiedyś,

chociaż bez wielkiego przekonania, próbowała położyć dłonie na ciele Gjertrud i

skoncentrować się, ale ciepło, które przenikało ją strumieniami wtedy, kiedy masowała

kręgosłup Kari, nie pojawiło się. Ręce Marji pozostały tak samo letnie jak skóra, na

której spoczywały. Zresztą Marja nie spodziewała się niczego innego. Pamięć tamtego

przeżycia z Kari prawie całkiem się ulotniła, pojawiała się czasem we wspomnieniach

niczym dawny sen.

- Ona wciąż śpi - powiedział Anton tym pełnym niepokoju szeptem, jakim chętnie

posługujemy się przy łożu chorego. Jakby nam się zdawało, że normalny głos go zadławi.

- Jest nieprzytomna. Nie reaguje na nic, ani kiedy ją myję, ani kiedy ją

przebieram, ani kiedy karmię czy mówię do niej.

- Wiem - odrzekł zrozpaczony. - Ale przecież nie wolno nam tracić nadziei

prawda?

- Nie wolno - odparła Marja.

- Posiedź ze mną trochę - poprosił Anton i Marja uświadomiła sobie nagle, że

samotność przy łożu małżonki zabija tego człowieka.

Usiedli.

Anton zaczął coś mówić. Marja milczała, lecz gładziła dobrze znaną twarz tej

kobiety, która była jedyną matką, jaką znała. Rysy wydawały się dziwnie młode.

Głębokie zmarszczki na czole wygładziły się, zostały tylko cieniutkie kreski. Gjertrud

miała białą skórę, na której pojawiały się czasami nienaturalnie płomienne rumieńce.

Ciało raz po raz drgało lekko, czasami zdawało się, jakby oczy miały się otworzyć.

Po chwili jednak znowu zapadała w bezruch, tylko gałki oczne poruszały się za

cieniutką zasłoną powiek.

Anton i Marja byli zmęczeni i przygnębieni. Nie mogliby zasnąć, ale siedzieli

przy łóżku bez słowa. Dlatego oboje podskoczyli i otworzyli oczy, gdy nagle chora

wydała z siebie zrozumiały dźwięk.

- Dziecko - rzekła Gjertrud i uniosła głowę, która zaraz ciężko opadła z

powrotem.

- Moja kochana, obudziłaś się! Panie Boże, obudziłaś się!

Anton ujął jej słabe ręce, potrząsał nimi, szukał wzroku żony. Gjertrud otwierała

je z trudem. Minęło wiele sekund, zanim zdołała popatrzeć w oczy męża. Słaby uśmiech

ukazał się na jej wargach.

- Dziecko, Anton. Co... gdzie... żyje...

- Tak! Tak! Ono żyje!

- To chłopiec, prawda? Gjertrud mówiła szeptem.

- Tak! To chłopiec.

Anton i Marja spoglądali po sobie. W oczach Marji czaiło się ostrzeżenie. Anton

zmienił temat.

- Moja kochana... musisz wyzdrowieć! Musisz do mnie wrócić, musisz...

- Opiekuj się nim dobrze, Maryjka - poprosiła Gjertrud, ale żadne z nich nie

wiedziało, czy ma na myśli męża, czy syna.

Po chwili znowu straciła przytomność. Czekali jednak nie dłużej niż godzinę, gdy

ponownie się odezwała. Tym razem chciała się podnieść na posłaniu, poprosiła o wodę.

Marja wspierała ją, dała jej wzmacniającej zimnej herbaty z miodem. Gjertrud

piła z wdzięcznością. Napój nareszcie dodawał jej sił. Głos miała czysty, kiedy do nich

mówiła.

- Anton, jak on ma na imię? Ile on ma... ile czasu minęło...

- Parę tygodni - odparł Anton, chcąc uniknąć dokładnej odpowiedzi na to pytanie.

- Kto go trzymał? - zapytała Gjertrud z uśmiechem, mając na myśli chrzest.

Mar ja westchnęła.

Anton nie znajdował odpowiednich słów.

- On jeszcze nie został ochrzczony - odparła Marja niepewnie. - Chcieliśmy

zaczekać, aż ty...

- Nie czekajcie! Nawet jeśli jest zdrowy i silny, trzeba go jak najszybciej wpisać

do Księgi Bożej. Nie przeżyłabym, gdyby...

Anton ciężko przełknął ślinę.

- On... dziecko... on nie jest... Marja przerwała mu pospiesznie.

- Zajmiemy się tym. Anton porozmawia z proboszczem, ochrzcimy go w następną

niedzielę.

- Ty go zaniesiesz, Marjo. Skoro ja sama nie mogę, to powinnaś ty...

Marja bez słowa skinęła głową. Obietnice nie miały najmniejszego znaczenia.

Gjertrud wracała do życia. Z wdzięczności gotowi jej byli obiecać gwiazdkę z nieba.

Marja wracała do domu lekkim krokiem, cieszyła się, że opowie Karlowi o tym,

jaki cud się wydarzył. On z pewnością najbardziej się ucieszy obietnicami Antona. Pan

dotrzymał swojej części umowy. Małżonka wraca na drogę życia. W takim razie Anton z

Enkesetet powinien dotrzymać swojej i pozwolić synowi żyć! Jeszcze tego samego

wieczora Milla i chłopczyk przeprowadzili się do innej izby i chłopiec po raz pierwszy od

dnia narodzin mógł zobaczyć światło dnia.

Tego wieczora uśmiech Karla był czuły i szczery, głowę młodego gospodarza

przepełniały dobre myśli. Dlatego Marji łatwiej było go zrozumieć, kiedy poszukiwał

zbliżenia i kiedy później wyrażał jej wdzięczność.

Tej nocy także Revelin nie zaznał spokoju. Tym razem jednak to nie demon z

dawnych snów go dręczył, to nie ta roześmiana jasnowłosa kobieta nie pozwalała mu

zasnąć. Tym razem nie spał z powodu jej córki. Marji Oppdal.

To, czego dowiedział się od bogobojnych dobrych ludzi, sprawiło, że zaciskał

pięści w gniewie.

Od pierwszej chwili występował przeciwko szkolnej izbie, w której Marja miała

uczyć dzieci sztuki czytania. Wielokrotnie przestrzegał przed złymi nauczycielami i

fałszywymi prorokami, przed ludzką pychą. Przestrzegał przed pułapkami, w które wpaść

mogą wierni, gdyby ważyli się na własną rękę czytać trudne słowa Pana.

Teraz miał dowód.

Jedna nieszczęsna owieczka została sprowadzona nad przepaść przez fałszywego

pasterza. Z trudem udało się pastorowi doprowadzić ją z powrotem do stada.

Ostatnia lekcja Marji dobiegła końca.

Może jej heretycka działalność wystarczy, by wypędzić również ją z parafii?

Revelin nie spał i rozmyślał. Rozmawiał ze swym Bogiem i otrzymał odpowiedź.

Kiedy więc ta sama kobieta następnego dnia nieoczekiwanie wkroczyła do jego

gabinetu, odpowiedział szaleńczym śmiechem na pytanie, które zadała.

Anton i stary lensman wyglądali na przestraszonych. Żona lensmana, Karl Oppdal

i Marja spoglądali po sobie niepewnie.

Pastor rozkoszował się tą chwilą, gdy spokojnie pochylony wspierał ręce na blacie

swego szerokiego biurka. Każde słowo wypowiadał tak wyraźnie, że Anton z Enkesetet

otworzył usta.

- Chcesz, by Marja Oppdal była matką chrzestną twego dziecka, mój dobry

człowieku? Powiadam ci jednak, że dopóki ja jestem proboszczem w tej parafii, do

niczego takiego nie dopuszczę. Skoro ziemski ojciec nie troszczy się o dobro swego

dziecka, to musi wkroczyć Wszechmocny Ojciec i Pan. Marja nigdy nie będzie podawać

do chrztu niewinnego dziecka przy moim ołtarzu. Szczerze powiedziawszy, posiadam

wiadomości, które mogłyby doprowadzić do wykluczenia jej ze świętej wspólnoty. Ale o

tym będzie się rozmawiać później. Sporządźmy teraz dokumenty związane z chrztem

twego syna. Ja sam będę go trzymał do chrztu.

To wielki zaszczyt.

Proboszcz jako ojciec chrzestny!

Anton zrozumiał jednak, o co chodzi.

- Odmawiasz Marji Oppdal, siostrze tego chłopca, prawa trzymania go do chrztu?

- Tak, nie należy ona do osób, którym powierzyłbym los niewinnego dziecka.

Marja zrobiła krok do przodu. Górowała nad pastorem wspartym o biurko.

Revelin miał ochotę wstać, bardzo źle się czuł, kiedy Marja mówiła nad jego głową.

- Posunąłeś się za daleko, Revelin - powiedziała cicho. A jej oczy dodały:

myślałam, że zawarliśmy umowę.

Bez lęku przyjął jej niebezpieczne wyzwanie. Marja zrozumiała, że coś się stało,

że równowaga sił została zachwiana. Odzyskała jednak trochę nadziei, widząc, że na jego

łysej głowie perli się pot.

- Opuść ten dom, Marjo Oppdal! Jesteś tu niepożądana! Spotkamy się w kościele

następnej niedzieli, spadnie wtedy na ciebie gniew Pana. Bądź pokorna, Marjo Oppdal, to

może zostanie ci jeszcze trochę nadziei na wieczne zbawienie...

- Mam gdzieś twoje zbawienie! Niech ci się nie wydaje, że możesz mnie wycisnąć

niczym gomółkę niedojrzałego sera. Ja jestem zrobiona z twardego materiału, Revelin! Ja

też nie jestem bezsilna!

Wpatrywał się w nią zmrużonymi oczyma. Musiał jednak jeszcze raz poprosić, by

opuściła pokój, zanim drzwi zamknęły się za małżonkami Oppdal.

ROZDZIAŁ X

Kiedy Justitian wróci. Kiedy twój jedyny syn wróci, w księżej sutannie albo bez.

Wtedy zobaczysz, Revelinie... Wtedy zobaczysz, że Marja Oppdal posiada władzę, której

nie chciałbyś jej udzielić. Już teraz się mnie boisz, klecho, widziałam niepewność w

twoich oczach i drżenie twoich starych rąk. Ale będziesz miał powód bać się mnie

jeszcze bardziej. Nie zejdziesz spokojnie do grobu, ty przeklęty złodzieju!

Marja leżała sztywna przy swojej krawędzi łóżka, Karl zasnął już dawno temu.

Czuł się upokorzony wstydem z powodu zajścia u pastora. Nigdy przedtem nie słyszał,

by jakiś pastor zabronił człowiekowi trzymania dziecka do chrztu, takiego zaszczytu

odmawiano jedynie kobietom lekkich obyczajów, ludziom wyjętym spod prawa i

heretykom. Jak on mógł? Karl mówił, że trzeba złożyć skargę do króla, a w każdym razie

do biskupa. Marja prychnęła tylko i powiedziała, że król ma teraz ręce pełne szwedzkiej

krwi, nie znajdzie więc czasu na takie bagatelki. A biskupi nigdy nie występują w

obronie zwyczajnych ludzi, w każdym razie jeśli chodzi o tego rodzaju sprawy. Może

nawet biskup zechciałby wzmocnić stanowisko swego sługi i zamknąć im obojgu drzwi

do kościoła? Wtedy ich życie we wsi byłoby nie do zniesienia. Trzeba machnąć ręką,

chodzi w końcu tylko o chrzest.

Karl nie zgadzał się z nią, twierdził, że gdyby chodziło o normalne dziecko, to

Marja walczyłaby pazurami z pastorem. Wiedziała, że w jakimś sensie Karl ma rację, ale

nie chciała się do tego przyznać.

- Maleństwo powinno zostać zaniesione do kościoła - powtarzał Karl.

- A nie zostanie, jeśli my się nie wycofamy. Anton ma innych... Nawet sam

proboszcz zaproponował, że zostanie ojcem chrzestnym. To dziecko też chyba zasłużyło

sobie na więcej honorów niż rodzice chrzestni tacy jak my, ja pyskata i niepokorna, a ty

nieśmiały!

Te ostatnie słowa po prostu wykrzyczała. Karl musiał dostrzec logikę w jej

rozumowaniu. Westchnął więc głęboko, szepnął dobranoc i zasnął.

Serce Marji było zimne niczym stal. Ta upokarzająca scena w gabinecie pastora to

jedna sprawa. Wprawdzie nie oczekiwała, że po tak długim czasie Revelin podejmie

ofensywę. I dawał coś do zrozumienia. Co to może być? Starała się przypomnieć sobie

wszystko, zastanawiała się, oceniała, ale nie mogła dojść do żadnych wniosków. Może to

tylko takie straszenie, może właśnie o to chodziło, by nie mogła w nocy spać?

Rozmyślała o szkole, ale wiedziała przecież, że pastor już raz przegrał w tej sprawie.

Najznakomitsi mieszkańcy parafii zaakceptowali szkołę, płacili na nią, posyłali do niej

własne dzieci i dzieci swojej służby. I wszyscy kłaniali się pięknie Marji, kiedy spotykali

ją w drodze do szkoły albo ze szkoły.

Nie, jego brudne ręce nie dotkną szkoły.

I chociaż Marja rozważała wszelkie możliwości, nie mogła odgadnąć myśli

pastora. Nie znajdowała żadnego punktu zaczepienia. Dotychczas jeszcze nie. Nic się nie

stanie, dopóki Justitian nie wróci.

Wtedy ożyje w nim znowu jego pierwsza młodzieńcza, gorąca miłość, wybuchnie

z całą siłą. Syn pastora, probostwo, ba, cała parafia zostanie dotknięta skandalem. Dla

Marji jednak nie będzie to już miało żadnego znaczenia. Bo zanim kurz opadnie, ona

wypełni swoją wolę. Justitian będzie w jej rękach najskuteczniejszą bronią. I dotknie

starego pastora w miejsca dla niego najboleśniejsze. Narazi go na utratę czci oraz

pieniędzy.

Justitan musi się już zbliżać do końca swoich studiów. Prawdopodobnie wróci do

domu, zanim lato zmieni się w jesień. Do Bożego Narodzenia Marja zdoła zrealizować

swoje plany. A nim nadejdzie kolejne lato, Justitian będzie w jej rękach niczym nowo

narodzone jagniątko.

Marja uśmiechała się w ciemnościach, ręce składały się, ale nie do modlitwy.

Czuła drżenie w całym ciele, jakiś niepokój, coś, co przypominało głód, ale głodem nie

było. Przez chwilę zastanawiała się nawet, czy nie wstać i nie zjeść kawałka sera.

Zmieniła jednak zdanie, postanowiła obudzić Karla. Delikatnymi palcami pogłaskała

uśpioną twarz.

Poruszał ustami, mamrotał coś, miała wrażenie, że coś mu się śni. Szturchnęła go

lekko i powiedziała cichutko:

- Obejmij mnie, Karl.

