MAY GRETHE LERUM

WIĘZY KRWI

Tytuł oryginału norweskiego: „Blodsbånd”

ROZDZIAŁ I

Lyster, grudzień 1672

Wieś u podnóża wysokich szczytów spoczywała pogrążona w ciszy. Nawet bezdenny

fiord, zlodowaciałymi brzegami szarpiący skały i usypiska głazów, trwał teraz gładki,

nieruchomy.

Lyster, niegdyś osobny okręg.

Podczas ostatniego spisu ludności doliczono się, że główna parafia Dale daje

schronienie dwustu dwudziestu sześciu mężom.

A także oczywiście jakimś kobietom oraz chłopcom poniżej roku życia...

Stu piętnastu gospodarzy, stu jeden chałupników.

Sześć kościołów.

Ziemia w większości znajduje się w posiadaniu urzędników, część jest własnością

kilku mieszczan i wielkich gospodarzy. Do kościoła należą dwa z dziesięciu dworów.

Lensman, wójt i pisarz.

I dwóch duchownych.

Znaczniejszy z nich siedzi tego wieczoru przy szerokim biurku. Ma przed sobą pióro i

kałamarz, lecz całą uwagę kieruje na kruche, grube stronice oprawnej w skórę księgi.

Drzwi są starannie zaryglowane od wewnątrz.

Stary człowiek musi mieć obecnie co najmniej sześćdziesiąt lat. Płomienie łojowych

ś

wiec, rzucające na izbę migotliwe cienie, nadają jego twarzy niezwykły, przerażający

wygląd.

Jest chudy. Kości w jego ciele zdają się o siebie grzechotać.

Dłonie trzęsą mu się trochę, gdy ostrożnie przewraca kartki. Wąskie usta składają się

w bezdźwięczne słowa.

Oczy w marnym świetle mrużą się, musi trzymać księgę tuż przed nimi, by

odcyfrować prastare gotyckie litery.

Nie na Piśmie Świętym koncentruje się dzisiaj proboszcz.

Na grubej skórzanej oprawie wytłoczono tytuł: „Księga Sztuk Sefraniusa”.

Księgę spisano w legendarnej Akademii Wittenberskiej w roku 1311. Odnaleziono ją

w roku 1529 w marmurowej skrzyni na Zamku w Kopenhadze. Stamtąd rozpowszechniła się

w wąskich kręgach wybranych, zwłaszcza wśród ludzi Kościoła.

Mogens znalazł ją wśród rzeczy swego ojca zaledwie na kilka dni przed jego ścięciem.

Nie skrywał swej zakazanej własności nawet w czasie, gdy bardziej niż czegokolwiek obawiał

się, że oskarżenia o uprawianie czarów, które dotknęły ojca, zostaną skierowane również

przeciw niemu. Samą księgę natomiast ledwie śmiał otworzyć.

Tego wieczoru jednak, gdy plebanię spowiła niewypowiedziana pustka i cisza, a ogień

na palenisku i płomienie łojowych świec z trudem budziły wspomnienie ciepła...

Tego wieczoru wyciągnął ją, otworzył na stronicach, których nigdy wcześniej nie

odważył się czytać.

Mario, czegóż nie zrobię z tęsknoty za tobą!

Ostatnie miesiące okazały się najgorszymi w całym jego życiu, a to znaczyło

naprawdę niemało dla tego ciężko dotkniętego przez los sługi Kościoła.

Jego ukochana, jego uczennica, duchowa córka... Nie, to nieprawda. Okres ojcowskich

uczuć już przeminął. Po śmierci żony Mogens z całą powagą zdał sobie sprawę, ile znaczy dla

niego młoda, jasnowłosa dziewczyna z Meisterplassen.

Spłodzona w grzechu, gwałtem, przez własnego dziada... Mogens sam wygnał niegdyś

ze wsi jej matkę wraz z nowo narodzoną córeczką, oślepiony pragnieniem wychowania tego

dziecka. Bóg zechciał, aby szesnaście lat później sama zgłosiła się do niego na nauki.

Oczywiście podziwiał jej błyskotliwy umysł, czytała i tłumaczyła trudne teksty

zaledwie kilka tygodni po tym, jak poznała pierwszą literę. Zadawała najśmielsze pytania,

zmuszając jego samego do wspinania się na wyżyny własnych możliwości, by dać jej

zadowalającą odpowiedź czy wyjaśnienie.

A jej niewieście przymioty...

Nie było chyba cieplejszej i troskliwszej kobiety! I to w stosunku do wszystkich

mieszkańców wioski, do niego i jego rodziny, do przyjaciół z Solgarden.

Nawet gdy jesienią wioskę dotknęła zaraza, Maria nie ustąpiła, krążyła od chaty do

chaty ze swą bogato zaopatrzoną skrzynką z ziołami, ratując od strasznej choroby zarówno

młodych, jak i starych.

Aż w końcu i ona prawie się jej poddała.

Serce zadrżało mu na samą myśl o koszmarnych nocach, kiedy Maria, trawiona

gorączką, ledwie oddychała, a żadne modlitwy, jak się wydawało, nie pomagały.

Zniósł ją wtedy do piwnicy i dalej, tajemnym przejściem.

Poprzez mrok ziemi, przez kryptę, gdzie prochy zmarłych nadawały powietrzu

niepokojący posmak.

Na górę, do kościoła, w którego ścianach wciąż tkwiły losy całych stuleci, odzywając

się echem, gdy kolejni ludzie słali pod wysokie sklepienie dziękczynienia i skargi.

Zapalił wszystkie świece i ustawił je dookoła umierającej.

Dzisiaj zdawał sobie sprawę, że wieś wciąż nie zapomniała nieludzkiego zawodzenia,

dochodzącego z kościoła ostatniej nocy zarazy. Ludzie ciągle patrzyli nań z niepewnością i

przestrachem bijącym z oczu. Ciekawe, czy szaleństwo już minęło?

Nie, wcale nie!

Tylko instynkt samozachowawczy ocalił go od wstawania co noc, spieszenia tym

samym korytarzem i wykrzykiwania swego żalu i cierpienia wśród grubych, kamiennych

ś

cian przed obliczem Pana.

Nie czynił tak jednak.

Wstydził się wyjawić przyczynę swego bólu.

Dobrego Boga w niebie nie interesowały sercowe kłopoty uniżonego sługi.

Wszechmocny miał zapewne ważniejsze sprawy albo też jego modlitwy były zanadto

egoistyczne.

Jak zresztą modlić się do sprawiedliwego Boga o to, by odebrał życie rywalowi i w ten

sposób pomógł zdobyć kobietę?

Mogens Jonson Skanke zwrócił się ku innym mocom. Mocom, które znał i, jak sądził,

potrafił kontrolować.

W księdze znalazł wskazówki.

„Aby dziewica zwróciła się ku tobie... Na brzegu pucharu z piwem wypisz następujące

słowa: B et Pelom Concesti. Przepij do dziewczyny, a jej serce zwróci się ku tobie”.

Nie, to się nie nadaje, nie będzie już miał okazji, by nalać Marii piwa. Odeszła daleko,

zapewne zamieszkała w tym haniebnym miejscu w dole fiordu.

Jej matka była nałożnicą kata.

A Maria oddała serce innemu. Mogens zastanawiał się, czy imię, które spękane od

gorączki wargi szeptały w tamtą noc, nie jest imieniem syna samego oprawcy.

Randar... Cóż za zgrzytliwe i ohydne imię! Mogens poczuł, jak serce mu kamienieje z

nienawiści do nieznajomego konkurenta.

Zaprawdę, to musi być miano demona! Ludzie nie chrzczą chyba swego potomstwa

takim pogańskim imieniem!

No cóż, pastor przestał się nad tym zastanawiać, prędko przerzucał kolejne stronice.

Formuły pozwalające odczyniać urok, zaklęcia, które mają przywieść kobiety do rzucenia się

w otchłań wody.

Długie pasma zaklęć, zdolne zmienić każdego w kamień.

Przepis na to, jak czarami zmusić człowieka, by zapadł się pod ziemię.

Owszem, wszystko mogło się kiedyś przydać, lecz nie tego potrzebował teraz Mogens.

Wreszcie jego palec zatrzymał się na niepozornym, krótkim akapicie.

„Zdobyć zamężną kobietę i zesłać na jej męża los Uriasza... na zawsze przywiązać ją

do siebie”.

Mogens przeczytał, skrzywił nos na wstrętny rytuał, jakiego musiałby dopełnić, by

pozbyć się męża ukochanej. Potrzeba do tego zarówno serca kota, ludzkiej krwi, jak i

rzadkich roślin. Nic nie znaczące formułki po łacinie, pełnia księżyca, święcone świece...

Mogens przez moment się zawahał, na cóż on się porywa?

Gdyby ktoś przepowiedział mu podobne zachowanie, nie poprzestałby na wyśmianiu

takiego zuchwalca.

Czcigodny proboszcz uciekający się do tego rodzaju środków...

Wiedział, że naraża swe własne życie.

Wiedział, że ryzykuje swe wieczne zbawienie.

W tej chwili jednak zamieniłby chętnie tysiąc lat w Raju na jedną godzinę spędzoną z

Marią...

Ona musi wrócić!

Musi zostać z nim! W przeciwnym razie nie ma znaczenia, co się stanie z jego

marnym życiem.

Na dzień przed Wigilią, jeszcze zanim wstał świt, po wsi rozniosła się wieść, że

Czarny Mons w wychłodzonym zimowym mrozem kościele kolejny raz odprawił

nabożeństwo dla siebie samego.

Widziano światło.

Słyszano, jak śpiewa.

Niektórzy twierdzili nawet, że przez grube na metr ściany doszły ich teksty dziwnych,

obcych psalmów.

Nikt jednak nie widział go idącego do kościoła ani też powracającego na pobieloną

plebanię, położoną zaledwie o dwadzieścia kroków poniżej.

Tak, teraz to już pewne, uznano.

Pastor ma osobne wejście, to żadne plotki i babskie gadanie. Proboszcz we własnej

osobie przemyka się głęboko pod ziemią niczym szczur, zakłócając błogosławiony sen tym,

którzy spoczywają pod posadzką kościoła.

Nieprzyzwoite, ot co!

Lecz jakże intrygujące, kusząco niebezpieczne...

Mogens Skanke cieszył się zaufaniem ludzi, nie zaliczał się do księży, na których

skarżą się za ich chciwość i surowość. Karcił, oczywiście, grzeszników równie mocno jak

inni pastorowie i nie krył niezadowolenia, gdy zamożni przynosili w ramach pokuty za małe

datki na kościół. We wsi zaczęto nawet powszechnie godzić się z faktem, że jego ojcem był

pastor z Nordefjord skazany na ścięcie. A kto znał cel nocnych wypadów ich własnego

Mogensa? Chociaż o czarach prawił surowiej niż niejeden duchowny?

Wobec ubogich natomiast okazywał zazwyczaj większą łagodność, zdarzało się, iż z

własnej kieszeni wykładał za biedaka, który, dręczony ciężkimi podatkami na rzecz Korony,

nie miał środków do życia. Wszystkich uratować nie mógł, niestety, w owych czasach wielu

na własnej skórze doświadczyło władzy odległego króla. Zagrody sprzedawano lub dzielono

albo też przejmowali je nieliczni urzędnicy czy szlachcice, prowadzący we wsi swoje

interesy.

Ale pastor Mogens trzymał stronę wieśniaków.

Dlatego mógł bez szczególnych obaw wieść takie a nie inne życie i dokonywać swych

nie zawsze zgodnych z Biblią cudów. Ludzie chronili go, zarówno przed kolegami po fachu i

biskupem, jak i przed władzą królewską. A tej nocy tuż przed Wigilią podjął najbardziej

dotychczas zaawansowane i niebezpieczne ze swych poczynań: wniósł ową rzadką księgę do

domu Bożego.

W nadziei na wyrozumiałość Wszechmogącego, a być może również podejmując

ostatnią próbę otrzymania odpowiedzi z Jego strony, błagał o jakiś znak. Kiedy nagły powiew

wiatru przeleciał przez kościół i zgasił jedną ze świec przy ołtarzu, podziękował Panu i jął

sobie ten znak tłumaczyć.

Bóg najwidoczniej postanowił tym razem patrzeć w inną stronę. I dobrze się stało,

gdyż rytuały, jakie Mogens tej nocy odprawiał pod amboną, wywołałyby wzburzenie nawet

mniej świątobliwych.

Do malutkiego naczynka upuścił własnej krwi.

Najstarszy z kotów na probostwie zginął szybką, bezbolesną śmiercią.

Rozmaite inne, budzące obrzydzenie składniki wyjął z przechowanego w piwnicy

worka, zarekwirowanego niegdyś skazanej na śmierć czarownicy.

A słowa wypływały spomiędzy jego ust tak swobodnie, jakby recytował wyznanie

wiary albo list świętego Pawła.

Tej nocy powrócił do piwnicy na probostwie z nową pewnością.

Niebezpieczna droga doprowadziła go tam, gdzie chciał. Nie mógł się oprzeć

przekonaniu, że prastare mądrości sprowadzą do niego Marię. Serce mocniej uderzało mu na

myśl, że dziewczyna wkrótce znów usiądzie przy jego stole. Usta mimowolnie rozciągnęły się

w uśmiechu na wspomnienie smukłej postaci.

Ach, byle tylko czas tak się nie dłużył!

Tymczasem u progu stało już Boże Narodzenie, chyba najpracowitszy dla pastora

okres. Zanim dzwony obwieszczą nadejście nowego roku, nie będzie miał czasu na tęsknotę.

I niedługo, już niedługo przybędzie posłaniec.

Mogens spokojnie położył się spać, by wypocząć bodaj przez kilka godzin przed

ś

wiątecznym przyjęciem na plebanii. Obyczaj nakazywał, by tego dnia najpierwsi mieszkańcy

wioski schodzili się na rozmowę i naradę w kwestii tegorocznego rozdziału zapasów dla

najbardziej potrzebujących.

W tym roku spotkanie zapowiadało się krótkie, większość najuboższych padła ofiarą

zarazy.

W wielu zagrodach izby niemal całkiem opustoszały, podczas gdy komory i spichlerze

napełniono tak, by wykarmiły także tych, których choroba zabrała do grobu.

Tego roku śmierć jednych dosłownie zapewniła chleb drugim.

Mogens zapadł w spokojny, dobroczynny sen, jakim nie spał od dawna. Jakby

zostawił za sobą całe tygodnie niepewności i walki.

Zrobił już wszystko, wykonał ostatni desperacki krok.

Jeśli Maria nie przyjdzie do niego, oznaczać to będzie, że nie ma mocy, która by

pomogła człowiekowi w potrzebie.

Na krańcach w głębi długiego fiordu morze było spokojne i ciche, za to dalej, tam

gdzie biorą swój początek Årdalsfjord i Lysterfjord, jakby zerwały się wszystkie piekielne

wichry.

Fale przełamywały się i odbijały od śliskich zboczy gór, pod białymi grzywami kryły

się niepojęte siły wody, mogące w każdej chwili wywrócić nawet mocną łódź wiosłową.

Wystarczyła chwila nieuwagi na dziobie.

Dwie słabe kobiety już dawno się poddały. Ostatkiem sił skierowały ciężką łódź w

niewielką, bardziej zaciszną zatoczkę, gdzie kilka wysokich sosen dawało nieco schronienia

przed wiatrem.

Owce, które wiozły ze sobą, oszalały ze strachu. Kobiety w końcu musiały naciągnąć

im na łby czarne płótno i spętać nogi, zwierzęta leżały jak skazańcy na dnie rozkołysanej

łodzi. Jedno z wioseł zniknęło, gdy Liv na kilka sekund zapomniała się i zamknęła we wła-

snym świecie.

Maria uderzyła matkę w zimny, blady policzek, by przywołać ją do przytomności i

nakłonić do dalszego wiosłowania. Sama nie miała sił utrzymywać łodzi; gdyby pod naporem

wiatru przekręciła się bokiem do fali, oznaczałoby to koniec dla nich obu.

Na dnie wszystko było przemoczone, drewniane miski i płócienne węzełki, narzędzia i

skrzynki unosiły się w wodzie wokół trzęsących się z zimna owiec. Kobiety dawno już

przestały walczyć o to, by przy ostrym grudniowym wietrze było przynajmniej sucho. Teraz

jeszcze pochwycił je w swoje objęcia mróz, deszcz przemienił się w śnieg, chłód prędko

przenikał do skóry przez ubranie, sprawiając, że sztywniały jak martwe.

Wreszcie dostrzegły zaciszną zatoczkę. Maria wołaniem i śpiewem usiłowała nie

dopuścić do tego, by matka znów pogrążyła się we własnym świecie.

Gdy dno łodzi zazgrzytało o kamienie, Liv osunęła się na ławkę. Przemoczona,

zamarznięta chusta zachowała dotychczasowy kształt, podczas gdy owinięta nią kobieta

skurczyła się w sobie, opadła. Wyglądało to dość niesamowicie.

Maria sama nie mogła się nadziwić, skąd czerpie siły, w jakiś sposób jednak zdołała

wyciągnąć na ląd owce, matkę i skrzynkę z jedzeniem. Łódź przycumowała przy kamieniach.

Wkrótce fiord się cofnie i przy odpływie łódź częściowo zostanie na brzegu, ale nie ma to

teraz najmniejszego znaczenia. Przez pewien czas muszą tu zostać.

Muszą myśleć o ratowaniu życia.

Rozpadającą się chałupę, którą, jak się jej wydawało, zauważyła w zatoczce, niemal

całkiem zakrył las. Minione cztery lata dały liściastym zaroślom i jałowcom dostatecznie

dużo czasu na przejęcie opuszczonego domostwa.

Z kroplami wymieszanego ze śniegiem deszczu we włosach Maria przedzierała się

przez krzaki, odpowiadające jej smaganiem po karku. Dziewczyna na wpół ciągnęła za sobą

matkę w zacisze wśród starych kamieni i z radością westchnęła na widok fragmentu

fundamentów, który pozostał jako tako suchy. Resztki dachu splątały się z pobliskimi

drzewami, tworząc całkiem niezłą osłonę. Palenisko wypełniała woda i śnieg, lecz Marii

udało się zebrać w suchym kącie garść gałązek i rozniecić ogień.

Umieściwszy matkę przy ogniu, ściągnęła z niej ubranie i otuliła zsiniałe z zimna ciało

jedyną suchą derką, jaką miały.

- Spróbuj się trochę poruszać, rozetrzyj stopy i policzki. Wiesz przecież, że nie

możemy się przeziębić - tłumaczyła Maria jak dziecku.

Ponownie wyczołgała się na śnieg i zeszła na brzeg. Leżące w łodzi owce, na wpół

zamarznięte, z łbami obwiązanymi szmatami, nie wydawały żadnych dźwięków.

Maria wyciągnęła je na ląd, ledwie trzymały się na nogach.

- Biedaczyska, nie powinnyśmy były was zabierać. Szybki nóż oznaczałby dla was

pewnie lepszy los, biedne maleństwa!

Nie mogła jednak znieść myśli o tym, że sama miałaby dokonać uboju. Kiedy

nadchodził dzień bicia zwierząt, zawsze uciekała do lasu. Dziwne, bo przecież nigdy nie

odsuwała się na widok cierpień człowieka?

Zaprowadziła owce do zrujnowanej chałupy, gdzie płonął ogień, dając w paskudny

zimowy dzień złudzenie ciepła. Wiatr wywiewał dym, kradnąc jednocześnie wiele gorąca.

Ale ubrania rozwieszone przy ogniu już zaczynały schnąć.

Maria ogrzała zdrętwiałe palce nad płomieniami i przeszukawszy tobołki wyjęła

glinianą miskę, którą po napełnieniu śniegiem ustawiła na kamieniach w ogniu. Wkrótce

woda się zagotowała i kobiety mogły siorbać zbawienny napar z mniszka, dębu

szypułkowego, czarnego bzu i rumianku.

Dzięki kilku kroplom wódki z zapasów Marii poczuły się lepiej.

Ale zapadł wieczór, a wiatr wcale nie cichł.

Mróz chwytał coraz mocniej, skuliły się razem z przemoczonymi, drżącymi z zimna

owcami.

- Święta Panno, pomóż nam przetrwać tę noc - szeptała Liv, a Maria dołączyła także

kilka modlitw do innych świętych. W pewnym sensie cieszyły ją wszystkie te praktyczne

kłopoty, które teraz legły na jej barkach. Odganiały szaleństwo i bezdenny żal, czający się, by

ją pochłonąć, gdy tylko dopuści do świadomości wspomnienie o Randarze.

Zmusiły ją do rozsądnego myślenia.

Odszedł od niej.

Nie zważał na jej gorące błagania o porzucenie planów zemsty.

Zaofiarowała mu wszystko, dawała w zastaw własne ciało i duszę, obiecała poświęcić

wszelkie swe wzniosłe cele i ambicje...

On jednak nie przyjął ofiary.

Wolał narazić całą ich przyszłość, byle tylko dokonać nikczemnej zemsty.

A jakież to ma znaczenie, czy mordercy Joranda chodzą jeszcze po świecie, czy też

nie?

Jemu i tak nie wróci to przecież życia. Owszem, zgadzała się z Randarem, że bestie

zasługują na karę, lecz nie była przygotowana na oddanie za to własnego szczęścia.

Randara zapewne złapano.

Morderstwo to nie sprawa, z której tak łatwo się wywinąć, a już na pewno nie temu,

kto znajduje się na samym dnie społeczeństwa.

Może właśnie teraz siedzi i czeka, aż odwrócą się role?

Może właśnie teraz jakiś nieznany kat śmiga toporem nad tym silnym, cudownie

zgrabnym karkiem?

Nie, myśli stają się zbyt niebezpieczne, trzeba je odegnać, nie pozwolić sercu

wspominać tego, co piękne.

Randar na pewno już nie żyje.

A nawet jeśli żyje, co dzień będzie się budził z tym samym strachem:

Może dzisiaj po mnie przyjdą.

Ona nie jest w stanie budować życia na takim lęku.

W każdym razie nie w sytuacji, gdy wyraźnie udowodnił, że dla niego duma i

dziwaczne męskie poczucie honoru ważniejsze jest od miłości, od ich wspólnej przyszłości.

Gorycz znów wzięła w niej górę, to dobrze. Zostawiła przeszłość za sobą.

Teraz trzeba przede wszystkim przetrwać tę noc, a nazajutrz dotrzeć do Lyster. Kiedyś

wreszcie ta straszna pogoda musi się zmienić!

Chociaż Maria znała drogę i miała świadomość, że jest długa, nigdy nie

przypuszczała, że potrwa tyle dni. Dłonie drętwiały, ramiona bolały, wciąż jednak stawały się

silniejsze, bardziej przywykłe do ciężkiego rytmu wioseł. Maria była młoda i silna, potrafiła

odeprzeć nawet atak morderców.

Czas rozpaczy musi się wkrótce skończyć, jej życie należy teraz tylko do niej.

Pragnęła oddać je Mogensowi i nie wątpiła, że wszystko ułoży się tak, jak sobie to

zaplanowała.

W zimnym schronieniu kobietom zabrakło suchego drewna, ogień zgasł.

Chwilami zasypiały, lecz chłód przenikał zmęczone ciała i budził je kłującym bólem.

Ś

wit ledwie zaczął wstawać, a one nie mogły już dłużej usiedzieć, zaczęły skakać i

zabijać ręce. Owce leżały nieruchomo. Mokra wełna zmieniła się w twardy pancerz, nocą

łagodnie przemknęła się tędy śmierć.

Maria po prostu je zostawiła, nie mogła znieść myśli o wykorzystaniu mięsa.

Pogładziła sztywne kudły na karkach zwierząt, szepcząc ze łzami przeprosiny.

Lęk o matkę poszarpał na strzępy odwagę i siłę, której przypływ wcześniej odczuwała.

Jeszcze jedna taka noc i matka, a być może i ona sama będą leżeć jak te nieszczęsne zimne

kłębki wełny.

Dzisiaj muszą dotrzeć do ludzi!

ROZDZIAŁ II

Dzień przed Bożym Narodzeniem 1672 roku rozpoczął się bez różowej jutrzenki i

połyskujących kryształków śniegu.

Gęsta mgła zaległa nad brudną słoną wodą, a lód zbijał się w grudy, przypominając

owsiankę, w której gospodyni zapomniała zamieszać.

Z ciężkiego czarnego nieba leciał zmrożony deszcz, czasami w postaci śniegu, to

znów jako mokra, marznąca mżawka.

Wsie, nagie i szare, leżały spowite przykrym, ciężkim zimnem.

Wzdłuż fiordu wolno płynęła duża łódź.

Tulva Solgarden wytężyła stare, bolące oczy. Widziała już tylko na jedno.

Wzrok przesłoniła jej szara, nieprzejrzysta błona, lecz usta wciąż były tak samo

skłonne do uśmiechu, chociaż upływające lata wyryły ścieżki wokół ruchliwych warg.

Nie skończyła jeszcze pięćdziesięciu lat, lecz ciało miała już zmęczone. Ożywiało się

jedynie w niektóre noce, wciąż miękkie i chętne pod znajomymi dłońmi Evena.

- Gudrun! Chodź tutaj, moja maleńka, i powiedz mi, kto nadciąga fiordem!

Dziesięcioletnia „maleńka” podbiegła do matki, która zacieniała i mrużyła oczy,

wpatrując się w zatokę.

- Ależ, mamo, to bardzo łatwo poznać! To przecież Ole!

Odbiegła, znalazła widać ojca za węgłem, gdzie szukał schronienia w ten ostatni dzień

pracy przed świętami. Tulva usłyszała jej radosny głos:

- To Ole płynie! Ole Seiderstad. Samotny włóczęga.

Niewielu gospodarzy, cieszących się takim poważaniem jak mieszkańcy Solgarden,

przyjmowało tego gościa. Ole krążył po fiordach w swej czarnej łodzi, wieczny wędrowny

handlarz. Miał gdzieś nad fiordem nałożnicę, raz nawet przywiózł ją do wioski.

I dobrze się stało, pomyślała Tulva. Kari ocaliła wszak życie Marii, kiedy i ją w końcu

dopadła zaraza.

Ole - Miedziak, jej przyjaciel.

Wielki, potężny mężczyzna z wronim gniazdem zamiast brody i włosach równie

nieprawdopodobnie czarnych jak wtedy, gdy go ujrzała po raz pierwszy przed co najmniej

czterdziestu laty. Ten człowiek musiał być prastary, lecz sprawiał wrażenie, że wcale się nie

starzeje, a twarde, surowe życie w ogóle mu nie szkodzi.

Tulva westchnęła, Ole przywoził ze sobą wiele wspomnień.

Zawsze, gdy w jej życiu działo się coś szczególnego, Ole był w jakiś niezwykły

sposób przy tym obecny.

Powiadano, że przynosi nieszczęście, bo jego fjerding przetransportował już tyle

zwłok, że na stałe zamieszkała na nim śmierć.

Tulva otrząsnęła się, odrzuciła niemądre myśli.

To kłopoty zawsze pojawiają się pierwsze.

Ole po prostu przybywał z pomocą, zawsze gotów zrobić co w jego mocy.

Wówczas, przed dwudziestu jeden laty, zajął się Liv i małą Marią. Sprowadził je

również z powrotem. Tulva poczuła w piersi ukłucie tęsknoty za tymi dwiema jakże

szczególnymi kobietami, prędko jednak odsunęła od siebie smutek.

Nie trzeba wzdychać i płakać, kiedy Ole przybywa.

Zwykle wnosił radość i śmiech do izby, w której na poczesnym miejscu zasiadł teraz

najstarszy syn Karl z młodziutką żoną Annalisą u boku.

Pierwsze święta na dożywociu.

Tulva przekazała swój pęk kluczy młodszej gospodyni, a Even jak dzień długi siedział

tylko, niemal speszony brakiem zajęcia. Ale pewnie wkrótce do tego przywykną, wieśniacy

dobrze znali wszak koleje losu.

I, prawdę mówiąc, przyjemnie było wylegiwać się rano i tylko przysłuchiwać

znajomym odgłosom dochodzącym z domu i obory, świadczącym o tym, że ludzie i zwierzęta

kolejny raz mogą najeść się do syta.

W ostatnich dniach młoda gospodyni zatroszczyła się, by Evenowi i Tulvie posyłano

ś

niadanie na górę, zrozumiała bowiem, że wolą skrócić sobie dłużące się dni i wstawać

później. Tak, tak, Karl mógł dostać gorszą żonę.

Kiedy już i tak nie dostał Marii...

Tulva zmusiła stare nogi do ruchu, otworzyła drzwi do izby i ogłosiła przybycie

gościa.

Trzy dziewki służące z zapałem smarowały sadzą ściany w izbie, na których później

zawiesiły wieńce z gałęzi świerkowych, ozdobione pięknymi kolorowymi wstążkami. Wielkie

błyszczące świeczniki z masywnego srebra ustawiono w szafce i na stole. W kącie sypialnym

na starej ławie rozłożono pachnącą słomę i nakryto ją świeżą narzutą. Nowy piec także

uczerniono gładką, równą warstwą sadzy. Na święta wszystko musiało wyglądać pięknie.

Dziewczęta pracowały z zapałem, ale usłyszawszy wieści Tulvy, zatańczyły w koło.

Ole przyjechał, może zostanie przez całe święta! Stary włóczęga znał tyle zajmujących

historii, snuł opowieści z Bergen, z Christianii, ba, nawet z odległej zagranicy.

Zdarzało się też, że miał w kieszeniach kawałki różowego cukru, obwarzanki i wstążki

do włosów... A teraz w dodatku Boże Narodzenie!

Krzątanina na Solgarden jeszcze się, o ile to możliwe, wzmogła. Kobiety tylko

ś

migały przez izbę, zajęte przygotowaniem potraw, czyszczeniem odświętnych strojów,

wyciąganiem ozdób z dna skrzyni i z głębokich skrytek.

W powietrzu unosiła się woń świeżej sadzy, pieczonego ciasta i smalcu, palącego się

wosku i dopiero co ściętych gałęzi świerku. Od piwa bił charakterystyczny gorzkawy aromat,

a wyjęte z bieliźniarki pięknie haftowane, lśniące bielą obrusy pachniały konserwującymi

ziołami.

Dudniący głos Olego słychać już było na dziedzińcu. Pospiesznie witał się z

parobkami czyszczącymi uprząż na jutrzejszą wielką wyprawę do kościoła. Na brodzie miał

ś

nieg i drobne perełki mrozu, czarny kapelusz pokryła gruba warstwa lodu.

Tulva w jednej chwili odzyskała zwinność młodej dziewczyny, prędko wybiegła z

izby. Nie chciała rezygnować z ostatnich obowiązków gospodyni, lecz jednocześnie pragnęła

pierwsza powitać Olego.

Stanęła na progu przed chatą.

Raz po raz otwierała i zamykała usta, nie widzące oko otworzyło się szeroko,

zaokrągliło.

- To przecież... to nie może być... Liv! I Maria! Ach, mój Boże, to rzeczywiście

prawda, witajcie, witajcie!

Tulva pospieszyła im na spotkanie. Znajoma sylwetka Olego, taka wielka i potężna,

kobiety zaś drobne, niemal bezwładne, uczepione każda swego męskiego ramienia.

Przemoczone, pobielałe na twarzach, usta wykrzywione w dziwnym, nieznajomym grymasie.

A oczy!

Tulva, napotkawszy puste spojrzenie Liv, gwałtownie się zatrzymała.

Przerażona wyciągnęła rękę do Marii. Dziewczyna podniosła głowę i odpowiedziała

na powitanie. Na szczęście w głęboko niebieskich oczach paliła się iskra rozsądku.

Ale jakaż ona chuda!

Wyglądała znacznie gorzej niż wówczas, gdy Ole i Kari zabrali ją stąd po chorobie!

Czyżby nie doszła do siebie, czyżby zaraza zostawiła trwałe ślady w postaci

niebieskofioletowych cieni na delikatnej twarzyczce?

Tulva była wstrząśnięta.

Chciała je objąć, ogrzać przemarznięte ciała, przelać na nie macierzyńską miłość.

Ale wyraz pustych oczu Liv przeraził ją, zmroził myśli, ręce opadły jej bezwładnie.

- Tulvo, jak dobrze znów cię widzieć... Wybacz, że tak przybywamy...

Tulva ocknęła się na dźwięk ochrypłego głosu Marii. Z oczu popłynęły jej łzy. Jak

można zgotować im takie smutne powitanie!

Wzięła się w garść, zabrała troje niespodziewanych świątecznych gości do chaty.

Dopiero po dłuższej chwili przy ogniu, napiwszy się gorącego rosołu z pieprzem,

Maria zdołała zapanować nad dreszczami na tyle, by mogła wreszcie mówić.

Tulva i pozostałe kobiety zadrżały, słysząc opowiedzianą w krótkich słowach historię

ś

mierci Joranda, szaleńczego pościgu Randara, morderców spoczywających teraz w swoich

grobach na Meisterplassen, biednego Jorila...

O przeprawie otwartą łodzią niewiele mówiła, domyślały się więc tylko

niebezpieczeństwa, jakie groziło dwóm kobietom, gdy Ole spostrzegł dryfującą łódź ze

zdrętwiałą z zimna, nieprzytomną Marią u wioseł.

I Liv, siedzącą na ławeczce niczym posąg, zapatrzoną przed siebie równie pustym

wzrokiem jak figura na dziobie statku, wyglądająca nieznanych brzegów.

Maria i teraz nie płakała, jej głos brzmiał ochryple, lecz donośnie.

- Nie będziemy cię długo dręczyć, kochana Tulvo, mam nadzieję, że nie zakłócimy

spokoju świąt tobie i twojej rodzinie. Gdybyśmy jednak mogły zostać tu przez święta...

Później mam pewien plan. Tam nie wrócimy już nigdy.

- Mario, jak możesz tak w ogóle mówić! Oczywiście, że zostaniecie u nas, i przez

ś

więta, i przez cały rok! Czyż nie miałaś tu domu zawsze, gdy zechciałaś? Urodziłaś się

wszak w tamtym łóżku, jesteś częścią tej zagrody!

Maria z wdzięcznością skinęła głową, jak dobrze, że kłopoty same się rozwiązują.

Będzie teraz gromadzić siły, jeść pożywną strawę, robić wszystko, by pozbyć się sinych kół

wokół oczu, na pewno bardzo szpecących twarz.

A potem pójdzie do domu Mogensa.

Nadeszła Wigilia, równie szara i ponura jak wcześniejsze grudniowe dni tego roku.

Ale świece paliły się całą noc, a jeszcze zanim dało się dostrzec bladość świtu, kobiety

już były na nogach.

Młode dziewczęta spieszyły z ganku i ze stryszku w oborze do swoich świec.

W wigilijny poranek w świątecznych świecach wiele można zobaczyć. Z wosku

spływającego po świeczniku da się wywróżyć i zalotników, i nieszczęście.

Tulva przegoniła je, łając za wiarę w niemądre przesądy. Sama jednak, kiedy rano

poszła do komory po mąkę na owsiankę, nie powstrzymała się przed nakreśleniem krzyża nad

kadzią z ziarnem.

Dzięki temu znakowi ziarno miało przetrwać do wiosny, nie zepsute wilgocią i

pleśnią.

Przy długim stole w izbie w ów szczególny poranek zgromadzili się i domownicy, i

służba.

Zwierzęta dostały już swoją poranną porcję strawy, również wyjątkowo obfitą. Tak

miało być przez osiem dni, przez cały okres świąt.

Z zaczerwienionych twarzy wokół stołu biła radość, w tłustej, żółtej owsiance pływały

skwarki. Popijano do niej słodkie piwo. Na stół wystawiono także owsiane ciastka,

posmarowane masłem i posypane drogocennym cynamonem.

Nawet Liv zdawała się wyczuwać ów ciepły, przesycony nadzieją nastrój przy

ś

wiątecznym posiłku.

Siedziała nieruchomo w niebieskiej wełnianej sukni, w którą ubrała ją Maria, i

kwiecistej jedwabnej chustce na cienkich siwoblond włosach.