Na wpół rozbudzony oplótł ją posłusznie ramionami.

Przytuliła mocno policzek do jego twarzy, wilgotnym językiem pieściła kąciki

jego ust. Karl obudził się już całkiem, przytulił ją mocno do siebie. Marja przywarła do

niego, chciała, żeby wiedział, iż go pragnie, ale on wciąż leżał z zamkniętymi oczyma.

Błądziła teraz palcami po jego ciele, po silnym, ciepłym brzuchu. Zsuwała dłoń

ku dołowi, leciutko jak w zabawie, a zarazem dawała do zrozumienia, czego oczekuje.

On leżał spokojnie, niezwykle spokojnie, i Marja zastanawiała się, czy rzeczywiście nie

śpi. Stała się bardziej natarczywa w pieszczotach, poczuła, że najgorętsza okolica jego

ciała reaguje na jej dotyk, oddech męża wciąż jednak był spokojny, twarz nie wyrażała

żadnych uczuć.

- Karl...

Szept zabrzmiał w ciszy niczym krzyk.

- Mmm...

- Czy nie rozumiesz, że chcę...

- Mmm...

Marję zirytował brak reakcji. Podniosła się na posłaniu, a potem położyła na

Karlu, siłą rozchylała jego wargi, całowała go namiętnie. Wtedy obudził się na dobre.

Jakby udzielił mu się głód, który ona odczuwała. Przyjmował jej pocałunki łapczywie,

niemal desperacko. Marja odsunęła się odrobinę, ale nie zerwała kontaktu z jego wargami

i lędźwiami. Tuliła się do niego mocno, nie miała czasu na nic innego.

Ale nic się nie działo.

Ze zdumieniem stwierdziła, że ciało Karla nadal pozostaje uśpione. Jeszcze przez

chwilę próbowała je rozbudzić, jeszcze raz dotknęła pieszczotliwą, ale stanowczą dłonią

jego najbardziej wrażliwych miejsc. Ale twarz Karla wciąż była ukryta w jej czarnych

włosach, drgnął tylko lekko, kiedy doświadczoną ręką ujęła jego członek.

Policzki Marji płonęły teraz już nie tylko z pożądania. Co jest nie tak? Co się

stało? Karl nie okazywał ani odrobiny podniecenia, w ogóle nie odpowiadał na jej

starania. Coś musiała zrobić nie tak jak trzeba. Przecież zawsze tak łatwo było go

rozpalić, to on okazywał więcej zapału, to on nigdy nie miał dość, to on dopraszał się

dostępu do jej ciała niczym małe dziecko do garnka z miodem.

- O co chodzi? - zapytała odrobinę zbyt zirytowanym szeptem, by mógł jej

odpowiedzieć.

Opadła z powrotem na posłanie, zaniosła się szlochem. Przyciągnęła mocno

okrycie i zawinęła się w nie.

Do diabła.

Co się dzieje z jej mężem?

Marja postanowiła, że będzie mu okazywać rozczarowanie, złość, irytację. Jeśli

tego nie uczyni, to jak obroni się przed głupimi myślami, że jest nie dość dobra?

Pastor czytał list we wczesnym świetle majowego poranka i gładził siwy zarost

powykrzywianymi przez reumatyzm palcami.

Wiele myślał o synu w ostatnim czasie. Może dlatego, że ciało zaczynało marzyć

o wiecznym spoczynku. Zmysły i myśli się przeciwko temu buntowały, Revelin nie był

jeszcze gotów umierać. Jeszcze są sprawy niezałatwione, wciąż jest coś szczególnego,

co, jak sądził, Pan musi mu powierzyć jako swemu wiernemu słudze. Życie nie może

przecież sprowadzać się tylko do tego, co już pozostało za nim.

Zdrowie miał niezłomne, wiedział o tym. Ciało mogło się wydawać stare i

połamane, ale przecież udźwignęło wszystkie trudy tego świata. Wszelkie próby, od

pokus z najwcześniejszych lat aż po przekleństwo, które zaciążyło na całym jego życiu.

Demony Marii. Te, które odbierały mu sen i radość. Udało mu się parę razy je

oszukać i w nagrodę za zwycięstwo otrzymał syna. Żałosna Cecilia, jego małżonka, na-

wet tego prostego zadania nie wypełniła z honorem. Urodziła mu słabowite dziecko,

mdłą karykaturę mężczyzny.

No cóż, pozostaje mieć nadzieję, że studia w wielkim mieście zrobiły z niego

człowieka. Może się czegoś nauczył. Może wróci do domu i stanie się dumą swego

dobrego ojca? Niestety, Revelin w to nie wierzył. Ale gdzieś w jego sercu znajdowało się

takie miejsce, taki wrażliwy punkt, który z latami stawał się coraz większy. Nadzieja.

Syn jest wszystkim, co posiada.

Tylko on może przekazać jego nazwisko dalej.

A to jest najważniejsze.

Wprawdzie potrzebna jest do tego również kobieta, Revelin nie zapominał o tym,

ale nietrudno będzie ją znaleźć, trzeba tylko porozmawiać z tymi właściwymi. Proboszcz

w sąsiednim Gaupne, na przykład, ma córkę. Uczciwa i dobra młoda kobieta o krągłych

ramionach i rumianych policzkach. Nie mówi wiele, ale tak powinno być. Poza tym

punktem honoru jej matki jest wypełnienie po brzegi posażnych skrzyń panny wszelkim

dobrem, jakim ich gospodarstwo rozporządza.

Nieźle też będzie związać trochę ze sobą dość zarozumiałego kolegę. Może

powściągnie nieco swoje zbyt liberalne poglądy.

Tak, tak sprawy powinny się ułożyć.

Revelin postanowił jak najszybciej pomówić o swych planach z ojcem panny.

Niech wszystko będzie jasne, kiedy Justitian wróci do domu. To już chyba niedługo.

Wprawdzie Revelin nie dostał od syna ani jednego listu przez te wszystkie lata, ale też

niczego takiego nie oczekiwał. Stary nauczyciel, Magellan, natomiast słał wierne

sprawozdania z poczynań młodego człowieka na uniwersytecie. Minionego lata, w ostat-

nim liście, stary człowiek drżącą ręką donosił, że Revelin junior może zakończyć studia z

najlepszymi wynikami. Tak więc okrągła sumka wydana na kształcenie syna nie poszła

na marne. Magellan osobiście przekazywał ją rok po roku Justitianowi.

Prawdopodobnie zostawiał sobie co najmniej połowę za fatygę, Revelin nie miał

co do tego najmniejszych wątpliwości. Ale pamiętał Magellana dobrze, nie zapomniał

jego zasług. Pamiętał, że ten nieduży, wierny człowieczek był niczym opoka, kiedy

studenci teologii zaczynali się burzyć. Justitian znajdował się pod właściwą kontrolą.

Słowa o jego pracowitości i sukcesach budziły w starym ojcu zarówno wątpliwości, jak i

oczekiwanie.

Pieniądze nie zostały roztrwonione, te przynajmniej nadzieje Justitian spełnił.

Pewnego dnia zajmie stanowisko ojca i pomnoży honor oraz srebro rodziny Revelinow.

Jego pierwszy syn będzie nosił imię dziadka. Dzięki temu nazwisko Revelina pozostanie

po wieczne czasy na ustach ludzi, budzić będzie ten lęk i szacunek, na który zasługuje.

Stary pastor odłożył list. Czytywał go ostatnio coraz częściej, a od czasu do czasu

łapał się na tym, że spogląda na wody fiordu, myśląc o Justitianie.

Syn niedługo wróci.

Chłopiec przemienił się w mężczyznę.

Revelin musiał przyznać, że cieszy się, niebawem sam zobaczy różnicę. Chociaż

wciąż nie pozwalał sobie na zbyt wiele radości, liczył się bowiem z tym, że

rozczarowanie też nie zostanie mu oszczędzone.

Justitian jest z pewnością dorosły. Ale słabość ma we krwi, a nawet klimat

Kopenhagi nie jest w stanie odmienić ludzkiej natury.

Dziecko z Enkesetet zostało przyniesione przed ołtarz Pana w drugą niedzielę

maja. Towarzyszyło mu czworo najznakomitszych obywateli wsi, a syna przyniósł Anton

osobiście. Równie dobrze sam może być ojcem chrzestnym dziecka. Choć mógłby być

dziadkiem...

Anton nie promieniał, jak to się zdarza, kiedy podeszły wiekiem ojciec niesie do

chrztu pierwszego syna. Szedł pewnym krokiem, trzymał dziecko w objęciach,

odsuwając je trochę od siebie. Malec, jak na swój wiek, był duży, wyglądał na parę

miesięcy. Buzia spoczywająca wśród brokatów i koronek, haftów, pereł i falbanek,

wydawała się może niewielka, ale też sukienka, w którą dziecko było ubrane, ważyła

chyba więcej niż ono samo. Wszyscy musieli wiedzieć, że dziecko pochodzi z

zamożnego domu. Towarzyszący mu orszak kroczył w głębokiej powadze. W ławkach

słychać było szepty, ludzie wyciągali szyje, gdy pastor odsunął czapeczkę, by

pobłogosławić małego.

Ludzie widzieli, że dziecko jest dziwne.

Nie całkiem zdrowe.

Kobiety próbowały dostrzec jakieś paskudne znamiona lub zniekształcenia, ale

buzia była okrągła, uśmiechnięta, z wielkimi, ciemnymi, nieco skośnymi oczkami. Włosy

czarne! Sterczące, czarne, stanowczo zbyt długie!

Anton wiedział, co ludzie myślą, wiedział, że to dla nich sensacja, dla niektórych

też złośliwa radość. Ci nieszczęśni nędzarze odczuwali teraz wielki triumf. Mogli sobie

siedzieć w otoczeniu zdrowych dzieci. Anton wiedział, co czują.

Zaraz po ceremonii oddał dziecko żonie lensmana, która przyjęła je więcej niż

chętnie. Ojciec małego nie zapraszał na wielkie przyjęcie, nie wypadało się radować,

skoro pod tym samym dachem matka chłopca leżała ciężko chora. Parę osób jednak mu

towarzyszyło, kiedy po raz pierwszy przenosił przez próg domu w Enkesetet swoje

ochrzczone dziecko. Proboszcz oznajmił wprawdzie, że nie zamierza uświetniać

przyjęcia swoją obecnością, skoro ma w nim uczestniczyć Marja Oppdal.

Anton odparł na to, że obejdą się blaskiem pięknych żyrandoli z Salzburga, które

zdobią salon w Enkesetet.

Dlatego Marji przypadł zaszczyt podania dziecku rytualnego kawałeczka masła

po chrzcie. Malec lizał z zapałem srebrną łyżeczkę, dopóki była na niej choć odrobina

smakowitej złocistej masy. Widocznie lubił masło.

Goście rozchmurzyli się, gdy piwo i pyszne jadło pojawiły się na stole. Kobiety

brały chłopczyka na ręce, ale patrzyły na niego raczej z ciekawością pomieszaną z lękiem

niż z macierzyńską czułością. To naprawdę podmieniec. Ci jednak, którzy czuli jego

żywe, ciężkie ciało w ramionach, musieli przyznać, że był czarującym chłopaczkiem.

Mimo wszystko.

Anton pozostał poważny i milczący, dobry nastrój gości mu się nie udzielił. W

środku przyjęcia zniknął nieoczekiwanie, a później Marja odnalazła go w łóżku Gjertrud.

Chora spała, Anton zaś drzemał, leżąc u jej boku. W pomarszczonych dłoniach trzymał

osłabłą rękę żony.

Marja chciała się wycofać, zostawić ich w spokoju, ale nagle Gjertrud odezwała

się cicho:

- Dziecko, Maryjko. Mały Benjamin... może byś go przyniosła do nas?

- Oczywiście. Ale czy jesteś w stanie...

- Pewnie, że jestem. Chcę mieć ich obu przy sobie. Moich chłopców.

Uśmiechnęła się blado. Oczy jej lśniły.

Marja przyniosła malca, wciąż ubranego we wspaniałą sukienkę. Usteczka

błyszczały mu od masła, uśmiechał się radośnie jak zawsze. Głupi uśmiech, uważała

Marja. Dowód na to, że dziecko nie jest takie jak powinno.

Gjertrud nigdy o niczym nie wspomniała. Odmienność chłopca musiała być dla

niej oczywista, ale zachowywała się jakby nigdy nic. Marja uważała, że to dziwne.

Kalectwo dziecka nie zniknie przecież, jeśli się go nie będzie dostrzegać. Niezależnie od

tego, czego Gjertrud sobie życzy, czego pragnie, nie odmieni rzeczywistości.

- Patrz! On się do mnie śmieje - mówiła matka uszczęśliwiona.

Oczywiście. Nieustannie śmieje się jak głupi.

- Spójrz, Maryjko! On jest podobny do mojej mamy! Skąd niby mam to wiedzieć?

- Maryjko, dlaczego ty nic nie mówisz? Czy to nie najpiękniejsze niemowlę, jakie

widziałaś? No, dla ciebie to może trzecie najpiękniejsze...

- Mm. Jaki zdrowy! A apetyt ma, ten mały łobuziak!

Nagle Gjertrud spoważniała. Wolną ręką pogłaskała przerzedzone włosy męża.

Ogarniało ją zmęczenie, ale Marja nie chciała zabierać jej synka.

- Spij, Gjertrud. Niech dziecko leży między wami. Spij, przyjdę później i

przyniosę wam coś do zjedzenia. Anton... On też jest pewnie bardzo zmęczony. Teraz

muszę się zająć gośćmi.

- Tak. Dziękuję ci, Maryjko. Dziękuję za wszystko. Marja uścisnęła chorą.

Poczuła, że skóra na policzku tamtej jest sucha niczym pergamin.

Kiedy nieliczni goście się pożegnali, Marja weszła cicho do trojga śpiących.

Stanęła w drzwiach i patrzyła na nich przez chwilę. Wydawali się bardzo spokojni.

Anton ocknął się, słysząc kroki. Usiadł na posłaniu, uświadomił sobie, że to

dziecko ciąży mu na ramieniu. Niechętnie odepchnął od siebie zawiniątko w stronę

Gjertrud, potem wstał. Przepraszał Marję, że usnął, pytał o gości. Marja uspokajała go, że

wszystko w porządku.

Twarz Gjertrud nawet nie drgnęła.

W jej uśpionym ciele był jakiś upiorny spokój.

Kiedy dziecko poruszyło się i zapłakało, a matka nie otworzyła oczu, Marja

zrozumiała, co się stało. Z krzykiem dopadła do Gjertrud, uklękła przy łóżku, szarpała ją

za ramiona, potrząsała całym ciałem. Głowa tamtej kiwała się z boku na bok jak u

szmacianej lalki.

Marja zakryła rękami usta. Bezradnie patrzyła w przerażone oczy Antona.