Nieobecna duchem wkładała łyżkę do ust, lecz Maria uszczęśliwiona zauważyła, że

Liv podniosła spojrzenie jasnych oczu na kobietę przy końcu stołu, kiedy ta przekazywała

podziękowanie gospodyni i otwierała skrzynię z podarkami dla służby.

Mężczyźni dostali nowe buty, uszyte przez Evena z wygarbowanej przez niego skóry.

Kobiety obdarowane zostały materiałem na suknie, a Tulva i Anna - lisa doszły do wniosku,

ż

e w tym roku mogą sobie także pozwolić na obdzielenie służących funtem zielonożółtej

włóczki. Grube robocze fartuchy również na nie czekały, stanowiły część wynagrodzenia.

A dla najstarszej z domowych służących, Birgit, Tulva zapakowała faskę z maścią na

ból krzyża i obolałe stawy. Karl wyciągnął dużą skórzaną sakiewkę i uroczyście rozdzielał

drobne monety. Szczęśliwi ci, którym przyszło służyć u dobrych gospodarzy na Solgarden!

Niewielu mogło się spodziewać takiej zapłaty, pomyśleć tylko, strawa i ubranie, i jeszcze na

dodatek pieniądze! Maria z szacunkiem przyglądała się gospodarzom, parobcy zadowoleni

głaskali natłuszczoną, gładką skórę butów.

Dziękowali z ukłonami, niemal zawstydzeni podniosłością chwili. Zaraz jednak

dziewczęta znów beztrosko chichotały, a mężczyźni swobodnie dowcipkowali jak zwykle.

Szacunek dla gospodarzy przejawiał się nie w tym, co na pokaz.

Zagrodowy koń parskał na podwórzu zniecierpliwiony. Od dobrej chwili czekał już

zaprzężony, gniewnie grzebał w śniegu i żwirze.

Zaprzęgnięto go do odświętnych sań, na których wymoszczono miejsce dla Karla i

jego żony. Po Tulvę i Evena miały przyjechać później, dla mieszkańców Solgarden droga do

kościoła nie była przecież zbyt daleka.

Spodziewali się, że przyjdzie im jakiś czas czekać, nikt nie wiedział, kiedy pastor

wróci z nabożeństwa w kościele w Nes. W tym roku wybierał się także do Gaupne na

wieczorną ceremonię, dlatego poranne nabożeństwo z pewnością nie będzie dzisiaj długie.

Już raczej zechce to odrobić wieczorem, kiedy to cała wioska stawi się na pasterkę w tę

ś

więtą noc.

Kiepska droga!

Płozy sań zgrzytały na odsłoniętych bezśnieżnych plamach, na kamieniach i piasku.

Koń ciągnął z mozołem, a idący drogą ludzie uskakiwali w bok, żeby przepuścić jadących.

U bram kościoła zapalono pochodnie, a przez grube szyby w oknach widać było, że

tego ranka płoną w kościele wszystkie świece.

Ciekawe, czy pastor już przyjechał?

Nie, na dziedzińcu nie widać sań, jedynie brudny ślad świadczył o tym, że Mogens

wybrał się w drogę, lecz jeszcze nie powrócił. Tego dnia nabożeństwa miały zostać

odprawione we wszystkich świątyniach w parafii, więc proboszczowi Mogensowi Skanke i

wikaremu Revelinowi dzień zejdzie na podróżach z jednego kościoła do drugiego. Revelin

przebywał tu zaledwie od roku, lecz nieobliczalny młody człowiek dał się już poznać we wsi

jako skupiający się wyłącznie na określonych sprawach i obdarzony mrocznym umysłem

profeta.

Na dziedzińcu kościoła zaroiło się od ludzi, rozmowy toczyły się wesoło, chociaż z ust

mówiących buchały obłoczki pary.

Maria nabrała tchu w piersi i mocniej naciągnęła chustkę na głowę. Ręce i stopy miała

tak zlodowaciałe jak wtedy, gdy zaledwie dzień wcześniej ocknęła się na dnie wielkiej łodzi

Olego.

Mogens nie powinien jej teraz poznać.

Pragnęła mieć więcej czasu, czuła się brzydka i zmęczona, na młodej skórze koło oczu

i przy ustach wyczuwała nieobecne dotąd linie.

Bała się, że gdy Mogens ujrzy ją taką, pożałuje swych wcześniejszych zalotów.

Tulva i pozostali domownicy na Solgarden na pewno rozumieli, że Maria potrzebuje

czasu, nie doniosą więc pastorowi, kto przybył do ich zagrody.

Mieszkańcy niewielkiej wsi zbili się w gromadki, w bladym świetle poranka

przypominali kłębki włóczki o rozmaitych odcieniach szarości. Tu i ówdzie dało się

zauważyć jakiegoś pana w futrze, błyskały srebrne guziki, gdy przechodził pułkownik, ka-

pitan, lensman albo pisarz.

Zamożniejsi obywatele stali osobno, panie w dziwacznych kapelusikach i kupowanych

sznurowanych trzewikach na obcasie.

Często przybywali z daleka na rodzinne uroczystości, gromadzili się niczym

niezwykłe ptaki w stadzie drozdów, które przypominali zwyczajni parafianie.

Gospodynie zerkały i pochylały głowy do siebie, żony chałupników tylko ledwie

widocznie wzruszały ramionami na widok ostentacyjnego bogactwa.

Nawet w taki poranek jak ten w niejednym brzuchu burczało z głodu, ale wszyscy

mogli się cieszyć, że wieczorem czeka ich zastawiony stół.

Dzieci nie dokazywały jak w każdą inną niedzielę, gdy odprawiano nabożeństwo,

stały spokojnie, szeptem chwaląc się prezentami, które dostały rano. Jedno ciągnęło za sobą

sanki, inne pokazywało nowiuteńki błyszczący nóż.

Dziewczęta do odświętnego stroju włożyły białe kołnierze i nowe, zrobione na drutach

wzorzyste pończochy, wystające spod długich peleryn albo grubych wełnianych kaftanów i

chust.

Pastora wciąż nie było widać, podróż z Nes na pewno potrwa, skoro wielebny uparł

się wziąć swoje okazałe sanie. Podśmiewano się, że gdyby zdecydował się na podróż łodzią,

dawno już stałby na ambonie.

Wkrótce jednak rozległo się w oddali brzęczenie roztańczonych dzwonków i zaraz zza

zakrętu wyłoniły się sanie pastora, kierując się ku probostwu. Mogens wysiadł, w wielkiej

szubie z wilczej skóry wydawał się równie wielki i potężny jak w czasach przed nadejściem

zarazy i tym, co z sobą przyniosła, odbierając mu siły.

Twarz równie surowa i dostojna, cienkie zdecydowane usta, długa broda

wypielęgnowana i przycięta w szpic.

Pod pachą niósł owiniętą w płótno księgę i wielką soloną szynkę.

Najpewniej wynagrodzenie za poprzednie nabożeństwo.

Maria poczuła, jak serce jej zamiera, zaskoczona stwierdziła, że wzbiera w niej gorąca

czułość.

Mogens, silny i bezpieczny.

Kto lepiej niż on się nią zajmie, zatroszczy i o nią, i o matkę!

I przecież ją chciał.

Gdy spojrzenie pastora omiotło zgromadzonych, a w końcu utkwiło w jej oczach,

miała co do tego absolutną pewność.

Poznał Marię natychmiast, jak gdyby wiedział, że ją znajdzie wśród blisko czterystu

parafian, którzy stawili się na nabożeństwo.

Podszedł prosto do niej, lecz zrobienie tych kilku kroków zajęło tyle czasu, że zdążyli

przeprowadzić między sobą całą niemą rozmowę.

Nareszcie przybyłaś, Mario?

Tak, panie, przybyłam do ciebie.

Czy jesteś gotowa?

Tak, wiem, czego się ode mnie żąda, i nie pragnę, by było inaczej.

Na oczach oniemiałej gromady proboszcz ujął przybraną córkę kata pod ramię i

delikatnie poprowadził do kościoła.

Maria wkroczyła do świątyni niczym narzeczona u boku ojca, lecz kościelny na

chórze nie zaintonował weselnej pieśni. Wypuścił prawie z rąk łuczywo, które akurat zapalał,

i patrzył zdumiony, jak pastor prowadzi Marię do miejsca zarezerwowanego dla najpierwszej

z wioskowych niewiast.

Nikt nie zasiadł na nim od czasów świętej pamięci Cecilii Magdaleny. Siedzenia

pastorowej nie ośmieliły się zająć nawet gospodynie z Flahammar, Bringe czy Dosen, chociaż

i najzamożniejsi tłoczyli się w przednich ławkach, w których sami ustawili dekorowane i

przypominające stalle przegrody. Lożę nad ich głowami także zapełniali ludzie, srebrne

brosze pobrzękiwały niczym delikatne dzwoneczki.

Mogens nie odezwał się ani słowem, tylko o mgnienie oka za długo przytrzymał rękę

Marii, uśmiechając się przy tym tak, jakby ledwie zdołał zdusić płacz.

Potem prędko od niej odszedł, kierując się do wyjścia z prawej strony ołtarza, i

zniknął na zimnie, żeby przygotować się do ceremonii.

Dzwony rozdzwoniły się głośno, wesoło, przerażającym, a jednocześnie znajomym i

kochanym spiżowym tonem.

Ludzie napływali do kościoła strumieniem, ukształtowanym według rangi i dostatku,

na początku urzędnicy i ich rodziny, później nieliczni mieszczanie i wielcy gospodarze.

Jako ostatnia weszła gromada dzierżawców, komorników i służących. Stanęli

stłoczeni jak śledzie w beczce, wypełniając wkrótce kościół wonią wilgotnych wełnianych

ubrań, dymu i człowieka.

Ze ścian popatrywało na parafian dziesięć panien, w krucyfiksie na ołtarzu lśniły oczy

z kamieni szlachetnych. Wielki portal ze steatytu pochłaniał ich wszystkich, szli wprost w

minione stulecia, pochwyceni w objęcia wiecznie uroczystego nastroju kościoła.

Zdawał się on tkwić w potężnych ścianach, życie i myśli poprzednich pokoleń wraziło

się w kamień, wzbudzając w ludziach poczucie, że są jedynie drobnymi ogniwami

nieprzerwanego łańcucha losów.

Kościelny zaintonował pieśń.

Parafianie pochwycili znajome zwroty, chociaż jedynie nieliczni potrafili wymówić

czy zrozumieć trudny obcy język.

Teraz kościelny poprowadził ich w norweski psalm i zaraz poczuli się lepiej,

umiłowane słowa z pism Lutra wzniosły się delikatnie pod wysokie sklepienie.

Pieśń ciągnęła się aż do chwili, gdy Mogens jak za dotknięciem czarodziejskiej

różdżki pojawił się na kazalnicy i oparł ciało na wyprostowanych rękach. Przesunął

spojrzeniem po zebranych, odmawiając błogosławieństwa. Kazanie wciągnęło ludzi, ten i ów

spuścił wzrok, inni śmiało wpatrywali się w ścianę, a jeszcze inni z przymkniętymi oczami

zasłuchali się w słowa Pana.

Tego dnia nie było chrztów ani zapowiedzi, komunii ani też oczywiście ślubów.

Najśmielsi wyzywająco spoglądali pastorowi w oczy, wcześniej ze zdumieniem

widzieli, jak prowadzi powracającą młodą znachorkę, która tak nagle zniknęła wraz z zarazą.

Mogens jednak znał ich myśli i postanowił ich uprzedzić.

Zanim nabożeństwo dobiegło końca i uroczyście odczytano Bożonarodzeniową

ewangelię, Mogens, na przekór wszystkim tradycjom i zasadom, ogłosił zapowiedzi, jego i

Marii córki Liv.

Parafianie jęknęli jednogłośnie, prędko jednak powrócili do liturgii, jak gdyby po

takiej niespodziance odczuwali potrzebę uchwycenia się dobrze znanego porządku.

Na dziedzińcu kościoła natomiast wszyscy dali wyraz zaskoczeniu. Nieliczni tylko

opanowali się na tyle, by postąpić do pastora i życzyć mu szczęścia.

Podstarzała wdowa po szanowanym pułkowniku wypowiedziawszy kilka zgryźliwych

słów odwróciła się, by nie patrzeć, jak marzenie jej życia topnieje niczym płatek śniegu w

lipcowym słońcu.

Nie pisane jej zostać pastorową.

Mogens dziękował ludziom za dobre słowo, lecz pospiesznie odszedł od tłumu i

pociągnął Marię na oddalone o kilkanaście metrów podwórze probostwa. Nikt nie ośmielił się

pójść za nimi.

Nie zamienili jeszcze ze sobą ani słowa, lecz Mogens na twarzy Marii ujrzał

potwierdzenie, na które czekał.

- Nie będziemy tracić więcej czasu. Po dzisiejszych zapowiedziach napiszę zaraz do

przyjaciela, Pedera Pedersena Hanninga z Sogndal. Poproszę, by przybył tu w pierwszą

niedzielę w nowym roku i udzielił nam ślubu.

Maria tylko skinęła głową.

Jak dobrze już dłużej nie walczyć, móc nareszcie złożyć odpowiedzialność na jego

barki.

- Nie wszystko jest jak należy... Powinniśmy ogłosić zapowiedzi drugi i trzeci raz...

lecz wyjaśnię swoją sytuację panu Hanningowi, on zrozumie...

Mogens nagle umilkł, stał tylko i trzymał kruchą rękę Marii w dłoniach.

Wieśniacy wyciągali szyje, jakieś dzieciaki zakradły się nawet w szereg drzew,

oddzielający dziedziniec kościoła od podwórza probostwa.

Pastor pochylił się, lekko musnął wargami jej usta, pozwolił jej utonąć w wilczej

szubie, obejmując ramionami jak niedźwiedź. Maria czuła bijące odeń ciepło, znajomy

zapach fajki i korzennej wódki, starego pergaminu i płonących łojowych świec.

Nie odsunęła się, nie przejęła kłującymi w plecy spojrzeniami.

Czuła się taka mała i bezradna, nigdy chyba nie była bardziej bezbronna niż w tej

chwili.

Nareszcie jednak dotarła do spokojnej przystani.

Ta Wigilia miała zapaść ludziom w pamięć czymś więcej niż tylko nadzwyczaj

nieprzyjemną pogodą i niezwykle tłumnie wypełnionym kościołem podczas pasterki.

W te święta Mogens Skanke jeszcze raz zaskoczył swoje owieczki niezwykłym

zachowaniem.

Pod samiuteńkim kościołem na oczach wszystkich całował młodą niezamężną kobietę.

Mężczyźni go rozumieli, za sprawą Marii krew w żyłach niejednego z nich zawrzała.

Kobiety poszeptywały między sobą, ciekawe, czy stary pastor naprawdę zdoła

zadowolić znachorkę.

No tak, niektóre zauważyły, jak rumieniec wypełzł na jej blade policzki, kiedy

wielebny pochylił się nad białą twarzyczką.

Czego innego zresztą się spodziewać, dziewczyna pewnie wstydziła się takiego

zachowania. Tak, tak, wyglądało wręcz na to, że ta miodka ma więcej rozumu niż sam

proboszcz!

Wikary jednak wcale się nie uśmiechał ani nie kiwał głową, słysząc z ust gawiedzi

pochwały pod adresem Marii. Maria stanowiła przeszkodę.

Jednym z powodów, dla których zdecydował się wyjechać do tej położonej na

odludziu parafii, było właśnie to, że Mogens Skanke jest starszym, nieżonatym pastorem,

który pozostawi po sobie karną społeczność, hojnych przyjaciół kościoła i w miarę

przyzwoite probostwo.

Teraz pojawiło się ryzyko, że młoda kobieta jako wdowa po pastorze zniszczy

przyszłość następcy Mogensa, którym zamierzał zostać on sam! I na własne oczy widział, co

to za kobieta. Wprawdzie uciekł, kiedy wioskę dotknęła zaraza, dość jednak słyszał historii o

jej ogromnym wkładzie w leczenie ludzi.

Jakby to było zajęcie odpowiednie dla niewiast!

Często usiłował przemówić Mogensowi do rozumu, wszak to wręcz obraza boska

karmić taką nędzarkę wielkimi porcjami wiedzy i uczoności. Na co jej to?

Mogens zachowywał się, jakby już wtedy rzuciła na niego urok, a teraz najwidoczniej

całkowicie zamroczyła mu umysł swoimi sztuczkami.

Istniało tylko jedno wyjaśnienie takiego stanu rzeczy, ale czas nie dojrzał jeszcze do

oskarżenia tej młodej uwodzicielki księży o uprawianie czarów.

ROZDZIAŁ III

Nowy rok miał zaledwie trzy tygodnie, gdy późnym wieczorem księża podwoda

przybyła z Føjra do Lyster.

Pulchniutki człowiek w podeszłym wieku z wysiłkiem wygramolił się z łodzi wsparty

na dwóch mężczyznach, którzy dopatrzyli swoich obowiązków i przywieźli pastora aż tutaj w

głąb fiordu.

Niełatwa przeprawa, lecz wygarbowani przez niepogodę rybacy nie pierwszy raz

wyruszali zimą, a teraz cieszyli się na ciepło i jedzenie, czekające na nich w kuchni na

probostwie.

Peder Pedersen Hanning już wcześniej uczestniczył w podniosłych chwilach życia

Mogensa.

W młodości obaj dzielili gdzieś na południu stanowisko wikarego w oczekiwaniu na

stałą służbę.

Różnili się od siebie bardzo i usposobieniem, i wyglądem.

Podczas gdy Mogens zachował szczupłą sylwetkę, miał bystre, zawsze uważnie

patrzące oczy, Peder obdarzony był obfitą tuszą i łagodnym spojrzeniem, jakie można

zobaczyć u mnichów na obrazach przedstawiających klasztory na Południu. Z zakonnikami

łączyło go ponadto żywe zamiłowanie do ziół i nieskończenie wielu tajemnic dzieła

stworzenia.

Peder doskonale zdawał sobie sprawę, że Mogens znacznie go przewyższa intelektem

i uczonością, lecz wcale się tym nie martwił, przyjmował ten fakt raczej za rzecz naturalną.

Sam mógł się poszczycić najwspanialszym zapasem wina w regionie, ogrodem z ziołami,

którego Mogens od lat mu zazdrościł, a także żoną, za którą, jak Mogens wielokrotnie po-

wtarzał, powinien być wdzięczny niebiosom.

Tak, tak, Peder dobrze się miewał, okrąglutki i zadowolony w swej małej parafii nad

fiordem. Wypełniał obowiązki z humorem i zaangażowaniem, wyczuwał jednak, że czasami

parafianie potrafią przejrzeć go na wylot. Wiedzieli, że ich pastor nie zawsze potrafi odnaleźć

ś

więte brzmienie w słowach Pisma.

Podejrzewał, że wiedzą o jego udawanej surowości, że rozmawiają częściej o jego

zamiłowaniu do dobrego jedzenia i namiętności do pięknych obrazów niż o jego gorliwości

jako sługi Kościoła.

Ale dzisiaj!

Dzisiaj święte zadanie wzywało, by wyprawił się w podróż odkrytą łodzią w środku

zimy.

Mogens znalazł sobie żonę!

Peder zastanawiał się, kto to może być.

Młoda, jak mówił list.

Piękna, to oczywiste.

I uczona, podkreślał Mogens.

Tak, tak, na pewno zerwał najpiękniejszy kwiat wśród swoich parafianek, skoro po raz

trzeci zdecydował się wstąpić w błogosławiony związek małżeński.

Peder nie miał okazji poznać pierwszej pani Mogensowej, a panią Cecilię i jej

przezroczystą córkę spotkał zaledwie dwa razy.

Chuda, zasuszona i na wskroś sztywna kobieta, ocenił ją w duchu i po raz kolejny z

wdzięcznością pomyślał o ciepłej, okrągłej Magdzie, która została w domu.

Gdyby tylko Mogens miał tym razem dość rozumu, by wybrać kobietę o większych...

objęciach!

Peder nie wątpił, że przyjacielowi przyda się trochę ciepła, którym mógłby się ogrzać

w swe ostatnie zimy. Bóg jeden wie, na ile ich mógł mieć jeszcze nadzieję, wiek zaczynał już

dokuczać im obu.

Peder sapał i ciężko dyszał, pnąc się pod górę zboczem na plebanię. Dwaj

przewoźnicy szli za nim z bagażem. Zatrzymał się, by nabrać tchu. Serce waliło mu w piersi

nadzwyczajnie mocno po krótkiej, z zapałem podjętej przechadzce.

Piękne probostwo, stwierdził. Mało kto tutaj w głębi fiordu zadawał sobie trud, by

zdobyć farbę do pomalowania domu.

Są też szyby w oknach.

A z dachu sterczą dwa kominy, świadczące o tym, że zatkano dawny dymnik i

wybudowano piec nowego rodzaju, z cegły albo nawet odlewany z żelaza.

Inne domy we wsi tkwiły niczym szare, niepozorne kłaczki wełny, o zmierzchu ledwie

je było widać.

Poza gospodarstwami Flahammar, Døsen i Bringe wioska leżała spowita w ciszę i

mrok. Jedynie najzamożniejszych stać było na palenie świateł na podwórzu bez żadnego

pożytku.

Ale wyglądało to naprawdę pięknie, cztery jaśniejące punkty, unoszące się jakby nad

wodą i odbijające w niej niczym maleńkie robaczki świętojańskie wokół wielkiego, złotego

księżyca. Czyżby to na jego cześć Mogens dziś wieczorem zapalił przed wejściem trzy

latarnie?

Tak, Peder dostrzegł także cień, poruszający się za oknem. Drzwi się otwarły, widać

gospodarz ich usłyszał. Pies w którejś z sąsiednich zagród mało nie wyszczekał ozora z gardła

od momentu, gdy obca łódź przybiła do brzegu.

- Peder Pedersen, stary druhu! Witaj w imię Boże, zawsze kochany przyjacielu!

Mogens lekkim krokiem przeszedł przez podwórze, lampa, którą niósł, świeciła jasno i

dumnie, mocna ręka, która ją trzymała, nie drżała.

- Mogens! Pokój z tobą, świetnie wyglądasz. To, co pisałeś o swoim zdrowiu zimą,

to czysty żart, na pociechę staremu, rozlatującemu się przyjacielowi!

- Szkoda, że mnie wtedy nie widziałeś, byłem bezbronny i słaby jak noworodek.

Naprawdę stałem już u wrót śmierci, przyjacielu, i nie przypuszczałem, że kiedykolwiek

jeszcze wrócą mi siły. Miałem jednak szczęście, zaraza ominęła moje drzwi...

- Pan cię widać chronił, boś jest wierny i dobry w swej służbie - uznał Peder.

Zaskoczony usłyszał, że Mogens śmieje się z tego stwierdzenia.

- Owszem, winien jestem wdzięczność Bogu, to pewne, ale przede wszystkim Marii.

Być może ona posłużyła jesienią jako narzędzie w Jego ręku, lecz faktem pozostaje, że bez

tego narzędzia Pan nie zdołałby uratować tak wielu z objęć sprowadzonej przez samego

Diabła choroby. Zarazę stąd wygnano, zabrała ze sobą czterdzieści siedem istnień. Bez

Pańskiego miłosierdzia mogła tu zapanować prawdziwa sodoma. Nikt nie ma wątpliwości, że

to Maria była aniołem zesłanym przez Boga w tamtych tragicznych chwilach - mówił

Mogens, prowadząc przyjaciela do przytulnego gabinetu. - Nie palę w izbie, zawsze tam

wilgotno i zimno.

Peder kiwnął głową, doskonale rozumiał, że Mogens woli siedzieć przy ogniu w

swoim małym kantorku niż usiłować ogrzać kosztownie urządzoną i zastawioną figurkami

izbę. Lodowaty gust zmarłej żony wciąż tkwił w ścianach, nie można się było oprzeć

wrażeniu, że w każdej chwili ta kobieta bezszelestnie przejdzie przez pokój w którejś ze

swych prostych, sztywnych sukien.

Gabinetowi jednak sam Mogens nadał charakter.

Dominowało w nim wielkie, ciemne biurko, ustawione na środku. Światło wpadające

przez okno z tyłu oświetlało jego powierzchnię. Przy biurku stały trzy krzesła, jedno wyższe i

piękniej rzeźbione od pozostałych. Ściany pokrywały półki z książkami, pełne nowszych i

starszych tomów. Aromatyczne wieńce i suszone bukiety zwieszały się z sufitu, napełniając

izdebkę nieokreślonym, lecz przyjemnym zapachem. Na błyszczącym srebrzysto stoliczku

leżała fajka Mogensa, od której biła ostra woń zagranicznego tytoniu. Obok niej leżał

nieduży, zdobiony złotem katechizm.

W rogu wisiała zgrabna szafeczka, z której, jak Peder pamiętał, Mogens wyjmował

rozmaite delikatesy. W przeciwległym kącie stało krzesło, chyba obcego pochodzenia, z

dziwacznie wypchanymi poduszkami na siedzeniu i oparciu. Wyglądało na niezwykle

wygodne.

- Siadaj, przyjacielu, musimy poważnie porozmawiać - oznajmił Mogens.

Dołożył brzozowych szczap do ognia, a Peder zadowolony opadł na dziwaczne

krzesło. Sapnął z zadowolenia, gdy przyjaciel podstawił mu stołeczek, na którym mógł oprzeć

stopy, i wsunął do ręki kubek z gorącym, aromatycznym napojem na wódce.

Mogens zasiadł za biurkiem. Obserwując wyraz twarzy starego druha, wyłożył mu

swoje życzenia co do jutrzejszego dnia.

Zdawał sobie sprawę, że jego własna twarz tchnie nadzieją, radością, miłością i

pożądaniem.

Maria także tej nocy nie zmrużyła oka, chociaż spokój, jaki spłynął na nią w ostatnich

dniach, wrócił jej głęboki sen.

Miała zostać żoną Mogensa.

Jakież to dziwne uczucie patrzeć, jak wszystko w życiu wraca na swoje miejsce,

porządkuje się, idzie ku dobremu.

Nawet matka z każdym upływającym dniem wyraźnie nabierała sił, puste, niewidzące

spojrzenie ustąpiło miejsca dawnemu, ciepłemu uśmiechowi.

W minionych tygodniach życzliwość i troskliwość Tulvy, zabawy dzieci na podwórzu

i modlitwy Marii przebudziły Liv.

Przestała całymi dniami przesiadywać bierna, zamknięta w sobie. W nocy spała

głęboko, bez koszmarów, które dręczyły ją od śmierci Joranda.

Często śmiała się z pomysłów dzieci czy żarcików Tulvy, a w niedzielę wieczór,

niemal już przed tygodniem, Maria usłyszała jej płacz.

Zdrowy, szczery płacz, oczyszczający zaropiały wrzód, który tak długo odgradzał Liv

od rzeczywistości.

Liv, usłyszawszy od córki o jej planowanym ślubie, z początku wyglądała na

przerażoną. Uspokoiła się dopiero, kiedy Maria wyjawiła swe gorące uczucia dla Mogensa,

prosząc matkę, by puściła w niepamięć złe wspomnienia z czasów, gdy ją prześladował i

pragnął odebrać dziecko.

- W końcu jednak mimo wszystko cię dostanie - westchnęła cicho Liv.

Ale jej oczy patrzyły już jasno, łzy, które w nich błyszczały, Maria przyjęła za wyraz

ulgi. Matka wszak niejednokrotnie dobrze mówiła o Mogensie Skanke.

- Tak, mamo, ale idę do niego z własnej nieprzymuszonej woli. Bardzo go lubię, to

miły, troskliwy człowiek. I kocha mnie...

- Tak. Pewnie rzeczywiście tak jest. Ale ty... Randar... Liv spostrzegła, jak wielki ból

sprawiła córce, wypowiadając to imię.

Maria musiała wziąć się w garść.

- Randar... On był tylko snem. To, co nas łączyło, to zbyt... zbyt nieprawdopodobne.

Nie mogło trwać, bo było jakby uchyleniem drzwi do nieba... Chcę pogrzebać wspomnienia z

Meisterplassen razem z naszymi najdroższymi, którzy tam zostali. Teraz obie musimy patrzeć

w przyszłość, ułożyć sobie życie na nowo - szepnęła.

Liv nie mogła się uwolnić od myśli, dręczących ją od tylu lat.

- Mario... Idąc za Mogensa... czy nie czynisz tego, ponieważ szukasz ojca?

- Nie, mamo. Jorand był mi zawsze dobrym ojcem. Ale rzeczywiście czasami

zastanawiam się, co tobą kieruje, że nie chcesz mi powiedzieć o tym, którego musiałaś... to

znaczy...

Liv na moment znów skryła się za welonem, od czasu do czasu wciąż przesłaniającym

jej oczy.

Maria natychmiast pożałowała, że poruszyła ten temat. Jakie to właściwie miało

znaczenie? Bez trudu mogła przecież pogodzić się z faktem, że przeżycia matki z okresu

najwcześniejszej młodości pozostaną tajemnicą.

Wiedziała o tragicznym wypadku, w którym zginęli rodzice matki i jej młodszy

braciszek.

Od tamtego czasu zagroda Bergaheim stała pusta, a o losach matki od wypadku do

chwili swych własnych narodzin Maria nie wiedziała nic.

Często jednak się zastanawiała, jakież to przeżycia, z pewnością dramatyczne, kryją

się we wspomnieniach matki z dzieciństwa.

Może kiedyś się tego dowie?

Na razie jednak wcale się z tym nie spieszyło.

Na Solgarden wszyscy już udali się na spoczynek i kobiety z Meisterplassen wreszcie

też ułożyły się na swych posłaniach, wsunęły między grube wełniane derki i ciepłe kożuchy.

Liv zasnęła z poczuciem ulgi, jakie przyniosła jej cicha radość pobrzmiewająca w

głosie córki, kiedy mówiła o zamęściu.

Maria nie spała, jak to przystoi narzeczonej w ostatnią noc przed ślubem.

Nie zamierzali wyprawiać uczty.

Nie chcieli rozgłosu, weselnych gości.

Mogens i Maria wspólnie ustalili, że ślub jest tylko ich sprawą. Nie mogli znieść myśli

o wiejskiej zabawie, setkach ciekawskich gapiów i ludzkiej gadaninie. Mieli zostać sobie

poślubieni następnego dnia wieczorem, w domu Mogensa. Sprawę zapowiedzi już

załatwiono.

Na jedynych świadków poprosili Liv, Tulvę i Evena.

Peder z Fjødra zapowiedział swe przybycie na dzisiaj, prawdopodobnie siedzi już u

Mogensa, zajęty przygotowywaniem ważnych dokumentów.

Umowa małżeńska w ich przypadku będzie długa, szczegółowa, może obudzić

ciekawość.

Mogens obiecał Marii co roku sporą sumę pieniędzy, by mogła przeznaczyć ją na

książki, lekarstwa i narzędzia, a może nawet na przyjmowanie gości z najlepszych uczelni.

Nieco powyżej probostwa, wśród potężnych dębów, tworzących niemal sklepienie nad

ś

cieżkami prowadzącymi do kościoła, planowali wybudować chatę. W osobnych izdebkach

miała tam zamieszkać jej matka.

Tam też Maria będzie mogła oddać się wymarzonemu zajęciu: leczeniu ziołami i

pielęgnacji chorych.

Był to jej pomysł, jej podarunek dla matki, a jednocześnie spełnienie własnych

marzeń.

Lyster będzie miało lecznicę, swój szpitalik.

W żadnej małej wiosce nie słyszano chyba o czymś podobnym?

Wprawdzie od wielu pokoleń istniały leprozoria i przykościelne szpitale w Christianii,

Bergen i Trondheim, lecz zwyczajny mieszkaniec wsi nawet o tym nie wiedział.

Choroba stanowiła nieodłączny fragment codzienności, coś, z czym od czasu do czasu

należało się pogodzić, podobnie jak śmierć była znajomym gościem, naturalnym elementem

zwykłego szarego dnia.

Mimo to jednak żal boleśnie rozdzierał serce za każdym razem, gdy umierało dziecko

lub gdy matka musiała opuścić swe maleństwa. Jeśli pracującego mężczyznę spotykał

wypadek, mogła wymrzeć cała rodzina, ludzie dziękowali więc Bogu, gdy złamanie kości,

zerwanie mięśni czy też uszkodzenie wzroku albo słuchu dotykały innych.

W Marii często budził się gniew na widok kalekich, niezdolnych do pracy ludzi,

ż

ebrzących po zagrodach o kawałek chleba. Widziała wiele przykładów chorób, które z

łatwością dałyby się wyleczyć, gdyby tylko posiadało się dostateczną wiedzę i miało

odpowiednie lekarstwa.

Im więcej czytała i uczyła się, tym gorętsze stawało się jej pragnienie, by wykorzystać

swe umiejętności na pożytek otaczających ją ludzi.

Zdawała sobie jednak sprawę z niebezpieczeństwa wiążącego się z ofiarowaniem

takiej pomocy.

Strach przed czarami i urokiem tkwił w ludziach głęboko i wystarczyło kilka słów, by

oskarżenie dotarło do odpowiednich instancji i zaowocowało osądzeniem i skazaniem.

Teraz jednak, jako żona pastora, będzie się czuła nieco bezpieczniej.

Zresztą tutaj, w Lyster, ludzie pokazali już, że obce im są takie przesądy.

Czyż podczas tamtej strasznej zarazy nie słuchali z wdzięcznością jej rad, nie

przyjmowali leków, chociaż nie mieli pojęcia, dlaczego działają?

Ufali jej.

To najważniejsze, na tym może budować przyszłość.

Jeśli komuś w ogóle miały się powieść takie śmiałe plany, to tylko jej.

Miała przecież wszystko.

Zaufanie, środki, pozycję.

I wolę. Szpitalik stanie się jej życiem, ofiarą złożoną gniewnemu Bogu, temu, który

odebrał jej Randara, rozdzielił ich kłótnią i niedobrymi myślami.

Ale w ciągu owych kilku tygodni, które przeżyła jako kobieta Randara, dostała i dała

więcej miłości, niż niejeden ma nadzieję doświadczyć przez całe życie.

To musi jej wystarczyć.

Randar stał się już teraz jedynie martwym wspomnieniem, może nawet dosłownie tak

jest, myślała surowo. Postanowiła usunąć go w najgłębsze zakamarki pamięci, nie dopuszczać

do świadomości bolesnego żalu i przerażającej, oszalałej tęsknoty.

Jeszcze tylko dzisiaj.

Tylko w tę noc, ostatnią panieńską noc, pozwoli sobie zabrać zapach Randara, ciało

Randara, oczy Randara w burzliwą i dręcząco samotną namiętność.

Przesunęła po ciele własnymi dłońmi, próbując poczuć gorąco i szorstkość jego rąk.

Objęła się, by przywołać uściski silnych ramion. W głowie, niczym spocony sen, wirowały jej

obrazy i wspomnienia, otworzyła oczy i jęknęła cicho, tracąc kontakt z twarzą, która tak

wyraźnie stanęła jej przed oczami.

Ale w uszach wciąż pobrzmiewało echo jego głosu, niemal czuła na szyi jego oddech,

wymazywała kolejne obrazy, od których piersi jej drżały, a wargi wypełniały się gorącą,

pulsującą krwią.

Przygryzła krawędź okrycia, zdusiła wypływające z gardła krzyki, pozwoliła, by

pragnienie wezbrało w ciele, zdesperowana odnalazła miejsca, w których ją dotykał, pieścił w

szaleńczej bliskości.

Ciało uwierzyło w te kłamstwa, również tej nocy odpowiedziało na pieszczoty.

Uniosła się w stronę niewidzialnego kochanka, wijąc się pod wymyślonym ciężarem,

jęczała pomiędzy wymarzonymi pocałunkami i rzuciła się w wielką kuszącą nicość, w którą

tak często za nim podążała.

Później pustka trudna była do zniesienia, lecz jednocześnie towarzyszyła jej

niewysłowiona ulga, czuła się niemal oczyszczona.