- Boże, Anton, ona nie żyje!

Słowa brzmiały niczym jęk, w gardle dławiło ją tysiące niewypowiedzianych

lęków.

- Nie - rzekł Anton, kręcąc głową. Przez moment wydał jej się podobny do

Benjamina. Niczego nie pojmujący, uśmiechnięty, jakby Marja powiedziała wątpliwy

dowcip. - Ona żyje... rozmawiała ze mną... przed chwilką... rozmawialiśmy... spaliśmy

razem...

Marja skuliła się, przyłożyła ucho do piersi Gjertrud. Nie słyszała bicia serca, nic

nie słyszała, tylko szum w uszach.

- Ona... odeszła - wykrztusiła. - Mamo... Dopiero teraz ponura prawda dotarła do

Antona.

Nigdy przedtem nie słyszał, żeby Marja mówiła do Gjertrud mama. A teraz

Gjertrud już tego nie słyszy.

Dziecko uspokoiło się, pewnie znowu usnęło, przytulone do nieruchomego ciała

matki, jakby chciało wchłonąć w siebie resztki jej ciepła. Marja przygarnęła małego do

siebie, na moment zanurzyła twarz w słodkawym zapachu niemowlęcia. Potem ułożyła

zawiniątko w kołysce przy łóżku i wybiegła z pokoju, nie patrząc na odrętwiałego

ojczyma.

Chłopczyk wrzasnął jak kot boleśnie ukłuty ostrym narzędziem. Były w tym

krzyku ból i intensywność, które sprawiły, że w głowie Antona eksplodowało tysiąc

czerwonych słońc.

Dziecko nie umarło.

Znaleźli je w kącie, ciche niczym młody zajączek, który pojął, że lis zamierza się

z nim pobawić, zanim wbije zęby w delikatne gardziołko.

Anton nie uśmiercił malca, a później, pośrodku całego zamieszania leżał na

podłodze przed łóżkiem zmarłej jak złożony w ofierze. Tylko Karl miał odwagę się do

niego zbliżyć. Marja zasłaniała sobą dzieci i patrzyła na straszny spektakl, który się przed

nią rozgrywał. Za nią niczym posągi stały kucharka i Milla, Marja zauważyła, że kobiety

wstrzymują oddech.

Karl podniósł starego człowieka z podłogi, ale ten dosłownie leciał mu przez ręce.

Z gardła wydobywał się jakiś okropny bełkot. 'W pozbawionych łez oczach było tyle

rozpaczy, że patrzącym na niego serca krajały się z bólu.

- Marja! Daj mu coś... na uspokojenie. Ingrid, trzeba pochować alkohol, jaki jest

w domu, zamknij w szafie i pod żadnym pozorem nie dawaj mu klucza.

Kucharka bez słowa kiwała głową, patrzyła gdzieś w bok, niepewna, czy ma

słuchać poleceń dzierżawcy z Oppdal. No ale jest przecież zięciem zmarłej gospodyni.

Marja widziała, jak Karl wyniósł Antona z pokoju, i dopiero wtedy zobaczyła w

kącie chrzcielną sukienkę.

Dziecko!

Pobiegła tam, Milla ze zdławionym okrzykiem za nią, potrząsały na pierwszy rzut

oka martwe ciałko, rozwinęły z pieluszek.

Ale Benjamin oczy miał otwarte. Popatrzył na Marję tak, że do końca życia miała

tego nie zapomnieć.

- Żyje - rzekła po prostu, nie była w stanie już nic więcej zrobić.

Kucharka i Milla z pomocą służącej zajęły się przygotowaniami do pogrzebu.

Umyły i ubrały zmarłą, zawiadomiły pastora, wyszukały Antonowi porządne ubranie,

zanim zjawią się w domu ludzie z kondolencjami. Chłopi pracujący na polach nie mogli

zrobić przerwy, robota nie może czekać, kiedy ważą się przyszłe zbiory. Ale dwóch

stolarzy trudziło się we dworze dzień i noc, by zrobić dębową trumnę, w której

gospodyni zostanie złożona na wieczny spoczynek. Anton sam poszedł do kowala, by

zamówić najpiękniejsze okucia, jakie w tej wsi można było kupić za pieniądze. Na

drodze wszyscy kłaniali mu się z szacunkiem, nikt jednak nie odważył się do niego

zagadać. Nigdy nie widzieli tego pełnego życzliwości człowieka w takiej rozpaczy, nigdy

żal wdowca po utracie żony nie zawierał takiej nienawiści.

Tylko trzy kobiety z Enkesetet i Karl domyślali się niepohamowanej wściekłości

Antona. Gniewu, od którego serce mogło mu pęknąć na kawałki. Gniewu skierowanego

przeciwko światu, przeciwko Bogu i złemu losowi. I przeciw synowi. Marja zastanawiała

się, czy rzeczywiście zamierzał zabić dziecko. Karl nie chciał o tym mówić, wiedziała

jednak, że i jemu nie daje to spokoju.

- Musisz z nim porozmawiać, Karl. Ciebie jednego wysłucha. Obawiam się o jego

władze umysłowe.

Karl obiecał, że porozmawia. Nie tylko Marja widziała mgłę w udręczonych

oczach Antona. A kucharka opowiadała, że śpiewał w środku nocy, słyszała też śmiech w

jego izbie na górze, głuchy, ponury, złowieszczy śmiech. Lensman dawał do

zrozumienia, że może trzeba by ustanowić prawnego opiekuna. Anton z Enkesetet, jeden

z pierwszych w parafii, zmierzał chyba za swoją żoną do grobu. Rozpacz pomieszała mu

zmysły.

- Wynoś się z mojego domu, Karlu Oppdal! Nie chcę cię więcej widzieć, nie chcę

słyszeć twoich głupich słów! Ty niczego nie rozumiesz, nie pojmujesz...

Oczy Antona lśniły matowo, kryło się w nich morze, ciemne morze buntu i

rozpaczy. Karl czuł dławienie w gardle, serce mu się krajało. Niepokoił się, przerażało go

szaleństwo i gniew pułkownika. Powtarzał sobie jednak, że to przecież Anton, człowiek

honoru, który nigdy nikomu nie wyrządził krzywdy.

Aż do tej chwili. Bo teraz usiłował zamordować własne dziecko. To było dla

Karla ostatecznym dowodem.

- Anton, chciałbym ci pomóc. Wiem, że poniosłeś wielką stratę, ale...

- Stratę? Czy ktoś, kto leży w grobie, może wzruszyć ramionami i powiedzieć

„ale”? Jestem martwy, człowieku, nie rozumiesz tego? Tak samo zimny i sztywny jak...

ona.

Karl spuścił wzrok, przełknął ślinę. Rozpacz Antona była głębsza, bardziej

nieukojona niż można było sądzić. Karl niczego podobnego nigdy nie doświadczył.

Nawet Ole tak nie rozpaczał po śmierci Kari.

- Musisz myśleć o przyszłości. Musisz zebrać siły, żeby się z tego wydostać.

- Wynoś się, powiedziałem! Zabieraj się! Chcę być sam! Anton chwycił mosiężny

świecznik, zaczął nim wymachiwać.

Karl zasłonił twarz, w jednej chwili złapał świecznik i wykręcił Antonowi ręce,

obaj runęli na podłogę. Karl był młody i silny, błyskawicznie zdobył przewagę.

- Anton, ty nie jesteś zdrowy!

Trzymał mocno ręce starego, przyciskając go z całej siły, mówił i mówił nad jego

głową, ale słowa zdawały się nie mieć sensu. W końcu Karl wymienił imię dziecka, co

sprowokowało Antona, dodało mu sił do walki. Teraz on znalazł się na wierzchu,

przytrzymując się jedną ręką krzesła, wstał. Mroczne morze w jego oczach przesłaniała

gęsta mgła.

- Dziecko nie żyje. Umarło. Ona zabrała je ze sobą. Bądź przeklęty, Boże! Nie

dotrzymałeś umowy!

Karl poczołgał się do drzwi, serce krwawiło mu z żalu nad rozpaczą Antona i bał

się jego szaleństwa. Tego człowieka nic już nie uratuje. A teraz bluźni Bogu. Jeśli ktoś to

usłyszy, na Antona czeka już tylko jedno miejsce na ziemi.

Klatka dla szaleńców.

Karl zadrżał, gdy Anton wybuchnął przejmującym śmiechem, takim samym jak

ten, który w nocy słyszały służące.

W głębi domu krzyczało dziecko.

- Dłużej już nie wytrzymamy - mówiła kucharka, a służąca powtarzała słowa

niczym echo. - On zwariował, ten człowiek zwariował, Bóg wie, jakie demony w sobie

nosi. I dziecko... Nie, nie chcemy...

Milla słuchała kucharki ze łzami w oczach, stała jednak obok służącej i

powtarzała, że ona też się boi. Karl próbował przemówić im do rozsądku.

- O co wam chodzi? Czy nie był dla was przez wiele lat dobrym gospodarzem i

chlebodawcą? Czy czegoś wam brakowało w jego domu? Czy nie dostawałyście jedzenia

i zapłaty, ubrań i wszystkiego, co potrzebne?

Potwierdzały, że owszem, nigdy nie miały na co narzekać, ale kucharka trwała

przy swoim.

- Idziemy sobie. On nic nie jest nam winien, nie mamy o nic pretensji, ani o to

ubranie, które obiecał nam kupić jesienią, ani o nic, dłużej tu nie można wytrzymać, W

tym domu rządzą złe moce i jako chrześcijanki powinnyśmy opuścić dwór - oznajmiła

kucharka z zaciętością.

Karl schylił głowę.

- Nie mam żadnej władzy, niczego nie mogę wam nakazać.

- Masz władzę. Kto jak nie ty zostanie wyznaczony opiekunem Antona? Lensman

powiedział, że to ty powinieneś brać odpowiedzialność.

- Z nim też rozmawiałaś? Komu jeszcze o tym nagadałaś, babo?

Karl był zły. I przestraszony. Nie wolno dopuścić, żeby cała wieś się dowiedziała,

że Anton usiłował... Wtedy postawiono by go przed tingiem, a sędziowie są bardziej

surowi niż ludzie w domu dla szaleńców.

- Nikomu nie nagadałam! Ale mam prawo bronić swego dobra i tych dwóch,

które oddano mi pod opiekę.

Objęła obie dziewczyny.

- A co z dzieckiem? - zapytał Karl ze złością. - Czyż nie ponosisz

odpowiedzialności za jedynego syna swojej zmarłej pani?

Kucharka jeszcze mocniej zacisnęła wargi.

- Jeśli Bóg zechce, to uratuje mu życie. Ja nie wiem, co się powinno robić z

takimi - rzekła, popychając dziewczęta przed sobą. W jakiś czas później Karl zobaczył,

że opuszczają dom, dźwigając wielkie toboły i ciężkie worki. Ludzie na polach

przerywali pracę i przyglądali im się.

Karl usiadł na progu.

Poczuł przeciąg, w kuchni było otwarte okno. Wstał, żeby je zamknąć.

Dziecko znowu zaczęło krzyczeć.

Karl poszedł do pokoju, w którym umarła Gjertrud.

Dziecko kopało nóżkami, protestując przeciwko samotności, kołyska w

najciemniejszym kącie pokoju podskakiwała.

Krzyk ustał, gdy tylko malec zobaczył nad sobą twarz Karla. Szeroki, bezzębny

uśmiech. Małe, wymachujące piąstki. Mokre od łez policzki wyschły momentalnie.

- Benjamin - szepnął Karl i wziął dziecko na ręce. Zebrał pieluszki, ubranka,

wziął puchową pierzynkę i szmatki do ssania, które przygotowała kucharka, po czym

wyszedł z tym wszystkim z pokoju. Z dzieckiem na rękach poszedł na górę do sypialni,

gdzie znajdował się Anton, nie dając znaku życia.

Z bijącym sercem, przyciskając dziecko mocno do siebie, otworzył drzwi. Anton

siedział tam gdzie przedtem.

Spojrzał na Karla. W oczach na moment pojawił się błysk rozsądku.

- Zabieram go teraz. Ale nie pozwolę ci zapomnieć, że to twój syn!

Anton odwrócił głowę.

- On jest twój, słyszysz? Spójrz mu w oczy i zaprzecz!

- Zabierz... stąd dziecko!

Głos był chrypliwy i ponury, brzmiała w nim rozpacz. Karl poczuł łzy w oczach.

- Niedługo wrócę tu z lensmanem. Potrzebujesz pomocy.

Anton nie odpowiedział. Siedział z nieprzeniknioną twarzą i rękami bezczynnie

spoczywającymi na kolanach.

Zanim pierwsza trawa padła tego lata pod ostrzem kosy, Marja poznała ciepło

maleńkiego ciałka, które często nosiła w ramionach. Początkowo nie mogła się wyzbyć

goryczy, czuła się bardziej bezradna niż zamknięty w klatce ptak. Powoli jednak zdołała

sobie przetłumaczyć, że przecież to, co się stało, nie jest winą malca. Zresztą ona sama

wzięła to sobie na głowę. W jakimś sensie to był jej wybór.

Karl go na niej wymógł, ale jednak.

To Karl przyniósł dziecko do domu i wcisnął jej zawiniątko w ramiona z

wyrazem twarzy, który nie pozostawiał miejsca na protesty. Wolała nie myśleć, co by się

stało, gdyby wtedy odmówiła.

Później tamtego wieczora próbowała mu wytłumaczyć, że to bez sensu. Dlaczego

mieliby się opiekować dzieckiem Antona? Przecież nikt ich nawet nie wyznaczył na

opiekunów. Lensman postanowił osobiście zająć się dużym dworem w Sollia, teraz

również Enkesetet znalazło się pod jego administracją. To w domu lensmana zawisły

piękne żyrandole pułkownika, które tak imponowały Gjertrud, takie wspaniałe,

największa ozdoba domu! Nikt nie zajmował się zabudowaniami gospodarskimi, tylko

raz dziennie chodziła tam służąca. Sprzątała i gotowała jedzenie dla nieszczęsnego

właściciela, najwięcej czasu spędzającego w pokoju, w którym umarła jego żona.

Okazało się bardzo szybko, że nie jest zagrożeniem dla nikogo. Nie miewa napadów

szaleństwa, nie jest agresywny. Służąca mówiła, że leży głównie na łóżku i czeka na

śmierć. W każdym razie postanowił leżeć spokojnie na posłaniu żony, która umarła, gdy

on przy niej spał. Jakby chciał wchłonąć ciepło jej ciała. Leżał spokojnie, nie miał

żadnych wymagań, chciał tylko, żeby okna były zamknięte i żeby każdego wieczora

palono w kominku, chociaż na dworze panował upał.

Pozałatwiał swoje sprawy. W obecności lensmana i trzech świadków spisał

testament, większość majątku przeszła we władanie lensmana. Kiedy przypominali

staremu, że ma dziedzica, zaprzeczał. Mimo to lensman spełnił swój obowiązek i

Benjamin został zabezpieczony. Lensman uczynił to bez żalu, wiedział, że takie dziecko

długo nie pożyje, on sam zaś cieszył się znakomitym zdrowiem.

Marja miała dostać spadek po matce dopiero, kiedy Antona braknie. Lensman

liczył na to, że kiedy już dojdzie do odbierania spadku, nie będzie on zbyt wysoki,

bardziej odpowiedni dla żony biednego dzierżawcy. Takim ludziom nie należy dawać za

wiele, to często sprowadza na nich nieszczęście. Nie przywykli do bogactwa. Lensman

był świadom swoich obowiązków, uchroni Marję przed czyhającym na nią

niebezpieczeństwem.

Marja zdawała sobie sprawę z tego, co się dzieje, ale nie miała siły walczyć. To

zresztą również część cichej umowy, jaką zawarła. Obiecała, że będzie matką. I żoną.

Karl tego żądał. Niczego dotychczas od niej nie wymagał, w każdym razie nigdy aż tak

poważnie. Nie należał do ludzi, którzy grożą i straszą, ale widziała w jego oczach

ultimatum.

To była ostatnia szansa. Więcej Karl nie ścierpi.

Jej wieczny opór, walka o szkołę, odwiedziny u przyjaciół, te jego wszystkie

samotne wieczory... Miał dość. Mogła krzyczeć i protestować, nazywać go nadzorcą

niewolników, a dom więzieniem. Nic nie pomoże. I Marja to pojmowała, jasno i

wyraźnie.

Trzymała się więc daleko od gospody, szkoła była na lato zamknięta. Spotykała

inne kobiety nad wodą przy praniu albo gdy przyjechał kupiec. Nie piła już kawy u

lensmanowej ani u żony dzwonnika, ale jeśli któraś przyszła w odwiedziny do Oppdal,

przyjmowała je piwem i chlebem.

Obiecała nawet Karlowi, że tego lata pójdzie z bydłem i z dziećmi na górskie

pastwisko. Wyruszy zaraz po świętym Janie. Ale dłużej niż osiem tygodni nie wytrzyma!

Marja musiała mieć wokół siebie ludzi, innych dorosłych, myślących ludzi, którzy swoją

obecnością, swoimi słowami utrzymywali ponure tajemnice jej serca z dala od niej.

Jutro wieczór świętojański.

Za trzy dni wyruszą. Amelia i Martin nie mogli się już doczekać. Wszystkie

dzieci uwielbiają górskie pastwiska, lubią smak świeżej śmietany przyprawionej

delikatnym zapachem wrzosów i traw. Dzieci przez całe dnie pilnują inwentarza, wracają

do domu z pustymi kobiałkami na jedzenie i domagają się kolacji. Policzki mają rumiane,

są zdrowe, wciąż się śmieją.

Mały Benjamin też z pewnością będzie rad, że znajdzie się trochę bliżej nieba.

Zresztą on na nic się specjalnie nigdy nie skarżył. Prawdziwy mały aniołek, to trzeba

przyznać. Syn Gjertrud. W głębi duszy Marja wiedziała, że nie mogła postąpić inaczej, to

naprawdę ona powinna była zająć się tym dzieckiem. Mogła protestować, ale poczucie

sprawiedliwości mówiło, że to jej obowiązek.

Gjertrud ofiarnie zajmowała się córeczką Marii z Meisterplassen i teraz ta córka

miałaby zdradzić jej rodzonego synka?

Karl wierzył, że chłopczyk jest jej przyrodnim bratem.

To zresztą nie miało znaczenia. Obowiązek był ten sam. A Karl niech jeszcze

przez jakiś czas żyje w tym przeświadczeniu.

ROZDZIAŁ XI

Miasto Bergen pławiło się w promieniach piekącego słońca, gdy duński kuter

kołysał się na spokojnej wodzie niedaleko od brzegu.

Na pokładzie pachniało smołowanym drewnem, skrzypiały cicho maszty, kiedy

lekki wiatr poruszał linami.

Siedziało tam kręgiem ośmiu mężczyzn, grających w karty. Przeklinali raz po raz

i mrużyli oczy do prażącego słońca, tęsknie spoglądali ku lądowi, takiemu bliskiemu już i

przyzywającemu, a mimo to niedostępnemu. Kapitana nie było widać, najczęściej chronił

się w swojej kajucie. Tam zresztą atmosfera wcale nie była lepsza niż na pokładzie.

- Niech to szlag trafi! Żebym to nie wiedział, ale przecież wiedziałem, że baba

zawsze oznacza nieszczęście! - wykrzyknął jeden z marynarzy i pociągnął solidny łyk

zmętniałej wody.

- Ale to przecież przez chłopa.

Nikt nie odpowiedział na tę logiczną uwagę. Wszystko jeden diabeł, siedzą tu i

będą siedzieli Bóg wie jak długo. Droga z Kopenhagi była wystarczająco trudna, sztorm i

niepogoda, zewsząd wrogie statki. Ale dla tych surowych mężczyzn to normalne życie.

Byli silni, nie bali się burz ani wiatrów, zawsze gotowi stawić czoło zarówno ludziom,

jak i morskim potworom. Przenikał ich prymitywny optymizm, to dzięki niemu byli nie-

zrównanymi marynarzami.

Ale cierpliwość nie była ich największą cnotą.

Teraz, po czterech tygodniach bezczynnego kiwania się na falach, nerwy mieli

napięte do ostateczności, byle co mogło doprowadzić do wybuchu.

Kiedy ludzie zarządcy portu weszli na pokład, nikt nie przypuszczał, że wynikną

jakiekolwiek problemy. Kwity celne mieli w najlepszym porządku, bo Nadjana wynajęła

solidnego kapitana. Wymieniono zwyczajowe toasty, ale człowiek z zarządu portu w

Bergen miał poważniejszą minę, niż można się było spodziewać w taki piękny dzień.

- Gorączka utrwaliła się na dobre - powiedział, mrużąc oczy pod słońce.

Kapitan uśmiechnął się. Tak, na pogodę nie można narzekać, przyznał jowialnie.

- Niebezpieczny jest taki upał.

- Co pan ma na myśli?

- Dżumę - odparł mundurowy ponuro. - Obywatele miasta się niepokoją. Sporo

ludzi umarło w tym tygodniu, sprawy kiepsko stoją. Wrzody na ciele i paraliż. Żadne

cholerne smarowidła nie pomagają. Jak już ktoś raz złapał świństwo, to...

Kapitan kiwał głową, wiedział jednak, że takie pogłoski nie powstrzymają go

przed zejściem na ląd. Z chorobami człowiek zawsze musi się liczyć. Nikt nie może

przewidzieć, kiedy kolejna epidemia wybuchnie i dla kogo okaże się ona wyrokiem losu.

- Postanowiono, że statki mają być dokładnie kontrolowane. Nikt stąd nie

wyjdzie, dopóki lekarz - wskazał głową na drugiego mężczyznę - nie obejrzy wszystkich

ludzi po kolei. Kapitan rozłożył ręce.

- Proszę bardzo! Moi chłopcy są zdrowi i silni.

- Ma pan jakichś pasażerów?

- Tak, dwoje. Norweski pastor z małżonką. Oboje młodzi, także silni. I zdrowi!

Krzepcy bardzo, trzeba przyznać, zwłaszcza wieczorami łatwo to stwierdzić, bo ściana

między moją kajutą a ich jest cienka - zachichotał kapitan.

- No, dobrze. Proszę sprowadzić załogę na pokład, niech zdejmą koszule. I zechce

pan poinformować pasażerów, że lekarz odwiedzi ich kajutę.

Nadjanie nie bardzo się podobało rozbieranie w obecności mężczyzny, lekarz czy

nie, zawsze to krępujące. Sama zdumiewała się tą nieoczekiwaną nieśmiałością. Po tylu

latach w Ogrodzie... po tylu mężczyznach.

Lekarz również się zarumienił, zadowolił się pobieżnymi oględzinami piersi,

pleców i ramion. Zapisał coś na kawałku papieru, przeprosił za kłopot i pozwolił jej się

ubrać. Potem przyszła kolej na Justitiana.

Doktor poprosił go, by otworzył usta, zapytał, czy dobrze się czuje. Justitian nie

wspomniał nic o gorączce ani o bólach głowy, lekarz przyglądał mu się jednak długo i

uważnie oceniał nagie ciało młodego pastora. Niełatwo jest podejrzewać sługę Bożego o

kłamstwo, jednak coś we wzroku Justitiana budziło jego niepokój.

- Zechce pan stanąć przy świetle? - poprosił i podprowadził Justitiana do ściany

kajuty, w której znajdował się otwór. Wpadał tamtędy wąski strumień słonecznego

światła.

Padło teraz na bladą skórę.

Lekarz przesuwał dłoń po ręce Justitiana.

Na wysokości łokcia zatrzymał się.

Teraz, w blasku słońca, Justitian zobaczył czerwony wrzód. Niezbyt wielki, nie

sprawiał najmniejszego bólu, ale był.

Lekarz mamrotał coś pod nosem, poprosił o zdjęcie spodni.

- Czy to konieczne? - zapytał Justitian, czując, że język pęcznieje mu w ustach. -

O co chodzi?

Lekarz znalazł więcej czerwonych znaków pod kolanami Justitiana, nic ponadto,

ale młody człowiek był skrępowany takimi intymnymi oględzinami.

Na koniec doktor zapisał wszystko w swojej czarnej księdze i poinformował, co

wynika z jego badań:

- Pełna izolacja!

Statek nie może przybić do brzegu przez co najmniej cztery tygodnie. Nie można

narażać miasta na kolejną epidemię. Wrzód na ciele Justitiana może nie mieć

najmniejszego znaczenia, w połączeniu jednak z innymi symptomami może stanowić

zapowiedź groźnej choroby. Najgroźniejszej.

Justitian nie pytał o nic więcej. Zaszokowany stał po prostu bez słowa. Doktor

natomiast sprawiał wrażenie zadowolonego, że udało mu się ubrać w słowa swoje

podejrzenia. Choroba, o której myślał, należy do takich, jakich się raczej nie spodziewał

wykryć u pastora.

Nadjana klęła niczym szewc i krążyła bez chwili przerwy po ciasnej kajucie.

Justitian był spokojny, przeważnie leżał w łóżku, jakby wizyta lekarza rzeczywiście

uczyniła go chorym. Miał obrzęki w pachwinach i pod pachami, gorączka się podniosła.

Musiał przyznać w końcu, że ostatnimi czasy czuł się nie najlepiej. Zabrakło mu tylko

czasu, by się nad tym zastanawiać, zresztą naprawdę istniały powody złego

samopoczucia.

Zaledwie dwa miesiące temu został znaleziony w rynsztoku, nagi, nieprzytomny.

Wprost trudno w to uwierzyć. Nadjana skierowała jego życie na drogę, jakiej sam nigdy

by pewnie nie odkrył. To jej zawdzięczał, że może oto wrócić do domu z podniesioną

głową i pełnymi kieszeniami.

Jeśli otrzymają pozwolenie zejścia na ląd!

Co za okropna historia, myślał Justitian, przeklinając swoje słabe ciało.

Nadjana chciała go nacierać wonnymi olejkami, lecz on z irytacją machał rękami.

Siadała wtedy spokojnie przy otworze w ścianie, przez który, wpadało światło, z

jedwabną tkaniną, złotą igłą i kolorowymi nićmi. Nigdy przedtem nie widział, by

haftowała, i zdziwił się bardzo, że jego żona ma takie zainteresowania.

Najwyraźniej wielu jeszcze rzeczy nie wiedział o swojej małżonce.

Marja stała nad skrzynią z jedzeniem i zastanawiała się, czy wziąć jeszcze trochę

podpłomyków, czy dać już spokój. Juki były wypełnione po brzegi, stary koń sąsiadów

uginał się pod ciężarem, wyglądało na to, że w każdej chwili może się przewrócić. Droga

na górskie pastwiska była długa i stroma, liczyli się z tym, że zajmie im cały dzień, nawet

bez inwentarza. Dzieci gotowe do drogi przestępowały z nogi na nogę. Dźwigały ciężkie

torby, które zdawały się wcale ich nie obciążać. Marja uśmiechała się do nich przez

otwarte drzwi, powinny wiedzieć, że podróż będzie długa.

Obchody wieczoru świętego Jana ograniczyły się do odwiedzin we Flaken.

Młodzi i starzy tańczyli tam w świetle ogniska, ale Karl i Marja poprzestali na paru

zaledwie tańcach, pogadali trochę z przyjaciółmi i znajomymi. Mieli ze sobą Benjamina i

malec marudził, przyzwyczaił się sypiać w łóżku, które uważał za swoje. Marja huśtała

go, starała się uspokoić, ale chłopiec nie dał za wygraną i w końcu Karl, wziąwszy

dziecko na ręce, ruszył ku domowi. Marja bez protestów poszła za nimi. Kiedyś pocią-

gały ją zabawy i tańce, teraz nie miało to już takiego znaczenia. Z przyzwyczajenia

wodziła wzrokiem nad wodami fiordu w tę jasną noc, na wodzie kołysały się tysiące

łodzi, na niektórych śpiewano, ludzie przekrzykiwali się wesoło. Trudno stwierdzić, czy

ktokolwiek wypływał tej nocy z innego powodu jak tylko dla czystej rozrywki. Niełatwo

też było dostrzec jakąś obcą łódź.

Probostwo leżało pogrążone w ciszy.

Nic nie wskazywało na to, by dzisiejszej nocy oczekiwano tu gości.

Revelin z pewnością śpi, jeśli śmiechy i śpiewy rozbawionych ludzi pozwoliły mu

zmrużyć oczy. Uważał pewnie ich zachowanie za grzech, a przynajmniej wstyd. Kto to

widział, tak się cieszyć!

Marja spoglądała ukradkiem na ciemne korony drzew, kiedy wędrowali na skróty

przez zagajnik.

Amelia i Martin poszli spać, marudzili trochę, że chcą na zabawę, dali się jednak

uspokoić obietnicą oczekiwanej wyprawy w góry za kilka dni.

I teraz właśnie nadeszła ta chwila. Marja zostawiła podpłomyki, zamiast nich

zapakowała słoik maści i torbę suszonych ziół. Na wypadek, gdyby nie .mogła spać. Na

wypadek, gdyby było zbyt spokojnie.

Potem zawiązała cienki czepek na głowie, stopy wsunęła w ciężkie buty, których

używała w zimie. To najodpowiedniejsze obuwie, kiedy pójdą przez Wężowe Zarośla, a

właśnie tamtędy wiedzie droga. Nie było roku, żeby akurat w tym miejscu niebezpieczne

gady nie ukąsiły ludzi lub zwierząt. Inna droga w góry wymagała dodatkowego dnia

marszu. Dlatego chodzono tą krótszą, chroniąc się jak kto mógł, kijami, amuletami,

drobnymi ofiarami składanymi na skraju zarośli. Buty chroniły najlepiej.