Fale przebiegające przez ciało porwały za sobą ostatnie myśli, w pewnym sensie

spłukały Randara, jakby miały wymazać wszystkie dni i noce. Ze smutkiem zrozumiała, że to

jedyne pożegnanie, na które może liczyć.

A jednak, o dziwo, wydało jej się ono słuszne.

Rozluźniła się, pozwoliła ogarnąć się pustce i smutkowi. Popłynąć łzom.

Leżąc nieruchomo czekała tylko, aż same wyschną.

Z wolna odzyskiwała kontrolę nad myślami.

Udało jej się nawet wykrzesać z siebie dobry, śmiały optymizm.

Ż

ycie wszak się nie skończyło! Przeciwnie, może właśnie teraz się zaczyna. A w

będącą wyzwaniem nową codzienność miała zabrać ze sobą matkę. Z ogromną ulgą

obserwowała, jak Liv budzi się do życia i angażuje w plany dotyczące szpitalika.

Matka nie od razu mogła uwierzyć, że to prawda.

Teraz jak dziecko cieszyła się nadzieją i rozprawiała o ogrodzie z ziołami, który

zamierzała założyć. Zatroskana przejrzała swoje zapasy, śląc gorące modlitwy do

Wszechmocnego, by przynajmniej część nasion, które ze sobą zabrała, zachowała zdolność

kiełkowania. Maria uspokajała ją mówiąc, że na pewno zdobędą nowe nasiona.

Miały wszak teraz dość pieniędzy, by sprowadzić je z miasta, może nawet z

Kopenhagi albo wielkiej zagranicy.

Liv radowała się myślą o pielęgnacji wschodzących roślinek, które będą nabierać

nieznanych barw i kształtów.

Maria podejrzewała, że matka bardziej cieszy się na produkcję lekarstw niż na opiekę

nad chorymi.

Własne przeżycia Liv sprawiły, że instynktownie unikała cierpienia. Ale Maria się go

nie bała.

ROZDZIAŁ IV

Nikt by się nie domyślił, że na Solgarden jest dzień wesela. Po świątecznym okresie

ż

ycie wróciło do zwyczajnego rytmu, skończyły się leniwe dni i uroczyście nakryte stoły.

Nadeszły najchłodniejsze chwile zimy, lód twardniał, grożąc ścięciem ostatniego wąskiego

pasa burej, gęstej wody na środku fiordu.

Mieszkańcy wsi nie wiedzieli, że Maria tego dnia pod długą czarną peleryną nosi

ś

lubny strój. Spodziewali się raczej huczniejszych obchodów, może kiedyś latem.

Przywykli już do jej widoku, gdy spieszyła przez zagajnik na probostwo, wiedzieli, że

ma tam swoje sprawy.

Maria, Liv, Even i Tulva nie chcieli ściągać na siebie uwagi, woleli przebyć ten krótki

odcinek piechotą, chociaż Even mruczał pod nosem, że w ten wielki dzień należało zapewnić

pannie młodej podwodę.

Maria jednak pokręciła głową, uważała, że przybycie pieszo bardziej odpowiada

ubogiej dziewczynie, jaką przecież była.

Przyszła pastorowa niewiele ziemskich dóbr mogła wnieść w to małżeństwo.

Maria dobrze wiedziała, że dla Mogensa nie ma to żadnego znaczenia, i ogromnie go

za to podziwiała.

Trochę nieswojo jej się robiło na myśl, czego pastor może oczekiwać w zamian...

Zapewnienie starszemu mężczyźnie kilku przyjemnych chwil nie powinno nastręczać

kłopotu. Od dawna już zauważyła jego niepewność, a jednocześnie głęboką tęsknotę za

ludzkim ciepłem. Wiedziała, że czułość kobiecych objęć więcej dla niego znaczy niż dobra

strawa i bogactwo.

A to mogła mu dać.

Wcale się nie bała, że to trudne. Mogens był bliskim, wręcz kochanym przyjacielem.

Czuła, jak serce przepełniają jej szczere, gorące uczucia dla niego, nie

przypominające, rzecz jasna, upojenia przeżywanego z Randarem, lecz bardziej niż

dostatecznie silne, by wytrwać w małżeństwie.

Mając przy sobie matkę, Evena i Tulvę, bez wahania kierowała się ku plebanii.

Ustalili, że Maria już nazajutrz przeniesie swoje rzeczy do nowego domu.

Powiadomiono o tym służących, lecz oni potrafili utrzymać język za zębami do czasu,

aż Mogens osobiście z ambony w kościele ogłosi swoje małżeństwo.

Do środka wpuściła ich młoda dziewczyna, która przejęła część obowiązków na

plebanii po Kari z Sina, kiedy stara wydała swe ostatnie tchnienie.

Służąca przedstawiła się nieśmiało jako Solveig Plassen i powitała swą przyszłą

gospodynię.

Pan Skanke oczekuje ich w salonie, oznajmiła.

Maria lekko uśmiechnęła się do dziewczyny.

Ale na widok Mogensa w drzwiach dech zaparło jej w piersiach.

Znacznie skrócił brodę, pozostawiając krótką, gęstą szczecinę, zaskakująco ciemną na

uśmiechniętej twarzy.

Zachował natomiast bujny wąs, a wąskie usta teraz, kiedy nie okalała ich długa,

poprzetykana siwizną broda, zdawały się pełniejsze i mniej wysuszone.

Oczy naturalnie pozostały takie same, podobnie jak wyraźnie zaznaczony nos. Ale

włosy także przyciął, przeczesał siwe pasma. Wyglądał nadzwyczaj świeżo i przystojnie.

Nowy czarny garnitur.

Biała koszula, obszyta koronką przy rękawach.

Jedwabna chustka w odcieniach błękitu i fioletu zawiązana pod szyją.

Brązowe błyszczące buty z najlepszej cielęcej skóry.

Jej pan młody.

Wzruszona, że zadał sobie tyle trudu, wyczytała z jego twarzy, jak wielkie znaczenie

miała dla niego jej reakcja.

Oboje otworzyli usta w tej samej sekundzie, słowa się wymieszały.

- Jakaś ty śliczna!

- Jak pięknie wyglądasz!

Wszyscy się roześmiali, nastrój w jednej chwili przestał być tak poważny i uroczysty.

Podano piwo i wędzoną kiełbasę na przekąskę. Mogens przedstawił swego przyjaciela z

Songndalsfjæren i w krótkich słowach opowiedział o łączącej ich przyjaźni, trwającej od

czasów młodości po dziś dzień.

- Pan Revelin być może nie bardzo się ucieszy, ale nie mogłem postąpić inaczej, jak

sprowadzić drogiego mi druha, kiedy po raz ostatni mam stanąć przed Bogiem i poślubić

kobietę - powiedział wesoło Mogens.

Nie wspomniał, jak bardzo zaniepokoił go wybuch wikarego przed kilkoma dniami.

Młody człowiek postanowił widocznie obrać sobie Marię za obiekt nienawiści.

Byle tylko nie było z tym kłopotów...

Mogens odsunął troski, skupił się na podziwianiu narzeczonej.

Wyglądała naprawdę prześlicznie.

Długie jasne włosy spływały jej dzisiaj na plecy. Tylko ich część Tulva zebrała w

misterną koronę, w którą wplotła suszone dzikie róże i cienkie jedwabne wstążki.

Czarna suknia z tkaniny, której nie potrafił nazwać, szumiała i falowała przy każdym

poruszeniu szerokiej spódnicy. Spod haftowanego skraju wyglądała druga spódnica,

ozdobiona ażurowym haftem. Tulva wyposażyła Marię jak córkę.

Stanik spięty był srebrnymi zapinkami, pęknięcie wypychały piersi pod bielutką

bluzką z lnianego płótna, ozdobioną kolorowymi krajkami. Połyskujący złotem łańcuszek

przylegał do białej szyi, wyglądał na starą, odziedziczoną po kimś pamiątkę, której Maria nie

zreperowała, lecz mimo wszystko w tym ważnym dniu postanowiła założyć.

Mogens przełknął ślinę, nagle przypomniał sobie, że musi oddychać, i oderwał wzrok

od narzeczonej. Nastąpiła bardziej formalna część wieczoru.

Pastor z Fjøra odczytał odpowiedni fragment ze swej świętej księgi i wezwał ich do

prowizorycznego ołtarza na drugim końcu izby. Maria zobaczyła, że nakrył stół pięknym

obrusem, wyszywanym ściegiem hardanger, a na okazję ślubu przyniesiono tu także dwie

ś

wiece z kościoła. Ale ze ścian patrzyły robótki ręczne i obrazy poprzedniej pastorowej. Jej

meble. Jej serwisy na półkach. Jej krzesło, koszyk, w którym zwykle trzymała włóczkę i

nożyczki.

Maria delikatnie pociągnęła Mogensa za rękaw, zaskoczony pastor urwał.

- Chodźmy do gabinetu. Ja... wolałabym... to zawsze był nasz pokój, nie uważasz?

Mogens nie zastanawiał się długo.

- Oczywiście, moja droga. Niemądre z mojej strony, że sam na to nie wpadłem. To

oczywiste, że nasze połączenie powinno mieć miejsce właśnie tam, gdzie cię poznałem!

Każdy z niewielkiej grupki chwycił po zapalonej świecy, orszak przeszedł na korytarz,

skręcił w lewo, do biblioteki i gabinetu pastora.

Peder podjął swą przemowę, tym razem pozwolono mu ją dokończyć w spokoju.

Ś

wiadkowie z uniesieniem patrzyli i słuchali, jak znany im tak dobrze proboszcz

składa Marii przysięgę. Na ramionach zawiesił jej łańcuch z godłem rodzinnym w postaci

medalionu zarówno z przodu, jak i z tyłu.

Na palec nasunął szeroki złoty pierścień, wielki i tak ciężki od drogocennych kamieni,

ż

e Maria ledwie zdołała utrzymać palec wyprostowany.

Takiego pierścienia nie nosi się na co dzień.

Pastor dalej się modlił, przeszedł teraz do pouczania małżonków o ich prawach i

obowiązkach.

Mogens i Maria stali nieruchomo, zasłuchani, Tulva uroniła łezkę, Liv uśmiechnęła

się, lecz jej ściągnięte czoło świadczyło o tym, że ta chwila nie jest dla niej tylko i wyłącznie

radosna.

Wreszcie ceremonia dobiegła końca.

Even i Tulva podpisali dokument swoimi sygnaturami. Liv z mozołem nakreśliła

litery, których nauczyła ją Maria, układające się w jej imię.

Maria podpisała się wyćwiczonym, kształtnym pismem, przez moment się zawahała i

szybko dorysowała swój własny znak, piękny pierwiosnek.

Mogens ujął pióro i złożył podpis ze wszystkimi trudnymi do odczytania zawijasami.

Zostali sobie poślubieni.

Mogens własnoręcznie odnotował ten fakt w księdze parafialnej, wybrał na to

specjalnie nową, czystą kartę.

Nagły impuls nakazał mu jeszcze skreślić kilka słów z Biblii, parę linijek z pism

Lutra, a także własne uwagi na temat siły miłości.

Pisał dużymi literami, pragnął zapełnić całą czystą stronicę.

Nie chciał, by cokolwiek tutaj dodawano, tę stronę poświęcił najważniejszemu

wydarzeniu jego życia.

Trudno, niech sobie późniejsi proboszczowie kręcą głowami nad taką próżnością.

Teraz zaprosił wszystkich na poczęstunek, garstka gości zmieściła się przy długim

stole w saloniku. Wszystko czekało już gotowe. Obce, nieznane delikatesy sąsiadowały z

solidnymi tradycyjnymi potrawami.

Maria jako pierwszemu nałożyła małżonkowi specjalnie przyrządzonej ryby, natartej

mieszaniną soli, cukru i koperku, delikatnego pszennego chleba i drogich pieczonych jabłek,

polanych sosem z gęstej śmietany, masła i jaj.

Mogens odwzajemnił się żonie, napełniając ciemnoczerwonym, słodkim winem

najpierw jej kielich, pięknego kształtu na ceramicznej stopce ze szklanym brzegiem.

Płomienie świec odbijały się w napoju, który zdawał się żyć, przywodząc jej na myśl krew i

słońce.

Maria poczekawszy, aż pozostałym napełnią się talerze i kielichy, przepiła do

gospodarza.

Wymienili życzenia szczęścia i błogosławieństwa.

Goście posilali się, Mogens zabawiał towarzystwo, wykorzystując swój wspaniały dar

opowiadania, a Maria popadała w coraz większą milkliwość. Myślała o czekającej ją nocy.

Maria pierwsza poszła schodami na górę do sypialni nad izbą. Sufit był tutaj niski,

okna starannie zasłonięte okiennicami, uszczelnione mchem i porostami przed przeciągiem.

W pokoju było przytulnie, ciepło unosiło się w górę z dolnych partii domu.

W wielkim, szerokim łóżku dziewka służąca położyła gorące kamienie, owinięte w

wełniane koce.

Maria szybko umyła się w naszykowanej już miednicy i jednym ruchem naciągnęła

przez głowę nocną koszulę.

Rozpuściła włosy, wysupłała z nich suszone kwiaty i wstążki, a potem rozczesała

grzebieniem z rogu, który Liv podarowała jej przed tak wielu laty.

We włosy i między piersi wtarła kilka kropel olejku różanego, który sama

przyrządziła.

Ten zapach zawsze przywodził jej na myśl upał, lato, łagodny wietrzyk muskający

nagie łydki.

Wsunęła się pod ciepłe okrycia.

Łóżko pachniało czystością i wonnym sianem, wełną i sosnowymi szpilkami. Nie

zdziwiłoby jej, gdyby Mogens zaraz po świętach jeszcze raz kazał uprać pościel, wskazywał

na to świeży zapach mydła.

Marię wzruszyła jego troskliwość, zadbał wszak o każdy drobiazg, byle tylko sprawić

jej radość.

W blasku łojowej świecy oglądała sypialnię.

Płomień tańczył i migotał w przeciągu, kontury pokoju to oddalały się, to znów

przybliżały.

Łóżko miało baldachim z materiału, Maria nigdy czegoś podobnego nie widziała,

zastanawiała się, czy jest nowy.

Skuliła się w wielkim łożu jak zwierzątko w gniazdku z pościeli i nasłuchiwała.

Kroki na schodach.

Lekkie, a mimo to wyraźne w pogrążonym w nocnej ciszy domostwie.

Ciekawe, o czym on myśli?

Czy także boi się tego, co ma nastąpić?

Wprawdzie był już dwukrotnie żonaty, lecz Maria nie bardzo potrafiła sobie

wyobrazić, by zimna, krucha Cecilia Magdalena mogła mu dać jakąś radość w łóżku.

Wiedział już, że nie czeka na niego dziewica. Nazajutrz po ich powtórnym spotkaniu

ośmieliła się mu to z lękiem wyznać.

Patrzył na nią zdumiony, zaskoczony, nieco urażony, może zazdrosny.

Zdołał jednak powściągnąć te uczucia. Maria podziwiała jego zdolność panowania nad

sobą w obliczu takich nieprzyjemnych niespodzianek.

Mogens patrzył jej tylko w oczy, wiedziała, że decyzję co do tego, ile zechce mu

zdradzić, pozostawił jej.

Maria mruknęła coś o młodzieńczych, rozpaczliwych poczynaniach, o mężczyźnie,

który dawno już przestał dla niej istnieć...

Mogens przyjął jej wyjaśnienia, lecz nie przyszło mu to wcale łatwo.

Stanął przy niej, nagle wyglądał jak mały chłopiec. Świecę zostawił zapaloną, nie

wstydził się widać aż tak bardzo, jak mogła przypuszczać.

Maria nie mogła powstrzymać się od śmiechu na widok kalesonów, długaśnej

koszuliny i niezwyczajnie pozbawionej zarostu twarzy.

Mogensowi także zadrgały kąciki ust, najwyraźniej nie gniewało go jej chichotanie.

Podszedł do łóżka, odsunął przykrycie na swojej połowie i ułożył się. Świeczkę postawił na

stoliku przy łóżku, zaskwierczał pęcherzyk powietrza w łoju.

- No, to jesteśmy tutaj. Maria poczuła się trochę głupio.

- Hm. Boisz się?

- Nie, tylko... trochę się denerwuję.

- Rozumiem, moja droga. Ale pamiętaj, że z nas dwojga ja się boję bardziej. Akurat

teraz zaczynam prawie wierzyć, że rację mieli wszyscy ci, którzy ostrzegali takiego starca jak

ja przed braniem młodej, hożej żony...

- Ha! Ty wcale nie jesteś stary! W każdym razie nie tak bardzo...

Szczerość Mogensa sprawiła Marii ulgę. Iluż mężczyzn w jego sytuacji rzuciłoby się

na nią jak drapieżnik na kawałek świeżego mięsa!

A Mogens bał się chyba nawet ująć ją za rękę, leżącą dostępnie na okryciu.

- Chciałbym ci opowiedzieć... Chciałbym, żebyś wiedziała co nieco o moim życiu, o

moich małżeństwach. Nie należę jednak do tych, którzy źle mówią o zmarłych małżonkach,

wiem też, że ty nie będziesz mnie do tego zmuszać. Mimo wszystko... To w pewnym sensie

moja pierwsza noc poślubna. Nigdy dotychczas nie znalazłem się w łożu z kobietą, dla której

miałbym tyle miłości. Dlatego wiem, że nasze połączenie będzie bardzo... szczególne.

Maria w mroku zaczerwieniła się, przede wszystkim w jego imieniu. Pomyśleć tylko,

ten potężny, powszechnie szanowany człowiek zdradza jej swój brak doświadczenia!

Wdzięczna za to, sama przejęła inicjatywę, wzięła go za rękę pod przykryciem.

- Mogens... mój mężu... Musisz wiedzieć, że przychodzę do ciebie z sercem pełnym

gorących uczuć i szacunku. Jesteś teraz moim małżonkiem, panem mego życia. Wiem jednak,

ż

e zawsze pozostawisz mi swobodę, bym mogła żyć dla tego, w co wierzę, i dawać z siebie

innym. A ty wiesz, że nie będę jak Magdalena żoną zawsze obecną w domu, wierną pomoc-

nicą nieodmiennie na twe usługi...

- Tak, zdaję sobie sprawę, że nie możesz zaprzepaścić swoich marzeń. Będziesz

miała dość pracy, pomogę ci zrealizować twoje niezwykłe plany. Mam jednak nadzieję, i

oczekuję od ciebie, że należycie wykorzystasz swój czas i nie zaniedbasz obowiązków

gospodyni, a kiedyś może matki...

Maria uścisnęła szczupłe palce męża, podniosła jego dłoń do ust i pocałowała.

Potem odwróciła się ku niemu i starannie naciągnęła okrycia na nich oboje.

Gdy otoczyła ramionami chudy kark i Mogens po raz pierwszy poczuł nacisk jej

piersi, usłyszała głębokie westchnienie.

Z zamkniętymi oczyma przesunął dłonią po jej plecach, powędrował do miękkich

włosów, od góry po końce i z powrotem. Przycisnął ją mocno do siebie, rozkoszując się

ciepłem bijącym przez nocną koszulę.

Maria spodziewała się, że podsunie materiał w górę, nawet sama lekko się uniosła, by

mu pomóc, lecz on tylko tulił ją do siebie, mocno, blisko.

Legła więc nieruchomo, postanawiając, że jemu pozostawi inicjatywę, świadoma, że

być może nie spodoba mu się śmiałość, do jakiej przywykła w podobnych sytuacjach.

Poczuła nacisk szczupłych ud na swoich własnych, pełniejszych. Włosy Mogensa

łaskotały ją w twarz, jego głowa wtulała się w jej piersi jak dziecko.

Czuła na skórze gorący oddech, cieszyła się już, że usłyszy kolejne westchnienie w

poczuciu przytłaczającej bliskości.

Głos jego brzmiał chropawo, prawie niesłyszalnie, bo nie odrywał twarzy od jej piersi.

- Mario... tak dawno...

Zrozumiała, wiedziała, że to może być dla niego trudne.

- Mój drogi, mamy całe życie... dzisiejszej nocy pozwól mi jedynie cię pieścić,

okazać, ile znaczy dla mnie twoja miłość. Tak bardzo chciałabym, aby ci było dobrze, pragnę

oddać ci choć trochę za całą troskę, jaką mi okazałeś.

Znów ujrzała wdzięczność malującą się na jego twarzy, uniósł głowę i uśmiechnął się

do niej, nie otwierając oczu. Zrozumiała, przechyliła się nad nim i zdmuchnęła stojącą na

stoliku świecę.

Ciemność otuliła ich niczym miękka peleryna, ukryła rumieniące się policzki i ślady,

jakie na jego ciele pozostawiło życie.

Bardzo pragnęła ujrzeć, jak jego naznaczone zmarszczkami oblicze rozjaśnia się

radością i uniesieniem, zrozumiała jednak, że nie jest gotów na tego rodzaju swawole.

Czuła się mocna, mająca nad wszystkim kontrolę, niemal jakby to on był młody,

niedoświadczony, a ona silna, nadająca ton.

Mogens nie powiedział nic więcej, wzdychał tylko cichutko z zadowolenia, gdy dłonie

Marii z czułością przesuwały się po jego zmęczonym ciele.

Tors męża w dotyku był ciepły i miękki, na nieco zapadniętej klatce piersiowej gęsto

rosły włosy. Pod nimi wyczuwała ślady mięśni, w młodości z pewnością był atletycznym z

wyglądu mężczyzną. Na brzuchu rysowały się drobne fałdki, również na nim rosła gęsta

ś

cieżka włosów wiodących do pępka. Maria zrozumiała, że nikt przedtem go tak nie gładził.

Nie śmiała dotknąć go w najbardziej intymnym miejscu, głaskała tylko dalej po udach

i brzuchu, po wyciągniętych rękach i małych zagłębieniach, które w tej pozycji tworzyły mu

się przy szyi.

Mogens jęknął, wyszeptał jej imię w taki sposób, że przypuszczała, iż uchylił bramę

niebios i zwrócił się do całkiem innej Marii.

Zrozumiawszy, że pieszczoty sprawiają mu przyjemność, nabrała śmiałości.

Wkrótce poczuła, że wcale nie utracił młodzieńczej witalności. Wiedziony rzadkim

dla niego pożądaniem, zapomniał o swej niepewności i przejął inicjatywę.

Pozwoliła, by badał jej miękkie ciało, z łatwością odgoniła wspomnienia.

To był Mogens, tu i teraz.

Nie przypominało to w niczym tego... tego, co było przedtem. Cieszyła się, że może

sprawić mu taką wyraźną radość, był jak głodny człowiek, którego nagle zaproszono na

królewską ucztę.

Szepnęła mu do ucha kilka ciepłych słów, świadoma, że Mogens być może spodziewa

się nagłego chłodu, kiedy już przetoczył się na nią, chcąc dopełnić aktu.

Ale jej chętne ręce oplotły jego barki, miękkie uda się rozchyliły. Mogens ledwie

mógł oddychać, jakież ciepło i wspaniałość! Miał wrażenie, jak gdyby cały, cała jego

ś

wiadomość utonęła w namiętności i rozkoszy, niemal nie wiedział już, kim jest.

Jego sny, czasami tak nieznośnie zmysłowe, takie grzeszne, zawstydzające, w

porównaniu z rzeczywistością, tym, czego doświadczał, okazały się jedynie śmiesznymi

igraszkami.

Mogens nie był młodym mężczyzną, ale zdążył poruszyć się ledwie parę razy, a już

się dokonało... i serce o mało nie wyskoczyło z piersi.

Odpłynął, nigdy nie przeżył niczego podobnego, ich połączenie było całkowite, tak

pochłaniające, że potrzebował wielu minut, zanim zdołał wrócić do rzeczywistości.

A Maria przyjęła go z otwartymi ramionami i otwartym sercem i czuła, że dobrze jest

mieć go przy sobie.

ROZDZIAŁ V

Sogndal

W starej zagrodzie wójta w Kvåle roiło się od ludzi. Podniecone dzieci kręciły się pod

nogami. Chłopcy nawoływali się głośno, oczy błyszczały im z przerażenia i emocji;

dziewczynki najchętniej kryły się za matczynymi spódnicami, chyba że zostały z babciami w

domu. Ale i stare babki, spragnione nowin, które mogły ożywić szarą codzienność, ciągnęły

na miejsce kaźni.

Na tingu rozpatrywane miały być ciekawe sprawy. Pewnego mężczyznę i kobietę z

Dalen oskarżono o cudzołóstwo. Oboje pozostawali w związkach małżeńskich, na pewno

przyjdzie im srogo odpokutować za niemoralne zachowanie. Gospodarz z Kvam oskarżył

syna wójta o składanie fałszywego świadectwa w sprawie o kradzież i oszustwo. A

spadkobiercy pewnej staruszki z Kaupanger walczyli o dwa dzbanki ze srebra, które

niespodziewanie odnaleziono podczas dzielenia majątku.

Ludzką ciekawość jednakże najbardziej podniecała tajemnicza sprawa trzech ciał.

Trzech mężczyzn znaleziono martwych, dwóch wciąż uważano za zaginionych. Wiadomo

także, że August, pomocnik kowala, i jego towarzysz Knut wcale nie mieli na pieńku ze

zmarłymi, raczej należało ich traktować jak przyjaciół i kompanów od wypitki. Z początku

powszechnie rozważano koncepcję, jakoby to dwaj zaginieni mieli być mordercami,

zbiegłymi z wioski po dokonanej zbrodni, później jednak co poniektórzy zaczęli się

zastanawiać nad rolą, jaką w całej tej sprawie mógł odegrać kat. Musiał wszak mniej więcej w

tym czasie co tamci trzej wędrować tą samą drogą? A stary kat, jaką właściwie śmiercią zgi-

nął? Ting z pewnością przyniesie odpowiedź na wiele z nurtujących pytań.

Od Randara niczego się nie dowiedziano, pozostawał chłodny i milczący, twarz o

ostrych rysach przybrała budzący grozę wyraz. Obu kobietom z Meisterplassen i owemu

cherlawemu bratu życie na odludziu widać tak dopiekło, że odjechali w siną dal, może mieli

więcej oleju w głowie, niż można by przypuszczać?

Chyba że ich także zabito?

Rozmowom i spekulacjom nie było końca, rozprawiano i obracano całą sprawę na

wszystkie strony, aż wreszcie pojawiła się niemal gotowa konkluzja:

Zarówno za morderstwami, jak i tajemniczymi zniknięciami musiał stać obcy jeździec,

może współpracujący z katem.

Nocą tuż przed Bożym Narodzeniem wielu widziało dumnego ciemnowłosego

mężczyznę we wspaniałych, nabijanych srebrem butach na koniu w dziwaczne cętki.

Mówił podobno o sobie, że jest handlarzem.

Dziwne, że nikt nie widział go za dnia. Niektórzy łączyli tę historię z zauważonym

gdzieś po drodze hyclem.

Nieznajomy rozpytywał o Joranda w dniu, w którym ten zniknął. Ten i ów twierdził,

ż

e wszystkich zaginionych pozbawił życia szaleniec. Inni bez cienia wątpliwości przypisywali

winę katu.

Dzieci straszono opowieściami o oprawcy, zabijającym w nocnym mroku, by zdobyć

części zwłok do swoich diabelskich przedsięwzięć. Powiadano, że z nieposłusznych malców

kat gotuje mydło, a dziewczęta musiały się pilnować, by nie znaleźć się poza domem po

zapadnięciu zmroku.

Plotki płynęły z ust do ust coraz bardziej wartką rzeką, wreszcie lensman i pisarz

zmuszeni byli wezwać ludzi na przesłuchanie w tej sprawie i ci, którzy uważali, że coś

wiedzą, mogli wypowiedzieć się oficjalnie.

Gdy tylko pokój świątecznych dni dobiegł końca, dwaj parobcy lensmana sprowadzili

Randara.

Zastali go siedzącego w wyziębionej chacie, nie odezwał się ani słowem, nie stawiał

oporu, czego być może się obawiali.

Niczym jagnię pozwolił się przykuć do burty i siedział nieruchomo jak skamieniały

podczas przeprawy przez fiord do zatoki zwanej Fjøra.

Ludzie mieszkali tu w oddaleniu od siebie. Zagrody i szopy umiejscowione były

niemal wedle rangi na zboczach ciągnących się ku dolinie. Najniżej, nad samą wodą, żyli

nędzni biedacy, nie posiadający ni ziemi, ni fachu. Wśród nich były głównie dzieci cha-

łupników, stare wdowy, szaleńcy i kaleki. Zamożniejszym mieszkańcom wsi nie podobały się

coraz to nowe chałupy i szałasy wyrastające wzdłuż brzegu na gruncie będącym wspólną

własnością.

Sami mieszkali wyżej, tam gdzie urodzajna ziemia nad rzeką rodziła kapustę, owies,

jęczmień i groch.

Na samej górze, wokół kościoła i jeszcze wyżej, leżały wielkie dwory. Miał tu, ponad

kościołem i miejscem egzekucji, swą posiadłość pastor, pewien oficer, pisarz i diakon.

Randara zamknięto w piwnicy u lensmana. Siedział tam, skamieniały, nie zważając

nawet na dzieciaki przytykające nosy do zakratowanego otworu okiennego i wykrzykujące

obelżywe słowa pod adresem więźnia.

Jakież to podniecające, groźne i niesłychanie ciekawe, stać tak w bezpiecznej

odległości i obserwować budzącego grozę kata, uwięzionego teraz niczym lis w potrzasku.

Dzieci na wyścigi rzucały wyzwiska i wybuchały głośnym śmiechem za każdym

razem, gdy któremuś udało się wymyślić szczególnie wyrafinowane, złośliwe obelgi.

Randar raz jeden podniósł głowę, brzęknęły lekko łańcuchy, skuwające ręce i nogi.

Malcy momentalnie pobledli, odsunęli się od okienka, natychmiast umilkli.

Cóż za oczy!

Oblicze, również wcześniej ciemne, o wyraźnych rysach, zmieniło się w maskę

strachu i cierpienia.

Wychudzone policzki, kilkudniowy zarost.

Mroczne oczy zapadły się głęboko, otaczały je przerażające sińce.

Zmysłowe usta pobladły i popękały od suchości.

Włosy miał dłuższe niż kiedykolwiek, a rzemień, którym zwykle je wiązał, dawno już

przepadł. Kosmyki przesłaniały mu twarz i czarną gęstwiną opadały na wynędzniały kark.

Tylko prosty, mocno zarysowany nos dał się bez trudu rozpoznać.

Jak smutno wyglądał!

Kiedy Randar spojrzał im prosto w oczy, nawet dzieci zakłuło w sercach w przypływie

nagłego współczucia.

Odsunęły się, poszeptując między sobą, zostawiły go w spokoju.

- Biedaczysko - mruknął pod nosem któryś z chłopców.

Ale kolega zaraz kuksnął go z chichotem, nie wolno przecież żałować takiego

mordercy. Czyż nie odebrał życia trzem tatusiom, a może i innym ludziom? No i wszystkim

tym, których ściął na miejscach egzekucji!

Dzieciarnia dyskutowała dalej, czy to właściwie słuszne zabijać tych, którzy uczynili

coś bardzo złego.

Ich dyskusja osiągnęła poziom, który powinien zawstydzić dorosłych, skupiających

się w tej chwili głównie na tym, by jak najcelniej użyć łokci i zdobyć miejsce zapewniające

najlepszy widok na miejscu kaźni.

Nic nie miało znaczenia. Obelgi dzieciaków, łańcuchy ocierające nadgarstki, głód ani

zimno w wilgotnej piwnicy.

Mogli go torturować, liczył się z tym, że zastosują brutalne metody. Czyż sam nie był

przy paru okazjach wzywany, by pomóc w wyciskaniu „prawdy” z nieszczęśników na ławie

oskarżonych?

Mogą wbijać mu rozżarzone igły w skórę.

Mogą wyrywać mu paznokcie.

Mogą połamać mu każdą najdrobniejszą kosteczkę w ciele, a on i tak nie wyda z siebie

ż

adnego dźwięku.

Fizyczny ból nie mógł się zmierzyć z bezdennym smutkiem, jaki nosił w sercu.

Ż

ycie przestało mieć jakikolwiek sens, niemal z ulgą odkrył, jak poważne oskarżenia

kierowane są przeciw niemu. Sprawiały mu nawet jakąś dziwaczną radość. Zgładzono by go

wszak za to, co właściwie zrobiła jego ukochana.

Bo przecież to Maria musiała zadać nożem ciosy, które powaliły przynajmniej jednego

z dwóch morderców. Nie wierzył, że Liv byłaby zdolna do podobnego czynu, należała do

osób, które pozwolą raczej się zadręczyć, niż zadadzą komuś gwałt.

A Joril... biedny Joril. Zabili go pewnie z równą łatwością, jak zgniata się butem

mrówkę.

Serce Randara krwawiło na myśl o tym, co mogło się rozegrać na Meisterplassen w

czasie, gdy on, zaślepiony żądzą zemsty, czekał na ofiarę, która nigdy się nie pojawiła.

Ś

cigani przez niego mężczyźni, ci, którzy zabili mu ukochanego przybranego ojca,

przyszli do jego domu i skrzywdzili dwie najdroższe osoby, jakie mu jeszcze zostały. Brata

także zabili.

Ileż racji miała Maria!

Od powrotu do domu, do pustej zagrody, tysiąc razy obracał w myślach te same

słowa. Powinien był usłuchać Marii!

Gdyby tylko uległ jej prośbom i porzucił przeklęte myśli o zemście!

Ale nie, na wpół oszalał z żalu i poprzysiągł sobie zabić bestie, które napadły na

Joranda. Opuścił ukochaną Marię i jej drogą matkę, by dać ujście bezrozumnej nienawiści.

I w czasie, gdy czaił się na cyplu, mordercy po prostu wyruszyli na Meisterplassen.

Zastali tam troje bezbronnych ludzi i Bóg jeden wie, jakie krzywdy im wyrządzili,

zanim kobiety zdołały ich wreszcie usunąć.

Równie dobrze mógł po powrocie do domu ujrzeć grób Marii.

Choć w rozpaczy, dziękował Bogu za to, że twarze martwych, których odkopał, były

bez wątpienia twarzami mężczyzn.

Zmrożony grunt zachował ich ostatni wyraz przerażenia i bólu. Randar, zanim prędko

sypnął ziemię na miejsce i wyrównał tak, że nikt nie dopatrzyłby się tu mogiły, splunął na

groby.

Tylko grób Jorila zwilżyły łzy, gdy pierwszego wieczoru osunął się na miejsce

wiecznego spoczynku brata. Nazajutrz łzy obeschły, twarz Randara sprawiała wrażenie ściętej

chłodem, a ciało zdawało się po stokroć bardziej umarłe niż tamtego strasznego dnia, kiedy

niósł do domu zesztywniałe zwłoki swego opiekuna.

Randar, on, który przez całe życie obcował z rozpaczą i śmiercią, spotykał

najpodlejszych z podłych i zostawiał ich, nie snując żadnych szczególnych refleksji, odkrył,

ż

e wcześniej nie rozumiał, czym jest cierpienie.

Oczywiście zdarzało się, że dręczyła go niepewność, nie zawsze z równą łatwością

przychodziło mu wierzyć, że człowiek, na którym wykonywał wyrok, został naprawdę

sprawiedliwie skazany. Najczęściej jednak odpychał od siebie tę odpowiedzialność, świadom,

ż

e i tak nikogo by nie uratował, nawet jeśli odmówiłby wykonania swej powinności. I w czym

by to pomogło nieszczęsnemu skazańcowi, gdyby przyszło mu dzielić grób z katem?

Teraz Randar chłodno, na spokojnie, rozważał swoją sprawę.

Na jutro zapowiadano przesłuchanie, mogło potrwać dwa albo trzy dni. Później pisarz

i sędziowie podejmą decyzję, najprawdopodobniej na jego niekorzyść.