- Mar ja! Chodź już! Czekamy!

- Idę, nie marudźcie, dzieci! Ruszymy, jak wszystko będzie gotowe!

Pomachała bliźniętom przez drzwi. Widziała, że wożą się na furtce. Przyszły też

dzieci sąsiadów, tkwiły przy płocie i z zazdrością spoglądały na tych dwoje gotowych do

drogi. Szczęśliwy ten, kto może latem kąpać się w górskich potokach, biegać po

zielonych pastwiskach, zajadać masło, śmietanę i pieczone w górach podpłomyki! A

tymczasem inni biedacy mają przed sobą tylko nieustanną pracę w polu i pełną kurzu,

pogrążoną w upale wieś. Zazdrość była wyraźnie wypisana na chudych, opalonych

buziach, a Martin i Amelia promienieli radością.

- Może wcale nie będzie tak wesoło. Może będzie padać? W deszcz pasienie

owiec to żadna przyjemność! A jak ziemia jest mokra, to różne stwory wałęsają się po

górach.

Martin słuchał tego ze śmiechem, nie bał się, nie przejmował się kolegami, którzy

starali się zakłócić choćby odrobinę radosne oczekiwanie bliźniaków.

- W górach nie pada! Tam zawsze jest piękna, słoneczna pogoda! A dzisiaj na

kolację mama obiecała nam pszenne placki!

Obcy chłopiec zacisnął wargi. Kopnął jakiś kamyk. Jeszcze raz przejechał się na

furtce.

- My też będziemy mieć! My też. I jeszcze masło i śmietanę, bo mama

powiedziała, że przyniesie wszystko, jak pastor będzie świętował powrót swego syna!

Martin prychnął po prostu pogardliwie na te przechwałki, ale Marja zesztywniała.

- Co ty mówisz, chłopcze?

- No że syn pastora wrócił do domu. Wczoraj.

Mały wyprostował się, oczka lśniły radością, że zdołał zwrócić na siebie uwagę

dorosłych. Wspaniale jest powiedzieć coś, o czym inni nie wiedzą!

- On, ten Justitian, wrócił do domu wczoraj, wszyscy gadają, jakie wspaniałe

rzeczy ze sobą przywiózł! Nie słyszała pani? Karafki i srebrne świeczniki, i kolorowe

ubrania, i słodycze, i...

Marja nie chciała więcej słyszeć.

Zdumione buzie dzieci przesłoniła czerwona mgła, zrobiły się niewyraźne. Po

omacku wróciła do izby, po drodze zdjęła czepek i upuściła na podłogę. Czarne włosy

opadły na ramiona i Marja nie słyszała przestraszonych pytań Amelii.

- Mama, co się stało? Czy my nie jedziemy? Juczny koń pocił się w upale.

Parobek, który go przyprowadził, narzekał, że zwierzę nie może tak stać, obładowane, w

pełnym słońcu.

Maria odwróciła się wolno, nieobecna myślami, jakby nie słyszała, co dzieci

mówią.

Amelia zadrżała mimo gorąca. Marzenie o lecie w górach rozwiało się.

Dziewczynka wiedziała, zanim matka powiedziała cokolwiek.

- Ruszajcie z nimi, Ola Nerplassen. Dostaniecie godziwą zapłatę. Lepszą niż by

wam dał gospodarz z Kleiva za całe dnie harówki na polu.

Chłopak wiedział, że nikt specjalnie nie będzie się martwił jego nieobecnością.

Górskie powietrze wabiło, w dodatku jedzenie w górach bywa zawsze bardzo dobre.

- Ja przyjdę później, może za kilka dni. Pilnujcie mi dzieci!

Amelia miała łzy w oczach, Martinowi drżały usta. Żadne nie protestowało.

Dorośli tacy są. Nigdy nie wiadomo, czy nie zachowają się tak, że dziecięce serca omal

nie popękają z żalu. W milczeniu powlokły się za obcym parobkiem i jego starym

koniem. Nie oglądały się, wiedziały, że mama dawno im już nie macha na pożegnanie od

furtki.

Wrócił.

Boże, on naprawdę wrócił!

Głowa Marji była niczym gniazdo os, nie mogła opanować myśli, serce tłukło się

w piersi, przed oczyma latały jaskrawe płatki.

Dzień był piękny, gorąco, koniec czerwca, pachniało świeżo ściętą, nagrzaną w

słońcu trawą. U jej stóp kołysały się niebieskie dzwonki, w trawie kwitły stokrotki, ale

deptała po nich, niczego nie widząc.

Poszła do pralni, szukając chwili spokoju. Tam zawsze było cicho, panował

chłód. Woda, ciemna i tajemnicza, stała w wielkiej drewnianej balii. Zanurzyła w niej

dłonie. Strumień światła od drzwi pozwalał jej zobaczyć w nieruchomej tafli odbicie

swojej twarzy. Kobieta w balii uśmiechała się do niej. Dłonie tamtej ujęły pod

powierzchnią wody ręce Marji.

Przymknęła oczy, starała się przywołać w pamięci obraz Revelina. Świeże jeszcze

wspomnienie upokarzającej rozmowy w sprawie chrztu Benjamina wzbudziło w niej

gniew.

Bardzo dobrze.

Teraz będzie potrzebny wielki gniew.

Aż dziw, że to się tak wszystko wspaniale ułożyło, że dzieci poszły w góry i w

ogóle. Benjamin jest w domu, oczywiście, ale do niego nie dotrze ludzkie gadanie, żeby

nie wiem jaki skandal wybuchł lub rozpoczęła się otwarta wojna.

Miała na załatwienie tej sprawy kilka tygodni lata. Pierwszy krok, to na nowo

przywiązać do siebie Justitiana. To chyba nie okaże się specjalnie trudne. Był jak

opętany, kiedy stąd wyjeżdżał, wiedziała o tym. Nie mógł jej zapomnieć, żeby

najbardziej chciał. Poza tym przywykł do uległości wobec silnej woli innych...

Wychowując go w ten sposób, Revelin sam ułatwiał jej sprawę.

Marja wróciła do domu. Upał spadł na zimną skórę rąk, aż zapiekło. Opłukała

chłodną wodą twarz, czuła się teraz odświeżona i silna.

Wyjęła pachnące mydło, duży kawałek materiału, swoją najładniejszą suknię... A

zresztą, chyba nie warto. Wystarczy ta stara bladoniebieska. Zrobiła się wprawdzie

przyciasnawa w biuście, ale akurat dzisiaj to pewnie dobrze. Zabrała ze sobą Benjamina,

niosła go pod pachą niczym zawiniątko. Dziecko będzie spało w cieniu pod ścianą pralni,

kiedy ona pójdzie do kąpieli.

Ciało zanurzyło się w chłodnej, pieszczotliwej wodzie. Ze zdziwieniem

stwierdziła, że kuli się i drży w pełnym podniecenia oczekiwaniu.

Nadchodziła chwila spełnienia. Wiedziała o tym każda najmniejsza jej cząstka.

Rozprowadzała pieniące się mydło po rękach i nogach, bardzo starannie myła

szyję i pod pachami. Włosy zamoczyły się, więc i je umyła. Później wypłukała je w occie

i wywarze z głogu. Wiedziała, że będą po tym błyszczały w słońcu.

Jeszcze nie była gotowa, kiedy na podwórzu rozległ się głos Karla. Rozmawiał z

kimś, z jakimś mężczyzną. Marja wyszła z balii, jej ciało ociekało wodą. Owinięta tkani-

ną, zbliżyła się do drzwi i ukradkiem wyjrzała na zewnątrz.

Jeden z robotników, którzy kosili trawę, szedł kulejąc, oparty o Karla. Obaj

zmierzali ku domowi. Dopiero kiedy kulawy przekraczał próg, Marja zobaczyła, że jest

ranny w nogę.

Zaklęła cicho. A to co znowu?

Pospiesznie narzuciła na siebie starą suknię, nie miała teraz czasu myśleć o

bieliźnie czy butach. Pobiegła do chaty.

- Jeszcze tu jesteś? - zapytał Karl z dość głupią miną. Zaraz jednak uśmiechnął się

szeroko. - Bogu dzięki, że jeszcze nie poszłaś, na pewno mu pomożesz. Kosa była bardzo

ostra. Rana już nie krwawi, ale on nie może ruszać stopą...

Marja zaklęła pod nosem. Rana wyglądała paskudnie. Widywała już dawniej takie

głębokie, ostre rozcięcia, które prawie nie krwawiły, ale miesiącami nie chciały się goić.

- Zaraz go obejrzę. Ale dlaczego przyprowadziłeś go tutaj? Czy już gdzie indziej

nie ma ludzi, którzy by mu pomogli?

- Chciałem wziąć maści i szmatki do opatrunków z twojej skrzynki. Przecież

wiem, jak dobrze działają.

- Połóż go teraz. Nie, nie ruszaj buta! Karl, zagotuj wody! I przynieś te moje ostre

nożyczki!

Karl skinął głową, nagle pobladły. Mężczyzna na podłodze jęknął.

- Boli?

- Nnnie...

- Hm. No, dobrze, zaraz zobaczymy. Będę bardzo uważać...

Ranny zamknął oczy, był wdzięczny Marji za spokój i rzeczowość. Nie wszystkie

kobiety są takie. Większość z nich nie przepuściłaby okazji, by nie pokazać światu, że

ból to dla mężczyzny ciężka próba.

Marja ostrożnie zdjęła but. Z cholewą do pół łydki, jakich używają kosiarze dla

ochrony właśnie przed przypadkowym cięciem kosą, zrobiony z najtwardszej skóry, z

podeszwą z drewna. Skóra chyba świńska. Ostrze kosy trafiło nogę tuż nad krawędzią

buta, Sevat musiał być nowicjuszem w tym rzemiośle, chociaż wyglądał na co najmniej

dwadzieścia pięć lat.

Ranny jęknął, kiedy pociągnęła but, i drgnął przerażony, gdy zebrana w bucie

krew chlusnęła na podłogę. Karl też nie mógł powstrzymać jęku.

- Karl, wody!

- Jeszcze się nie zagotowała!

- To daj mi trochę tej zimnej, która została od wczoraj, z tego wiadra pod ścianą! I

szmat, dużo!

Marja przyglądała się ranie, oczyszczonej teraz z kawałków trawy, nasion i brudu.

Kosa wbiła się w nogę od tyłu, Bóg wie, jak mogło do tego dojść. Ostrze zostawiło po

sobie długie, skośne, na pozór płytkie cięcie na prawej łydce mężczyzny. Marja wiedziała

jednak, że kiedy rozchyli brzegi rany, okaże się, że jest ona przerażająco głęboka, aż do

kości! Ilość krwi na to wskazywała. Poza tym rana otwierała się, gdy mężczyzna kuśtykał

w stronę Oppdal.

Przewiązała mocno nogę pod kolanem. To powstrzyma krwawienie, kiedy trzeba

będzie rozewrzeć ranę, by ją dokładnie oczyścić. Marja wiedziała, że to najważniejsza

sprawa przy takich poważnych wypadkach. Wiele znachorek tego nie robiło, uważały, że

niebezpiecznie jest rozdrażniać głębokie skaleczenie. Ona jednak widziała dość

ropiejących ran i paskudnych wrzodów, by postępować po swojemu. Kari też tak robiła.

Przyniosła słoik z ziołowym wywarem na skaleczenia, znajdowały się w nim

namoczone zioła. Na szczęście przygotowała właśnie świeżą porcję naparu z myślą o

wyprawie na górskie pastwiska. Nigdy przecież nie wiadomo, co się może przytrafić

przez tyle letnich tygodni. Jak się okazało, nie będzie żadnej wyprawy w góry, lekarstwo

jednak się przyda. W tym roku zioła były soczyste, emanujące leczniczą mocą.

Marja wzięła garść nasiąkniętych wodą roślin i wyłożyła je na talerz. Napar

przecedziła przez szmatkę. W izbie rozszedł się dziwny zapach. Czuło się woń kasztanów

i bobrka trójlistnego, rzepiku i dziurawca i jakiś mdły zapach ciemnej mieszanki, którą

Marja odziedziczyła po Kari, ale której sama przyrządzać nie potrafiła. Wiedziała jednak,

że pomaga w takich przypadkach.

Brunatnozielony wywar spływał na nogę rannego, a potem do naczynia, które

Marja postawiła. Ostrożnie rozchyliła brzegi rany i wlewała płyn w upiorną głębię.

Mięśnie zostały przecięte w poprzek. Marja widziała biały brzeg rany, drugi przylegał do

kości.

A gdyby go tak podnieść i oba razem zeszyć, pomyślała nieoczekiwanie.

Ale przecież tak nie można. Zszyć rozciętą skórę to tak, ale nigdy nie słyszała, by

ktoś haftował skaleczenia w głębi ciała.

Zamknęła ranę, założyła na skórę kilka szwów z końskiego włosia. Nie wyglądało

to za ładnie, ale nie miała teraz czasu się nad tym zastanawiać. Ranny promieniał

uszczęśliwiony, dziękował jej serdecznie, chociaż poznawała po oczach, że dopiero teraz

ból zaczął się na dobre. Dała mu kubek wywaru i kazała pić wolno, niedużymi łykami.

Podziękował z radością, poczuł, że to alkohol! Karl z uznaniem kiwał głową. Potem

sprowadził dwóch pozostałych robotników, żeby odnieśli rannego z powrotem do izby

parobków w Skar.

- Poradziłaś sobie wspaniale - rzekł z dumą do Marji. Ona wzruszyła tylko

ramionami.

- Ale dlaczego nie pojechałaś jeszcze na pastwisko? Gdzie dzieci? Gdzie

Benjamin?

Zapomniała o malcu. Ale z pewnością śpi nadal. W przeciwnym razie słyszeliby

jego płacz.

- Śpi w pralni - odparła. - Zaraz go przyniosę! Wybiegła z domu. Nie spieszyła

się, miała nadzieję, że Karl wróci na łąkę. Ale on poszedł za nią, wkrótce stanął w

drzwiach. Niczym wielki cień na tle zielonkawego światła na zewnątrz.

- Co się stało, Marjo? Dlaczego...

W głosie brzmiała groźba. Granicząca z rozpaczą. Widziała, że Karl się przede

wszystkim boi.

- Mam coś załatwić. Coś ważnego. Dzieci poszły z parobkiem. Będzie się nimi

opiekował. Solveig zostanie tam z nimi jeszcze parę dni.

- Załatwić? - Tak.

Próbowała go wyminąć, ale on stał w przejściu i zagradzał jej drogę.

- Marja, gdzie ty się wybierasz?

- Nie wezmę ze sobą Benjamina. Wrócę... wieczorem. Karl zaciśniętą pięścią

uderzył w ścianę.

- Do diabła! Do wściekłego diabła!

Złapał ją mocno za ramiona, potrząsnął z całych sił, aż krople wody spadały z

mokrych włosów na ziemię.

- Do cholery, Marjo, wykąpałaś się, pachniesz jak bukiet kwiatów! Co to za

interesy będziesz załatwiać?

Z kim się masz spotkać? Kto jest ważniejszy niż dzieci, które wysiałaś w góry?

Kto?

- Głupi jesteś, Karl - szepnęła. Spojrzenie jej oczu było zimne i uparte, a zarazem

płonęło jakąś chorobliwą gorączką.

- Dziecko, Marja! Obiecałaś... Nie zamierzam tu znowu siedzieć jako niańka!

- To ty chciałeś je wziąć!

Karl stał z otwartymi ustami, nie wiedział, co powiedzieć, nie znajdował słów.

Pewnie w ogóle nie istniały odpowiednie słowa.

Przecisnęła się koło niego.

- To syn pastora!

Przystanęła gwałtownie, zaskoczona logiką jego dociekań.

- To on! Ten cały Justitian! Teraz sobie przypominam! Pamiętam, jak się na

ciebie gapił w tamtych czasach, pamiętam...

Marja nie zaprzeczała. Ale też nie potwierdziła jego domysłów. Z czasem Karl

wszystkiego się dowie. Próbowała jak najdłużej nie ujawniać strasznej tajemnicy. Ale

gdyby nie było innej rady... No cóż, Karl i tak jest pionkiem w tej grze. Taki los przypadł

mu na loterii życia. Marja wierzyła szczerze, że coś takiego istnieje.

Usłyszała popłakiwanie Benjamina, wiedziała, że Karl się nim zajmie. Kiedy

wychodziła z domu ubrana w swoją piękną niebieską suknię, ledwie na ułamek sekundy

napotkała wzrok męża. Zmienił się nie do poznania. Przypominał jej Antona. Zadrżała,

ale nie zatrzymała się. Poszła dalej.

Wszystko minie.

Karl zniósł wiele. Ale kiedy już się dokona... ona poświęci wszystkie siły, by

zaleczyć jego rany. Wszystko naprawi, załata tak jak jego podarte skarpety, które ceruje.

Najpierw trzeba usunąć przetarte kawałki, oczyścić, a potem zacerować.

Jak ranę.

Karl przewijał Benjamina, karmił. Robił wszystko mechanicznie, nieobecny

myślami. Dziecko kuliło się, wyczuwając chłód dorosłego mężczyzny, drobne ciałko

wstrząsały dreszcze i raz po raz szloch. Ale kiedy malec najadł się do syta, przestał

zwracać uwagę na świat zewnętrzny i zadowolony gaworzył w kołysce.

Karl stał pośrodku izby i miał wrażenie, że ściany zamykają się wokół niego.

Zaciskał pięści. Czuł wokół siebie pustkę. Tylko gaworzenie niemowlęcia w cichej izbie

pozwalało mu zachować resztki zdrowego rozsądku. Nad kołyską krążyły muchy. Okrył

ją kawałkiem niepotrzebnej firanki. Zerwał starą strzelbę zawieszoną na ścianie na

rogach renifera. Wybiegł z domu.

Dziewczyna od sąsiadów obiecała dojrzeć dziecka. Patrzyła pytającym wzrokiem,

jakby Karl był kimś obcym, a nie sąsiadem, za którym tyle razy chodziła po polu z

motyką.

Potem długo jeszcze opowiadała, że widziała wtedy w jego oczach szaleństwo.

Nie widziała, dokąd poszedł.

Marja zbliżała się do probostwa od strony zagajnika, rozglądając się uważnie. Na

dziedzińcu pomiędzy wysokimi dębami piętrzyły się wielkie skrzynie i pudła. Cóż za

bagaż! Czy rzeczywiście on to wszystko ze sobą przywiózł?

Statek, którym wrócił, dawno już odpłynął w swoją drogę, pewnie ktoś podwiózł

szukającego okazji pastorowego syna.

Marja na chwilę zatrzymała wzrok na otwartych drzwiach wejściowych w

nadziei, że może stanie się cud i on się ukaże w progu. Serce jej biło głośno, ale nie tak

szaleńczo, dławiąc w gardle, jak to bywa, kiedy czeka się na powrót ukochanego.

Uderzało mocno, głośno, lecz miarowo i spokojnie.

Przysiadła w zaroślach, zdecydowana rozejrzeć się w sytuacji. Słońce chyliło się

ku zachodowi, ale przecież teraz, w środku lata, nie zrobi się ciemno.

Dwaj służący 'wyszli z czeladnej izby probostwa i podnieśli z ziemi wielką

skrzynię. Stękając i dysząc ciężko, dźwigali ją z wysiłkiem do chaty dzwonnika, nie dalej

niż sto metrów.

Marja była kiedyś w tym domu. Justitian tam mieszkał, zanim...

Parobcy ocierali pot, jeden z nich zdjął koszulę w ten ciepły wieczór. Minęło

wiele czasu, zanim wszystkie rzeczy zostały wniesione do środka.

W dalszym ciągu jednak Justitiana nigdzie nie było widać. Nikogo innego też nie.

Marja zaczęła się niecierpliwić, zdrętwiała od długiego trwania w bezruchu. Nogi

najchętniej by pobiegły ku otwartym drzwiom, usta chciały zawołać jego imię, ręce

pragnęły pochwycić jego serce i trzymać mocno, bardzo mocno.

A gdyby tak...

Nie, to niemożliwe!

Marja nie spotkała jeszcze mężczyzny, który by nie dawał sygnału, że wystarczy

jeden ruch jej małego palca, a on zapłonie niczym pochodnia. Akceptowała tę swoją

zdolność, traktowała jednak na równi z umiejętnością przygotowywania wywarów z ziół,

opatrywania ran oraz smażenia najlepszych kotletów we wsi.

Ciii!

Na ścieżce od zagrody dzwonnika pojawiła się jakaś postać. Mroczna, wysoka, w

czarnej pelerynie. Revelin.

Boże drogi, on się uśmiecha!

Nigdy jeszcze nie widziała, żeby ten człowiek się uśmiechał, a teraz wręcz

sprawiał wrażenie zadowolonego! To naprawdę życzliwy uśmiech! Nie było w nim

niczego podstępnego, w oczach pastora nie dostrzegła tych złych błysków, które tylekroć

w nich lśniły.

Zamknęła oczy, zacisnęła zęby. Pozwoliła, by nienawiść przeniknęła ją całą,

oszołomiła. Przyszło jej to bez trudu.

Minął ją w odległości ledwie kilku kroków, ale nawet nie spojrzał na zarośla na

skraju lasu.

Tak więc czas nadszedł. Justitian jest z pewnością w domu dzwonnika, zawsze

tam szukał schronienia. Sprawy nie mogły ułożyć się lepiej.

Na początek dostanie tylko maleńki kęs. Dla zachęty. A to przeciągłe spojrzenie,

a to słowo, które wzbudzi w nim dawne uczucie, ożywi wspomnienia. Będzie musiał

pokonać wiele progów. Wie pewnie, że Marja jest mężatką. Ale czy to jest w stanie

powstrzymać zdesperowanego kochanka? Justitiana to nie powstrzyma, była przekonana.

Przemykała się wzdłuż zaniedbanych grządek z dziko rosnącymi obsiewkami.

Były niegdyś wielką dumą żony dzwonnika, ale teraz pieniły się jak chciały, pokryły już

prawie wysypywaną dawniej żwirem alejkę. Z domu nie docierały żadne dźwięki. Ściany

były solidne, grube bale spalone od słońca. Zatrzymała się na chwilę przed wejściem, czy

powinna zapukać?

Tak będzie najlepiej.

Drzwi otworzyły się.

- Stian!

Włożyła w to imię całe ciepło, jakie zdołała z siebie wydobyć.

- Witaj w domu...

Zdumienie na jego twarzy sprawiło jej przyjemność, było w nim bowiem o wiele

więcej niż tylko zaskoczenie. Nabrała odwagi. Przyglądała mu się badawczo. Jak bardzo

się zmienił! To niemal piękna twarz! Nieprzystępna, surowa. Dojrzała. Żadnych puszków

pod nosem ani na brodzie, żadnej cienkiej szyi ani bladych chłopięcych policzków, które

tak dobrze zapamiętała.

Był też chyba wyższy!

Wciąż jednak szczupły i gibki.

Coś jeszcze uległo zmianie, ale nie wiedziała, co. Zrozumiała dopiero, kiedy

zaczął mówić.

- Marja, cóż za niespodzianka...

- Mogę wejść?

- Tak... naturalnie, ale...

Dawna nieśmiałość na jedno mgnienie... ale tylko na mgnienie. I głos brzmiał

pewnie, żadnego zacinania się, jąkania, które pięć lat temu w takiej chwili odebrałoby mu

mowę.

- Wyglądasz... wspaniale.

- Ty też. Jesteś ładna... starsza. Nie, nie starsza, przepraszam, chciałem

powiedzieć...

- Pewnie bardziej dojrzała - podpowiedziała mu, opierając się o ścianę z dłońmi

splecionymi na plecach. Musiał patrzeć na kształty, które dzięki temu stały się dużo

bardziej widoczne. Uśmiechała się niepewnie.

- No i jak ci tam było?

- Dobrze.

Zdziwiła się trochę, że odpowiada jej tak krótko i w ogóle jest nienaturalnie

spięty. Nie oczekiwała, że natychmiast rzuci się na nią, ale jednak...

- Tyle się wydarzyło, Stian. Tylu spraw nie byliśmy w stanie kontrolować...

Poczuła, że ma w oczach łzy.

- Wyszłaś za mąż?

- Taak... twój ojciec... groził mi. Zmusił mnie.

- A nie kochasz tego... Karla?

Nie odpowiedziała, bawiła się lokiem czarnych włosów.

- Nigdy o tobie nie zapomniałam, Stian. I kiedy teraz tu jesteś...

Skinął głową bez słowa.

Chciał wyrzucić z siebie wszystko tu, przed nią, tę dawną gorycz, ból, który go

trawił od chwili, gdy list ojca przyszedł do Kopenhagi i starał się rozbić na kawałki obraz

demonicznej czarnej dziewczyny. Kobiety.

To wciąż w nim trwało. Resztki dawnego bólu. Niezasłużone cierpienie. Gorycz

pierwszej, naprawdę głębokiej zdrady.

Ale jej miękkie wargi były ważniejsze, nawet teraz. Te wielkie, niebieskie oczy,

które patrzyły na niego z taką otwartością i czymś jeszcze, co mogło przypominać ciepło.

Mimo woli jego wzrok skierował się na drzwi, za którymi Nadjana odsypiała

podróż. Czy słyszy, że mają gościa?

Marja prawdopodobnie nie wiedziała o jej istnieniu. Nie przyszłaby tak, gdyby

wiedziała. Nie zjawiłaby się, nieproszona, żeby go powitać. Czego ona właściwie chce?

Tak wiele się wydarzyło. Tak wielu rzeczy nie wiedziała. On także o tylu

sprawach nie miał pojęcia. Ale czy nie lepiej zostawić wszystko tak jak jest?

Justitian poprosił, by usiadła, nie miał wyjścia. Z irytacją stwierdził, że krew

zaczyna mu pulsować na widok ruchu jej biodra, kiedy podchodziła do krzesła i siadała.

Postawił przed nią szklaneczkę, przyniósł drugą dla siebie. Nalał drogiego francuskiego

koniaku.

- Skal, Marja!

- Za twój powrót.

- Za mój powrót - skinął głową i wypił.

Alkohol palił wargi. Po chwili rozwiązał języki. Marja kurczowo trzymała

kieliszek, szukała oczu Justitiana. Chciała w nich wyczytać...

- Opowiedz mi o Kopenhadze. Czy naprawdę jest taka piękna, jak mówią?

Parsknął krótkim śmiechem. Nalał jeszcze raz. Spojrzał ukradkiem na drzwi. W

tamtym pokoju było cicho. Dziwnie się czuł, siedząc tak i popijając z Marją, podczas gdy

Nadjana spała zaledwie kilka metrów dalej. Bawiło go to. Dawało jakieś gorzkie

zadowolenie.

- Kopenhaga jest piękna. I okrutna. Poznałem i jedno, i drugie.

Opowiadał jej o wielkich budowlach, o pięknych kościołach z wieżami

sięgającymi nieba. Mówił o wspaniałych statkach zawijających do portu, o pałacach za

miastem, o królewskim zamku.

Ona siedziała z roześmianymi oczyma, chłonęła jego słowa. Justitian nie

wspomniał o Ogrodzie ani o studiach. Ale wplatał jakieś wyniesione stamtąd przeżycia,

by ubarwić opowiadanie.

W końcu umilkł.

- Teraz twoja kolej, Marjo.

Odwróciła od niego wzrok. Popatrzyła na stojące w pokoju skrzynie.

- Tutaj nie działo się aż tak wiele.

- Masz dzieci?

- Tak, dwoje. To znaczy troje. Moja mama, Gjertrud... może wiesz, że urodziła

synka, a potem zmarła...

Potrząsnął głową.

- Wyszła za mąż za właściciela Enkesetet. Anton... oszalał. Wzięliśmy dziecko do

siebie. Mały nie jest... taki jak inne dzieci.

- Jak to ładnie z waszej strony! Zarumieniła się.

- Opowiedz mi o szkole! Słyszałem, że mój ojciec nie był łaskawy.

- Szkoła... tak, to była walka. Ale dopięłam swego. Przez całą zimę dzieci się

uczyły. Ale teraz... nie wiem. Lensman zarządza majątkiem Antona, szkoda, żeby się

miało skończyć. Justitian, to ważne, szerzyć wiedzę! Jakie to ważne dla ludzi, żeby

umieli czytać...

Mówiła rozgorączkowana, policzki jej płonęły. Teraz ją poznawał, taką pamiętał

ją przez te wszystkie lata. Ożywioną, pełną zapału, gestykulującą.

Nagle poczuł się stary. Uświadomił sobie, jakie doświadczenia zgromadził. I jak

się zmęczył. Chyba poznał zbyt wiele ze świata.

Marja umilkła, spostrzegła, że jego myśli błądzą gdzie indziej.

Na dworze panował niebieski mrok.

- Stian... pamiętasz?

Wiedział, co ma na myśli. Musiał przytaknąć.

Marja wstała. Podeszła do niego. Położyła mu rękę na ramieniu. Drgnął

gwałtownie, jakby ciało przeniknął jakiś prąd.

Jej twarz, tak blisko. Pamiętał zapach, tamtego dnia także pachniała jak łąka

latem. Chciał się jej wyrwać, pójść do Nadjany, jak najdalej od tej gorączki, która go

ogarnęła pod wpływem jej dotyku.

Marja podeszła jeszcze bliżej. Boże, czy ona naprawdę zamierza mnie

pocałować?