Już samo ludzkie gadanie, cała nienawiść otaczająca jego fach, lęk i przesądy

wystarczą, by go skazać. Może odnaleziono groby na Meisterplassen, to byłby ostateczny

dowód. Randar przez chwilę się zastanawiał, czy nie poprosić o świadczenie na swoją korzyść

łowcę niedźwiedzi, z którym spędził ową tragiczną noc. I tak jednak nie uwierzono by w jego

historię, a w każdym razie trudno by było wyjaśnić, na jaką to zwierzynę dwaj mężczyźni

czaili się na skraju cypla...

Ciekawe, czy synek pomocnika kowala coś powiedział?

Pewnie zdradził za wiele, wyciągając z chłopca informacje. Randar wciąż widział

przed sobą wielkie oczy zmarzniętego chłopczyka, rozdartego między lojalnością wobec ojca

a pamięcią o brutalnym traktowaniu, jakie go często spotykało z jego strony.

Pozwolił myślom odpocząć, czemu one właściwie służą? Wynik sprawy jest przecież

przesądzony, zresztą wcale tego nie żałował.

Ż

ycie i tak się skończyło, kiedy Maria zniknęła.

Przypuszczał, że kobiety uciekły, prawdopodobnie do Lyster, gdzie, jak wiedział,

miały przyjaciół.

Przez pewien czas rozważał możliwość wyruszenia za nimi.

Nie mógł pogodzić się z tym, że są ze sobą rozdzieleni już na zawsze! Serce

odmawiało przyjęcia tej strasznej świadomości, wszystko w nim protestowało.

Wiedział jednak, że dla dobra Marii nie powinien jej szukać.

Ona już dokonała wyboru, spełniła swoją groźbę, a on musiał to zaakceptować.

Najdroższa, ukochana kobieta! Z goryczą przyznawał, że sam ją wygnał. Błagała

wszak, by został, płakała ze strachu i żalu nad tym, że naraża ich wspólną przyszłość.

On jednak nie dostrzegał rozumności w jej żądaniach, pozwolił, by zwyciężyła

opętańcza żądza zemsty, i wyruszył z domu.

Może i lepiej, że wszystko się teraz skończy?

Na cóż miał żyć, czy czeka go cokolwiek innego poza bólem, samotnością i starymi

niedobrymi wspomnieniami?

Znów ogarnął go chłód dzieciństwa, lecz teraz u jego boku nie było ciepłego ciała

kobiety. Podobnie jak mały chłopczyk przed wielu laty drżał z zimna, spędzając noce w

oborze, tak teraz dorosły mężczyzna leżał skulony, próbując odsunąć od siebie wszystkie

myśli.

Przestał żyć, ledwie wegetował.

Miał nadzieję, że przesłuchania nie potrwają długo, zastanawiał się, czy od razu się nie

przyznać.

Silne poczucie sprawiedliwości sprawiło jednak, że się zawahał, miał wrażenie, że

lepiej będzie, jeśli skażą go niewinnego i pozwolą odpokutować za zbrodnię ukochanej.

Mógł jej ofiarować swe nędzne życie.

Tylko to mógł jej teraz dać.

Ś

wiadkowie kolejno mówili o tym, co ich zdaniem mogło być istotne dla sprawy.

Jakaś kobieta zgłosiła, że widziała mewy uciekające przed łodzią Randara, kiedyś, gdy

płynął fiordem w bezwietrzny dzień. Odczytała to jako znak, że wkrótce popełni on straszny

czyn.

Pewien mężczyzna twierdził, że widział upiora jednego z zabitych, z katowskim

toporem w rękach, najpewniej ścigającego mordercę.

Przyprowadzono kilku chłopców, nogi im się trzęsły, a oczy wbili w ziemię, kiedy

pisarz wypytywał o epizod, jaki przeżyli z przybraną siostrą Randara.

- ... a potem przyszła czarownica i nas przegoniła, patrzyła tak dziwnie i miała ze

sobą czarnego kota.

Pisarz odesłał ich, nie miał czasu na dziecinne bajdurzenia. Zawstydzeni rodzice

musieli wysłuchać połajań sądu.

Ludzie przychodzili, składali przysięgę, mówili, co mieli do powiedzenia, i

odchodzili.

Wśród widzów podniósł się jęk przerażenia, gdy wystąpiła żona zaginionego

pomocnika kowala. Twierdziła, że to niemożliwe, aby Randar mógł mieć cokolwiek do

czynienia z jej mężem. Nie, mężczyzna, który wypytywał o niego tamtego wieczoru, to był

prawdziwy pan, bogaty, szlachetnie urodzony jeździec. A ona jest chyba na tyle kobietą, by

odróżnić wspaniałego pana od nędznego, brudnego kata!

Chłopiec, stojący u boku matki, usłyszawszy tę historię, zerknął na nią z ukosa i

przygryzł wargi.

Rozpoznał oczy człowieka w łachmanach, przykutego teraz kajdankami do mocnego

kołka i skrywającego oblicze za grzywą dziko rosnących brudnych włosów.

To ten sam człowiek, który miał przy kamizelce pięknie błyszczące srebrne guziki i

podarował mu szal, który tak przyjemnie grzał. I wypytywał o ojca...

Chłopczyk przełknął ślinę, w gardle ściskało coraz mocniej, dreszcz przebiegł mu po

plecach. Jak powinien postąpić?

Ten mężczyzna na pewno zabił tatę.

Wszyscy zeszli się tu po to, by go osądzić.

Mały nie czuł jednak gniewu ani żalu. Odkąd tata zniknął, życie stało się łatwiejsze

zarówno dla niego, jak i dla rodzeństwa. A mama, czy nie uśmiechała się częściej teraz, kiedy

sama sobie była panią?

Jedzenia także mieli dość, bo pokaźne porcje taty przypadały chudym dzieciom.

Syn pomocnika kowala nie mógł oderwać oczu od zakutego mężczyzny.

Zakrzepła krew tworzyła jakby dodatkowe mankiety na poranionych rękach.

Brakowało mu też kilku palców, chłopiec zauważył to już podczas ich pierwszego spotkania.

Człowiek, który okazał mu tyle dobroci, przemawiał do niego jak do dorosłego i wcale

nie drwił... Teraz być może czeka go śmierć.

Zupełnie na nią nie zasłużył!

Coś trzeba zrobić.

I kiedy trzeci dzień przesłuchań miał się ku końcowi, żona pomocnika kowala

obwieściła, że syn poprzedniej nocy miał widzenie. Ojciec przyszedł do niego we śnie i

wyjawił imię swego mordercy. Od tamtej pory chłopak chodził jak odmieniony, nie mówił o

niczym innym, a kobiecie wydawało się, że dostrzega w jego twarzy jakiś nowy blask.

Ludzie z oczami szeroko otwartymi ze zdumienia zaczęli poszeptywać między sobą.

Co się dzieje? Ale o podobnych sprawach słyszano już wcześniej, prawdę powiedziawszy

nierzadko się zdarzało, że zmarli powracali, by wskazać swoich zabójców. Zwykle ukazywali

się bardziej spolegliwym świadkom niż ten mizerny chłopaczyna, ale przecież nigdy nie wia-

domo... Zresztą pisarz na pewno zdoła wycisnąć prawdę z chłopca, gdyby ten zaczął

fantazjować.

Chłopczyk z niewzruszoną miną opowiadał o swoim widzeniu. Bez względu na to, jak

podchwytliwe pytania mu zadawali, ani razu się nie zaplątał, nie zaprzeczył sam sobie. Wciąż

podtrzymywał, że ukazał mu się ojciec i żądał, by ratował niewinnego od śmierci, bo to nie

Randar jest odpowiedzialny za zbrodnie.

- Ojciec prosił, żeby szukać w wodzie, za trzy miesiące zwłoki jego morderców będą

płynąć pod prąd - twierdził chłopiec spokojnym, pewnym głosem.

Nawet nie mrugnął, snując swą opowieść. Mamrotanie zebranych przerodziło się w

głośną dyskusję.

Pisarz nakazał spokój, grożąc, że wygoni widzów z chaty, w której odbywał się ting.

- Młody człowieku, czy zdajesz sobie sprawę z tego, co teraz mówisz?

Pisarz surowo spoglądał na malca, niejeden dorosły mężczyzna nie potrafiłby

wytrzymać spojrzenia potężnego przedstawiciela władzy w takiej chwili.

- Tak, panie pisarzu, wiem, co mówię.

- Twoje świadectwo może nas zmusić do uwolnienia tego człowieka, który, zdaniem

nas wszystkich, miał zarówno powody, jak i okazję do zabicia kilku zacnych mieszkańców

wioski. Jeśli skłamałeś dzisiaj, jesteś współodpowiedzialny za prawdopodobną śmierć twego

ojca! Rozumiesz, chłopcze?

- Tak. Wiem, że ojciec nie żyje, bo jak inaczej mógłby do mnie przyjść pod postacią

upiora i wszystko to mi opowiedzieć?

Pisarz tylko pokiwał głową, ale nie spuszczał oczu z chłopca.

- Muszę też ci przypomnieć, że składanie fałszywego świadectwa przeciw bliźnim

jest nie tylko tu na ziemi przestępstwem, za które trzeba słono płacić. To grzech, którego Bóg,

nasz Pan, nie zapomina. Ryzykujesz zbawienie duszy, nie trzymając się prawdy w tak ważnej

sprawie!

Chłopiec, jeśli to możliwe, jeszcze wyżej podniósł głowę, w drobnym ciele nie drgnął

ani jeden mięsień.

- Powiedziałem samą prawdę, panie pisarzu!

Po tym oświadczeniu pisarz przestał już powstrzymywać ludzi od gadania i nakazał

uprzątnięcie sali tingu.

Wyrok miał zapaść przed wieczorem.

ROZDZIAŁ VI

Dramatyczne oświadczenie chłopca stało się oczywiście głównym tego dnia tematem

rozmów. Czy rzeczywiście ojciec ukazał się synowi we śnie i poprosił, by świadczył? Czy

możliwe, aby chłopiec sam wymyślił taką historię? Ale dlaczego miałby to robić, po co

miałby uciekać się do kłamstwa? Żeby ratować mordercę ojca?

Nie, na pewno wszystko, co mówił, to prawda.

Taki był pewny siebie, kiedy stał, ściskając w garści czapkę, i patrzył jasnym,

szczerym spojrzeniem.

Ani razu się nie zawahał.

Ani razu nie pokazał po sobie jakichkolwiek wątpliwości. Nie ugiął się przed

pytaniami pisarza. No i wiadomo przecież, że zmarli nierzadko pomagali w odnajdywaniu

swoich morderców. Często przeprowadzano oględziny zwłok, podczas których podejrzani

kolejno dotykali ciała zmarłego. Ten, który pozostawił na nim ślady, był winny. Chyba nic

więc dziwnego, że zmarły pomocnik kowala dał im znak przez swego syna?

Chłopiec na pewno mówił prawdę!

A skoro już się to stwierdziło, kat musi pójść wolny.

Ciekawe, do jakich wniosków dojdą pisarz i dwaj sędziowie! Chociaż zapadł już

wieczór, a w grubych ścianach z bali zaczęło trzaskać od mrozu, najwytrwalsi i tak czekali do

ciemnej nocy na ogłoszenie przez pisarza wyroku. Rozpalili nieduże, migocące ogniska i

starali się przy nich ogrzać, skracając sobie czas śpiewem i opowieściami.

Przyjemnie poza wszystkim było tak zejść się z ludźmi i dzielić nowinami.

Wreszcie otworzyły się drzwi prowadzące na podwórze i ukazała się w nich szczupła,

lecz dumna postać.

- Dobrzy ludzie! Widzieliście i słyszeliście, co mówili świadkowie w tej sprawie. Na

podstawie ich zeznań wydaliśmy wyrok, jako że prawa do tego udzielił nam Bóg i król.

Randar Jorandssonn Meisterplass nie mógł spowodować śmierci naszych trzech ziomków,

ponieważ należy uznać, że miało to związek ze zniknięciem Augusta Pomocnika Kowala i

Knuta syna Kari. Musimy przyjąć, że nieznajomy zbrodniarz nawiedził wioskę, co zresztą

podkreśla wielu świadków. Mimo to jednak wciąż istnieją pewne wątpliwości, trudno bowiem

pokładać zaufanie w zeznaniach dziecka.

Po pełnej napięcia, sztucznej przerwie podjął:

- Dlatego postanowiliśmy, że Randar Meisterplass pozostanie skuty i zamknięty

przez trzy miesiące od dnia dzisiejszego. Jeśli do tego czasu odnajdą się zwłoki zaginionych

lub też ich morderców, unoszące się na wodzie, jak dziecko widziało to we śnie... Wtedy

Randar Meisterplass zostanie uwolniony. Jeśli tak się nie stanie, całą historię opowiedzianą

przez świadka trzeba będzie uznać za nieprawdziwą, a Randar zapłaci za zbrodnię swoim

własnym życiem.

Tłum ludzi spontanicznie przyklasnął.

Pisarz uciszył ich gestem i zakończył odczytaniem bardziej formalnych i

niezrozumiałych formuł, stosownych w protokołach sądowych.

Ludzie byli zadowoleni, proces wszak jeszcze całkiem się nie zakończył, przez co

najmniej trzy miesiące dość będą mieli tematów do rozmów!

Ciekawe, czy zwłoki wypłyną!

Przez wiele, wiele lat będzie o czym opowiadać przy ogniu!

Randar natomiast wcale się nie cieszył. O wyroku powiadomił go lensman.

Przedstawiciela władz zdumiał brak radości na twarzy kata. Czy ten człowiek nie

pojmuje, że cudem darowano mu przynajmniej jeszcze kilka miesięcy życia?

Bo przecież nikt chyba nie śmiałby iść o zakład, że ten mężczyzna zdąży się

zestarzeć?

Teraz w każdym razie miał jakąś nadzieję, bo przecież nigdy nie wiadomo, a nuż ciała

wypłyną, tak jak przepowiedział chłopiec?

Ale mężczyzna w łachmanach tylko wolno pokręcił głową. Lensman nie bardzo

wiedział, jak rozumieć ten gest.

- Masz tu trochę jedzenia. Kiepska u nas opieka, ale wszyscy wszak

przypuszczaliśmy...

Lensman nie zdobył się na dokończenie zdania, doskonale jednak zdawał sobie

sprawę, że Randar znacznie lepiej niż ktokolwiek inny wie, w jaki sposób traktuje się

więźniów. Nie ma wszak powodu marnować drogocennej strawy dla ludzi, którzy i tak

niedługo umrą.

Przed Randarem na kamiennej posadzce stanął talerz z resztkami wyschniętej

owsianki, trochę kwaśnego mleka i niemal do czysta ogryziona z mięsa kość. W naczynku z

tranem knot kopcił raczej niż dawał światło.

- Jedz. Jutro cię przeniesiemy. Teraz, kiedy wszystko jest takie niepewne, nie

możemy ryzykować, że zamarzniesz.

Więzień siedział nieruchomo, wpatrzony w prymitywną lampę. Ze zdziwieniem

obserwował, jak płomień niemal rozpaczliwie czepia się knota, walcząc z przeciągiem i

mętnym olejem, ledwie będącym w stanie dać pożywkę światłu.

Wolnym ruchem sięgnął do resztek na drewnianym talerzu i mechanicznie zaczął

wkładać twarde, niesmaczne grudki do ust. Nie pamiętał, kiedy jadł ostatni raz, wypił tylko

trochę wody i starego piwa, które przyniesiono mu na miejsce tingu.

Zęby przeżuwały pokarm same z siebie, usta otwierały się, dłonie podnosiły resztki

owsianki. Popił kwaśnego mleka, okazało się nie najgorsze. Kości nie ruszył. W głowie miał

pustkę, ale teraz czuł kiełkującą w nim na nowo wolę życia.

Widać nie przyjdzie mu jeszcze umierać, przynajmniej jeszcze nie teraz.

Przez jakiś czas będzie musiał żyć z nękającą go pustką.

Ciało trawiło pokarm, domagając się później snu, a w tym czasie maleńki płomyk na

podłodze palił się coraz mocniejszym światłem.

Randarowi wydawało się to dziwne, ale nie mógł oprzeć się wrażeniu, że lampka

naprawdę ogrzewa zimną piwnicę.

Ż

ałosny płomyk zdawał się rosnąć, w jednej chwili stał się mocny i wyraźny.

Wyczuwał raczej, niż uświadamiał sobie, że gdzieś w głębi jego duszy dzieje się coś

podobnego.

Po prostu nie mógł się poddać, nie mógł okazać się do tego stopnia tchórzem, by

godzić się na śmierć bez protestów.

Dopóki tliło się w nim życie, istniała być może nadzieja.

Maria na pewno nie umarła, gdyby było inaczej, czułby to po sobie.

To na pewno ona podtrzymuje w nim płomień życia. Może akurat teraz myśli o nim?

Miałby więc przestać dla niej istnieć?

Randar mało znał katechizm i nauki Kościoła, ale miał swego Boga. Tej nocy zwrócił

się do niepojętego wszechmocnego, błagając, by jeszcze raz pozwolił mu spotkać ukochaną.

Ujrzeć chociaż przez sekundę, zobaczyć jeden jedyny uśmiech na jej ustach...

Zasnął wreszcie z mocno splecionymi dłońmi w kajdanach.

Miał wrażenie, że doczekał się odpowiedzi, mignięcia nadziei wśród całej tej

beznadziejności.

ROZDZIAŁ VII

Lyster, 30 lipca 1674

Wielki brzuch trząsł się i drżał. Fale przetaczały się po maleńkim morzu, które się w

nim kryło, oznajmiając nadejście przełomu.

Poród rozpoczął się rankiem tego dnia.

Maria wcale nie była tym zaskoczona, czuła po sobie, że coś się dzieje. Nieduża

plamka na bieliźnie, nowy, irytujący rodzaj bólu w dole krzyża. A z nabrzmiałych piersi co

rano sączyły się krople.

Czuła się bezpieczna, mając u boku matkę i Tulvę. Tulva wszak uczestniczyła także w

jej narodzinach przed blisko dwudziestoma trzema laty. Liv nigdy nie zdradziła córce, jak

bliska była wówczas śmierci, jak sama Maria przeżyła tylko cudem.

Narodziny i śmierć. Śmierć i narodziny.

Nieodłącznie obok siebie, linia dzieląca je cieńsza od włosa, stanowiąca zarazem tak

wyraźną granicę.

Maria zdawała sobie sprawę, co jej grozi. Widziała już tyle porodów i znała wiążące

się z nimi ryzyko. Żadna kobieta nie mogła być pewna, czy przeżyje ów zwyczajny cud życia.

We wsi niemal każdego dnia rodziła któraś z kobiet, jedne miały szczęście i wydawały na

ś

wiat piękne, zdrowe dzieci, które dorastały. Inne traciły jeden pączek za drugim, zaś niejedna

sama przypłaciła to życiem.

Wiele wiosek cierpiało na nadmiar mężczyzn właśnie z powodu wysokiej

ś

miertelności położnic.

Ale tutaj, w sypialni na probostwie, panował przytulny nastrój bezpieczeństwa. Letni

wietrzyk wpadał do pokoju przez uchylone okienka, przynosząc ze sobą aromat świeżo

skoszonej trawy, słonej wody i kwitnących dzikich róż.

- Jakiż piękny dzień do przyjścia na świat - uśmiechnęła się Liv, odrywając policzek

od pulsującego brzucha Marii. - Wszystko tam w środku brzmi w jak najlepszym porządku,

to naprawdę duży, silny malec!

- Myślisz, że to będzie chłopiec, mamo?

- Oczywiście! Większego brzucha nikt chyba nie widział. I jakie mocne kopniaki!

Pierworodny syn, na pewno, mała Maju!

Maria westchnęła z zadowoleniem, rozluźniona beztroskim paplaniem matki. Wkrótce

kolejny skurcz znów targnął rodzącą, na moment straciła kontakt z rzeczywistością.

- Oddychaj spokojnie, moja droga, wsłuchaj się w rytm własnego ciała...

Liv i Tulva towarzyszyły jej w skurczach, każdy kolejny osiągał szczyt coraz

silniejszego bólu.

Na stole stał gorący wywar, sporządzony przez Liv według własnego przepisu, mający

pomóc przy bólach porodowych i innych dolegliwościach. Maria jednak nie chciała pić,

czuła, że toczy się w niej osobliwa walka natury.

Między kolejnymi skurczami podnosiła się i chodziła po pokoju w szerokiej koszuli

niczym wielka, kołysząca się na nogach gęś. Rozpuszczone włosy zwisały jej na plecach jak

ś

lubny welon aż do ud. Trudno uwierzyć, jak bardzo urosły w ciągu ostatniego roku! Miała

spoconą twarz i głowę, ale dzisiaj włosy musiały zwisać swobodnie. Poród mógł się za-

trzymać, gdyby kobieta lub ktoś z domowników zapomniał o rozwiązaniu wszystkich

węzłów. Rozdzielano uprzęże, wygładzano chusty, rozplatano warkocze. Niejeden koń musiał

pożegnać się ze swą dumną, zaplataną grzywą, gdy poród następował na tyle

niespodziewanie, że nie było czasu na rozplątywanie malutkich, gęstych węzełków.

Maria miała pulchne ciało, niemal chłopięce niegdyś biodra nabrały kobiecych

kształtów, piersi zaokrągliły się, dojrzały. Twarz jaśniała nowym blaskiem, owym

szczególnym wyrazem oczekiwania, lecz i utrudzenia, jaki pojawia się na obliczach zdrowych

ciężarnych.

Ż

ycie na probostwie dobrze jej robiło.

Niczego nie brakowało. Szpitalik był czynny, w ostatnim czasie pochłaniał niemal

wszystkie jej siły. Chociaż niejeden dziwił się na widok kobiety w zaawansowanej ciąży przy

takiej pracy, to jednak nikt nie protestował. W mieszkańcach wioski tkwił głęboki szacunek

dla Marii, może nawet głębszy niż dla podeszłego wiekiem pastora.

I Liv rozkwitła, była teraz piękniejsza i świeższa niż kiedykolwiek przedtem. Błękitne

oczy jaśniały poczuciem bezpieczeństwa większym, niż Maria potrafiła sobie przypomnieć.

Z początku matki jakby wcale tu nie było, rzadko zwracała się do otaczających ją

ludzi, ale z czasem pokonała trudną drogę powrotu do tego świata. A kiedy plany związane z

lecznicą układały się coraz lepiej, Liv skupiła wszystkie swoje siły i pragnienia tylko na tym

jednym celu. Jej ogród pełen ziół zakwitł po raz pierwszy w tym roku, objawiając się

bogactwem, które sprawiło, że najpiękniejsze łąki wyglądały przy nim jak nieciekawe

pustkowia. Nasiona pochodziły z jej własnych zapasów, z hodowli pastora, a także z duńskich

ogrodów, z których Mogens sprowadzał nowe gatunki i odmiany.

Kwiaty zdawały się wyciągać ku dłoniom Liv, traktowała je niczym żywe istoty,

którymi przecież tak naprawdę były. Maria widziała, jak niemal tętni w nich życie i lecznicza

moc.

Jesienią będą mieć pełne ręce roboty, czeka je suszenie, gotowanie i konserwowanie

ziół. Maria przeczuwała, że lekarstwa, które zamierzają wypróbować, okażą się niezwykle

skuteczne.

Dzisiaj jednak odsuwała przygotowane przez matkę napary, serce waliło jej mocno,

mięśnie napinały się w regularnych odstępach czasu, by wypchnąć dziecko.

Wciąż jeszcze miała pełną świadomość, na razie fale bólu nie przejęły całkowitej

kontroli nad myślami.

Przechadzała się po pokoju, gawędząc z kobietami, które w tej ważnej chwili nie

odstępowały jej ani na krok.

Dzień płynął, niekiedy ze schodów dobiegało ostrożne stąpanie Mogensa, ośmielał się

wejść zaledwie do połowy i słuchał w napięciu.

- Biedaczysko, jest taki przejęty i zdenerwowany. Mam wrażenie, że jest mu ciężej

niż mnie - uśmiechnęła się Maria, chociaż pot zlewał jej twarz.

Liv i Tulva zabawiały się opowieściami o mężach, którzy do tego stopnia przeżywali

poród, że później musieli odpoczywać w spokoju co najmniej tak długo jak matka.

- Idź do niego na moment, Tulvo, i powiedz mu, że wszystko jest w porządku i że

nie mogę się doczekać, kiedy złożę mu syna w ramionach.

Tulva wyszła, matka i córka siedziały cicho, przysłuchując się dobiegającym z pola

ż

artom i śmiechom kosiarzy.

Maria pomyślała zdziwiona, że i dzisiaj życie toczy się swoim torem. Czy świat nie

powinien przystanąć i wstrzymać oddechu?

Mam przecież zostać matką!

Dzisiaj poznam tę maleńką istotkę, która przez tyle miesięcy mi ciążyła, pocieszała,

dręczyła i sprawiała, że niemądrze śmiałam się sama do siebie.

Wkrótce Liv przygotowała łóżko rodzącej: wymościła je świeżym, miękkim sianem i

nakryła nasmarowanym olejem płótnem. Między nogami Marii leżało kilka białych

ręczników, niezwykłe marnotrawstwo płótna, ale tego dnia nic nie było zbyt dobre dla żony

pastora, która miała urodzić jego pierwszego, a być może jedynego syna.

Liv mruknęła, że przecież mogła się mylić, może na świat przyjdzie dziewczynka...

Sama jednak w to nie wierzyła, patrząc na silne ruchy dziecka w nadzwyczaj wielkim

brzuchu, który nosiła jej córka.

Wreszcie pękły błony. Liv miała dostatecznie dużo doświadczenia, by w czas

przygotować naczynie na przezroczysty płyn o kwaskowatym zapachu.

Podczas następnego skurczu dziecko przecisnęło się do kanału rodnego, w który

kobiety wcześniej wsmarowały olej i aromatyczny, pachnący ziołami tłuszcz.

W pokoju panowała cisza, instynktownie przestały rozmawiać, pozwalając Marii

skupić się na rozkazach wydawanych przez ciało.

Głęboki jęk towarzyszył ostatnim skurczom brzucha. Maria westchnęła i padła z

powrotem w ramiona Tulvy na ostatnią krótką chwilę odpoczynku. Tulva siedziała za nią na

łóżku, mocno obejmując rodzącą. Maria uchwyciła się nóg pomocnicy i podpierając się na

nich, zgięła się wpół i parła.

Ś

wiat zatańczył, nie wiedziała już, gdzie jest, na moment ból, osiągając szczyt,

ostateczną granicę, spowił ją oślepiającą czerwoną mgłą.

A potem poczuła, że nacisk w cudowny sposób ustępuje.

Między jej nogami leżał malutki, czerwonosiny chłopczyk z buzią otwartą jak ryba

wyrzucona na brzeg.

Liv zadrżała, nie umiała ukryć szoku.

Taki maleńki...

Ale... ten wielki brzuch...

Nie zdążyła pomyśleć nic więcej, bo już Maria znów stęknęła jak zwierzę, a ciałem jej

targnął kolejny przytłaczający skurcz.

- Na Boga, Tulvo, weź chłopca! Jeszcze jeden!

Tulva złapała małego, prędko odcięła pępowinę i zawinęła go w jeden z białych

ręczników. Chłopczyk był naprawdę malusieńki, a Tulva wstrząśnięta spostrzegła, że całe

ciałko pokryte jest sinofioletowymi plamami. Umyła go, słuchając jęków matki, i serce

zamarło jej w piersi, gdy okazało się, że letnia woda nie jest w stanie spłukać dziwnych

znaków z ciałka chłopczyka.

Mały zaskrzeczał, walcząc o oddech, i wydał z siebie cienki, ale donośny pisk, jak

gdyby chciał powitać siostrę na świecie.

- Jest też i dziewczynka! Duża, silna panienka! Zobaczcie, jaka rozzłoszczona!

Liv śmiała się do Marii, do której ledwie docierało, co się dzieje. W końcu jednak

zrozumiała. Widziała w rękach Tulvy zawiniątko, z którego wystawała maleńka stopka, a

jednocześnie między jej nogami leżała rozgniewana córeczka, wymachując zaciśniętymi

piąstkami.

Bliźnięta!

Chłopiec i dziewczynka!

Maria przeniosła dziewczynkę na brzuch, Liv przecięła łączący je sznur i gdy tylko

ciało położnicy opróżniło się po porodzie, umyła Marię i okryła ją.

Obie kobiety umilkły, kiedy Maria dostała parę swoich dzieci.

Maleńcy nowi ludzie, którzy razem przeżyli jakże ważną część życia, znów znaleźli

się obok siebie.

Dla wszystkich wyraźne się stało, jak bardzo są do siebie niepodobni.

Liv zakłuło w sercu na widok drobniutkiej buzi chłopczyka.

Taka malutka, delikatna jak łepek pisklęcia.

Maleńkie usteczka, wargi blade, sine, jasny puch włosów, lekko spłaszczony nosek i

pięknie ukształtowane paluszki.

Liv zdawała sobie sprawę, że nie tylko nos i puszyste włoski przywodzą jej na myśl

Jorila.

Jej syn, gdy przyszedł na świat, wyglądał identycznie.

Nieszczęsny chłopiec miał takie same sinofioletowe plamy na kolanach, wokół szyi i

przy nasadzie cienkich paluszków. Jedno oczko krwawiło, zapewne podczas porodu pękło w

nim jakieś naczynko.

Takie rzeczy Liv widywała już wcześniej i wiedziała, że zwykle mijają bez większej

szkody dla dziecka.

Gorzej, że krew nie przestawała płynąć z oka, wciąż zbierała się w krople i wydawało

się, że dziecko naprawdę płacze krwią.

- Och, mamo, czy to się wreszcie skończy? Wiem, że to się zdarza i nie jest groźne,

ale... I co to. za plamy, przecież on wygląda jak obity!

Liv westchnęła, nie chciała odpowiadać.

Maria, przestraszona, przeniosła spojrzenie na jego pulchną, wymachującą rączkami

siostrę, swoją córkę, próbującą już przysunąć się do ciemnych brodawek piersi.

Liv rozłożyła ręce, zachwiała się pod natarczywym spojrzeniem córki.

- Nie bardzo wiem, Mario... On jest raczej słaby... ale zajmiemy się nim najlepiej jak

umiemy, będzie dostawał to, co najlepsze. Zobaczysz, wyrośnie z niego silny chłopiec...

Ale Maria usłyszała zwątpienie w głosie matki i zaczęła naciskać:

- On jest taki jak Joril, prawda? Jest chory, tak jak był Joril!

Liv nie odpowiedziała, nie musiała potwierdzać słowami, wyraz jej twarzy starczył za

przyświadczenie.

Maria opadła na łóżku, nagle nieprzytomnie zmęczona. Nie miała siły, by jeszcze raz

przytulić dzieci, oddała je Tulvie i Liv, musiała odpocząć...

- Trzeba powiadomić Mogensa. Chcesz, żebyśmy zabrały dzieci na dół, czy też

wolisz, żeby przyszedł tu do ciebie?

Liv nie dodała, że ojciec powinien chyba przynieść święconą wodę i księgę z

psalmami, doszła do wniosku, że sam o tym pomyśli, kiedy zobaczy stan syna.

- Tak, niech przyjdzie... On... on się na pewno bardzo boi...

Lecz Mogens tylko się uśmiechał. Pocałował żonę z pełną szacunku czułością i

przysiadłszy na brzeżku krzesła przy jej łóżku, z całych sił starał się zachować kamienną

twarz. Przecież on, stary człowiek, nie może się tu rozpłakać! Przecież już wcześniej urodziło

mu się dziecko, wprawdzie dzień przyjścia na świat Marii Cecilii zagubił mu się gdzieś w

pamięci, świadom był jednak, że widział już kiedyś maleńką, żałosną istotkę, którą sam

spłodził.

Oboje małżonkowie myśleli o tym samym, lecz żadne z nich nie chciało być

pierwszym, które nazwie lęk słowami.

Wśród radości, że mają taką zdrową, silną córkę, czaił się smutek.

Nie wiedzieli, jak długo będzie im dane zatrzymać syna.

Spał teraz w ramionach matki, drobne ptasie ciałko momentami drgało. Nie chciał

przyssać się do piersi i nawet podczas snu z jednego oka spływały kropelki krwawego płynu.

Hoża dziewczynka natychmiast posiliła się siarą, już obficie płynącą z piersi Marii, i

zasnęła, niemal pochrapując w kołysce przy małżeńskim łożu rodziców.

- Musimy podziękować Bogu za ten dar...

- Dlaczego? Widzisz przecież, że niedługo zażąda jego zwrotu?

Mogens wolno pokręcił głową.

- Mario, wiem, że chłopiec jest słabowity i że być może nie dane mu będzie

dorosnąć. Ale tak już bywa, nie mogę winić za to Pana. Mimo wszystko zatroszczył się o to,

bym mógł zatrzymać zarówno ciebie, ukochana, jak i piękną córkę, którą mi urodziłaś.

Maria odwróciła twarz, nie mogła pogodzić się z tak prostym rozumowaniem.

Spojrzawszy jednak ponownie na męża, spostrzegła łzy błyszczące w kącikach jego

oczu.

Wyciągnął do niej ręce, chciał wziąć syna w objęcia. Maria podała mu dziecko, a

potem patrzyła, jak ojciec gładzi chudziutkie policzki, pieści delikatne rączki, pokryte

paskudnymi plamkami.

Dziecko nagle zakasłało, maleńkie ciałko całe się napięło.

Mogens ostrożnie zaniósł je do naczynia z wodą, które Tulva dyskretnie ustawiła pod

ś

cianą.

- Chrzczę ciebie, mego jedynego syna, Johannes Mogens Peter Marius, w imię Ojca

i Syna, i Ducha Świętego. Niech Bóg ma cię w Swej opiece i zbawi twą duszę...

Maria nie słuchała dłużej, w uszach jej szumiało, widziała jedynie buzię dziecka, w

łagodnym wieczornym świetle tak niebezpiecznie siną.

Mogens jak najdelikatniej otarł wodę z główki synka, widać było wyraźne pulsowanie

w miękkim ciemiączku.

Chłopiec wcale się nie uspokajał, kaszlał świszczące Maria z krzykiem zauważyła

strumyczek krwi, sączący się także z ust dziecka.

Poderwała się z łóżka, nie zważając na ból wywołany gwałtownym ruchem, i rzuciła

ku mężowi, stojącemu bezradnie z konającym dzieckiem w ramionach.

- Nie! On nie może umrzeć! Pomóż mi, Mogensie, spraw, aby z nami został!

Oboje jednak zdawali sobie sprawę, że nic nie da się zrobić.

Przez ciągnące się w nieskończoność sekundy stali tak przytuleni do siebie, Maria

obejmowała męża z dzieckiem na rękach.

Jak we śnie patrzyli na synka, walczącego o ostatni oddech. Otworzył oczy i utkwił

spojrzenie w twarzach rodziców, jak gdyby chciał się z nimi pożegnać.

Później maleńkie ciałko całkiem zwiędło, widać było, że wszelki ból ustąpił.

Czy to możliwe, by się uśmiechał?

W każdym razie dziecko spoczywało w ramionach ojca pełne spokoju i piękniejsze niż

kiedykolwiek.

Maria załkała.

- Żegnaj, maleńki przyjacielu. Cieszę się, że mogłem cię zobaczyć - rzekł Mogens

zaskakująco pewnym głosem. - Pocałuj go na pożegnanie, najmilsza. Oszczędzono mu życia

na tym grzesznym świecie, przybył tylko, by się z nami przywitać, i zaraz Bóg wezwał go do

wiecznego Raju - dodał szeptem.

I Maria usłuchała męża, a później pozwoliła mu zabrać zmarłe dziecko. Wiedziała, że

Mogens na pewno znajdzie piękne miejsce wiecznego spoczynku dla swego być może

jedynego syna. Pastor był starym człowiekiem, nie wiadomo, czy zdoła spłodzić więcej

dzieci.

Zdawała sobie sprawę, że jego żałoba jest równie silna jak jej własna, chociaż pustka

w sercu groziła, że całkiem ją przytłoczy.