Nie. Dotknęła tylko policzkiem jego twarzy.

- Wybacz - dotarło do niego i poczuł, że ma łzy w oczach.

Skrzypnęła deska w podłodze.

Justitian odskoczył.

Odepchnął Marję i w tej samej sekundzie stwierdził, że drzwi do drugiego pokoju

się otwierają. Twarz Nadjany była spokojna, opanowana, uśmiechnięta i piękna jak

zawsze. Jasne włosy sięgały aż do bioder i wyglądały niczym welon panny młodej. Szła,

jakby płynęła nad podłogą, lekko niczym elf. Wyciągnęła szczupłą, ładną dłoń.

- Dobry wieczór. Jestem Nadjana Revelin.

Marja przez moment nie wiedziała, czy ująć wyciągniętą rękę. Oczu nie mogła

oderwać od tej dojrzałej, a mimo to dziwnie eterycznej piękności, słowa wypowiedziane

przez te jasne wargi dotarły do jej uszu niczym grzmot.

Na szczęście drzwi na dwór były uchylone. Marja jak ślepa wybiegła w ciepły,

letni mrok.

- Czy to twoja dawna flama, kochanie?

Głos Nadjany brzmiał łagodnie, bez cienia zazdrości, jeśli już, to można się w nim

doszukać rozbawienia.

Justitian wolno skinął głową. Przytulił Nadjanę do siebie.

- Tak. Flama. Młodzieńcza przygoda.

Nadjana rozumiała, oczywiście. Ogarnęło ją przelotne współczucie dla młodej

kobiety, która stąd uciekła.

ROZDZIAŁ XII

Ziemia drżała i uginała się pod nogami Marji. Biegła nic przed sobą nie widząc,

bez celu. Stopy skierowały się na ścieżkę w stronę domu, potykały się o korzenie i

nierówności, zarośla głogu poszarpały jej spódnicę.

Na szczęście nikogo po drodze nie spotkała. Biegła wciąż w mroku.

Kiedy na koniec zdawało jej się, że serce pęknie w piersi, zatrzymała się, oparła

plecami o chropowaty pień sosny i długo, ciężko dyszała. Powoli spoza zasłony łez świat

wracał do niej. Z wolna do uszu Marii zaczęło docierać wieczorne kwilenie ptaków.

Czuła obezwładniające zmęczenie ogarniające całe ciało. Trzeba było wielkiego wysiłku,

by unieść i postawić przed sobą stopę, wiedziała jednak, że nie może tak tu stać.

Musi wracać do domu.

Do domu.

Chociaż właściwie nigdy nie miała żadnego domu, nigdy do żadnego domu nie

tęskniła.

Nigdy, aż do dzisiaj.

Marja wolno powlokła się naprzód, ścieżka wiodąca w górę do Oppdal była

sucha, dobrze wydeptana, na brzegach rosły pęki czerwonej koniczyny. Kwiaty pachniały

teraz oszałamiająco. Grube trzmiele krążyły nad łąką, a ich brzęczenie odbijało się echem

w głowie Marji.

Wciąż przed oczyma majaczył jej obraz jasnowłosej kobiety, zwiewnej postaci,

która nieoczekiwanie wpłynęła do pokoju, a jej słowa sprawiły, że wszystkie plany

Maryjki legły w gruzach. Była przygotowana na wszelkie przeciwności. Na to, że

zniszczy małżeństwo z Karlem, że na walkę z pastorem poświęci wszystkie siły i cały

czas, jaki został jej dany.

Z ponurym wstydem w sercu Marja musiała przyznać, że gotowa była nawet

ujawnić pochodzenie dzieci, okaleczyć je na całe życie. Skutki szoku, jaki musiałyby

przeżyć, gdyby się okazało, że ukochany tata nie jest ich ojcem, byłyby nie do

odrobienia. A ona zimno i spokojnie wkalkulowała to w swoje rachuby, uznając, że

korzyści warte są tego.

Odzyskanie spadku po Marii.

Symbol.

Nie tylko kupka książek, nie tylko utracona cześć, trzy zagrody...

To sam fundament jej życia. Bo bez pościgu za wszystkim, co zostało po matce,

kim by teraz była? Siedziałaby w Meisterplassen. Spracowana i samotna. Prawdo-

podobnie dużo uboższa niż teraz. I wiecznie czekająca na ojca. Przegrane życie, bo ojciec

by przecież i tak do niej nie wrócił.

Marja dotarła do swojego obejścia, poczuła w sercu życiodajne ciepło, kiedy

spostrzegła cienką smużkę dymu nad kominem.

Karl jest w domu!

Czeka na nią!

Miała ochotę złożyć dłonie w modlitewnej podzięce.

Nie mogła opanować wzburzonych uczuć, spadło to wszystko na nią jak potężny

cios. Pojawiały się teraz zupełnie nowe myśli, dziwne, cudowne. Widziała Karla, jak stoi

przy palenisku, może robi teraz koszyki z wierzbowych gałązek, żeby było w czym

znosić plony z pól za kilka tygodni. Widziała go oczyma duszy przy oknie, gdzie zwykł

stać, kiedy na nią czekał. Duży, silny, o twarzy tak dobrej i otwartej, że nigdy nawet by

jej do głowy nie przyszło szukać dowodów jego wierności i oddania.

Mój Boże, jak okrutnie obeszła się z tym człowiekiem.

Marja czuła się jak obudzona z koszmarnego snu.

Wszystko stało się jakby jaśniejsze. Poczuła piekący ból, gdy uświadomiła sobie,

że żyła wciąż z wielkim, złym ciężarem w myślach. Ciężarem, który rozrastał się i

przytłaczał wszystko, co dobre i piękne. Jak wrzód zwiastujący dżumę.

Nadjana samą swoją obecnością przekłuła to wszystko.

Nawet teraz, kiedy Marja stała już przed własnymi drzwiami, z ciałem drżącym

od palącej tęsknoty za bezpiecznym schronieniem, nie mogła powiedzieć, że jest

obojętna. Spotkanie z Justitianem roznieciło w niej jakiś tlący się żar. Jej własne

młodzieńcze uczucie także ożyło, przyspieszało bicie serca. Nadjana jest starsza, o wiele

starsza. Jednak w tej chwili kiedy się obie spotkały, Marja musiała przyznać, że tamta

obdarzona jest niezwykłą, wyjątkową urodą.

Była niczym motyl, gdy tymczasem Marja przypominała raczej lśniąco czarnego

kota.

Marja nacisnęła na klamkę, uśmiechała się niepewnie. Nie miała wątpliwości, że

Karl wybierze dzikiego kota, teraz i na zawsze.

Młoda dziewczyna od sąsiadów machała rękami, nie, nie wie, dokąd poszedł

gospodarz. Nie powiedział ani słowa. Ale wziął strzelbę, więc może ktoś go wezwał do

rannego konia, albo...

Marja wolno wypuściła powietrze z płuc, zmusiła się, by pokazać obcej spokojną

twarz, zmusiła się, by z uśmiechem podejść do śpiącego w kołysce Benjamina i połasko-

tać go ostrożnie pod brodą. Poruszył usteczkami. Żyje.

- Och, bardzo ci dziękuję, że opiekowałaś się małym. Proszę, to kawałek sera,

jeśli nie odmówisz...

- Ależ dziękuję. Niech cię Bóg błogosławi, Marjo, i nie wahaj się, gdybym ci była

znowu potrzebna. Dziecko jest rozkoszne!

Młoda twarz promieniała, dziewczyna była w tym okresie rozwoju, kiedy

naturalne instynkty kobiece rozkwitają niczym kwiat. Marja uśmiechała się, widząc

lśniące oczy dziewczyny, patrzyła, jak odruchowo poprawia kołderkę dziecka.

- Niedługo sama będziesz miała dzieci - powiedziała. Tamta zapłoniła się aż po

korzonki włosów i przyznała, że jesienią wychodzi za mąż.

Marja starała się utrzymać na twarzy sztywny uśmiech, dopóki dziewczyna nie

zniknęła na dziedzińcu.

Kiedy już kroki tamtej ucichły, opadła skulona na łóżko i poddała się fali bólu.

Chciała go powstrzymać, ale dłużej już nie mogła, czuła się jak ktoś rzucony na głęboką

wodę, a nie umiejący pływać. Strumień dawnych uczuć, tłumionej tęsknoty, pragnień i

bólu, dławił ją z nie znaną dotychczas siłą. Dźwięki pojawiające się na jej wargach nie

były ludzkie. Marja starała się jeszcze walczyć, wiedziała jednak, że nie ma sił i musi dać

za wygraną.

Ale przecież jest silna... zawsze była taka silna... musi... jeszcze ten jeden raz.

Karl nie może zastać jej w takim stanie... kiedy wróci do domu. Jeśli wróci. Strach

szarpał jej wnętrzności, zerwała się, wzięła Benjamina na ręce, przycisnęła go z całych

sił, domagała się od niego pocieszenia.

- To niemożliwe, to się nie może stać... Powiedz, że to niemożliwe...

Ciemne oczy dziecka spoglądały na nią z powagą. Usta wydawały jakieś

pozbawione sensu dźwięki.

- Boże drogi, ty przecież wszystko rozumiesz! Uśmiechała się do maleństwa,

znajdowała pociechę w cieple ciała dziecka, które z taką ufnością zasnęło przytulone do

niej, z główką na jej ramieniu.

Na dworze panował mrok, jasny i delikatny, przesycony tysiącami zapachów lata.

Marja wiedziała, że już za późno, by mogła wyjść z domu z niemowlęciem na

ręku.

Karl poszedł w góry, na pastwisko.

To jedyne wytłumaczenie. Poszedł do dzieci, wziął ze sobą strzelbę na wypadek,

gdyby po drodze napotkał dzikiego zwierza. Znowu miał do niej żal, rozczarowała go. A

zawsze kiedy tak się działo, Karl szukał bliskości dzieci. Z pewnością i teraz tak postąpił.

Pocieszała się tą myślą, próbowała pokryć choćby cieniutką warstewką spokoju potworne

wzburzenie, które jej nie opuszczało.

Jutro wyruszy za mężem. Jutro do niego pójdzie, powie mu, że była i pozostanie

jego żoną.

On jej na pewno uwierzy, przyjmie ją do siebie. A gdyby się wahał, gdyby rany,

jakie mu zadała, okazały się zbyt głębokie, to ona uleczy je ziołami z własnego,

wewnętrznego ogrodu. Jeszcze Karl się przekona. Będzie musiał od nowa poznawać

swoją żonę.

Bo istnieją przecież wyjaśnienia, jest wytłumaczenie nawet dla jej strasznej

zdrady.

Powinna w to wierzyć. Musi.

Jeśli nie, to nie pozostanie jej nic innego, jak wziąć strzelbę z jego rąk i przyłożyć

sobie czarną lufę do serca.

Nie, nie wolno tak myśleć. Nie wolno dopuszczać zwątpienia, pozwalać, by się

rozrastało, strach nie może paraliżować wątłej nadziei. Marja uczepiła się myśli o

pogodnym usposobieniu Karla, o poczuciu bezpieczeństwa, jakie wokół siebie stwarza, o

tym, że to lato może się dla nich wszystkich stać początkiem nowego życia. Ona zabrnęła

w ślepy zaułek. Nie znalazła tam tego, czego szukała, cel jej dążeń znajdował się gdzie

indziej, więc bez trudu zawróciła. Wróciła tam, gdzie Karl na nią czeka jak zawsze.

Czeka na pewno! Musi czekać! Nie może odejść teraz, kiedy ona odrzuciła ostatecznie

dręczącą ją marę!

Strzelba!

Marja popatrzyła na rogi, nie ma strzelby. Oczy zaszły jej mgłą. Nie miała odwagi

zamrugać powiekami. Starała się wywołać obraz strzelby, zobaczyć, że wisi jak zawsze

na swoim miejscu i że nie ma się czego bać.

Ale strzelby nie było.

Dlaczego?

Z rozdzierającym szlochem powstrzymywany z takim trudem ból wylał się z

serca Marji, ogarnął ją całą.

Czy on naprawdę byłby w stanie?

Ściągnęła na niego aż takie cierpienie?

Świadomość tego faktu dławiła ją w piersiach. Krtań zaciskała się boleśnie, Marja

z trudem wciągała powietrze. Wszystko w niej burzyło się w gwałtownym proteście.

Przecież świat nie może być aż tak okrutny. Daleki Bóg nie może być taki mściwy, żeby

otworzyć jej oczy i zaraz potem zgasić słońce!

Marja nie mogła dłużej siedzieć bez ruchu, nie mogła dłużej czekać.

Przygotowała śpiące dziecko i ułożyła je w skórzanym plecaku, który

przymocowała do siebie dwoma pasami tak, że mały leżał wygodnie i bezpiecznie.

Szukała kija, którym bliźnięta zwykle zaganiały krowy, ale nie znalazła.

Co tam, jeśli spotka na drodze jakieś dzikie zwierzę, to kij i tak niewiele pomoże!

Dostała gęsiej skórki na rękach na myśl o niedźwiedziu czy rysiu lub innych

drapieżnikach, zbliżających się, bo wyczuły niezwykle smakowity kąsek, kobietę z

niemowlęciem na ręku! Wszystko, co miała dla ochrony, to modlitwa.

Zatrzasnęła za sobą drzwi i ruszyła w stronę zagajnika na granicy lasu. Dość

dobrze znała drogę na górskie pastwiska, wiedziała, że nie zabłądzi. Potrzeba całego

dnia, by dotrzeć na miejsce z inwentarzem. Sama, bez żadnych obciążeń z wyjątkiem

niemowlęcia na plecach, powinna dojść, zanim słońce ukaże się na niebie.

Potykała się, przechodząc przez małe strumyki, raz upadła i boleśnie uderzyła się

w biodro, ponieważ instynktownie starała się ochronić zawiniątko przytroczone do

pleców. Cale ciało jej zesztywniało od szybkiego marszu, zrobiło się nieczule, ale nie

zdawała sobie z tego sprawy. Po prostu szła. Chyba nigdy ta droga nie była taka długa.

Najpierw miał zamiar pójść w góry, pozwolić, by chłodne nocne powietrze na

rozległych halach ukoiło wzburzone zmysły, uciszyło ból.

Ale sama myśl o pytających spojrzeniach dzieci sprawiła, że zmienił zdanie.

Wiedział, że dzieci dostrzegłyby jego ponury niepokój, że przejęłyby część jego bólu, nie

wiedząc nawet, co się stało. Widziały już dość bólu. Już i przedtem były świadkami

upokorzeń.

Nie był już chyba dla nich takim ojcem, jak powinien. Nie stanowił wzoru

dobrego gospodarza. Karl często się tego wstydził. Dużo rozmyślał o tym, czy jego

słabość przejdzie na syna. Nie cieszy się szacunkiem mężczyzna, który nie potrafi

utrzymać własnej żony pod kontrolą. A już zwłaszcza, kiedy ta żona robi takie dziwne i

nienormalne rzeczy jak Mar ja. Kiedy nawiedzają ją myśli, o jakich nikt przedtem nie

słyszał...