Zostawszy sama z uśpioną córeczką, pozwoliła łzom popłynąć swobodnie, by

oczyściły jej duszę po tragicznych narodzinach. Delikatnie pogłaskała silną dziewczynkę po

głowie, czując ogromną radość, że pozwolono jej zatrzymać przynajmniej ją.

Wiedziała, że ma przed sobą trudne dni, że wspomnienie maleńkiego synka pozostanie

w niej na zawsze. Na własne oczy widziała symptomy jego choroby i zdawała sobie sprawę,

ż

e całe jego życie przesycone byłoby bólem.

- Spij spokojnie, kochanie, mama nad tobą czuwa... Nie bardzo wiedziała, czy

skierowała te słowa do synka, czy do córeczki, ale odgłosy wydawane przez uśpionego

noworodka wzruszyły ją. Pierwsze mgnienie macierzyńskiego szczęścia zdołało niemal

przesłonić wstrząs i żal.

- Damy sobie radę, moja maleńka - pocieszała córeczkę i samą siebie.

I dręczona najczarniejszymi wyrzutami sumienia przyłapała się na przelotnym

marzeniu, aby dziecko odziedziczyło raczej rysy po czarnowłosym ojcu, by nosek zaznaczony

był wyraźniej, a oczy ciemniejsze...

Dziecko Randara... Jak by wyglądało?

ROZDZIAŁ VIII

Maria i Mogens ułożyli swoje dziecko w wykładanej jedwabiem żelaznej trumnie

najlepszego gatunku. Maria owinęła synka ciepło w koce z barwionej wełny i wsunęła jeszcze

do środka maleńkie haftowane sakiewki z aromatycznymi ziołami.

Po zamknięciu wieko zabito solidnymi żelaznymi nitami.

Mogens zaniósł trumienkę do krypty pod kościołem, którą wybrał na miejsce

wiecznego spoczynku dla swego maleńkiego synka. W otoczeniu pięciu czy sześciu trumien z

ziemskimi szczątkami najzacniejszych mieszkańców wioski malutka dziecięca trumienka

sprawiała wrażenie jeszcze mniejszej i wyglądała wręcz żałośnie. Mogens własnoręcznie

wymurował wokół niej ściany z białego kamienia. W ten sposób pozostawała prawie

niewidoczna, chyba że ktoś przechyliłby się przez mur i zajrzał do ciasnego pomieszczenia od

góry.

Za każdym razem, gdy będzie szedł tajemnym korytarzem, zatrzyma się na moment

przy grobie i wspomni małego syna.

Ż

ycie jednak płynęło swoim nurtem. Obowiązki na probostwie były liczne i ciężkie.

Maria zatrudniła jeszcze jedną dziewczynę poza Solveig, zachwyconą swoim prędkim

awansem. Obie służące dobrze się ze sobą zgadzały i zajmowały wszystkim co trzeba w

gospodarstwie. Sprzątały, piekły, doiły krowy, opiekowały się owcami, troszczyły o spiżarnię

i spichlerz z ziarnem. Sprawiały wrażenie szczerych i chętnych do pracy, Marii do tej pory nie

przysparzały zmartwień. I ona jako gospodyni miała pewne obowiązki, lecz większość czasu

poświęcała stale rozwijającej się lecznicy.

Z początku na równinie powyżej kościoła postawiono prostą, dwuizbową chatę. Zimą

jednak przekonano się, że dom należy wzmocnić, uszczelnić, a także rozbudować. Prace

dobiegały teraz końca, obok starego stanął nowy budynek. Maria sama go zaprojektowała, a

nie znając się wprawdzie na budowie domów, wpadła także na kilka oryginalnych pomysłów,

do których doświadczeni stolarze i cieśle podeszli z dużą rezerwą.

Nowy budynek miał dwa poziomy. Na piętrze znalazło się miejsce na składzik, a dwa

przestronne pomieszczenia obito pachnącymi deskami z sosny. Tam Maria umieściła wiele

pięknych sprzętów z salonu plebanii, tych, na które sama nie mogła patrzeć. Matka natomiast

cieszyła się nimi jak dziecko. W nowej izbie Liv całą ścianę pokrywał ślicznie tkany gobelin.

Miedziany, wypolerowany do połysku imbryk wisiał nad paleniskiem, o którym pomyślano

także na górze. Stały tu solidne krzesła z poduszkami i obiciami rzadko widywanymi w

zapadłych wioskach. A wielka duma pastorowej, angielskie talerze, służyły za ozdobę nad

łóżkiem Liv. Przeniesiono tu także koszyk z wyszywaniem i Liv, ku swemu wielkiemu

zdumieniu, znalazła dużą radość w haftowaniu drobniutkich ściegów barwioną wełnianą

włóczką.

Strome schody z izby wiodły prosto w dół do sieni, w której wszyscy musieli ściągać

brudne buty przed wejściem do szpitalika.

Na środku dużej sali na dole stanął murowany komin, pod którym paliło się z trzech

stron. Dobrze grzał, cegły gromadziły ciepło w zupełnie inny sposób niż w starych otwartych

paleniskach.

Marii spodobały się piece z kominem, które coraz częściej budowano w zagrodach, ale

nie poprzestała na tym: na umieszczonym centralnie piecu można było też gotować. W

szpitaliku bowiem zużywano dużo wody.

Wokół pieca dwoma rzędami ułożono grube sienniki, pozostawiając między nimi

jedynie wąziutkie przejścia. Pod ścianami ulokowano cztery proste szafy na lekarstwa i

narzędzia.

A na kominie, zawsze przyjemnie ciepłym, Maria zawiesiła przewiewne półki z

drewna do suszenia świeżych ziół.

Wypróbowała zarówno stare, jak i nowe przepisy i teraz z dumą mogła się pochwalić

zbiorem rozmaitych maści, roztworów, mieszanek na napary i wywarów, których nie miał

nikt inny.

Swoich receptur strzegła niczym tajemnicy państwowej, ale lekarstwa rozdawała

hojnie, także tym, których nie stać było na to, by za nie zapłacić. Biedacy jednak, gdy tylko

mogli, odwdzięczali się za leczenie, pracując dla niej przez kilka dni albo tygodni. Tak oto

Maria zdobywała pomoc przy praniu koców, rąbaniu drew, czyszczeniu ziół czy prostszych

zabiegach pielęgnacyjnych.

W zamkniętej szafce na ścianie wisiało wiele niezwykłych urządzeń i instrumentów.

Niektóre Maria skonstruowała sama, inne wykonano według rysunków w księgach

medycznych, zgromadzonych przez pastora w bibliotece. Niejeden człowiek chodził w jej

specjalnym pasie przepuklinowym, wynalazku, który, jak się okazało, doskonale

funkcjonował, bo przynosił ulgę w bólach i umożliwiał choremu wypełnianie codziennych

obowiązków.

Wśród najbardziej nieprzyjemnych przyborów znajdowało się żelazo do przyżegania.

Rozżarzano je w ogniu i przykładano do większych ran w celu przypalenia ciała i

zahamowania krwotoku. Maria pamiętała, że Jorand także miał podobne narzędzie. Swego

czasu posługiwał się nim z wielką zręcznością, by nie dopuścić do śmierci z upływu krwi na

przykład złodzieja, którego skazano jedynie na obcięcie ręki albo palców.

Maria nigdy jeszcze owego żelaza nie używała, wiedziała jednak, że przy ciężkich

przypadkach gangreny będzie musiała liczyć się z przeprowadzeniem amputacji.

Inne narzędzie leżało ukryte w głębi szafki. Składało się ono z dwóch dużych łyżek, w

trzonkach obydwu mniej więcej w połowie wywiercony był otwór. Łyżki miały staranne

zaokrąglone brzegi i były nasmarowane tłuszczem. Używano ich podczas porodu, kiedy

dziecko nie mogło się wydostać. Maria zdawała sobie sprawę, że jest to dość niecodzienny

zabieg, wiedziała też, że niektórym ludziom bardzo się nie podoba takie ingerowanie w

porządek ustalony przez naturę. Ale kiedy śmierć groziła i matce, i dziecku, czyż nie powinna

wykorzystać wszelkich środków, jakimi dysponowała?

Dotychczas użyła narzędzia dwukrotnie. Wątpiła, by któryś z tych porodów zakończył

się szczęśliwie, gdyby nie zastosowała swojej metody.

Miała także przyrządy do upuszczania krwi, ale nie lubiła się nimi posługiwać.

Znajdowali się jednak pacjenci nalegający na taką kurację, słyszeli gdzieś o wspaniałych

rezultatach, jakie przynosiła, i koniecznie chcieli spróbować. Jeśli byli dość silni i nie cierpieli

na zanadto skomplikowane schorzenia, Maria spełniała zwykle ich życzenie. W wielu

przypadkach sama się przekonywała, że kuracja odnosi skutek, chorzy dziękowali, kłaniając

się w pas, i czuli się od razu silniejsi.

Zestaw cieniutkich żelaznych igieł i szpulkę jedwabnych nici przysłano jej dzięki

jednemu ze znajomych Mogensa. Tymi nićmi Maria zszywała małe i duże rany, prawie nie

znać potem było blizn.

Miała także w lecznicy płótno do okładów i bandaże, zwoje wełny i lnianego płótna

do wkładania w większe krwawiące rany.

No i okorowane gałęzie ze skomplikowanymi umocnieniami, przygotowane na

wypadek, gdyby zgłosił się ktoś ze złamaną nogą czy ręką.

Marii nie bardzo się podobała chirurgiczna strona jej zajęcia, ale prędko musiała się

nauczyć ratować ludzi przy poważniejszych zranieniach i groźnych krwotokach. Czytała

księgi Mogensa, robiąc z nich notatki, i wkrótce sporządziła swój własny podręcznik, zawie-

rający wskazówki dotyczące pierwszej pomocy w poszczególnych przypadkach. Wszystko

zapisywała w wielkiej księdze, którą kiedyś dostała od Mogensa.

W książce noszącej tytuł Contantis Liber Pantegni znalazła szczegółowy opis operacji

wycinania kamieni, a kiedy zgłosił się do niej pewien starszy chałupnik z Nes, uskarżający się

na takie właśnie dolegliwości, uznała za słuszne użycie noża. Mężczyzna miał kłopoty z

oddawaniem moczu, zawstydzony pozwolił jej obmacać twarde grudki, które się zebrały w

intymnym miejscu.

Maria przez skórę zsunęła grudki razem i podwiązała je zarówno od góry, jak od dołu.

Wystarczyło jedno cięcie wzdłuż i kamyki można było wyzbierać. Mężczyzna nawet nie

jęknął, kiedy wylała olej na ranę, a na koniec założyła opatrunek. Chory już po dwóch dniach

mógł normalnie oddawać mocz, gotów był tańczyć przed Marią, taką odczuł ulgę. Dała mu

też wywar z janowca, mniszka, liści malin i krwawnika, który miał oczyścić uszkodzone

organy i zapobiec tworzeniu się nowych kamieni. Od tej pory w każdy poniedziałkowy ranek

na jej schodach leżał pęczek najładniejszych gałązek jałowca. Takie było podziękowanie

szczęśliwego pacjenta, Maria bowiem wspomniała przy nim, że jałowcowe gałązki dają

najlepsze ciepło i dym potrzebny do suszenia delikatniejszych ziół.

W innej księdze Maria wyczytała o leczniczym działaniu kąpieli. Postanowiła to

wypróbować, napotkała jednak zdecydowany opór wśród pacjentów. Co dobrego może

przynieść zanurzanie ciała w gorącej wodzie? Większość gwałtownie protestowała,

powołując się na przekazane przez przodków jasno sformułowane ostrzeżenia przed zbyt

częstą kąpielą i myciem całego ciała. Od tego człowiek mięknie, robi się słabszy i bardziej

podatny na wszelkie zarazy.

Ale Maria mimo wszystko i tak wielu zdołała przekonać. Nieduża łaźnia na

probostwie, przez wiele lat nie używana i popadająca tylko w ruinę, znów zaczęła być

wykorzystywana. Budyneczek nad strumieniem wzniesiono zapewne przed paroma

stuleciami, ale grube ściany solidnie wymurowano z kamienia i wystarczyło je tylko oczyścić

z mchu, by móc rozpalić ogień na umieszczonym na środku palenisku.

Zaletą tego eksperymentu był fakt, że sama Maria odkryła radość płynącą z

regularnych kąpieli w łaźni, właściwie wręcz uzależniła się od cotygodniowych chwil w

rozgrzanej, wilgotnej saunie. Lubiła, kiedy pot razem z brudem spływał z ciała, które później

namaszczała wonnymi olejkami. Cudowne!

Ostatnio nie śmiała jednak odwiedzać łaźni, z rosnącym brzuchem czuła się nie

najlepiej, oddychała ciężko, kiedy w czasie letniego przesilenia temperatura zaczęła się

podnosić. Wolała kąpać się w fiordzie, którego woda przyjemnie chłodziła przegrzane ciało.

Ale kosiarze gapili się wielkimi oczami na widok pani pastorowej, zanurzającej się w wodzie

w pełnym ubraniu i pluskającej jak dziecko.

Takie zachowanie nie przystoi dorosłym, a już na pewno nie ciężarnym żonom

pastora!

Wikary także znów zażądał rozmowy z Mogensem na osobności, przyprawiając

starszego duchownego o rumieniec z braku kontrargumentów.

Maria musiała w końcu obiecać, że będzie dyskretniej zażywać swoich kąpieli,

najlepiej nocą, kiedy zmrok dobrze ją ukryje... Skorzystała jednak z okazji i pławiła się bez

ciężkiej, długiej sukni. Bawiła ją nawet myśl, że ktoś mógłby ją tak zobaczyć i donieść o tym

Mogensowi.

Teraz jednak została matką.

Czy mogła pozwolić sobie na podobne dziewczęce wybryki?

Zresztą, wszystko jedno. Bolesne przeżycia po porodzie i utracie synka wciąż tkwiły

w niej głęboko, zabijając wszelką beztroskę i wesołość.

Upływały tygodnie, a Maria, choć zniecierpliwiona, wciąż leżała w łóżku, jak

nakazywał obyczaj, przyjmując odwiedziny z bliska i daleka. Goście przynosili podarki dla

córeczki, głośno wychwalając jej siłę i zdrowie.

- Następnym razem na pewno będzie syn - pocieszali, uważając, że powinna się

cieszyć z prędkiej śmierci chłopczyka. Nie zdążyła przecież go pokochać, czy nie byłoby

gorzej, gdyby umarł za kilka lat?

Maria w sercu boleśnie opłakiwała synka, ale brała się w garść, nie pokazując, jak

głęboko ją ranią podobne uwagi. Czy tylko ona tak bolała nad utratą nowo narodzonego

dziecka? Większość kobiet nigdy nie mówiła o maleństwach, które nie przeżyły, chociaż co

najmniej połowa z nich była więcej razy brzemienna niż miała dzieci.

A przecież kobiety były najwierniejszymi pacjentkami Marii. Zwracały się do niej z

wszelkimi kobiecymi przypadłościami, przyprowadzały dzieci, pokaleczone lub cierpiące na

nieznaną chorobę.

Niewiasty prosiły także o rady na niedomagania mężów, niejedną Maria wyprawiła z

mieszanką storczyka plamistego, siemienia lnianego i gałki muszkatołowej. Napar z tych ziół

miał przywrócić mężczyźnie młodzieńczą siłę i witalność.

Dobrze, że nie musiała tego samego specyfiku podawać Mogensowi, tak często

niepokojącemu się swymi małżeńskimi powinnościami. Maria zawsze podtrzymywała go na

duchu, szeptała do ucha czułe słowa, wiedząc, że gra toczy się o jego męską dumę.

Bez trudu przychodziło jej znajdowanie przyjemności w czułości i oszałamiającym

poczuciu władzy, jakie dawał jej akt. Lubiła patrzeć na szalejącego na jej punkcie męża, gdy

w równych odstępach czasu wpuszczała go na swoją połowę małżeńskiego łoża.

Mogens, dopóki nosiła jego dzieci pod sercem, trzymał się od niej na pełen szacunku

dystans, lecz teraz, niemal sześć tygodni po porodzie, jego uściski na dobranoc stawały się

coraz bardziej namiętne.

Maria natomiast wciąż czuła się odrętwiała i wypalona, nawet zajmując się śliczną

córeczką nie uśmiechała się, nie śmiała jak przedtem. Ból wywołany stratą, jakiej doznała,

odezwał się teraz jakby z podwójną mocą. Tęsknota za Randarem mieszała się z

rozgoryczeniem, wywołanym śmiercią synka i niczym szara, nieprzenikniona chmura

przesłaniała wszystko, co w życiu jasne i dobre.

Kiedy rozwieje ją wiatr?

Lato przeszło w jesień i znów zima zagroziła przejęciem władzy nad światem. Ciepła

pora roku zawsze wydawała się taka krótka! Tego lata jednak dobrze zaznajomiona z

deszczem wioska zaznała wielu suchych, słonecznych dni. Nigdy jeszcze chyba siano tak

dobrze nie wyschło! Za to zboże na polach było wystrzępione i zbrązowiałe, dając zaledwie

dwa razy tyle ziarna, ile wysiano. Zima zapowiadała się chuda, trzeba będzie mieszać

drogocenną mąkę z korą i celulozą, jakoś chyba wystarczy do następnej wiosny.

Maria, gdy tylko jako tako przyszła do siebie po ciąży i porodzie, rzuciła się w wir

coraz liczniejszych obowiązków.

Przez cały dzień pracowała, mając przy sobie dziecko w kołysce, a gdy tylko mała

zasnęła, przewinięta i nakarmiona, wyrywała się do szpitalika, gdzie nigdy nie brakowało

zajęcia. Jeśli zdarzało się, że akurat nie było chorych, pomagała Liv w ogrodzie z ziołami. We

wrześniu przypadało zbieranie ziół, czyszczenie nasion i przygotowywanie grządek.

Któregoś razu matka niepewnie wydusiła prośbę o to, by Maria towarzyszyła jej w

bardzo szczególnej wyprawie:

Liv chciała odwiedzić Bergaheim.

Twierdziła, że pragnie odszukać ziołowy ogród swej matki, nieduże poletko, które tak

dobrze pamiętała. Rosły tam zioła, jakich Liv od tamtej pory nigdzie nie widziała, niezwykle

silnie i skutecznie działające na rozmaite dolegliwości...

Maria domyślała się, że powrót na Bergaheim może wcale nie być taki łatwy.

Wspomnienia matki z domu jej dzieciństwa w jednej chwili wydawały się jasne i beztroskie,

ale już w następnej Liv zamykała się i nie chciała o niczym mówić.

Co się tam właściwie wydarzyło?

Rzecz naturalna, że tragiczny wypadek, w którym zginęli jej rodzice i brat, pozostawił

ś

lady. Ale kryło się za tym coś jeszcze, Maria nie umiała odgadnąć, co. Może matka kiedyś to

wyjawi? Czyżby miało to związek z jej ojcem?

Nie, z tego, co rozumiała, Liv przez cały czas od śmierci rodziców do urodzenia jej,

Marii, mieszkała u Tulvy. Maria zaczęła się przyglądać mężczyznom w odpowiednim wieku,

któryś z mieszkańców wioski mógł być przecież jej ojcem.

Bacznie obserwowała matkę, kiedy spotykały się z jakimś nowym mężczyzną, by

odkryć jej ewentualne reakcje. Nigdy jednak nie ujrzała w oczach Liv nic, co wskazywałoby,

ż

e łączą ją z nieznajomym szczególne wspomnienia.

Tajemnica. Właściwie to bardzo irytujące nie wiedzieć, kim jest czy był własny ojciec,

doszła do wniosku Maria.

Może powinna to zbadać?

Dobrze pamiętała dzień, kiedy zakradła się, by zajrzeć do księgi parafialnej, podczas

gdy Mogens był przekonany, że ona studiuje łacińskie czasowniki.

Niczego jednak nie znalazła, w księdze brakowało zapisów z odpowiedniego okresu.

Ale coś przecież Mogens musiał wiedzieć, chociaż nie została nawet ochrzczona.

Dziś wieczorem go o to zapyta.

Nie odmówi jej, wszak ma prawo znać imię rodzonego dziadka ich córki.

Maleńka Sunniva Magdalena Mariadatter Skanke stała się oczkiem w głowie

Mogensa. Jak wspaniale dla małego dziecka doświadczać takiej pełnej, bezinteresownej

ojcowskiej miłości!

Marię ogromnie cieszył widok męża baraszkującego na łóżku z roześmianą,

gaworzącą córeczką w objęciach. Maleńka miała już blisko trzy miesiące i była czarującą

panienką z okrągłymi, rumianymi policzkami i coraz gęściejszymi włoskami. Oczy miała

szaroniebieskie jak ojciec, bez dziwnych ciemnych plamek pojawiających się w oczach matki,

szczególnie w chwilach zagniewania. Złotych włosów po Marii córka także nie odziedziczyła,

w głębi ducha Maria przyznawała nawet, że dziecko nie zapowiada się wcale na wielką

piękność.

Ale dało się zauważyć, że dziewczynka wyrośnie na uroczą, zdecydowaną i

nieprawdopodobnie upartą osóbkę, tak jak jej matka.

W chwilach takich jak ta Maria czuła przenikające ją na wskroś poczucie

bezpieczeństwa i radości. Nie zdarzały się one często i tym bardziej były cudowne. W takich

chwilach nawet imię Randara gdzieś się zamazywało, a tęsknota łagodniała i Maria mogła

swobodnie oddychać.

ROZDZIAŁ IX

Gabinet pastora zdawał się jakby zapraszać swoją przytulnością, intrygującym

nastrojem. Mogens również najlepiej czuł się właśnie tutaj, Maria zrozumiała to już dawno.

Ż

adne z nich nie umiało na dobre zadomowić się w saloniku, choć usunięto z niego

najbardziej drażniące przedmioty. Okna, z których poprzednia pastorowa była taka dumna,

wpuszczały do środka zimne, osobliwe światło.

Nie, w gabinecie było znacznie przyjemniej. Okna miały tu szyby gorszej jakości,

grubsze, mniej przejrzyste. Ciężkie aksamitne zasłony zwykle pozostawały zaciągnięte, jak

gdyby odgradzając pomieszczenie od świata.

Maria przez całą jesień i zimę paliła tu ogień w kominku, przyniosła też kociołek i

kilka kubków, a na półce nad kominkiem stały pojemniczki z gotowymi kwiatowymi

mieszankami. Często wieczorami zaparzała herbatki. Mogens także chętnie tu przychodził na

kubek ciepłego napoju przed udaniem się na spoczynek. Lubił poczuć się tak wytwornie,

podobał mu się kontrast popijania tak wyrafinowanych napojów wraz z ukochaną,

wywodzącą się z prostego ludu żoną. A ona parzyła uzdrawiające krople na długo przedtem,

zanim zaczęto je serwować w najznakomitszych salonach w kraju!

Wieczory w bibliotece przybliżały ich do siebie. Czas upływał obojgu na setkach

zajęć, Mogens niemal co dnia wyprawiał się gdzieś powozem bądź saniami, by porozmawiać

z ludźmi lub wypełniać swe duszpasterskie obowiązki. Pastora wzywano do konających i

zmarłych, czasami do porodów, gdy umawiano małżeństwo lub też po prostu, gdy ktoś

potrzebował rady albo świadka przy transakcji. Regularnie spotykał się z najpierwszymi

mieszkańcami wioski, rozprawiali przy uroczyście nakrytych stołach, rozsądzali trudne

sprawy, rozpatrywali spory zaistniałe między mieszkańcami parafii.

Mogens czuł się trochę obco wśród wszystkich kochających władzę panów, ale stroił

się w najlepsze ubranie i we wszystkich szczegółach stosował się do przyjętych przez nich

form zachowania i wyznaczonych zasad etykiety. I uśmiechem tylko odpowiadał, kiedy kpili,

ż

e tak mu się spieszy, bo odmawiał wypicia z nimi kielicha, przedkładał bowiem nad to aro-

matyczne herbatki żony.

Zdarzało się, że wieczory wypełniały jej pytania, jego odpowiedzi.

Maria stale dużo czytała, w każdej wolnej chwili wtykała nos w książki. Pilnie

sporządzała notatki, zapełniła już ponad połowę oprawnej w czerwoną skórę księgi

własnoręcznie zanotowanymi przepisami, ważnymi informacjami i wiadomościami.

Wspaniała księga stała się jej osobistym pamiętnikiem, a jednocześnie podręcznikiem

medycznym, napisanym prostym, codziennym, wręcz mówionym językiem.

Mogens lubił zadawać żonie pytania, rzucać wyzwania, zmuszać, by szczegółowo

relacjonowała mu przeczytane książki. Coraz częściej to ona musiała mu coś wyjaśniać,

zwłaszcza gdy poruszali kwestie związane z medycyną i nowoczesnymi sposobami leczenia.

Tak jak i ona, Mogens ciekaw był wszystkiego, co dzieje się w wielkim świecie,

podtrzymywał swe dawne kontakty, a raz do roku przysyłano mu z Kopenhagi wielką

skrzynię nowych książek. Znalazł się wśród nich francuski traktat o położnictwie, nowe

podręczniki anatomii ludzkiego ciała z Danii i Niemiec, a także angielskie studium chorób

umysłu. Niektóre z pism tłumaczył sam, inne pewien mieszkający w Christianii kolega, który

miał matkę Niemkę i za niewielkim wynagrodzeniem podejmował się takiej pracy.

A Maria wprost drżała z napięcia za każdym razem, gdy dawał jej coś nowego,

interesującego do czytania. Wciąż jeszcze najbardziej zakazane z książkowych skarbów

trzymał zamknięte w swojej bibliotece. Nigdy nie pokazał jej księgi Sefraniusa, a także kilku

innych podobnych dzieł. Gruby ilustrowany tom, zarekwirowany niegdyś zbuntowanemu

kupcowi, także trzymał w ukrycia Księga pełna była szkiców i kolorowych obrazków ludzi w

najbardziej zdumiewających pozycjach igraszek łóżkowych. Wstydził się radości, jaką wciąż

sprawiało mu przeglądanie tego zakazanego, pochodzącego z Niemiec dzieła.

Jemu, żonatemu z kobietą, której wszyscy mu zazdroszczą!

Po porodzie niezbyt często garnęli się do siebie, teraz jednak mała Sunniva niedługo

kończyła już pół roku, nie mieli więc czym tłumaczyć swego celibatu.

Mogens pragnął zbliżenia, wiedział jednak, że żonie po porodzie wciąż przysparzała

cierpień niezaleczona rana. Nie miał przy tym na myśli żadnych fizycznych dolegliwości.

Marii całkowicie wystarczało ucałowanie kochanego męża na dobranoc i delikatne

głaskanie po głowie i plecach, póki nie usnął z uśmiechem zadowolenia na ustach. Nie

pożądała go, nigdy nie czuła przy nim, by ciało płonęło jej tak, jak wiedziała, że potrafi. Po-

godziła się z tym, cieszyła, że Mogens przeżywa z nią najwyraźniej namiętność swego życia.

Zdarzało się jednak, że leżała z dłońmi rozgrzanymi od kontaktu z jego ciałem,

ogarnięta nieokreśloną tęsknotą. Usta jej nigdy więcej już nie formułowały imienia Randara,

ale ukochany żył przy niej każdego dnia. Nie potrafiła nawet poczuć własnego zapachu bez

myślenia o nim, tak mocno wciąż w niej tkwił.

I za każdym razem, czesząc niezwykle z czasem długie, puszyste włoski córeczki,

zastanawiała się, czy dziecko Randara odziedziczyłoby po nim sztywną, ciemną grzywę.

Jedynie w chwilach spędzonych z Mogensem w zaciszu biblioteki, ich wspólnym

ś

wiecie, potrafiła całkiem zapomnieć o Randarze. W tym pokoju on nie istniał. Tutaj, wśród

ksiąg i pism pełnych prastarej wiedzy, Maria stawała się inną, pozbawioną płci istotą,

pozwalającą, by kierowała nią ciekawość i żądza poznania.

- Mario, stale mi imponujesz. Nie istnieją chyba granice wiedzy, jaką potrafisz

pochłonąć. Nigdy nie spotkałem kobiety obdarzonej takimi możliwościami umysłu. I w

dodatku jesteś moja!

- No, ale kto poza tobą zaakceptowałby moje zainteresowania? To ty byłeś moim

nauczycielem i wciąż właśnie ty rozbudzasz moją ciekawość.

Mogens zapatrzył się przed siebie, odpowiedział już innym tonem:

- Gdybym mógł obudzić w tobie coś jeszcze, moja droga...

Zrozumiała aluzję.

- Mogensie, mój najdroższy, ojcze mego dziecka! Nie możesz... nie wolno ci...

- To prawda, nie wolno mi tego mówić, nie zasługujesz na to. Tyle dla mnie robisz,

nigdy nikt nie dał mi tyle radości. Czasami jednak... chwilami... przykro mi, że nie potrafię

odpłacić ci się tym samym...

Zrozumiała. Wzruszona jego troskliwością przeszła przez pokój i swobodnie

usadowiła mu się na kolanach.

Jak mała dziewczynka.

Przez chwilę nic do siebie nie mówili, lecz myśli obojga powędrowały tym samym

torem.

Gdybym tylko miała ojca, zastanawiała się Maria. Czy możliwe, że właśnie jego brak

sprawia, że tak łatwo przychodzi mi przytulanie tego starszego mężczyzny ze szczerym

oddaniem? Chyba tak, bo burzliwa miłość, jaką odczuwałam do Randara, była zupełnie

innego rodzaju. Mogens nigdy, przenigdy nie zdoła obudzić we mnie podobnych tęsknot...

Ona się do mnie tuli jak dziecko... Czy w głębi ducha takimi właśnie uczuciami mnie

obdarza, kiedy gładzi moje włosy i ciało? Nie, to niemożliwe, jej pieszczoty nie są wyrazem

córczynej troski. Ona jest kobietą, a ja mężczyzną. Ale Maria nigdy nie miała prawdziwego

ojca, biedactwo, oby się nigdy nie dowiedziała...

Pukanie do drzwi rozległo się, jakby dochodziło z innego świata i w ogóle ich nie

dotyczyło.

Solveig jednak nie potrzebowała wiele czasu, by odłożyć to, czym akurat się

zajmowała w kuchni, usłyszeli, że wpuszcza przybysza.

Wikary.

2 korytarza dobiegło człapanie stóp w butach na solidnych drewnianych podeszwach.

Solveig uchyliła drzwi i zapowiedziała nadejście gościa.

Maria zeskoczyła z kolan Mogensa, strzepnęła pogniecione spódnice i pospiesznie

spięła długie włosy na karku. Mogens lubił, jak rozpuszczała je wieczorem: spływały

swobodnie, iskrząc się życiem i odbijając blask płonących polan.

- Dobry wieczór, pokój Pański temu domowi - poprawnie przywitał się pan Revelin.

W szubie z lisiej skóry zdawał się wypełniać sobą drzwi. Miernego wzrostu, lubił

sprawiać wrażenie postawnego i nosił futro już od wczesnej jesieni.

- Chciałem prosić, aby proboszcz poświęcił mi nieco swego czasu - ciągnął,

omijając wzrokiem Marię.

Mogens zirytował się zarówno tym, że im przeszkodzono, jak i nieuprzejmym

ignorowaniem żony.

- Późno przychodzisz, panie wikary, i bez umowy! Ale skoro już tu jesteś, masz

widać ważną sprawę. Siadaj!

Mogens dyskretnie skubnął suknię żony na znak, by została.

Maria skorzystała z zachęty, nie bez złośliwego triumfu zasiadła demonstracyjnie przy

biurku męża i chłodno patrzyła na nieproszonego gościa.

Nienawiść, jaką z niewiadomego powodu żywił dla niej wikary, przemknęła przez

pokój, sprawiając, że i Mogensa przeszedł dreszcz.

- Proboszczu, przychodzę z niezmiernie ważną i osobistą sprawą. Rozumiesz, jak

sądzę, że nie nadaje się ona dla... dla uszu twej małżonki.

Mogensowi oczy się zwęziły, sięgnął po fajkę i przygryzł ustnik.

- Ufam jej. Jest moją pomocnicą i rozważam z nią niemal wszystkie sprawy. Proszę

mówić, panie wikary.

Pan Revelin poczerwieniał na twarzy, chude palce zacisnęły się w bardzo kobiecym

geście, który wprawił Marię w jeszcze większą irytację.

- Co widzę? Czyżby wikary się wahał? Czyżby przyszedł do mego domu,

przeszkodził mnie i mojej żonie, zakłócił moją prywatność i jeszcze się mi sprzeciwiał?

Mogens nie zdołał ukryć gniewu, domyślał się chyba, z czym po raz kolejny Revelin

przychodzi. Odezwało się dawne, paskudne uczucie: Czyż nigdy nie dane mu będzie zaznać

spokoju, poczuć się w pełni bezpiecznie, nie bać się biskupa ani lensmana? Ze złością cedził

słowa do wyraźnie już zdenerwowanego wikarego:

- Czy znów, być może, chodzi o moją żonę? Wikary kolejny raz się zmówił z

największymi plotkarkami i pijakami z całej parafii, a teraz pragnie przedstawić ich

wymysły? Powinien wrócić do domu i prosić Boga, by wygnał zło z jego serca, pokornie

czytać Biblię i przykazania. Zwłaszcza dwa ostatnie, zwłaszcza te dwa!

Pan Revelin słuchał wstrząśnięty. Oto proboszcz wprost, głośno i wyraźnie, oskarża

jego, wikarego, o pożądanie żony i własności swego zwierzchnika. Coś podobnego!

Taka jednak była prawda, chociaż sam nigdy by się do niej nie przyznał. Wikary nie

mógł pogodzić się z faktem, że Maria pojawiła się tak prędko i niespodziewanie, pozbawiając

go wspaniałych widoków na przyszłość.

Po śmierci Mogensa Maria odziedziczy i zagrodę, i dwór. Uzyska prawo do dwóch

albo trzech lat łaski i w tym czasie będzie rządzić plebanią według swoich zachcianek, a on

zostanie zmuszony do wykonywania całej pracy, dostając w zamian jedynie nędzną pensyjkę

wikarego. Później zaś wdowa przeprowadzi się na któreś z czterech gospodarstw, za-

kupionych przez Mogensa prywatnie. Stamtąd, opływając w dostatek i władzę, dalej będzie

mogła rzucać kłody pod nogi nowemu pastorowi.

Ludzie darzą tę przeklętą młodą kobietę tak wielkim szacunkiem! Diabelsko urodziwa

wiedźma wypełni kłopotami całe jego życie, zdołała już sięgnąć swymi lepkimi mackami

nawet do jego umysłu! Zdarzało się, że budził się w nocy spocony i podniecony, z głową

pełną żywych obrazów jej ciała, i z grzeszną mokrą plamą w łóżku.

Czarownica, oto czym w istocie jest!

Dobrze wiedział, studiował wszak naukę o zachowaniu czarownic. Opisy ze starej

hiszpańskiej księgi doskonale pasowały do Marii.

Nieziemsko piękna, i taka przecież była.

Z diabelską pomocą leczyła chorych, zatrzymywała nawet krew płynącą strumieniem i

kroiła żywych ludzi!

Na własne oczy widział ją odprawiającą tajemne rytuały, w księżycowe noce stała po

pas zanurzona w wodzie. Podniecenie, jakie go wówczas ogarniało, jeszcze mocniej odczuł

teraz, kiedy siedział na niewygodnym krześle, wskazanym mu przez pastora.

A tajemnicze zioła, z których skrycie przyrządzała mieszanki! Już samo to było

wystarczającym powodem, by ściągnąć na nią gniew biskupa.

Mimo wszystko jednak była żoną proboszcza...

Umacniało to jej pozycję, lecz Revelin dobrze wiedział, że nawet ten fakt jej nie ocali,

kiedy tylko on wprawi w ruch koło oskarżeń o czary.

A na pewno mu się uda! Sekretarz biskupa podczas ostatniej rozmowy słuchał go z

wielką uwagą i obiecał, że przedłoży sprawę Jego Eminencji najszybciej jak się da. Nie

wspominając przy tym, oczywiście, nazwiska Revelina... Ważne teraz, aby przekonać

Mogensa o niebezpiecznych cechach Marii. Zapewne pojmie ryzyko wiążące się z

popieraniem jej w tym, co nastąpi. Osobista przeszłość Mogensa również stanowiła dla niego

zagrożenie, zdarzało się wszak, że zbaczał z wyznaczonej drogi, a to mogło z łatwością

zaprowadzić go na stos wraz z żoną.

Nietrudno sobie wyobrazić, jaką rozrywką może to być dla ludzi, pomyśleć tylko,

proboszcz i jego urodziwa żona spaleni razem na stosie za uprawianie czarów!

Tak, tak, to wszystko układa się logicznie i chyba bardzo dla niego szczęśliwie!

Mogens i Maria znikną jak dwie muchy zabite jednym uderzeniem!

Revelin zdecydował się na zmianę taktyki.

Dobrze będzie podrażnić Mogensa tak, aby, gdy wszystko się zacznie, zapomniał o

rozsądku i z całych sił bronił żony.

Na razie jednak czas na to jeszcze nie nadszedł.

Postanowił jak najszybciej opuścić plebanię urażony.

I zanim Maria i Mogens się zorientowali, pan Revelin był już za drzwiami, rzuciwszy

na pożegnanie tylko kilka pełnych goryczy słów.

Nie powinien był prosić proboszcza o rozmowę, lecz tylko przypomnieć mu o

spoczywających na nim obowiązkach głównego przedstawiciela Kościoła w Lyster. Pastor

powinien się dobrze pilnować, żeby przypadkiem nie doszło do biskupa, że dla proboszcza

ż

ona jest ważniejsza niż zadania, jakie wyznaczył mu Pan!

- Co za łajdak! Znów nie mógł utrzymać gęby zamkniętej! On cię nie lubi, Mario!

- O tym nie musisz mi mówić. Niewiele z nim rozmawiałam, ale kilka razy

zauważyłam, że stoi z daleka i tylko mi się przygląda nieprzyjemnym, świdrującym

wzrokiem, który przeszywa mnie na wskroś. Przywodzi mi na myśl rosomaka, którego

widziałam raz porywającego owcę... Uf, Mogensie, niemal się go boję!

- Nie lękaj się tego nędznego plotkarza! To okropny zazdrośnik, który na pewno

oddałby własne zbawienie, byle tylko zająć moje miejsce tu na ziemi! Muszę jednak

przyznać, że często zastanawiam się, co się stanie z wioską, kiedy ja... kiedy Revelin naj-

prawdopodobniej obejmie parafię... - Zawahał się i podjął ze smutkiem: - I jak tobie, moja

najdroższa, ułoży się życie jako wdowie po pastorze z tym pełnym nienawiści, przebiegłym

człowiekiem...

- Pst! Jeszcze nie tak prędko czeka mnie wdowieństwo. I sądzę raczej, że Revelin

zrozumie, iż jego chytrość i intrygi donikąd go nie zaprowadzą. Oprzemy mu się, wszak

ludzie nam ufają! On zrezygnuje, zobaczysz, i wyjedzie stąd. Niepotrzebnie więc się

niepokoisz, kochany mężu!

Mogens rozluźnił się, roześmiał nawet z jej niezwykle trafnej parodii ptasiego

dreptania Revelina. Maria przedrzeźniała miny wikarego, szła z wysuniętą w przód głową, z

mocno zaciśniętymi wargami, naśladując ruchy pliszki. Rozbawiła męża i wnet biblioteka

znów stała się ich wspólnym przytulnym miejscem Aż do chwili, gdy Maria poprosiła:

- Mogensie, opowiedz mi o moim ojcu.

Minęło wiele tygodni od tamtego okropnego wieczoru w bibliotece, kiedy to po raz

pierwszy strach odcisnął na niej swoje piętno. Pokłóciła się z Mogensem, krzyczała na niego,

żą

dając, by wyjawił prawdę o jej pochodzeniu.

Matka milczała jak zaklęta, nie chciała o tym mówić. Oskarżała Marię, że ją

prześladuje, twierdziła, że ma prawo sama dokonać wyboru tego, co chce wyjawić córce z

okresu swej tragicznej młodości. Maria nie poddawała się, wymyślała najrozmaitsze

argumenty, domagając się prawdy o ojcu.

- Po wszystkich tych latach, mamo, po tym, co dla ciebie zrobiłam! Odmawiasz mi

wiedzy o czymś tak bardzo istotnym. Co przede mną ukrywasz, dlaczego nie chcesz okazać

mi odrobiny zaufania? Rozumiem przecież, że się chyba wstydzisz, musiałam zostać

spłodzona w... w szczególnych okolicznościach. Byłaś bardzo młoda, na pewno jeszcze

niedojrzała, ale przecież jestem już teraz dość dorosła, żeby zrozumieć twoje błędy! Sama

przecież poszłam do łóżka z mężczyzną, który nie był moim mężem!

Dopiero teraz, dostrzegłszy histerię bijącą z oczu matki, graniczącą z pustką, z której

ledwie zdołała się wyrwać, Maria ze szlochem objęła Liv.

- Wybacz mi, mamo, więcej już do tego nie wrócę... ale nigdy nie zapomnę, nie

przestanę myśleć, że każdy ponad czterdziestoletni mężczyzna z tej wsi może być moim

ojcem!

- Nie!

Liv opamiętała się, wdzięczna, że nie będzie musiała opierać się dalszym naciskom,

lecz pomimo to z taką samą zaciętością w głosie oświadczyła:

- Mylisz się, jego tu nie ma... Nie żyje. Nie żyje, odszedł, słyszysz!

Maria milczała, szeptem tylko poprosiła matkę o wybaczenie. Ale niepewność jedynie

pogłębiała jej rozterki i dlatego tak naciskała Mogensa w ów przeklęty wieczór.

O wizycie Revelina niemal całkiem zapomniała, choć przecież w ten sam wieczór

wikary po raz pierwszy postraszył, że doniesie na nich biskupowi.

Maria nie myślała o tym więcej, nieznośny wikary nie wydawał jej się żadnym

zagrożeniem. Była wszak żoną Mogensa!

Przekonała się jednak, że dobry pan Revelin może być o wiele bardziej niebezpieczny,

niż wskazywałby na to jego niepozorny, mało męski wygląd.

Wikary wprowadził w czyn swe pogróżki i zaledwie w miesiąc później biskupi

posłaniec zjawił się z uroczystym zawiadomieniem dla Mogensa.

Pastorowi polecono w ciągu dwóch tygodni stawić się przed obliczem dostojnika i

wytłumaczyć z działalności żony.

Mogens, ogarnięty gniewem, jął przeklinać zwierzchnika.

- Taki uczony człowiek, wykształcony i inteligentny, a trzyma się uprzedzeń i

przesądów, mówi o czarownicach i diabłach i dostrzega je za każdym krzaczkiem! Po cóż

Bóg obdarzył nas rozumem, miłością bliźniego i pragnieniem wiedzy, jeśli nie po to, abyśmy

szukali rozwiązania kłopotów i ulgi dla naszych ziemskich udręczeń?

Pastor maszerował po bibliotece, wymachując rękami, prawie kopnął kota,

drzemiącego przy kominku.

- Oni tego nie rozumieją, Mario! Nie pojmują, że zioła, które ty i Liv zbieracie i z

których sporządzacie mieszanki, to dar samego Boga dla cierpiącego rodzaju ludzkiego! Nie

pojmują, że jesteś wysłanniczką naszego Pana, stworzył cię właśnie po to, byś przynosiła

chorym ludziom pociechę i ulgę! Chcą z ciebie zrobić czarownicę! Już ja im powiem, jak

bardzo się mylą!

Maria uśmiechnęła się niepewnie, walcząc ze strachem. Wiedziała, że i on poczuł w

sercu lodowaty lęk. Skoro Revelin zdołał namówić wyższych rangą duchownych do

wysłuchania jego historii, sprawa Marii przedstawia się źle. Nie minęło jeszcze dwadzieścia

lat od czasu, gdy pewna pastorowa z Bergen zginęła okrutną śmiercią w płomieniach na

prawomocnym stosie.

Mimo to zdumiał ją żar dźwięczący w przemowie Mogensa, wspomniała słowa

pacjentów, którzy nie mogli się nadziwić przemianie pastora.

Swego czasu Mogens dla mądrych babek i znachorek żywił wyłącznie pogardę!

Sam był prędki w rzucaniu oskarżeń o czary przeciwko ludziom korzystającym z

leczniczych sił natury.

I zaledwie przed kilku laty pozwolił zamknąć czarownicę Annę we własnej piwnicy!

Maria ze smutkiem wspominała Annę Lundestad, dzielną starą kobietę, tak brutalnie

przepędzoną z własnego domu z doliny powyżej Lyster. Maria znalazła ją wycieńczoną w

lesie i próbowała ukryć. Annę mimo to pojmano, a potem skazano na śmierć na stosie.

Ostatnie słowo jednak należało do niej, umarła w ciszy na dzień przed egzekucją,

pozbawiając żądnych krwi współmieszkańców okazji do rozrywki.

Palce Marii zacisnęły się na zawieszonym na szyi złotym łańcuszku, ukochanej

pamiątce. Dostała go od Anny, która w ciągu zaledwie kilku dni ich znajomości uznała ją

niemal za córkę. Maria wciąż pamiętała żal Anny za jej jedynym dzieckiem, córeczka, maleń-

ka jeszcze i niewinna, zginęła gdzieś w górach.

Łańcuszek na szyi zdawał się drżeć i chłodzić, jakby chciał ją ostrzec, sprawił, że

mocniej zaczerpnęła tchu.

Ś

więta Panno, Panie Boże i wszystkie dobre moce, dopomóżcie mi! Nie dajcie

zamknąć mnie w lochu, nie pozwólcie odebrać tego jedynego, co nadaje memu życiu sens!

Strzeżcie naszej lecznicy, nie pozwólcie złym ludziom zniszczyć tego, co udało się

nam zbudować.

Ale kiedy machała Mogensowi na pożegnanie, przygotowując się na co najmniej

miesiąc pełnego napięcia oczekiwania, nie była już w stanie zachować spokoju.

Spotkanie z biskupem przesądzi o jej losie. Oby Bóg nie opuszczał Mogensa i wkładał

mu w usta właściwe słowa!

Będzie przemawiał w swej własnej sprawie, w sprawie żony i córki, a w zasadzie

również całej wsi! Decyzja biskupa wpłynie na przyszłość wszystkich jej mieszkańców. W

Lyster nie było już chyba człowieka, który nie zwracałby się do Marii po pomoc. I każdy ją

otrzymał.

ROZDZIAŁ X

Maleńka Sunniva na swój prosty sposób starała się rozweselić matkę, ale to niewiele

pomagało. Dziecko odznaczało się temperamentem, wprawiającym w zdumienie większość

ludzi. W jednej chwili promienne jak słońce, w następnej zmieniało się w rozkrzyczany

kłębek protestów, cała twarzyczka ściągała się i czerwieniała z gniewu. Dwa ząbki na dole

błyskały między różowymi wargami niczym ziarenka ryżu, a brązowe włoski rosły w niezwy-

kłym tempie. Maria mogła już prawie zaplatać małemu niemowlęciu warkoczyki.

No, nie takiemu znów małemu.

Sunniva była mocnej budowy, miała silne członki. Duże piąstki niemal przez cały czas

pozostawały zaciśnięte. Wydawało się, że dziecko przyszło na świat walcząc, a potem

zdumiało się tym, jak łatwe jest w istocie życie. Obie służące z plebanii troszczyły się o nią i

rozpieszczały, dziewczynka nie odczuwała więc, jak bardzo zapracowana jest matka.

Maria poświęcała lecznicy coraz więcej czasu, ludzie przybywali teraz nie tylko z

pobliskich parafii. Nie dalej jak poprzedniego wieczoru zjawiła się grupka z Ardal, mężczyźni

wiosłowali prawie tydzień, żeby przetransportować do szpitalika Marii rannego syna

lensmana.

Spostrzegła, jak nadchodzą, dźwigając chorego na noszach z brzozowych pni i

konopnego sznura. Bezwładne, osłabione ciało podskakiwało, gdy trzej towarzysze ciągnęli

nosze od brzegu pod górę.

- To ty jesteś Monsowa Maria, znachorka? Odparła, że nie zna nikogo o takim

przezwisku, lecz jeśli szukają małżonki pastora Mogensa Skanke, ponieważ chcą, by pomogła

ich rannemu przyjacielowi, to właśnie stoi przed nimi. Co się stało?

Jeden przez drugiego zaczęli opowiadać o wypadku syna lensmana. Olbrzymi kamień

zmiażdżył mu obie nogi podczas pracy przy wyciąganiu głazu z ziemi. Łom po obu stronach

puścił i pracujący razem z rannym mężczyźni nie zdołali powstrzymać głazu wysokości

człowieka. Potoczył się z powrotem do swego łożyska, zaś żelazny drąg przycisnął nogi

chłopaka. Stało się to blisko miesiąc temu, ale obrażenia nie chcą się goić, biedaczysko cierpi

nieznośne bóle, błagał nawet braci, by go dobili.

- Tak mówić nie wolno, zawsze jest nadzieja - rzekła surowo Maria i poleciła

wnieść rannego do szpitalika. Młoda dziewczyna, córka chałupników, już nastawiła wodę,

czternastolatka chętnie pomagała Marii w podzięce za lekarstwo na kaszel, przygotowane dla

jej starego ojca.

- Jensine, potrzeba mi bandaży, czystego płótna, konopnych sznurków i noża, tego

oprawionego w róg. Możesz go włożyć do garnka, kiedy woda będzie się gotować -

poprosiła Maria, zrywając cuchnące szmaty z nóg mężczyzny. Popatrzyła mu w oczy,

poświęciła chwilę na pogładzenie go po głowie i wypowiedzenie kilku słów pociechy.

Wyglądał na chłopczyka, ale w rzeczywistości był pewnie w tym samym wieku, co

ona. Jasna grzywka mogła wesoło sterczeć, niebieskie oczy o niezwykle głębokim odcieniu

otaczały ciemne, niemal kobiece rzęsy.

Wyobrażała sobie tego młodzieniaszka wśród dziewcząt w targowe dni...

Teraz jednak leżał przed nią pobladły z twarzą naznaczoną głębokimi bruzdami.

Widać było, ile się wycierpiał ostatnio.

Maria zdawała sobie sprawę, że nogi chorego zapewne nie będą przedstawiać

pięknego widoku, nie pierwszy raz miała do czynienia ze starymi złamaniami. Kiedy jednak

usunęła resztki opatrunków, zadrżała na widok ran, które się spod nich wyłoniły.

Na obu nogach widniały strupy i zakrzepła krew. Cała przednia część podudzi

przybrała kolor sinoczarny i paskudnie cuchnęła. Najgorsza jednak była żółtozielona ropa,

sącząca się spod strupów.

- Jensine, okłady!

Maria włożyła wyjęte z wrzącej wody ręczniki do koryta, pozwoliła im nieco

ostygnąć, po czym, wylawszy na nie wywar z jagód jałowca, przyłożyła mokry okład do rany.

Wyprosiła ciekawie zerkających mężczyzn, tłumacząc, że potrzebuje spokoju.

- I jak...? Zdołasz uratować mu nogi?

- Tak, jeśli Bóg zechce i jeśli on sam jest chętny do walki.

Uspokojeni tą odpowiedzią postanowili przejść się po wiosce. Słyszeli, że u handlarza

w Døsen można kupić kubek gorącego piwa albo miskę chleba namoczonego w kwaśnym

mleku.

Maria zorientowała się, że pacjent cały drży pomimo gorących opatrunków.

Zrozumiała, że chłopak się boi, sprawiał jednak wrażenie przytomniejszego i chyba

próbował ją przywołać. Uklękła przy nim, gestem pociechy ujęła go za rękę.

- Jak cię zwą, przyjacielu?

- Karl... Karl Antonius Sachser... mój ojciec jest lensmanem...

- Dobrze, Karlu Antoniusie, mogę tak do ciebie mówić, prawda? Ja jestem Maria

córka Liv i pomogłam już wielu z co najmniej tak samo paskudnymi ranami. Zastanawiam się

tylko, czy jesteś mężczyzną na tyle, by znieść kurację.

Otworzył szeroko oczy, bardziej przerażony niż słaby.

- Masz zamiar... Och, nie, nie wolno ci tego robić! Nie przyjechałem tu po to, żebyś

obcinała mi nogi, kowal w domu mógł to zrobić... albo kat...

Maria pokręciła głową.

- Nie, wcale nie mam takich zamiarów. Nie bój się, zachowasz swoje nogi. Ale

chciałbyś pewnie z nich korzystać?

- No tak, to oczywiste, ale...

Maria, wciąż patrząc chłopakowi w oczy, starała się mówić jak najserdeczniejszym

tonem, by choć trochę złagodzić twarde słowa:

- Złamania źle się zaleczyły, kości się nie połączyły, a w głębi ran wciąż tkwią

odłamki kości i brud, dlatego rany nie chcą się goić. Musimy otworzyć je, wyskrobać do

czysta, usunąć stamtąd nieczystości, które sprawiają ci taki ból. Później prawdopodobnie

trzeba będzie jeszcze raz łamać kości w miejscach, gdzie się krzywo zrosły. Na pewno

rozumiesz, że to nie będzie przyjemne. Ale nieodzowne, jeśli kiedykolwiek masz znów się

poruszać.

Chory przymknął oczy, westchnął. Drgania powiek świadczyły o tym, że poznał już

smak cierpienia. Wreszcie popatrzył na Marię, skinął głową.

- Dzielny jesteś - uśmiechnęła się. - Ale nie będę cię dręczyć bardziej niż to

konieczne. Przyrządzę mieszankę z silnie działających ziół i zagranicznego spirytusu.

Dostaniesz tego dużo, jesteś młody i serce bije ci mocno, równo. Dlatego mogę ci podać

sporą porcję tego specyfiku, który zamąci ci umysł, a ciało uczyni mniej wrażliwym na ból.

Ale cierpieć będziesz i tak, nie potrafię uśmierzyć wszystkich mąk. Obiecuję ci jednak, że za

jakieś pięć, sześć dni pozbędziesz się ropy, która tak długo nie daje ci spokoju.

- No a nogi? Pewna jesteś, że będę na nich chodził?

- Nie, tego obiecać ci nie mogę, nie jestem Bogiem, ale uczynię wszystko, co w

mojej mocy, a musisz wiedzieć, że wiele się nauczyłam!

Nie wątpił, chętnie złożył swój los w ręce pięknej pastorowej. A kiedy podała mu

kubek, nakrył jej dłonie swoimi i tak podniósł do ust gorzki napój.

Karl machał na pożegnanie ze łzami w oczach. Przywiązano go do nowych noszy i

zaniesiono do łodzi. Nogi wciąż miał obandażowane od kolan prawie aż po kostki, a Maria

usztywniła je dodatkowo kawałkiem drewna. Leżał bezradny, prawie jak niemowlę w

powijakach, ale szeroki uśmiech i wygładzona skóra twarzy świadczyły o tym, że najgorszy

ból już dawno ustąpił. Rany na łydkach goiły się aż swędziało, ale prawdziwą przyjemnością

było czuć owo świeże, obiecujące łaskotanie.

- Wieczne dzięki, piękna pastorowo, ocaliłaś moje życie i szczęście!

Trzej towarzysze także chórem wyrażali wdzięczność, błogosławieństwa spadały na

zaczerwienioną Marię jak deszcz. Przyjmowała je z dumą i chociaż skromnie starała się

spuszczać oczy, to każde dobre słowo skrzętnie chowała w sercu i pamięci.

Nigdy nie wiadomo, kiedy zeznania życzliwych świadków okażą się potrzebne.

Mogens wkrótce powinien wrócić do domu, podróż do siedziby biskupa w Bergen

przeciągnęła się już o dwa albo trzy tygodnie ponad to, czego się spodziewali.

Co się tam wydarzyło?

Jakież to okropne plotki i złośliwe gadanie go tam czekały?

I kto, na miłość boską, tak źle o niej mówił za jej plecami?

Maria nie potrafiła sobie wyobrazić, by ktokolwiek we wsi był jej wrogiem. Nigdy

przecież nikt nie odszedł z jej domu, nie otrzymawszy przynajmniej trochę ciepła i kilku

pocieszających słów.

Nikt w Lyster nie obrzucił jej bodaj nieprzychylnym spojrzeniem.

Tylko wikary.

Wyczuła niczym nie wyjaśnioną nienawiść z jego strony już w tamten dzień Bożego

Narodzenia w kościele, kiedy to ona i Mogens ponownie się spotkali, kiedy pastor pocałował

ją na plebanii na oczach co najmniej połowy parafian.

Później, dość jasno się wyrażając, powiedział, co myśli o niej i jej praktyce. Jej

roślinne leki porównywał z magicznymi napojami czarownic, a wszystkie interesujące księgi

z biblioteki Mogensa nazywał czarnymi bibliami i pismami diabła.

Mogens nieraz karcił, napominał i wygrażał palcem o wiele młodszemu duchownemu.

Najwidoczniej pan Revelin miał jednak wpływowych znajomych, z czasem zrozumieli

to oboje.

List biskupa nie był więc tak naprawdę niespodzianką.

Uspokój się, ganiła się Maria w duchu, ale czuła, jak serce galopuje jej ze strachu na

myśl o grożącym przekleństwie.

A jeśli wezwą ją pod sąd, oskarżą o czary?

A jeśli Mogens, pomimo swego nadzwyczajnego daru wymowy i wrodzonego

autorytetu, nie dotrze do serc i umysłów kościelnych dostojników?

A jeśli...

Maria bez trudu umiała wyobrazić sobie najgorszy obrót spraw, obawiała się też, że

przy okazji odgrzebana zostanie także jej przeszłość.

Na jaw mogła wyjść nawet sprawa grobów na Meisterplassen, jeśli biskup rozpocznie

ś

ledztwo wokół jej osoby.

Przewrócą każdą kępkę trawy, zmuszą ją do ciągłego powtarzania tego samego, będą

szukać błędów i wad w jej charakterze, cnotliwości i religijności.

Znajdą wszystko, co tylko zechcą.

Gdyby padło przy tym imię Randara, nawet Mogens by się od niej odwrócił. A wtedy

już na pewno wszystko byłoby stracone.

Maria drżała w samotne noce, przepojone lękiem i strachem. Zdarzało się, że

wyskakiwała z łóżka i przynosiła do siebie malutką córeczkę. Dotyk miękkiej, ciepłej skóry

dziecka napełniał ją szczególnym spokojem.

Łagodnie gładziła Sunnivę po włosach, pozwalała jej chwytać się przez sen za palec,

ś

ciskać go zaskakująco silnymi piąstkami.

Bezpiecznie i dobrze.

Akurat w tej chwili niepojęte się wydawało, że ktoś mógłby odebrać maleńkiej matkę.

Nikt chyba nie może tego uczynić?

Wikary nie był nocnym markiem.

Sypiał pochrapując w swoim wąskim łóżku w chacie położonej kilkaset metrów ponad

głównymi zabudowaniami plebanii.

Przybywając do Lyster spodziewał się lepszej kwatery.

Wielebny Mogens nie okazał się tak wielkoduszny, jak tego oczekiwał wikary. Po

kilku przeprowadzkach, w które zamieszany był nawet biskup, zdołał wreszcie zadomowić się

w tej niewielkiej chacie. O pensję także musiał walczyć i jedyną pociechę przynosiła mu

ś

wiadomość, że proboszcz mimo wszystko wyglądał na zmęczonego i chorego.

Nagle jednak odzyskał wigor i wikary prędko zorientował się, w czym leży przyczyna.

Mimo to jednak prawdziwym szokiem był dla niego widok jasnowłosej czarownicy, która

pojawiła się i zachowała tak nieprzyzwoicie na samym świątecznym nabożeństwie.

Chyba nie tylko on dostrzegał zło w niebieskich oczach?

Dla każdego musi być wyraźne, że sztuczki, które uprawia w swojej tak zwanej

lecznicy, to czysta czarna magia.

Jedynie Bóg posiada moc uzdrawiania chorych, wie to każda prosta dusza!

Ale ludzie zgłaszają się do niej po radę, zadowoleni wracają do domów z

najprzeróżniejszymi maściami i specyfikami.

I rzeczywiście, wikary, acz bardzo niechętnie, musiał przyznać, że ich dolegliwości

zostają uleczone.

To jednak wcale nie musi przemawiać na jej korzyść, przeciwnie!

Wszyscy chyba pojmują, że ona czerpie swoją siłę i umiejętności od piekielnych

mocy!

Teraz nareszcie nastąpi kres jej poczynań, a gdy tylko Maria zostanie usunięta z

probostwa, wreszcie nadejdzie jego czas. Spodziewał się, że nie minie rok, a obejmie

stanowisko proboszcza Lyster.

Nawet jeśli Mogensowi uda się uniknąć oskarżenia, stary pastor i tak nie przetrzyma

całego zamieszania wokół procesu i egzekucji.

Pan Revelin pozwolił sobie w samotności na krótki chichot. W mroku sypialnej

komory czuł musującą radość na myśl o Marii w rękach sędziów. Już zadba o to, by być

obecnym na procesie, przynajmniej dzień albo dwa.

Dobrze znał metody przesłuchań stosowane wobec tych, których oskarżono o

uprawianie czarów.

Przeszedł go dreszcz wyczekiwania, ujrzał siebie samego w roli sędziego Marii.

Ż

adnego wyrywania paznokci, to zbyt barbarzyńskie.

Ż

adnych razów i kopniaków, te sposoby można zachować dla wiedźm, wywodzących

się z dołów społecznych.

Nie przypuszczał też, aby próba wody stanowiła skuteczną groźbę, na własne oczy

widział związek łączący Marię z przerażającym mokrym żywiołem.

Myśli zaczęły krążyć własnym torem, umysł przyssał się do wspomnienia pięknej

letniej nocy, kiedy to wikary wracał do domu odprawiwszy duszpasterską posługę przy łożu

umierającego. Zdradziło ją jedynie ciche pluskanie, dobiegające od strony wody, ale odgłos

go zaciekawił i zmusił do zatrzymania i wytężenia wzroku.

Kąpała się w morzu w środku nocy.

Ś

wiatło było dostatecznie dobre, by dostrzegł ciemne sutki i zacieniony trójkąt między

nogami.

Nigdy przedtem nie widział nagiej kobiety.

Zawstydził się swojej reakcji.

W ustach mu zaschło, ledwie śmiał oddychać, na widok nieziemsko pięknego ciała

robiło mu się to zimno, to znów gorąco. Biodra, takie okrągłe i białe, miękkie ramiona

wzniesione nad głową. Myła włosy, kłębki piany z delikatnego mydła tańczyły wokół niej i

znikały, porwane wiecznym prądem wody. Piersi poruszały się lekko, kiedy namydlała głowę,

stała w wodzie po uda, na szeroko rozstawionych nogach. Gdy pochyliła się, by spłukać

włosy, cieniutka koszula przykleiła się do ciała, odkrywając wszelkie tajemnice, których

ujrzenia mógł zapragnąć obserwator.

Na miłość boską, cóż za kusicielka!

Nic dziwnego, że Mogens na wpół oszalał z namiętności.

Revelin pojął, że to Bóg zaprowadził go na brzeg właśnie po to, by ujrzał ten widok i

mógł przestrzegać przed diabelskimi planami Marii wobec Jego sługi.

A w tym przypadku, tak zresztą jak w wielu innych, wola Pana doskonale się łączyła z

jego własnymi planami.

Dlatego bez żadnych skrupułów już w dwa dni później wprawił w ruch potężną

machinę Kościoła.

Wynajął także pokątnego handlarza bydła, by miał oczy i uszy otwarte na wszystko,

czego tylko mógł się dowiedzieć o przeszłości Marii. Szczególnie zależało mu na poznaniu

okresu jej pobytu w Sogndal.

A potem...

Kiedy biskup już zostanie przekonany, kiedy wielcy panowie na tingu nie pozwolą się

już dłużej oślepiać kobiecej urodzie...

Nadejdzie dzień, kiedy Maria nie będzie już tak dumnie odrzucać kształtnej głowy ani

sprzeciwiać jego radom i nakazom.

Będzie w moich rękach jak masło, myślał.

Jak roztapiające się masło.

Takim znalazł go anioł snu i powiódł ze sobą.

Wikary zabrał jednak w marzenia senne obraz nagiej, upokorzonej Marii, przykutej

łańcuchami do ściany lochu, z niebieskimi oczami pełnymi łez.

Będzie go błagać, prosić, padać przed nim na kolana, ofiarowywać mu całą swą

uległość.

A on pozwoli szczupłym dłoniom czepiać się jego potężnego ciała, może pozwoli jej

się odrobinę dotknąć, tylko po to, by pokazać, jak wielką ma nad nią kontrolę, jak bardzo jest

nieosiągalny.

Może pozwoli jej na coś więcej...

Może zniży się do niej, odsłoni jej nieczyste ciało i swą własną świętością poświęci ją

Bogu?

Był wszak wiernym człowiekiem Kościoła, sługą i wysłannikiem Pana. Kiedyś

wreszcie musi zostać za to szczodrze wynagrodzony?

Orszak pastora nareszcie wrócił do domu. Zmęczeni kilkumiesięczną nieobecnością

ludzie przycumowali wielką łódź i wypuścili Mogensa na brzeg. Przywiózł skrzynie i worki z

towarami kupionymi w Bergen. Zarówno domownicy z plebanii, jak i członkowie innych

zamożniejszych rodzin postanowili skorzystać z okazji i zamówić cenne towary, skoro sam

proboszcz mógł dopilnować ich bezpiecznego transportu do domu.

Wójt z Flahammar zamówił kilka okazałych obrazów do zawieszenia na ścianach,

podobnych do tych zdobiących ściany plebanii. Zięć z tegoż dworu zażyczył sobie szklanych

pucharów do picia i dwóch butelek niemieckiej wódki, sprzedawanej w licznych kramach

hanzeatów w wielkim mieście.

A lensmanowa poprosiła pastora o przywiezienie kilku zwojów płótna najlepszego

gatunku, najlepiej wzorzystego w mocnych, żywych kolorach.

Mogens, schodząc na brzeg poniżej własnego domostwa, nie pamiętał wcale o

licznych sprawunkach, o które go proszono.

Wszystko wyglądało tak jak przedtem.

Miał wrażenie, że wraca po niezmiernie długiej podróży, podczas której walczył o

ż

ycie i został ranny.

Spostrzegł Marię, idącą mu na spotkanie, za nią obie domowe dziewki. Solveig w

ramionach dźwigała zawiniątko, Mogens z uśmiechem pomachał do kochanego dziecka.

W ciągu tych tygodni bardziej tęsknił za młodszą córką niż przez pięć, sześć lat za

przezroczystą Marią Cecilia.

- Mogens, mężu! Dzięki Bogu, że wróciłeś do domu!

Maria rzuciła mu się na szyję, znów nie przejmując się napływającymi gapiami.

Ludzie zauważyli łódź i przybywali dowiedzieć się, czy pastor przywiózł zamówione towary.

A ci, którzy nie mieli za co kupić takiego luksusu, spieszyli, by choć rzucić okiem na

drogocenności. Może przy okazji ktoś zaproponuje im kieliszeczek albo kawałek cukru do

ssania?

- Mario - szepnął Mogens we włosy żony, mocno tuląc ją do siebie. Czuł, że cała

drży, wiedział, jak bardzo musiała się bać. Zauważył, że czeka przerażona na dwóch obcych

mężczyzn w łodzi.

Czy to ludzie wójta? pytały jej oczy. Czy już przybyli po to, żeby mnie zabrać?

. Dwaj czarno odziani siedzieli w łodzi bez ruchu, nie ruszyli się nawet, żeby pomóc

przy rozładowywaniu towarów. Obaj nosili czarne kapelusze z szerokim rondem, ciepłe

wełniane peleryny i skórzane sztylpy. Buty mieli solidne, grube, ale starannie uszyte, a to

niezbicie dowodziło, że są urzędnikami.

- Mario, moja kochana, wszystko będzie dobrze. Rozmawiałem z biskupem... On

rozumie nasz problem, zna, zdaje się, Revelina i jemu podobnych. Ale... Nie, porozmawiamy

później. Tak bardzo bym już chciał usiąść przy kominku, zatroszczyłaś się chyba, żeby

napalono?

- Oczywiście, od twojego wyjazdu ogień prawie nie gasł. Mamy w tym roku od

ś

wiąt prawdziwie nieprzyjemną zimę.

Oboje zrozumieli, że Maria mówi nie tylko o pogodzie.

Mogens wziął Sunnivę na ręce, malutka z początku się wystraszyła, ale zaraz ogarnął

ją spokój pod peleryną tego obcego, a zarazem znajomego mężczyzny. Broda dawno mu już

odrosła i Sunniva wymachiwała rączkami w grubych rękawiczkach z jednym palcem, chcąc

pochwycić zwisające z niej sople.

Maria i Mogens znów uśmiechnęli się do siebie, Maria szła blisko męża, wsunęła mu

rękę pod wolne ramię i poczucie bezpieczeństwa napłynęło niczym ciepło rozprzestrzeniające

się po zmarzniętym ciele. Znów byli razem. Mogens już potrafi zażegnać grożące im

niebezpieczeństwa. Będą mogli żyć dalej, ona ze swą lecznicą, on ze swym duszpasterstwem i

książkami.

Dzisiejszy wieczór będzie jednym z kolejnych spokojnych, dobrych wieczorów. Przez

wiele lat będą się cieszyć pełnym treści życiem i łączącym ich związkiem.

Dobry Boże, chroń nas przed wszystkimi, którzy chcą nas skrzywdzić, błagała Maria

w duchu, mając nadzieję, że ten Bóg, do którego modliła się ona i Mogens, jest zupełnie kim

innym niż ten, do którego zapewne odwołuje się pan Revelin.

ROZDZIAŁ XI

Probostwo w Lyster, 20 lipca 1685

Nie było dnia, w którym Maria nie dziękowałaby Bogu za wysłuchanie jej modłów.

Od czasu tamtego strasznego czekania na Mogensa, wezwanego do biskupa przed

dziesięcioma laty, żyła z mieczem wiszącym nad głową.

Czasami w koszmarach zwidywały jej się płonące stosy czarownic i goniący ją czarny

tłum. We śnie znów ukazywały się jej oczy Anny, starej kobiety, którą ledwie zdążyła

polubić, a już motłoch porwał ją i uwięził.

W takich chwilach spocona sięgała ręką do pamiątkowego łańcuszka Anny, zawsze

miała go na szyi, by szukać w nim pocieszenia. Składała dłonie z łańcuszkiem między nimi i

modliła się za swoją własną duszę i za duszę Anny.

Mimo to jednak nigdy nie przychodziło jej na myśl, by porzucić pracę w szpitaliku.

Na to obowiązki były zbyt liczne i zbyt poważne. Mogens także zachęcał ją do dalszej

działalności, nie raz z ambony przestrzegał ludzi, by nie pozwolili się zastraszyć i nie

rezygnowali z pomocy, jakiej może im udzielić Maria.

A wikary w obecności Mogensa nie śmiał nawet na nią spojrzeć. Rzadziej widywano

go też na plebanii. Maria i za to dziękowała Panu.

- Dobry Boże, wiem, że błędem z mojej strony jest nienawidzić, błagam, abyś

odebrał mi owe niegodziwe uczucia. Ale boję się tego człowieka, który śle mi złe spojrzenia i

samą myślą zdziera ze mnie ubranie. Pomóż mi okazać mu uprzejmość i dobrą wolę... jeśli to

możliwe. I proszę, pozwól mi zrozumieć, dlaczego on tak bardzo mnie nienawidzi...

Zadrżała, chociaż był jasny dzień. Za dziesięć dni jej jedyna córka skończy jedenaście

lat. Sunniva wyrosła na silną, pełną życia pulchną dziewczynkę o rumianych policzkach.