Ludzie przezywają go Marja - Karl. Już samo to jest wystarczająco obraźliwe, na

szczęście dzieci chyba jeszcze nie słyszały tych poniżających słów.

Czy one sobie zasłużyły na takiego ojca?

Czy nie byłoby lepiej, gdyby nie miały w ogóle żadnego?

Wtedy nikt by się nie dziwił, że Marja jest silna i że załatwia różne sprawy także

poza domem. Wdowa musi sobie radzić najlepiej jak potrafi. Wtedy pewnie słowa ludzi

byłyby łagodniejsze, a dzieci mogłyby być dumne ze swojej matki.

Marja by za nim nie tęskniła.

To właśnie ta prawda sprawiała, że świat stawał się dla Karla mroczny i

nieprzyjazny. Marja miała inne sprawy. On był dla niej tylko kulą u nogi. Kimś, kto nie-

ustannie marudzi. Kto buduje klatkę dla wolnego ptaka. Był głupim prostakiem, który

potrafi tylko orać ziemię i doić krowy. Na pewno nigdy go nie kochała. W każdym razie

nie tak, jak kiedyś w swojej naiwności sobie marzył, patrząc na radośnie uśmiechniętą

Maryjkę w stroju panny młodej. Ale chyba i wtedy się tego domyślał. Ze nie dla niego

taka kobieta, że w swej prostocie nie będzie wiedział, jak z nią postępować. Był jednak

młody, oszołomiony miłością, pełen wiary w jej ciepło i dobro. Poczucie bezpieczeństwa

bardzo wzrosło, kiedy tak szybko okazało się, że młoda żona jest w ciąży. Wciąż jeszcze

pamiętał szczęście, kiedy głaskał jej wielki, okrągły brzuch. Nigdy nie czuł się tak

wspaniale jak w tamte noce, kiedy spala przy jego boku i mógł prowadzić swoje

bezgłośne rozmowy z maleństwem rosnącym pod jej serem. Z maleństwami! Bo przecież

było ich dwoje! Rany w sercu Karla zaczęły ponownie krwawić na myśl o bliźniakach.

Mają wprawdzie matkę, ale jakby jej nie miały, nie znają jej prawie. Marja nie jest do

tego stopnia złą kobietą, by pozwalała dzieciom chodzić bez opieki. Nie, ona ma tylko

zbyt wiele innych spraw na głowie, no i pociesza się, że dziećmi zajmie się ojciec.

Kiedy jego nie stanie, Marja z pewnością podejmie swoje obowiązki. Dzieci będą

miały matkę. I jeśli nawet jednocześnie utracą ojca, to i tak wyjdzie im to na dobre.

Kochał dzieci ponad życie. Naprawdę bardziej niż życie. I właśnie teraz,

dzisiejszej nocy, tego dowiedzie.

Zranione uczucia Karla uczepiły się tej myśli. Ręka trzymała mocno zimną kolbę

strzelby. Proch w rogu był suchy i czarny.

Z każdym krokiem Karl znajdował się bliżej nieba.

Pastwiska leżały w przeciwnym kierunku.

Dzieci obudziły się nagle, słysząc głos matki, jakiś dziwnie wysoki, skrzekliwy,

że aż Karl Martin ciężko przełknął ślinę. Wciąż jeszcze czuł smak jedzonej wieczorem

gęstej śmietany.

- Mama przyszła - szepnęła Amelia, a jej przestraszony wzrok sprawił, że Martin

wsunął rękę pod chude ramię siostry.

- Jest zła!

- Nie, coś ty! Nie jest zła. Chyba się boi.

- Mama nigdy się nie boi!

- Boi się. Tylko nie płacze!

- Trzeba do niej zejść!

- Cicho! Nic nie mów! Będziemy leżeć bez ruchu, słuchaj, co ona mówi.

Dzieci spały na niskim stryszku nad pasterskim szałasem. Tuż nad siennikami

znajdował się dach z ciężkich starych belek. Nie mogli nawet usiąść, by się o nie nie

uderzyć.

Mama pytała o tatę. Benjamin popłakiwał po nocnej wycieczce. Solveig

powiedziała, że taty tutaj nie było, pytała, co się stało. Mama mówiła jak młoda

dziewczyna, jej głos był wysoki i dziwnie drżał, prawie jak glos Amelii, kiedy w zimie

weszła na cienki lód koło młyna.

Słychać było kroki, zamykanie drzwi.

Potem Solveig zaczęła śpiewać jakąś bardzo ładną, ale smutną kołysankę.

Dla Benjamina.

Amelię również uśpiły ciche tony. Martin jednak leżał nie śpiąc, ale nie usunął

ręki spod głowy siostry. Wiedział, że do rana już niedaleko.

Droga powrotna była tak samo długa, ale Marja przemknęła przez wrzosowiska,

jakby wiatr ją unosił. Nie wiedziała, dokąd się udać, wiedziała tylko, że musi go od-

naleźć. To krzyczała pod zaróżowionym już niebem, to zasłaniała ręką usta i szeptała

imię męża w górskiej ciszy.

Nigdzie żywej duszy.

Tylko tu i ówdzie jakaś kopa siana, gdzieniegdzie krowy przeżuwające

wczorajszą soczystą trawę.

Wracała w stronę wsi. Karl musiał pójść gdzie indziej. Może do jakichś

przyjaciół? Próbowała odszukać w pamięci jakieś nazwiska, choćby ślad, próbowała so-

bie przypomnieć, czy Karl ma kogoś zaufanego, do kogo mógłby się zwrócić w takiej

chwili jak ta.

Doznała niemal szoku, kiedy sobie uświadomiła, że naprawdę nie wie, z kim jej

mąż jest w bliższych kontaktach, czy w ogóle ma jakichś znajomych, przyjaciół...

Może nie ma nikogo takiego?

Stopy niosły ją na dół. Nie protestowała, w jej głowie nie było już ani jednej

jasnej myśli, tylko chaos.

Pasterskie szałasy, które zostawiła za sobą, wydawały się coraz mniejsze, las

poniżej stawał się coraz gęstszy. Pośród drzew nadal panowała ciemność.

Wschodzące słońce wyzłacało grzbiety wzgórz. Wysoko w górach było już

całkiem jasno. I nagle, jak na dany sygnał, ptasi chór rozpoczął poranną pieśń dzięk-

czynną. W chwili gdy pierwsze promienie słońca dotknęły skraju lasu, rozległ się strzał.

Mar ja, jak trafiona, upadła na ziemię.

Ale strzelano daleko i nie ona była celem. Mimo to krew stężała jej w żyłach.

To strzelba Karla. Niewielu ma podobne. Słyszała kiedyś jej dźwięk, gdy

dobijano rannego byka czy konia.

Opadła na kolana, we wrzosy.

- Nie...

Tłukła pięściami o ziemię, o tę ziemię między górami a fiordem. Zaciskała mocno

ręce, wbijała w policzki tak, że sprawiało jej to ból.

- Nieee! Karl, Karl!

Nagle wydało jej się, że widzi Nadjanę, ubraną na biało, z anielskimi skrzydłami i

czerwonymi jak krew wargami. Uśmiechała się do Karla, wzięła go w objęcia i poniosła

daleko ponad rozległymi moczarami. Marja nie mogła jej zatrzymać. Pojawił się też

pastor, ubrany na czarno, z czarną księgą w ręce.

Marja upadła, ukryła twarz we wrzosie, rwała silne krzewinki pełnymi garściami,

natrafiła na kamień i z palców trysnęła krew. Krople krwi padały na pierś Karla, gdy

Nadjana oddalała się i rozwiewała w blasku poranka.

ROZDZIAŁ XIII

Żółte liście brzozy, ciężkie od deszczu, uderzały w ścianę domu. Marja słyszała

ten smutny dźwięk aż w izbie. Ale w piecu płonął ogień i napełniał falami ciepła pomie-

szczenie. Przytuliła się mocniej do męża. Poczuła, że od niego płynie to samo ciepło i to

samo poczucie bezpieczeństwa co od trzaskających wesoło płomieni.

Karl również płonął!

Ale nie zawsze tak było.

Teraz, bezpieczna i spokojna, odważyła się cofać myślami w przeszłość. Coraz

dalej i dalej, a Karl pomagał jej za każdym razem, gdy uchylały się drzwi i Marja musiała

iść na spotkanie upiorów z dawnego życia.

Nie było dnia, żeby nie szukała jego opieki i bliskości, nie było godziny, żeby o

nim nie myślała.

Wdzięczność.

Radość z tego, że mogą być razem.

Czy to w końcu miłość do niej przyszła?

Marja dotknęła pieszczotliwie dłonią jego twarzy.

Mój Boże, przecież on jest bardzo urodziwy!

Że też dawniej tego nie zauważała!

Aż do tego budzącego się dnia wysoko w górach, do tego złego poranka, do

tamtego okrutnego snu.

Ogłuszona bólem szukała Karla, w środku nocy biegła przez las na pastwiska, a

potem znowu na dół, bo go tam nie znalazła.

Wystrzał.

Cały świat wokół niej runął. Dzisiaj nietrudno stwierdzić, że wtedy była bliska

utraty zmysłów i zdrowego rozsądku. Załamała się niczym wielkie drzewo pod naporem

burzy.

Rozpaczliwie szukała Karla, tak rozpaczliwie, że zawiodło ją to na skraj jakiegoś

koszmaru, miała straszne przywidzenia.

W końcu to on ją odnalazł. Podniósł ją z ziemi nieprzytomną i przyniósł do domu.

Nie umarł.

Minęło sporo czasu, zanim to nareszcie pojęła. A kiedy już do tego doszło,

przywarła do niego całym ciałem, wybuchnęła strasznym płaczem i szlochała w jego

ramionach tak długo, dopóki całkiem nie osłabła.

Gdy sztorm przycichł, leżała, pochlipując od czasu do czasu jak dziecko. Karl bez

słowa głaskał ją po głowie, jak zwykł był to robić, kiedy dzieci płakały przez sen.

Nie zaraz poszli oboje na pastwisko, chcieli mieć trochę czasu dla siebie. Krążyli

po okolicy, szukali nowych dróg i ścieżek, odkrywali mroczne, górskie krajobrazy, tutaj

wysoko odczuwało się pełną wolność. Rzadkie powietrze sprawiało, że słowa płynęły

jakby łatwiej. Te, które dawniej odbijały się o grube ściany domu, tu docierały bez

przeszkód do celu. Te, które dawniej kryły się za powszednimi troskami, teraz padały

swobodnie.

Marja opowiedziała Karlowi bardzo wiele.

Odmalowywała przed nim życie samotnej Maryjki. Ukazywała mu się naga, nie

ukrywała niczego, co się wydarzyło, zanim przybyła do Lyster. Kiedy prawda dotarła do

niego, patrzył na nią przerażony. Ciężko wzdychał, słuchając o jej ojcu, kacie, i o matce,

tej Marii, o której ludzie opowiadali sobie w długie zimowe wieczory.

- Czarownica Maria... To ona była twoją matką? - Tak.

- No, a Gjertrud?

- To najlepsza przyjaciółka mamy.

Przełknął ślinę, jakby starał się znaleźć w duszy miejsce dla tych trudnych do

pojęcia wiadomości. Marja jednak nie miała zamiaru przerwać. Opowiadała mu o

ponurych myślach, które ją dręczyły, o nocach wypełnionych tylko jedną myślą: Revelin

musi zostać ukarany. Ona go ukarze, wciągając jego jedynego syna w zastawione przez

siebie grzeszne sieci.

- Moja kochana, nie miałem pojęcia...

- Nie, oczywiście, skąd miałbyś mieć? Opowiedziała też o upokarzającym

spotkaniu z Justitianem. I o tym, że przywiózł tu ze sobą żonę. O swoim strasznym

wstydzie. I o tym, jakiego szoku doznała, kiedy sobie uświadomiła, jaka potworna była ta

jej mara, jak zatruła wszelką radość i wszystko, co dobre w życiu.

- Zobaczyłam go, urodziwego młodego mężczyznę, człowieka. Cóż on temu

winien, że jest synem Revelina? Chciał mi pomagać w szkole... to dobry człowiek -

szeptała.

Karl szukał jakichś dodatkowych tonów w jej głosie, czegoś, co by go

zaniepokoiło. Ale Marja mówiła szczerze. Na to wyglądało. Uznał, że powinien jej

wierzyć.

- Kochałaś go kiedyś... przede mną?

- Nie - uśmiechnęła się Marja i wiedziała, że mówi prawdę. - Ja chciałam tylko...

niszczyć, ranić. Powiedziałam Revelinowi, że zepchnę jego syna na dno piekła. To wtedy

on zamknął Justitiana, a potem wyprawił do Kopenhagi.

Bogu dzięki, pomyślał Karl, ale głośno tego nie powiedział.

Marja milczała. Teraz, kiedy myśl o zemście ulotniła się niczym czarodziejsko

lśniąca rosa w promieniach słońca, dziękowała Bogu, że jej tajemnica może zostać

pogrzebana na zawsze. Karl nigdy się o niczym nie dowie. Dzieci też nie. To będzie jej

brzemię, tylko ona będzie je dźwigać. Kłamstwo, które będzie dawało o sobie znać

zawsze, gdy spojrzy w oczy Karla Martina i dostrzeże w nich podobieństwo. Dla nich nie

będzie to mieć najmniejszego znaczenia. Dla Justitiana także nie. Odpowiednia kara dla

Marji, będzie z nią żyć do końca swoich dni.

Karl nie miał wiele do opowiadania. Strzał, który słyszała, mówił sam za siebie.

- Nie miałem odwagi. Nawet wtedy, kiedy już palec nacisnął spust, odskoczyłem

w bok, upadłem na ziemię. Stchórzyłem.

- To nie tchórzostwo, mój kochany. Nie jesteś tchórzem! Jesteś najsilniejszym,

najodważniejszym człowiekiem, jakiego znam. I masz w sobie tyle ciepła! Jesteś

najlepszym człowiekiem na świecie.

Wierzyła w to, co mówi. Każde słowo było prawdą.

Karl dowiedział się tamtego dnia tak wiele nieprawdopodobnych rzeczy, że bez

trudu przyjmował i te ostatnie zapewnienia.

Wciąż ręce trochę mu drżały, wciąż podejrzliwość dawała o sobie znać. Ale oczy

Maryjki znowu płonęły, po raz pierwszy płonęły tak tuż przy jego twarzy. Był w nich ten

sam czarodziejski blask, który kiedyś tak go zauroczył. Tylko wtedy ten ogień nie

oznaczał miłości, były w nim śmierć, nienawiść, pragnienie zemsty.

Teraz oczy Maryjki płonęły dla niego.

Nareszcie.