Rozpierała ją energia. Długie, jasnobrązowe włosy sięgały jej do pupy, lubiła je rozpuszczać,

ale Maria każdego ranka zmuszała córeczkę, by zaplatała je w grube, błyszczące warkocze. W

szarobłękitnych oczach błyszczał gniew, ale Sunniva nie protestowała przeciwko nakazom

matki, znała ją już na tyle, by wiedzieć, że Maria się nie ugnie.

Maria, jakby po to, by złagodzić choć trochę surowość, odszukała swoje stare wstążki

do włosów, w które tak lubiła się stroić jako młoda dziewczyna.

Jasnoczerwone, z maleńkimi kwiatkami z jedwabiu.

Zrobiła je z jedwabnej chustki, którą kiedyś przywiózł jej w podarku Ole.

Buzia Sunnivy rozjaśniła się w uśmiechu, dziewczynka podskoczyła z radości i ledwie

mogła ustać spokojnie, kiedy Maria wplatała wstążki w piękne warkocze.

Maria przykucnęła, ujęła twarz córeczki w dłonie i pocałowała ją w czoło.

- Ślicznie... Jesteś wspaniałą młodą damą, Sunnivo! Sunniva spoważniała, oczy jej

się zaszkliły. Matka tak rzadko okazywała jej tyle ciepła.

- Nie taką piękną jak ty, mamo...

Maria z przykrością uchwyciła w głosie dziecka jakiś rozpaczliwy ton. Zdawała sobie

sprawę, jak wiele czasu zabierają jej inne zajęcia, nic dziwnego, że córeczka czuje się trochę

odrzucona. Również żałoba po braciszku bywała dla Sunnivy trudna do pojęcia. Jej urodziny

ś

więtowano pysznym jedzeniem, dostawała też nowe ubranie, ale za wesołym uśmiechem

matki zawsze czaił się jakiś cień.

W dniu, kiedy Sunniva skończyła siedem lat, Maria wyjawiła jej prawdę o bracie

bliźniaku.

Powiedziała o trumience stojącej w podziemiach kościoła i o rozpaczy rodziców,

którzy nie mieli więcej dzieci.

Synów, pomyślała Sunniva i coś zakłuło ją w piersi.

Mama tak bardzo chciałaby mieć chłopca, a ma tylko mnie...

Maria, nękana najczarniejszymi wyrzutami sumienia, postanowiła ten dzień w całości

poświęcić Sunnivie.

- Córeczko, dzisiaj będziemy się bawić! Zobacz, słońce mocno grzeje, a niebo jest

takie błękitne! Solveig i dziewczęta w szpitaliku same dadzą sobie radę, na pewno potrafią. A

my dwie pójdziemy się kąpać! Najwyższy czas, żebyś się nauczyła pływać!

Sunnivie rozpromieniły się oczy, ale usta wciąż jej drżały z niepewności.

- Naprawdę możesz, mamo? A jeśli przyjdzie ktoś bardzo chory... No, a jak ktoś nas

zobaczy?

- Phi, kto może zachorować w taki piękny dzień? W środku sianokosów, w pełnię

lata? Wszyscy są w polu, chcą jak najprędzej zwieźć siano pod dach. A jak nie, to chodzą na

kolanach po polu z kapustą i pielą, nikt chyba nie wybierze się w góry, żeby patrzeć, jak się

kąpiemy? Pójdziemy w górę doliny, wzdłuż rzeki Dal. Znam ustronne zakole...

- Ach, mamo, jak wspaniale! Czy... czy ty naprawdę tam chodzisz... całkiem sama...

ż

eby się kąpać?

- Owszem, czasami, kochanie, ale nie mów o tym nikomu! Niejednemu bardzo by się

nie podobało, gdyby ujrzał panią pastorową zajętą taką beztroską rozrywką... a może właśnie

odwrotnie!

Obie się roześmiały, uradowane rzadkim poczuciem bliskości. Sunniva pobiegła do

kuchni i przygotowała koszyk z chlebem, masłem, soloną szynką i serem. Wodę mogły pić z

rzeki. Słodkiego mleka Sunniva nie miała w ustach od kilku tygodni, kiedy to krowy

popędzono na letnie pastwiska, a z kwaśnego niebieskawego płynu, który kosiarze czerpali ze

stojącej w piwnicy beczki z mlekiem, z radością mogła zrezygnować.

Maria wyszukała dla nich obu cienkie koszulki z krótkimi rękawami i paski do ich

przewiązania. Włożyła zaraz swoją koszulę, żeby nie przebierać się później nad wodą. Dolną

jej część z tyłu przełożyła między nogami do przodu i umocowała w pasie. W ten sposób

koszula zmieniła się w strój kąpielowy, szeroki i wygodny, z nogawkami jak w męskich

spodniach, tyle że krótszymi. Źle się pływa, kiedy stopy zaplątują się w długie do ziemi

spódnice.

Mijały łąki i pola, na których pracowali spoceni gospodarze i dzierżawcy. Chude

opalone dzieci podnosiły głowy i z zazdrością patrzyły na dwie rozbawione osóbki lekkim

krokiem wędrujące bitą drogą. Dorośli przyglądali się zdumieni, ten i ów wydął usta na widok

niefrasobliwości wcale nie takiej już młodziutkiej pastorowej.

Czy prawdziwemu chrześcijaninowi wypada tak się bawić w zwykły dzień pracy? Czy

i ona, i dzieciak, nie powinny raczej pomóc przy sianokosach, skoro najwyraźniej nic

lepszego nie mają do roboty?

Ale Maria witała ich wesoło i zaraz nawet te trochę zazdrosne twarze rozpływały się w

uśmiechach.

O, tak, wybaczą jej małe wykroczenie przeciwko ustalonemu porządkowi. Pastorowa

nie raz udowodniła, że się nie oszczędza, kiedy naprawdę tego potrzeba.

Maria poprowadziła córkę w górę doliny. Najpierw szły ścieżką w stronę Vigdal, tą

samą ścieżką, która od wieków stanowiła nić łączącą Lyster z sąsiednimi wioskami,

położonymi wyżej w górach.

Wkrótce porzuciły dróżkę i zagłębiły się w gęsty brzozowy las. Słońce stało wysoko

na niebie, lecz tu, między drzewami, panował przyjemny chłód. Powietrze stawało się coraz

bardziej wilgotne w miarę, jak zbliżały się do rzeki. Maria poprowadziła córkę w dół

stromych skał. Od męczącej wędrówki jeszcze bardziej się spociły.

Wkrótce jednak przed nimi wyłoniło się zakole rzeki, o którym mówiła Maria, piękne

i niedostępne, tajemne miejsce, odległe zaledwie o pół godziny marszu od drogi.

Drzewa pochylały się nad rzeką czepiając szpar w skałach, gdzie ledwie starczało

ziemi, by mogły się jej uchwycić korzenie. Każdej wiosny część z nich musiała się poddać,

porywały je masy wody i rzucały na jeden stos przy krańcu zakola.

Drzewa, krzaki, kamienie i szlam naniesiony przez rzekę tworzyły tam naturalną tamę,

sprawiając, że w zakolu rzeki powstał spokojny, nieduży zalew. W pewnym miejscu w

zatoczce zebrał się piasek z lodowca, gliniasty i miękki.

Stamtąd właśnie weszły do wody, zadrżały zdjęte nagłym zimnem, ale zaraz

rozkoszowały się uczuciem chłodnej czystości. Maria popłynęła, jasne włosy rozpostarły się

na powierzchni niczym najdelikatniejszy len.

- Chodź, Sunnivo, nauczę cię unosić się na wodzie! I córka, drżąc z napięcia i

rozkoszy, ruszyła ku Marii. Silne ramiona matki, otaczające jej ciało, rozedrgany blask

słońca, ciepło jego promieni...

Czy pamiętała podobnie piękny dzień?

Nie. Sunniva poddała się i poczuła, że ściskanie w gardle ustępuje, jak gdyby spłukała

je woda.

Jak cudowne mimo wszystko jest życie!

Później ułożyły się obok siebie, jedenastolatka niemal tak samo długa jak matka.

Maria snuła opowieści z czasów swego dzieciństwa, starannie jednak omijając wszystko, co

mogło skłonić Sunnivę do wypytywania o Meisterplassen i tamtejsze życie.

Mówiła o ziołach, o kwiatach, o bliskim kontakcie z przyrodą.

- Ach, mamo! O tak wiele rzeczy chciałabym cię zapytać... Tak przyjemnie się ciebie

słucha.

Dziewczynka uśmiechnęła się nieśmiało, rozleniwiona, niemal śpiąca, napawała się

dotykiem matczynej ręki, głaszczącej silne młodziutkie plecy.

Głos mówiącej matki nagle się oddalił, Sunniva westchnęła z rozkoszą, pozwalając

słońcu pieścić zasłoniętą zwykle skórę.

Jak swobodnie się czuła!

Wspaniale mieć matkę tylko dla siebie!

Sunniva zasnęła.

Maria oddała się marzeniom.

Liv także zaplanowała spokojny dzień. Czuła się nie najlepiej, znajomy ból w

piersiach znów się odezwał.

W ostatnich latach coraz częściej musiała sobie robić przerwy w pracy, bo czerwone

noże bólu wbijały się w ciało, sięgając od piersi przez całe lewe ramię. Wywary, które

pracowicie przyrządzała dla siebie, na ogół potrafiły złagodzić cierpienie, ostatnio jednak nie

skutkowały już tak dobrze.

Liv postanowiła ukryć dolegliwości przed Marią.

Córka i bez tego dość miała trosk w życiu, chociaż Liv coraz rzadziej widywała ją

smutną, ze zmarszczonym czołem.

Postara się rączej więcej odpoczywać, tłumaczyć słabość mniej poważnymi

chorobami.

Liv dobrze wiedziała, co oznaczają jej bóle.

Widziała ludzi, umierających w młodym wieku za sprawą tej właśnie choroby.

A ona przecież nie była już młoda...

Zmęczone serce poszeptywało, że niewiele letnich dni zostało jej w księdze życia.

Postara się jak najdelikatniej odwracać kolejne kartki i chłonąć wszelkie radości, jakie

może przynieść powszedni dzień.

- Jorandzie, Jorandzie, już wkrótce będę z tobą!

Ale jeszcze nie teraz. Najpierw muszę się przekonać, że troski Marii mijają, zobaczyć,

jak mała Sunniva dorasta...

I lecznica, tam też jestem potrzebna!

Cudownie jest czuć, że ktoś mnie jeszcze potrzebuje.

I wspaniale mieć świadomość, że istnieją ludzie, którym można zaufać, gdyby na

człowieka spadło jakieś nieszczęście.

Liv wiedziała, jaką wdzięczność winna jest Tulvie i Marii.

Podarowały jej nowe życie. Mogła swobodnie chodzić po wsi i nawet trochę gawędzić

z napotkanymi ludźmi. Wciąż rozkoszowała się tym uczuciem w niedziele, kiedy odprawiano

nabożeństwo, cieszyła się jak dziecko, przekraczając progi kościoła i kłaniając na lewo i

prawo. A ludzie pochylali głowy i witali ją z taką samą życzliwością!

Jakiż to cud, jak to wspaniale znaleźć się wśród wielu, stanowić maleńką część

wspólnoty!

Szkoda, że Jorandowi nie dane było tego doświadczyć...

Co wieczór zapalała świecę przy łóżku, chociaż noce o tej porze roku bywały niemal

równie jasne jak dni.

Prowadziła rozmowy z płomieniem, niekiedy na głos, to znów bez słów.

Wydawało jej się, że dostrzega w nim oczy Joranda, skupiała się mocniej, by ujrzeć

także uśmiech.

Wiedziała, że on ją słyszy, dlatego starym zwyczajem opowiadała o wielkich i małych

zdarzeniach jedynemu mężczyźnie, do którego kiedykolwiek zdołała się zbliżyć. A kiedy ból

przeszywał jej pierś, czuła czasami dotyk jego ręki na swojej, ciągnął ją, pragnął zabrać do

siebie, a ona się opierała. Gdy ból ustępował, z płaczem błagała, by zrozumiał, tęsknota

stawała się nieznośna i Liv miała wrażenie, że znów traci rozum.

Na szczęście miała Tulvę.

Tulva rozumiała.

Rozumiała nie tylko tęsknotę i całe zło, jakie Liv miała za sobą. Po śmierci Evena

przed dwoma laty obie wdowy jeszcze mocniej zbliżyła taka sama żałoba i potrzeba

wspominania ukochanych małżonków. Zaledwie przed kilkoma miesiącami Liv wstrząśnięta

zorientowała się, że łączy je coś jeszcze.

Tulva akurat zamierzała wysypać wiadro świeżo wyłuskanego grochu na półkę do

suszenia, gdy Liv zauważyła, że z przyjaciółką dzieje się coś złego.

Tulva nagle pobladła, wypuściła z rąk wiadro z grochem i złapała się za pierś z

wyrazem nieznośnego cierpienia na twarzy. Liv podskoczyła przerażona.

- Na miłość boską, Tulvo, co się stało?

W odpowiedzi usłyszała jedynie niewyraźne dźwięki. Tulva straciła równowagę,

osunęła się na podłogę, zanim Liv zdążyła podstawić jej stołek.

- Jak noże... dźgające pierś... chyba tego nie przetrzymam...

- Ach, nie, najmilsza, wytrzymaj! Przyrządzę ci lekarstwo, na pewno ci pomogę...

Tylko mi nie umieraj, moja jedyna przyjaciółko!

Liv gorączkowo usiłowała rozmasować ramiona i piersi ciężko dyszącej Tulvy,

wyczuwała tłukące się serce. Wkrótce, chociaż te minuty zdawały się nie mieć końca, żelazna

obręcz bólu popuściła, biała twarz Tulvy odzyskała naturalną barwę, z czoła popłynął pot.

Wargi wciąż miała sine, a oczy utraciły blask.

- Od czasu do czasu mnie nachodzi - szepnęła Tulva wystraszonym głosem. - Nie

mów nic dzieciom, tylko się będą niepokoić!

Liv kiwnęła głową ze zrozumieniem.

- Wiem - powiedziała wolno. - Wiem, co masz na myśli. I przed nikim cię nie

zdradzę. A jeśli ty obiecasz mi to samo... będziemy od tej pory dzielić się moimi lekami.

- Czy ty też... ty też...

- Tak, Tulvo, znam twoje męki, mnie także coraz częściej dopadają, przypuszczam,

ż

e to serce mówi, że dość się już nacierpiało i dosyć w życiu znosiło smutków. Za każdym

razem jednak dochodzę do siebie i przez długie tygodnie mogę pracować niemal tak samo jak

przedtem...

Liv starała się pocieszyć Tulvę, widziała, jak bardzo przyjaciółka się boi.

- Ale czy ty się nie lękasz... śmierci?

Tulvie, nie przywykłej do takich zwierzeń, głos osłabł.

- Nie, nie lękam. Nie bardzo wiem, co mnie tam czeka, ale jestem pewna, że nic

złego. Jorand... czasami go widuję...

Tulva badawczo przyjrzała się oczom Liv, czyżby znów wracało jej szaleństwo? Ale

nie, oczy Liv były przejrzyste jak u młodej dziewczyny, twarz gładka i świeża, dłonie na

podołku spokojne. Tulva głęboko odetchnęła. Liv na pewno ma rację. Śmierć nie jest groźna.

Może za ostateczną granicą czeka na nią jej kochany mąż? I pastor często powtarzał, by ufali

w miłość Pana do swych wiernych dzieci. Łaskawy Bóg nie będzie wszak chyba pamiętał o

drobnych błędach, popełnionych na ziemi?

Tulva uspokoiła się i serdecznie, z nowym blaskiem w oczach, dziękowała Liv za

przyniesioną specjalną miksturę na bóle w piersiach.

Co wieczór wypijała dwa małe łyki, zasypiała po nich głęboko i spokojnie jak nigdy.

Liv sama także popijała lekarstwo, znajomy gorzki smak wykrzywiał usta, ale płynące

z niego gorąco rozluźniało napięte mięśnie, a serce uderzało spokojniej.

Będzie musiała zasiać więcej tych wysokich, purpurowo kwitnących roślin, które

pojawiały się rok po roku, dając surowiec na to lekarstwo.

Janowca, mikołajka nadmorskiego i arcydzięgla miała w dostatecznej ilości. Do

wywaru dosypywała także aromatycznych przypraw, pod niebiosa wychwalanych przez

Marię, ale w głębi serca najbardziej lubiła rośliny, które znała i sama uprawiała. Z nowymi

gatunkami od znajomych Mogensa z Kopenhagi i Christianii z czasem się zapoznała,

najbardziej jednak ufała ziołom pochodzącym z ogrodu jej dzieciństwa.

Szczepki jej matki...

Jedyne, co po niej odziedziczyła.

Kurowała nimi bóle żołądka, wrzody, kaszel i brak apetytu.

A guzy, które pojawiły się w piersi Tulvy przed kilku laty, w niezwykły sposób

zniknęły po tym, jak Liv podała jej oczyszczające lekarstwo z wyciągu z wodorostów,

skrzypu i jakiegoś nieznanego ziela, o które jej matka szczególnie dbała.

- Ono wzmacnia organizm, Liv. Nie wiem, jak to się dzieje, ani jakie tajemnicze

moce tkwią w tej skromnej Bożej roślince. Wiem jedynie, że potrafi wrócić siły najbardziej

choremu i że w niezwykły sposób oczyszcza ciało z wrzodów i opuchlizn.

Matka opowiadała jej o tym w zaufaniu, niemal w tajemnicy. Liv wyobrażała sobie,

jak elfy i boginki, spowite w nocny mrok, krążą wokół niepozornej roślinki, przekazując jej

moc czynienia cudów. Nic dziwnego, że matka mówiła z ogromnym przejęciem, a głos jej

dźwięczał tak dziwnie! Liv zachowała tajemnicę maleńkiej roślinki dla siebie, nie zdradziła

jej nawet Marii, na razie jeszcze nie...

Z każdym upływającym rokiem w życiu Liv echa jej dzieciństwa zdawały się

rozbrzmiewać coraz bliżej.

W myślach wciąż pojawiała się postać matki, obrazy z okresu szczęścia pochłaniały

ją, kiedy wieczorami leżała w łóżku, czując, jak zabiera ją sen. W niezwykłym świecie,

rozgraniczającym sen i czuwanie, matka wychodziła jej na spotkanie, ukazując nowe obrazy z

zapomnianego dzieciństwa.

Sądziła już, że wspomnienia zaginęły, długo żyła, nie poświęcając ani jednej myśli

pierwszym latom swego życia. Wszystko, co ją spotkało przed przybyciem na Solgarden w

wieku dwunastu lat, było jakby wymazane z pamięci.

Teraz jednak urywki wspomnień, fragmentaryczne obrazy, które tak długo od siebie

odpychała, powracały.

Cieszyła się nimi, powtórnie przeżywała najjaśniejsze dni dzieciństwa, nie pozwalając

się pochwycić tej strasznej ciemności, która niebawem ją pochłonęła.

Liv obudziła się z przekonaniem, że świat się wali. Łóżko się trzęsło, ktoś krzyczał.

Zdołała wreszcie otworzyć oczy, przestraszona zorientowała się, że to Maria szarpie

jej ciałem.

- Mamo, mamo, musisz mi pomóc! Tulva bardzo zaniemogła!

Liv poderwała się z posłania, w piersi poczuła ostrzegawcze ukłucie.

Zdusiła ból, naciągnęła bluzkę i spódnicę, nie traciła czasu na zawiązywanie chustki

na posiwiałych jasnych włosach. Warkocz tańczył jej na plecach jak u młodej dziewczyny,

kiedy biegiem pokonywała krótki odcinek do komory starszych gospodarzy na Solgarden.

Córka usiłowała ją powstrzymać, prosiła o spokój, na pewno zdążą, nie musi się tak spieszyć.

Maria w krótkich słowach opowiedziała o stanie Tulvy. Ją samą wezwano wczesnym

rankiem, bo Tulva straciła przytomność i nie dało się nawiązać z nią kontaktu. Leżała w łóżku

nieruchomo, nic nie mówiła, ale oczy miała otwarte, nie umarła.

Serce Liv ściągnęło się z bólu, co to mogło znaczyć? Dobrze pamiętała atak, jaki

Tulva miała przed ośmioma, może dziesięcioma tygodniami, ale nie słyszała, by przyjaciółka

od otrzymania leku na cokolwiek się uskarżała.

Tulva ostatnio sprawiała wrażenie raczej spokojnej?

Może nie zażywała lekarstwa, które Liv jej dała?

A może to właśnie mikstura...

Liv poczuła dojmujący chłód strachu.

Czyżby specyfik, z którego sama tak bardzo się cieszyła, okazał się za silny dla

Tulvy?

Może sama posłała przyjaciółkę na śmierć?

- Nie, nie - szlochała, kiedy Maria pomagała jej pokonać ostatnie wzniesienie w

drodze na Solgarden. - Tulvo, już idę!

Ale w komorze Tulva nie słyszała jej wołania.

Leżała, jakby już umarła dla tego świata, jedynie słaby urywany oddech świadczył, że

w pulchnym kobiecym ciele jeszcze tli się życie.

Liv i Maria szybko zrozumiały, że nic nie mogą zrobić.

Płomień życia Tulvy palił się słabym, zamierającym ogniem. Obie ledwie śmiały

oddychać, by go nie zdmuchnąć.

Liv z największą delikatnością ujęła przyjaciółkę za rękę.

Maria wraz z trojgiem dzieci Tulvy wycofała się do drzwi.

Młodzi pożegnali się z matką.

Sprowadzono wnuki, by ucałowały blady policzek babci. Wkrótce w drzwiach stanął

Mogens. Dowiedział się o chorobie i przybył pobłogosławić umierającą.

Tulva Solgarden była jedną z nielicznych kobiet, dla których żywił wielki szacunek.

Oczywiście nie taki, jak dla swej niezwykłej żony.

Mogens modlił się cicho, dłonią nakreślił znak krzyża nad głową i sercem Tulvy.

Złożył jej ręce na piersi, prosił o zbawienie dla jej duszy.

Nie odezwał się do Liv, nie wspomniał nawet, że nie przyłączyła się do modlitwy.

Potem i pastor opuścił izbę.

Liv została, chciała czuwać przez pierwszą noc przy łóżku chorej Tulvy.

Córki i synowe z ulgą przyjęły jej propozycję, prędko wróciły do swoich zajęć.

A Liv czuła, jak ogarnia ją jakiś nieznany spokój, nawet ciągłe bóle w piersi nie

skłoniły jej do zrezygnowania z czuwania nad chorą.

Stały się takie odległe, jakby przestały jej dotyczyć.

Siedziała u boku Tulvy, mówiła do niej, jak gdyby przyjaciółka słuchała każdego jej

słowa. Paplała trochę, zanuciła piosenkę, umilkła.

Nie zauważyła Marii, która przyniosła jej coś do jedzenia, nie zwróciła uwagi na

zalęknione spojrzenie i chłodne dłonie córki.

- Opowiem ci o moich snach, Tulvo. Nie bój się, są piękne i dobre. Znam pejzaż, ku

któremu zmierzasz, i zazdroszczę ci tej podróży, miła przyjaciółko...

Łagodnym głosem Liv snuła opowieść o wszystkim, co je czeka.

- Idziesz przez piękne łąki, Tulvo, czujesz trawę pod stopami? Znów jesteś młoda,

zmęczone ciało odzyskało dziewczęcą sprężystość i siłę. Rozczesałaś swoje śliczne włosy,

nosisz piękną białą suknię. Czujesz, jak wiatr pieszczotliwie gładzi cię po łydkach?

Pachnie tak cudownie, kwitnie czeremcha.

Masz we włosach dzikie róże i stokrotki...

On na ciebie czeka, widzisz go przy tym kamiennym ogrodzeniu?

Patrz, macha do ciebie, biegnie.

Teraz bierze cię za rękę, chce, byś z nim poszła.

Wiesz, że jest młody jak ty, silny i szalony, wesoły i godny zaufania.

Pozwól mu się przeprowadzić przez furtkę, Tulvo, nie wahaj się dłużej!

Liv milczy przez chwilę, widzi, że oddechu Tulvy prawie nie daje się wyczuć. Pierś

ledwie się unosi, ciało jest sparaliżowane. Twarz rozluźniona, wygładzona. Usta otwarte,

oczy przymknięte.

Liv czuje łzy cisnące się do oczu, smutek raczej niż gniew.

- Niedługo już tam będziesz, kochana, widzisz, jak tam pięknie? Ach, jakże

chciałabym pójść z tobą... Proszę, pozdrów mojego Joranda!

Dostrzega drżenie przebiegające ciało przyjaciółki, poruszenie kącika ust, dłoń ledwie

uniesioną znad piersi.

Jakby Tulva uśmiechała się, machała na pożegnanie.

Odeszła.

Liv otula ją kocem, garnie się do ciepłego jeszcze ciała.

Jej własny ból staje się w jednej chwili trudny do zniesienia. Liv na stoliku przy łóżku

dostrzega lekarstwo Tulvy, wyjmuje szmatkę zatkniętą we flaszkę z grubej porcelany, pije.

Opróżnia buteleczkę, czuje, jak gorąco odpędza ból. Przytulona do Tulvy zasypia,

chociaż właśnie wstał dzień.

Kłucia w piersiach prawie już nie czuje.

Ciało robi się ciężkie, przytłaczająco ciężkie, ale oparłszy głowę na ramieniu

przyjaciółki czuje się bezpieczna jak troskliwie chronione dziecko. W ostatnim przebłysku

ś

wiadomości stwierdza, że z taką towarzyszką podróży wszystko będzie proste.

ROZDZIAŁ XII

To niemożliwe! To nie może być prawda!

Mamo... mamo... przecież zawsze tu byłaś!

Taka cicha, i zimna.

Ale przecież się uśmiechasz!

Obudź się, mamo, ja cię potrzebuję!

Maria zachowywała się niczym zranione zwierzę, zarówno dziewki służebne, jak i

przyjaciele Mogensa unikali jej, wystraszeni.

Sprawiała wrażenie szalonej, najbardziej przypominała ofiarę opętania. Patrzyli po

sobie zmieszanym, umykającym spojrzeniem, filiżanki herbaty drżały w rozdygotanych

rękach, z trudnością przychodziło podtrzymywanie konwencjonalnej rozmowy.

Czuwano nad zwłokami Liv Bergaheim.

Ż

ałoba córki przytłoczyła wszystkich, wprawiając ich w wielką niepewność.

Kto widział podobny płacz i zawodzenie?

Czy każdy nie powinien liczyć się z tym, że kiedyś utraci rodziców?

Maria jest przecież już dorosłą kobietą, a nie bezradną dziewczynką. Dawno powinna

się pogodzić z prawdą, że matki nie żyją wiecznie.

Niezrozumiałe.

A jednak...

Niepohamowany żal Marii poruszał w nich jakąś strunę, wielu stało ze ściśniętym

gardłem i ciężko przełykało ślinę, nieporadnie trzymając w szorstkich i spracowanych

dłoniach kruche filiżanki z miśnieńskiego serwisu poprzedniej pastorowej.

Porcelana delikatnie dzwoniła w palcach, przez chwilę był to jedyny dźwięk, jaki dał

się słyszeć w saloniku na probostwie.

Niektórym łzy kręciły się w oczach.

Inni wydawali się nieporuszeni.

Większość przeznaczyła na wizyty cały ten dzień, najpierw przychodzili na plebanię,

później szli na Solgarden, gdzie leżała Tulva przystrojona w piękne białe giezło, z twarzą

wygładzoną przez śmierć.

Ole Seiderstad był jedynym, który odważył się objąć Marię, bez słowa po prostu

otoczył ją ciężkimi, mocnymi ramionami i pozwolił przez kilka sekund spocząć w swoich

ciepłych, silnych objęciach.

Składano kondolencje i wymieniano uściski dłoni, rozmowa toczyła się wokół

ziemskich dokonań Tulvy i Liv, ich dobroci i troskliwości. Sam Mogens wygłosił krótką

przemowę, w której dziękował ludziom za ich współczucie, i w imieniu żony wyrażał

wdzięczność za ich wierne zainteresowanie. Mówił trochę o swej szczególnej teściowej, o jej

umiejętnościach i skromności. Gdy zabrał głos, Maria ucichła, wyglądało na to, że wreszcie

zdołała się opamiętać.

Łzy wyżłobiły ślady na bladych policzkach, oczy zaczerwieniły się, wyglądało też na

to, że w ciągu zaledwie jednej doby utraciła na wadze kilka funtów.

.Biedaczka, to musiał być dla niej prawdziwy wstrząs, kiedy weszła do izby i ujrzała

martwą nie tylko Tulvę Solgarden, ale i własną matkę. W dodatku stało się to tak

nieoczekiwanie!

Liv do końca wszak zachowała tyle młodzieńczości, taka była ruchliwa i pracowita!

Włosy nieco jej wyblakły, nie błyszczały już złotem, nasuwały raczej skojarzenia ze

srebrem, ale jasne oczy i gładka cera nigdy nie zdradzały, że skończyła czterdzieści pięć lat.

Łatwiej było zrozumieć śmierć Tulvy, ona przeżyła życie, dźwigała swoje ciężary.

Dobrzy ludzie odstawili filiżanki z niezwykłym napojem i podziękowali za jeszcze

jedno ciastko z żytniej mąki czy lefse z wielkiego półmiska, stale podsuwanego przez Solveig

Plassen.

Musieli zachować trochę miejsca w brzuchu na następną wizytę, wszyscy wszak

wiedzieli, że młoda gospodyni na Solgarden także umie podejmować gości. Pożegnali się

uprzejmie, kolejne uściski dłoni, ostatnie skinienie głową w stronę stołu, na którym

spoczywało ciało Liv w przepięknej trumnie.

Płomienie świec wokół trumny migotały, gdy drzwi otwierały się i zamykały za

odwiedzającymi.

Nieprzerwany strumień ludzi, Maria widziała ich jak przez mgłę.

Czuła się oszołomiona, przeżywała to wszystko, jak gdyby stojąc z boku. Miała

wrażenie, że przygląda się światu z odległości, widziała samą siebie przyjmującą uściski

wyciągniętych chłodnych dłoni i uprzejme słowa.

Na miłość boską, cóż to za farsa!

Najbardziej chciała uciec od zgiełku, wyrzucić wszystkich za drzwi. Pragnęła spokoju!

Chciała zostać sama, sama z mamą...

Wreszcie wyszli, ledwie zauważyła, że i Mogens opuścił pokój.

Maria usiadła przy trumnie matki, z wahaniem wyciągnęła rękę do znajomej twarzy.

Czy to możliwe, by śmierć była taka piękna? Mamo, jesteś śliczniejsza niż kiedykolwiek.

Wyglądasz na... na zakochaną...

Kiedy widziała matkę z takim wyrazem twarzy?

Powróciła pamięcią do lat przeżytych na Meisterplassen.

Matka i Jorand. Wielki, potężny, ciemny mężczyzna i jasna, krucha postać mamy.

Dziwne odgłosy w późnych godzinach wieczoru.

Rozchichotany pocałunek za węgłem.

Nieskrywane objęcia, dwie pary oczu promiennych od szczególnej łączącej ich

tajemnicy.

Matka kochała.

Po śmierci Joranda jej życie zmieniło się w wegetację. Dopiero teraz Maria

zrozumiała, jak przygniatającą żałobę nosiła w sercu matka.

Dlaczego nigdy o tym nie rozmawiały? Obie bolały nad utraconą miłością. Ukochany

Marii odszedł wszak równie daleko jak najbliższy człowiek Liv.

Jorand nie żył, Randar mógł równie dobrze umrzeć. Och, mamo, mogłyśmy tyle sobie

dać, gdybyśmy tylko śmiały wyrazić nasz ból! Teraz na to za późno.

Ale żałoba Marii złagodniała na widok wyrazu twarzy matki. Czyżby znać po niej

było błogosławieństwo? Siad zbawienia?

Owo niezwykle trudne przesłanie, które Mogens co niedziela ogłaszał ludziom,

okazało się prawdą.

Kiedy śmierć nas zabierze, ktoś będzie na nas czekał.

To miłość pomoże nam w najtrudniejszej godzinie zrobić ten krok w nieznane.

Maria widziała wielu zmarłych, ale nigdy dotąd ten ślad zbawienia nie wydał jej się

równie wyraźny jak teraz. Podniosła głowę, otarła łzy, jeszcze raz pogładziła dłonie matki.

- Zegnaj, mamo... I... zaopiekuj się moim synkiem... dopóki...

Zamknąwszy drzwi za sobą, poczuła się silniejsza. Wyszła na oślepiające światło

słońca. Nie pamiętała, kiedy ostatnio miała w sobie tyle pogody.

Skąd, na miłość boską, brało się to wrażenie?

Gdzie podział się niedawny dojmujący ból? Dlaczego na sercu tak jej dziwnie, wprost

bezwstydnie lekko?

Niczym błyskawica spadła na nią świadomość: sprawiła to twarz matki...

Liv spotkała za bramą śmierci swego ukochanego, tego Maria była pewna. Musi to

więc oznaczać, że i ona może mieć nadzieję. W tym świecie Randar nigdy nie należał do niej.

Nigdy nie przeżyją razem kolejnego letniego dnia.

Ale kiedyś...

Gdzie indziej...

Przestała się zastanawiać, kurczowo tylko uczepiła się nadziei.

Upał. Rozedrgana mgiełka wciąż unosiła się nad ziemią, powietrze drżało z gorąca.

Przy takiej pogodzie nie da się odkładać pogrzebu.

Już następnego dnia wykopano w nagrzanej ziemi głęboki dół i przy wtórze śpiewu

blisko czterech setek ludzi opuszczono trumnę Liv.

Mogens nie krył wzruszenia, pokochał tę piękną, niezwykłą kobietę, budzącą u

większości mężczyzn instynkt opiekuńczy.

Rozmyślał o okrutnym dzieciństwie Liv, o swej własnej niesprawiedliwości i

dziękował Bogu, że miał możliwość wynagrodzenia jej wszelkich krzywd.

Ofiarowała mu najpiękniejszy podarek życia!

Była babką jego młodszej córki.

Mogens odmówił tradycyjną modlitwę z niezwykłym zaangażowaniem, nieczęsto się

zdarzało, aby musiał walczyć ze łzami, idąc za trumną.

Ale dzień był piękny, Maria stała z suchymi oczyma i rozpuszczonymi włosami.

Nikt się na to nie oburzał, ludzie przywykli do jej małych buntów przeciwko

obyczajom i tradycji.

Sunniva, poważna i zasmucona, mocno zaciskała rękę wokół palców matki. Wychyliła

się i rzuciła pachnący wianek z drobnych kwiatków i ziół, miękko upadł na trumnę.

- Do widzenia, babciu, dziękuję za wszystko!

Dziecko już się wypłakało, teraz pozostał tylko żal. Ale letni dzień był jasny i gorący,

koniki polne wygrywały swoje tony w schnącym sianie, mewy latały wysoko nad fiordem,

wykrzykując przeraźliwie pochwałę życia.

Maria i Sunniva odwróciły się i wolno ruszyły w dół cmentarnego zbocza. Zeszły na

brzeg ochłodzić ręce, zanim wrócą do izby, by pomóc przy wspaniałym poczęstunku,

przygotowanym dla żałobników.

Stanęły razem, spoglądając na fiord i skalną półkę w górach po przeciwnej stronie.

Bergaheim.

Samotne, opuszczone, bez znaku życia poza krzakami zarastającymi zrujnowane

chałupy.

Liv wróciła tam tylko jeden jedyny raz.

Za plecami usłyszały kroki, ciężkie kroki na wyschniętej ziemi.

To Ole.

Maria uśmiechnęła się do niego, spojrzeniem podziękowała za to, że kolejny raz

znalazł się przy niej w trudnych chwilach.

Ole to przyjaciel. Jego stare ciało najwidoczniej nigdy nie utraci siły młodości. Bóg

jeden wiedział, ile on właściwie ma lat.

Maria już jako mała dziewczynka uważała go za starca, traktowała jak dziadka.

Wyglądało na to, że Ole nie poddaje się upływającemu czasowi. Nawet po ciężkiej

chorobie, kiedy to napadnięto go przed laty i poraniono nożem, był tak samo silny i tak samo

prosto się trzymał.

Usadowił się na kamieniu tuż przy niej, Sunniva dostała kawałek cukru i lekkim

krokiem pomknęła podzielić się smakołykiem z przyjaciółką.

- Mario, jesteś już dorosła. Zmarszczyła brwi, o co mu chodzi?

- Widzisz, dopóki żyją nasi rodzice, nigdy nie jesteśmy całkiem dorośli. Bez względu

na wiek zawsze jesteśmy czyimiś dziećmi. Ale teraz ty sama należysz do najstarszego

pokolenia. Śmierć podnosi cię o jeden szczebel wyżej.

Kiwnęła głową, to prawda.

- Wciąż jeszcze jesteś młoda, Mario, ale coraz mniej masz lat przed sobą. Wiesz o

tym, prawda?

Co to za dziwna mowa?

- Zrozum mnie dobrze, Mario, chcę tylko, abyś się zastanowiła. Wiesz, że darzę cię

wielką sympatią, widziałem, jak twoje życie zmienia się z radości w smutek i w pewnym

sensie w szczęście tu, na plebanii. Ale w twoich oczach, moja droga, żarzy się tęsknota, której

ani lecznica, ani Mogens, ani Sunniva nie potrafią zapełnić.

Maria podniosła się gwałtownie, nie chciała słuchać. Czy naprawdę tak łatwo dało się

zajrzeć w jej myśli, te myśli, w które nawet ona sama nie chciała się zagłębiać?

- Mario, wysłuchaj mnie. Wiem, co to znaczy marnować lata na walkę z porządkiem

natury. Ja sam kochałem i utraciłem miłość, bo zawsze dawałem pierwszeństwo innym

sprawom.

Wielki mężczyzna wydawał się zakłopotany własną szczerością.

- Myślałem, że nie jestem jej wart, że ją niszczę, że nie mogę jej skazywać na życie z

mymi najciemniejszymi stronami... Żal mi też pewnie było mojej swobody. A potem ona

odeszła. Wciąż za nią tęsknię. I oddałbym każdy dzień z mego późniejszego życia, byle tylko

móc choć jeszcze jeden raz wziąć ją w ramiona.

Ole z powagą patrzył na Marię, jego szczera opowieść zaskoczyła ją i wzburzyła. Nie

było wątpliwości, o co mu chodzi.

Gniew wywołany owym niemożliwym, które kryło się w jego słowach, owym

szaleńczym i bezmiernie kuszącym, wzbierał w niej, prychnęła mu prosto w twarz.

- Zamknij gębę, Ole Seiderstad, nie wiesz, o czym mówisz! Mam swoje życie i sama

je wybrałam! I dobrze mi z tym! Kocham męża, żebyś wiedział, i nie zamierzam narażać

wszystkiego, co mam, na zgubę!

Zachłysnęła się powietrzem, wypluwała słowa z goryczą, która ją samą zaskoczyła.

- Nawet gdybym umarła już jutro, to wiedz, że nie mam na tym świecie żadnej

niezałatwionej sprawy. Nie mów do mnie więcej o straconej miłości, Ole - Miedziaku!

Zebrała czarne spódnice i pobiegła w górę zbocza. Rękawy białej bluzki powiewały za

nią niczym skrzydła zranionej sroki.

Ole wolno pokręcił głową, dostrzegł w jej oczach nagą rozpacz. Uchwycił się tego, nie

pozwolił jej gniewnym słowom podważyć swojej decyzji.

Postanowił nie wracać na probostwo, nie przejmował się, że ludzie będą gadać o jego

braku wychowania. Nie chciał oglądać Mogensa, Sunnivy ani Marii w roli pastorowej pośród

najpierwszych mieszkańców wioski.

Dla niego Maria pozostała wrażliwą, namiętną młodą kobietą. Posiadała skarb, lecz

bała się go dotknąć.

Podobnie jak on, odpychała od siebie to bogactwo i oddawała je za iluzję wolności.

Nie mógł jej na to pozwalać.

ROZDZIAŁ XIII

Randar wegetował. Serce tłoczyło krew, skóra ściągała się z zimna i na odgłos

dobiegających z góry dźwięków. Życie płynęło dalej, tak jak fale po zatonięciu statku. Wir,

który go pochwycił, rozmył się, Randar czuł, że istnieje, lecz jakby zmrożony. Przez wiele lat

czepiał się szczątków wraku życia, wspomnienia rozgrzewały go i dręczyły zarówno we śnie,

jak i na jawie.

Często myślał, że równie dobrze mógł umrzeć z ręki innego człowieka. Dlaczego los

spłatał mu takiego figla i pozwolił uwolnić się z więzów lensmana?

Pamiętał jednak także noce w lochu, migocące światełko, które w tak niezwykły

sposób nauczyło go walczyć o własny płomień.

Maria odeszła, ale wiedział, że żyje. Pastorowa!

Ciekawe, czy ów zacny sługa Pana poznał tajemnicę jej namiętności do takiego

poganina jak on?

Ciekawe, czy ów wysuszony kaznodzieja doświadczył jej łapczywej miłości, jej

rozpalonego ciała tak, jak czuł je on?

Zazdrość rozdzierała mu serce, odsuwał takie myśli od siebie, pozwalając raczej

napływać wspomnieniom. Ostatnio sam się złapał na tym, że z nią rozmawia, jakby wciąż

przy nim była. Zwidywała mu się przy palenisku, uśmiechała się do niego podnosząc kociołek

znad ognia i stawiając przed nim pachnący posiłek, a to wszystko działo się w czasie, gdy

ogryzał solony udziec barani i popijał go swoim kwaśnym piwem.

Przypominał sobie bukiety, które rozwieszała w izbie, zapach świeżych i suszonych

ziół nad łóżkiem, kolorowe pledy, które tkała. Teraz izba była szara, szaroczarna.

Meble pozostały te same.

Ale stół był brudny od niezliczonych posiłków i wytarty na tym końcu, przy którym

spędził tyle wieczorów, opierając łokcie o drewno.

Drewno przyjmowało jego żal, ciemniało od wsiąkających w nie łez. Czy to źródło

nigdy nie wyschnie?

Po uniewinnieniu powrócił do swych obowiązków. Nie wiedział, czy go to cieszy, czy

smuci.

Wykonywał je mechanicznie, bez żadnych uczuć.

Przybywał na miejsce egzekucji, wysłuchiwał wskazówek sędziego, zajmował się

zbrukanymi zwłokami i pobierał zapłatę w jedzeniu albo suknie.

Lub też w kwaśnym winie.

Miało ono przykry, obcy smak, lecz sprowadzało cudowną obojętność, jeśli tylko

zdołał wypić pełen dzban. Gdy mu się to udawało, miał pewność, że noc minie spokojnie,

wolna od snów i myśli.

Odpoczynek w oszołomieniu.

Taka musi być śmierć.

Brak jakichkolwiek uczuć, brak pragnień.

Sam nie wiedział, dlaczego tak bezwolnie na nią czeka.

Doszedł jednak do wniosku, że przynajmniej tyle jest winien Bjønna - Jensowi od

Niedźwiedzi. Ten człowiek ryzykował życie, by ocalić jego nędzną skórę!

Bjønna - Jens poprosił, by pozwolono mu zamienić z więźniem kilka słów, bo

przywozi miłosierny dar od swojej siostry.

A wójt zrozumiał, że więźniowi potrzeba nowej pary spodni i swetra, ucieszył się też,

ż

e jakaś obca kobieta pozwala mu oszczędzić wydatków na jako tako przyzwoite odzienie

skazańca.

Bjønna - Jens porozumiewawczo zmrużył oko i Randar zorientował się, że nie wolno

mu zdradzać ich znajomości.

Dawny kompan rzekł głośno:

- Randarze synu Joranda, nędzniku, przynoszę ci łaskawy dar od mojej siostry

Mathildy. Znasz ją, ocaliłeś kiedyś życie jej męża, tamując mu krew swoim żelazem.

Randar skinął głową, na znak, że go rozumie.

Potężny mężczyzna, który dzielił z nim pełne napięcia doby na cyplu, podszedł bliżej.

Znajdowali się teraz dostatecznie daleko od ludzi, by prowadzić rozmowę szeptem. Jens

przysiadł na grudzie ziemi, wyciągnął zaskakująco ozdobną fajkę i nabił ją mieszanką tytoniu

i sieczki. W worku miał też krzesiwo.

Nie poświęcając na pozór więcej uwagi Randarowi, usadowił się wygodnie za

pracującym więźniem.

- Nie odwracaj się w moją stronę, ale opowiedz mi, co się właściwie stało. Może

jakoś będę mógł ci pomóc?

- Niby jak?

- Ty nic nie wiesz, ale jedno jest pewne: nie ma co liczyć, że jakiekolwiek zwłoki

przypłyną fiordem bez niczyjej pomocy.

- To jasne. Raczej też się sami nie odkopią, ci dwaj co leżą pod darnią na

Meisterplassen.

- Tak sobie myślałem, że w końcu ich dopadłeś.

- Ja ich nie zabiłem. Leżeli tak już, kiedy wróciłem. Mój brat Joril także.

Głos Randara brzmiał słabo, głucho.

- No to kto ich zabił?

Randar nie odpowiadał. Bjønna - Jens smoktał fajkę.

- Bez względu na wszystko, przyjacielu, nie powinieneś oddawać za to życia.

Nikczemni mordercy jak oni na to nie zasługują. Posłuchaj, na co mam ochotę...

W krótkich zdaniach Bjønna - Jens przedstawił swój śmiały plan.

- Wyrok mówi, że pójdziesz wolno tylko wtedy, gdy sen chłopaka okaże się zesłaną

przez Boga przepowiednią. Skoro już jego ojciec powstał z martwych, aby oszczędzić twe

ż

ycie, trzeba udowodnić twoją niewinność i wypełnić przepowiednię o unoszących się na

wodzie zwłokach. Jakoś to załatwimy.

Zarośnięty mężczyzna uśmiechnął się szeroko.

- Odkopię tych łajdaków, napełnię ich ubrania suszoną gąbką, następny przypływ

poniesie ich z prądem jak korki. Zadbam już o to, aby odnaleźli ich właściwi ludzie...

Podniesie się wrzawa, to więcej niż pewne!

Zaskoczony Randar przysłuchiwał się planowi, nie mogąc zapanować nad ogromną

radością, ogarniającą całe ciało.

Tęsknota za domem...

Pomyśleć tylko, że mógłby się pozbyć uwierających łańcuchów, upokarzającego życia

niewolnika w zagrodzie wójta, traktowanego podlej niż tłusty podwórzowy pies...

- Bjønna - Jensie, naprawdę się odważysz?

- Powiedz mi, gdzie są groby. Razem będziemy się bawić reakcją zacnych ludzi,

kiedy ci dwaj przypłyną fiordem, tak jak przepowiedział chłopiec!

Bjønna - Jens na pokaz splunął pogardliwie przed Randarem, ale skuty kamrat

dostrzegł przesłonięty brodą uśmiech.

Rzeczywiście zapanowało wzburzenie. Bjønna - Jens nie mógł chyba bardziej

dramatycznie wyreżyserować swego cudu. Idąc za wskazówkami odnalazł ciała, tknięte już

nieco rozkładem, ale i to pasowało, skoro ludzie mieli uwierzyć, że zwłoki przez parę

miesięcy leżały na dnie morza. Krzywił nos na odór, ale późną sobotnią nocą

przetransportował ziemskie szczątki Augusta i Knuta do wody.

Wiedział, że już następnego dnia przepływać będzie tędy łódź pastora z Norane,

zmierzającego do Sogndalsfjæren.

Nadszedł ranek i Bjønna - Jens wypłynął swoją łodzią na środek fiordu. Gdyby ktoś

znalazł się dostatecznie blisko, zobaczyłby niezwykły ładunek uwiązany na Unie za rufą. Nikt

jednak niczego nie widział.

Pośrodku żeglownego szlaku Bjønna - Jens szarpnął za koniec liny, likwidując pętlę

wokół zwłok. Ściągnął sznur i ukrył go na dnie łodzi pod skrzynkami na ryby.

Dwa trupy popłynęły za nim, przypuszczał, że korki, które wetknął, nadawszy gnijące

ciała, przez jakiś czas pozwolą im unosić się na powierzchni. Sól, którą się posłużył, także nie

pozwoli im tak prędko zatonąć.

Niepiękny widok czekał ludzi wiosłujących tego dnia na nabożeństwo!

Bjønna - Jens skierował się ku zatoce, ostrożnie jeszcze zerknął przez ramię w tył.

Tak, tak, już płyną!

Pięć, może sześć łodzi przystrojonych na wyprawę do kościoła.

Łódź pastora na czele, trzech mężczyzn u wioseł.

Bjønna - Jens prędko popłynął na przeciwną stronę, wciągnął łódź na krawędź

wielkiego cypla w obrębie Sogndalsfjæren. Aż tutaj niosły się przerażone krzyki kobiet, kiedy

ludzie odkryli, co unosi się na wodzie w odległości zaledwie kilku łokci od ich szlaku.

Stary kpiarz chichotał w brodę, okrzyki i pełne strachu zawodzenie ludzi z orszaku

łodzi naprawdę go rozbawiły. Wyobrażał sobie, jak pokazują sobie, wrzeszczą i mdleją.

Nie mógł się dłużej powstrzymywać. Stojąc samotnie na brzegu i zmrużonymi oczyma

przypatrując się łodziom na wodzie, wybuchnął gromkim śmiechem. Takiej uciechy nie miał

od czasu, gdy matka Jonsson omamiła lensmana i zmusiła go, by tańczył nago w blasku

księżyca!

Uwolniono więc kata. Moment, gdy opadły łańcuchy, pamiętał tak, jakby to było

wczoraj.

Wokół kostek wciąż miał głębokie blizny od szorującego metalu. W jednej chwili

stopy stały się lekkie, odnosił wrażenie, że mógłby wzbić się w powietrze.

Lensman dał mu nowy kubrak, przyzwoite mundurowe spodnie po zmarłym żołnierzu,

a także funt masła i trochę ziarna, żeby mógł się utrzymać przez pierwszy okres.

Odwieźli go łodzią do domu. Podczas przeprawy przez fiord próbował sobie wmówić,

ż

e ktoś tam na niego czeka, lecz kiedy znalazł się dostatecznie blisko, nie mógł się już dalej

oszukiwać.

Trudno o bardziej opuszczone miejsce.

Ani zwierzęcia w oborze.

Ani człowieka w izbie.

Nawet kota na schodach, który by go przywitał.

Tylko szczury w komorze z ziarnem i myszy w spichlerzu.

Okiennicami szarpał wiatr, skrzypiały wykute przez Joranda zawiasy, od miesięcy nikt

ich nie smarował.

W tym krótkim czasie zagroda podupadła po stokroć szybciej, niż gdyby mieszkali w

niej ludzie.

Niewiele pamiętał z pierwszych spędzonych samotnie dni.

Wspominał tylko głęboką depresję, w głowie szumiało mu i dudniło, myśli gnały jak

oszalałe, niczym wariat przepatrywał wszystkie pomieszczenia w poszukiwaniu Marii, Liv i

Jorila.

Znalazł jedynie jakieś ubrania.

Znoszoną halkę, przesyconą wietrzejącym zapachem ukochanej.

Położył ją w swoim łóżku i tulił się do strzępka odzieży, aż wreszcie zaznaczały się na

nim tylko plamy jego łez i zapach własnego ciała.

Dość tu jednak było innych pamiątek, cała zagroda pełna śladów kobiet, które, każda

na swój sposób, odmieniły jego świat.

Teraz odeszły, zniknęły z jego życia.

To on sam je stąd wypędził.

Została mu jedynie ta marna pociecha, że wszelkie kłopoty, jakich stał się przyczyną,

nie odbiły się na nich jeszcze raz. Nikt nigdy się nie dowie, że to Maria i Liv pokonały

groźnych napastników, mężczyzn, których postanowił zabić, narażając własną przyszłość.

Wciąż nie wiedział, po co żyje.

Cały ten ból, brak nadziei, świadomość, że utracił Marię już na zawsze...

Dlaczego sam nie położy kresu cierpieniom?

Każdy kolejny dzień stawał się wyzwaniem. Czasami leżał samotnie w łóżku, nie

mogąc zasnąć, pocieszał się myślą, że gdy tylko zaświta, gdy tylko jeszcze raz ujrzy

wschodzące słońce... to nastąpi koniec.

Miał w pogotowiu naostrzony nóż, twardy metal ulegle układał się w dłoni, ostrze

nacinało skórę, zostawiając delikatny ślad świeżej krwi.

Zastanawiał się, czy nie najlepiej wbić go w pierś. A może pozwolić, by krew

wypłynęła z naciętych nadgarstków i kostek?

Przykładał metal do szyi, świadom, że nie jest w stanie wykonać ostatecznego ruchu.

Coś jakby przytrzymywało mu rękę.

I z wolna wspomnienia stawały się coraz mniej natrętne, dni uzyskiwały własny

kształt, pracował po to, by żyć i by odegnać smutek. Pochłonęła go praca w polu, orał nowe

spłachetki ziemi, tony kamieni z pól układał w staranne mury, pocił się i mozolił nad

upartymi korzeniami.

Zaatakował las otaczający zagrodę, uprzątał coraz większy obszar. Odzierał pnie z

kory i ciął, potem drewno zawoził na targ i sprzedawał z marnym raczej zarobkiem. Ale gdy

wycinał w deskach wzory, interesy szły lepiej.

Dwór w Kaupanger zamówił kilka tuzinów pięknie rzeźbionych desek na pokrycie

ś

cian w izbie. Pod warunkiem, że, oczywiście, nie podpisze swojej pracy.

Drugi fach wykonywał z chłodną, pozbawioną wszelkich uczuć precyzją.

Po raz pierwszy poczuł, że tli się w nim agresja, gniew przeciwko całemu światu

odmienił jego wygląd, ludzie schodzili mu z drogi z większym przerażeniem niż

kiedykolwiek.

Domyślali się szaleństwa w tych pociemniałych oczach, w silnych rękach, które tak

często drżały z wściekłości, kiedy wznosił topór.

Dlatego nie śmieli już zeń drwić ani też prześladować otwarcie.

Kat był niebezpieczny.

Kto wie, jakie demony w nim zamieszkały...

Nikt już po niego nie posyłał, kiedy trzeba było obciąć nogę zżeraną gangreną.

Nikt nie prosił, by zatamował krew rozpalonym żelazem.

Ludzie wiedzieli, że ma większe niż ktokolwiek inny doświadczenie w takich

operacjach, woleli jednak śmierć niż skazywanie się na wieczne potępienie, co czekałoby ich

niechybnie, gdyby przyszło im umrzeć u boku tego człowieka. Przecież on mógł porwać ich

duszę!

Dlatego życie na Meisterplassen stało się bardziej samotne niż kiedykolwiek, ale

Randar się nie uskarżał.

Skoro i tak nie mógł mieć przy sobie Marii, to reszta świata przestała go w ogóle

obchodzić. Cenił sobie jednak sporadyczne odwiedziny Olego. Ole rozumiał, był mu na wiele

sposobów współtowarzyszem cierpienia.

Wiedział, z czym musi zmagać się Randar, sam zaznał, co to znaczy, jak serce pęka z

bólu po stracie jedynej osoby, która może dać człowiekowi szczęście.

Doświadczył też twardych wyroków ludzi, ich zacietrzewienia i nieprzychylności

wobec tych, którzy czymś się wyróżniali.

Ole był przyjacielem.

I Randar znał go na tyle dobrze, by wiedzieć, że nie należy się zanadto doń zbliżać.

Obaj mężczyźni odgrodzili się od świata grubymi murami. Teraz jednak stopniowo i

ledwie zauważalnie kruszyli kamień po kamieniu, by wpuścić drugiego do środka.

Randar zdmuchnął świecę, przeczuwał, że już niedługo czarna łódź Olego znów

zazgrzyta o przybrzeżne kamienie Meisterplassen.

Wszyscy zresztą wiedzieli, że przybycia Olego można się spodziewać w każdej

chwili.

Ź

le, gdy ktoś nie ma czym poczęstować gościa.

Randar postanowił już jutro wyprawić się na łowy. Spróbuje zdobyć dla Olego

renifera na pieczeń albo przynajmniej zająca.

Ole, przywykły do solonych śledzi i suchego chleba, potrafił docenić świeże jedzenie.

Ole pojawił się trzy dni później. Randar ujrzał, że z niezwykłym jak na niego

pośpiechem wyskakuje na brzeg, zrezygnował nawet z porządnego przycumowania łodzi.

Potężny mężczyzna poruszał się zwykle spokojnie, wręcz nieco powolnie, dziś jednak

kulejąc podbiegł w górę krótkiego zbocza.

- Ahoj, człowieku! Pali się gdzieś?

Randar zamachał rękami, wyszedł przyjacielowi na spotkanie, czując, jak twarz mu się

zmienia w dawno zapomnianym uśmiechu.

- Randar... Dobrze, że cię zastałem... Przybywam ze szczególną sprawą.

Randar zatrzymał się, zaprosił Olego do chaty. Już wiedział, że coś się stało.

Przeniknął go lodowaty chłód.

Ole przywoził wieści o śmierci, poznał to po jego twarzy.

- Kto? Maria... nie, przecież nie Maria?

Głos przeszedł mu w przenikliwy pisk, ale serce nie chciało uwierzyć.

- Nie, nie Maria. Liv.

Randar zatoczył się, odczuł ulgę i bezgraniczny smutek.

A więc to jednak ostateczne.

Nigdy już jej nie powie, ile dla niego znaczyła.

Budząca sympatię nieśmiała dziewczynka, która dała jego ojcu tyle szczęścia. Mądra

dorosła kobieta, która była mu jedyną matką, jaką pamiętał.

Kochana, troskliwa Liv, zawsze wyrozumiała matka Marii.

Nie zasługiwała na swój straszny los. Randar zacisnął pięści w proteście.

- To niesprawiedliwe... Mogła przeżyć jeszcze tyle dobrych lat... A tylko cierpiała...

- Nie, Randarze, nie tylko. W ostatnich latach ożyła, była zadowolona i wesoła, tak

jak obaj ją pamiętamy z czasów jej młodości. Po śmierci twego przybranego ojca nie umiała

już być w pełni szczęśliwa, ale była zadowolona. Patrzyła, jak rośnie jej wnuczka, widziała,

ż

e córce dobrze się żyje, że wypełnia swe życiowe posłannictwo, za które gotowa była oddać

wszystko...

Ole urwał nagle, zdał sobie sprawę, że powiedział za wiele.

Dotychczas odwracał głowę, kiedy Randar pytał.

A Randar w końcu zaniechał stawiania pytań, pojął, że lepiej może będzie nie

wiedzieć. Codzienne życie Marii nigdy nie mogło stać się jego udziałem.

Ole opowiedział o pogrzebie, o ludziach przybyłych, by pożegnać Liv.

Wreszcie się zdecydował, wyjawił swe ostatnie przesłanie.

- Musisz jechać do Lyster, Randarze. Randar drgnął, czy się nie przesłyszał?

Ole powtórzył, nie mogło być więc mowy o pomyłce.

- Musisz jechać do Marii. Oboje żyjecie w kłamstwie.

- W kłamstwie? A czy to kłamstwo, że każdego dnia zmagam się z chęcią

sprowadzenia jej do domu?

Twarde słowa przepełniało rozgoryczenie, myśli posunęły się dalej.

Czy to kłamstwo, że co noc płaczę z tęsknoty za nią? Z radością sprzedałbym duszę i

całe swoje życie za jedyną szansę rozmowy z nią, muśnięcie ukochanej twarzy...

- Nie mogę! Ona sama postanowiła stąd odjechać, zbudowała sobie tak wspaniałe

ż

ycie, że niczego choćby podobnego nie mógłbym jej zaproponować. Ona ma męża, dziecko,

swoje życiowe zadanie... ludzi, którzy ją kochają...

- Przestań! Mówisz zbyt wiele! - Ole szarpnął Randara za ramię. - W dodatku

wygadujesz głupstwa! Maria być może próbuje oszukiwać samą siebie podobnymi myślami.

Ale ja dostrzegam mrok w jej oczach, ta wyniszczająca choroba zżera ją od środka. Nie

znajdzie na nią nigdy ziół ani leku. Wy jesteście dla siebie jedynym lekarstwem, nadzieją na

uratowanie życia! Usłuchaj mnie, przyjacielu, ucz się na moim doświadczeniu, nie powtarzaj

moich błędów! Skoro już udało ci się odnaleźć w życiu tę potężną siłę, gdy poznałeś, co

oznacza miłość kobiety, to jej nie odrzucaj!

Randar odetchnął głęboko, ostrza noży w sercu cięły z odnowioną siłą, jedynie

nadludzkim wysiłkiem rozum jeszcze mógłby zapanować nad uczuciami.

- Nie mów więcej - szepnął ochryple. - Nie mów ani słowa, inaczej tak jak stoję,

rzucę się do łodzi i popłynę.

Ole spoglądał mu prosto w oczy.

- Uczyń tak, Randarze. Pozwól jej przynajmniej dokonać wyboru. Żadne z was nie

może dalej tak żyć. Żadne nie ma szans na godne życie, jeśli nie wyjaśnicie nieporozumień...

- Jadę - syknął Randar przez zęby. Oddychał ciężko, jak gdyby dźwigał wielki

ciężar. - Jadę, Ole, jeśli w istocie musimy się spotkać jeszcze raz, by wszystko wyjaśnić. Ale

nie mogę mieć nadziei, że ona ze mną wróci. Wiem, że więzy, które ją tam trzymają, są zbyt

mocne. I nie wiem, czy sumienie pozwoli mi oderwać ją od męża, bogactwa, zagrody...

- Nie kuś jej, wyznaj tylko, co myślisz i czujesz. A jeśli ona myśli podobnie, musi

usłuchać głosu serca, nawet gdyby miało to sprawić ból i jej samej, i otaczającym ją ludziom.

Wszystko więc zostało już powiedziane, dwaj mężczyźni w milczeniu zaczęli się

przygotowywać do wyjazdu.

Pogoda była dobra, wiał przychylny wiatr, pod wieczór zapewne jeszcze się wzmoże i

ułatwi podróż wzdłuż Lysterfjordu.

Przy odrobinie szczęścia dotrą na miejsce przez dwie noce i dzień.

- Popłyniemy każdy swoją łodzią, będziesz musiał wziąć trochę na wstrzymanie i od

czasu do czasu na mnie zaczekać. Moja stara łajba jest szeroka i ciężka, nie przysposobiona

do takich pospiesznych wypraw...

Ole uśmiechnął się, wypluł listki, które żuł.

- Oczywiście, stary przyjacielu, ale przypuszczam, że twoja łódź pomknie po falach

szybciej niż kiedykolwiek... Słychać prawie, jak serce ci wali i pogania!

Roześmiali się, zaskoczony Randar ze wstydem stwierdził, że na policzki wypełzł mu

rumieniec.

Na Boga, zachowuje się jak osiemnastoletnia dziewczyna!

Ale ciało drżało mu i pulsowało, w piersiach czuł niepokój, jakby pływało tam tysiąc

maleńkich rybek i łaskotało od środka.

Przechylił się przez burtę i w otwartej beczce solonego mięsa, którą przewoził Ole,

ujrzał swe własne odbicie.

Włosy miał długie, zmierzwione, broda nadawała obliczu obcego wyrazu dzikości.

Drgnął na widok kilku siwych pasm.

- Ona mnie nie pozna!

Ole zaśmiał się, pamiętał zapewne podobne stwierdzenie z przeszłości.

Randar i Maria...

Nikt nie słyszał chyba o drugiej takiej historii miłosnej.

I ona miałaby go nie poznać!

- Nawet gdybyś przywdział włosiennicę i posypał głowę popiołem, kulał na obie

nogi i mówił głosem staruszki... Marii i tak nie oszukasz!

Pomimo takich zapewnień Randar pomknął po swój najostrzejszy nóż i z pomocą

Olego przystrzygł brodę tuż przy twarzy. Przyjaciel skrócił mu także włosy, Randar prosił, by

wyciął mu jak najwięcej siwych pasm.

- Niezwykłe - mruknął Ole. - Naprawdę dziwne, jak w ciężkich momentach życia

naznacza człowieka siwizna... tak z dnia na dzień.

- Obetnij je! Nie jestem jeszcze taki stary!

- Dobrze, dobrze, to po prostu znak, że coś przeżyłeś, próżny chłopcze!

Randar żartobliwie zamierzył się na Olego, podsunął mu pięść pod nos. Ole mocno

pociągnął go za włosy, obciął ostatni kosmyk i zręcznie związał grzywę przyjaciela na karku.

- No, wystarczy! Mężczyznom nie przystoi stroić się jak kobietom!

- Nie ma obaw - Randar wyszczerzył zęby w uśmiechu, przesuwając dłońmi po

znoszonych spodniach od munduru i szarej połatanej bluzie.

- Rzeczywiście, nie wyglądasz na córkę lensmana. Powinieneś mieć białą koszulę,

skoro wybierasz się w taką podróż, w zaloty do pastorowej.

Randar spoważniał, nie w smak mu były takie żarty. Zesztywniał, złapał Olego za

ramię i zajrzał mu w oczy.

- Nie jadę się zalecać. Jadę po to, co moje, jeśli naprawdę jest tak, jak mówisz. I bez

względu na wszystko, powinienem złożyć kwiaty na grobie Liv, przynajmniej tyle jestem jej

winien...

Nie rozmawiali o tym więcej, lecz Ole dbał o to, by dodawać Randarowi otuchy za

każdym razem, gdy ten zamyślał się i osuwał na ławeczkę.

Za późno już było, by zawrócić.

ROZDZIAŁ XIV

Noce w szpitaliku były duszne i gorące. Akurat teraz przebywały w nim zaledwie

dwie osoby, w tym dziecko, nie przyjmujące pożywienia.

Chłopczyk miał suchą, bladą skórę, drżał lekko pomimo upału, sprawiając wrażenie,

ż

e marznie.

Obok niego na sienniku leżała młoda dziewczyna, córka szewca tyrana, który każdego

lata brał robotę po zagrodach w Lyster. Nikt tak naprawdę nie wiedział, skąd przybywał,

pewne jednak było, że wiosną, gdy tylko śnieg spłynie ze zboczy, zjawi się, ciągnąc swój

wózek.

Dziewczynka towarzyszyła mu od dzieciństwa.

Chudziutka i zabiedzona, przypominała raczej pisklę drozda, które ktoś zabrał z

gniazda.

Wrażenie to potęgowały jeszcze wielkie, błyszczące oczy i bezkrwiste, niemal stale

zaciśnięte usta.

Ojciec wyciągnął ją z wózka tuż pod drzwiami plebanii.

- Dzieciak jest słaby, pewnie w każdej chwili może umrzeć, przekleństwo... i to w

ś

rodku sezonu, akurat teraz, kiedy najwięcej roboty. Kogo, u diaska, mam zatrudnić za

posłańca, sam będę tracił czas na chodzenie od drzwi do drzwi, żebranie o okruchy i

odnoszenie butów? Pani podobno umie sobie radzić z takimi słabeuszami, niech pani jej da

coś na wzmocnienie. Jak przetrzyma lato, przyniosę pani parę dobrych butów na zimę!

Maria poczuła, jak wzbiera w niej gniew, mało brakowało, a wymierzyłaby policzek

okropnemu cuchnącemu mężczyźnie noszącemu przydomek Anton - Piwko. Nie raz i nie dwa

wtykała jego córce coś do jedzenia, widziała, że dziewczynka zjadała wszystko przed

odejściem z plebanii. Inaczej pewnie każdy kęs musiałaby oddać ojcu - łachudrze...

Serce Marii krwawiło na widok takich zaniedbanych dzieciaków, zdawała sobie

jednak sprawę, że wszystkim pomóc nie zdoła.

Ż

ycie było twarde, i dla dużych, i dla małych. Bóg zapewne miał w tym jakiś swój cel,

chociaż Maria często w to wątpiła.

Teraz w każdym razie mała Gerda leżała na miękkim łóżku, rumieniec wrócił jej na

policzki, rozkoszowała się chłodnymi okładami, które Maria przykładała do udręczonego

ciała.

Do picia dziewczynka dostawała zimną zupę z warzyw, a zaognione rany na

podeszwach stóp Maria smarowała kojącą maścią.

Wychudzone ciało przedstawiało sobą żałosny widok, ale młode serce biło w nim

mocno. Maria zrozumiała, że dziewczynka jest po prostu wycieńczona.

Dzień i noc była ojcu na posługi, Bóg jeden wie, na jakie sposoby...

Dziewczynka cicho zaprotestowała i skuliła się niczym nie narodzony płód, kiedy

Maria próbowała rozchylić chudziutkie uda, żeby i tam ją umyć.

Zatrzęsła się, dziecko zaznało pewnie gorszych rzeczy niż głód i razy...

Marię ogarniał coraz silniejszy gniew, zajmując się chorą, nieustannie się

zastanawiała, w jaki sposób by ją rozdzielić z tym okropnym ojcem.

Mogens na pewno znajdzie jakąś radę, pocieszała się.

Mógł przedstawić sprawę dziewczynki na tingu.

Zadawanie się z własnym dzieckiem było przecież przestępstwem. Za tak okrutne i

sprzeczne z naturą postępki mogła zostać wymierzona surowa kara. Nawet śmierć! Ale dzieci

biedaków...

Nie były aż tyle warte, zresztą rodzice i tak nie przysporzyliby kasie pisarza i Korony

szczególnych bogactw. Publiczna chłosta czy też kastracja nie cieszyły się popularnością, bo

z tego nie spływało nic do kieszeni wójta czy urzędnika sądowego.

W każdym razie mała na pewno nie wróci do ojca, postanowiła Maria.

Teraz zajęła się chłopczykiem.

Miał ledwie dwa lata, ale leżąc bez sił na sienniku, przypominał raczej półroczne

dziecko.

W ostatnim czasie nie był zdolny zatrzymać ani jedzenia, ani picia, a piersi matki

dawno już wyschły.

Maria dawała mu chleb namoczony w kwaśnym mleku i gotowane kości do ogryzania,

ale chłopiec tylko coraz bardziej słabł, a odrobina, jaką był w stanie zjeść, i tak wychodziła

jednym albo drugim końcem.

Rzadkie, śluzowate odchody i zielonkawe cuchnące wymioty wciąż plamiły posłanie,

przysparzając Marii wiele pracy przy zmianie pościeli i praniu.

Zastosowała już wszystkie swoje wypróbowane sposoby.

Najpierw dostał wywar z czarnych jagód, anyżku, pieprzu i narecznicy samczej.

Potem dodała jeszcze skuteczniejszego proszku z rzepiku i głowienki pospolitej.

Nic jednak najwidoczniej nie zdołało zatrzymać zbyt szybkiego przepływu płynów

przez maleńkie ciałko.

Maria nie wiedziała już, co może zrobić poza wmuszaniem w chłopca wody z miodem

co dwie godziny. Tuląc go do siebie, wpuszczała mu do ust po kilka kropel. Często spał, lubił

mieć wtedy w buzi szmatkę nasączoną słodkim płynem.

Maria zastanawiała się gorączkowo. Może dwulatkowi przydałoby się kobiece mleko?

Mleka matki zabrakło mu zbyt wcześnie, a najzdrowsze i nasilniejsze dzieci to na ogół te,

które przez dwa albo trzy lata mogły się cieszyć bodaj kilkoma łykami ciepłego, odżywczego

matczynego pokarmu.

O każdej porze roku było we wsi kilka położnic i Maria miała nadzieję, że większość

zgodzi się oddać trochę mleka, by ratować chłopca. Zaraz wyśle któreś z dzieci żniwiarzy!

Uradowana możliwością ocalenia chłopca zostawiła Solveig w lecznicy i poszła

zabrać Sunnivę na kąpiel.

Teraz, w sierpniowe upały, chodziły nad głębię niemal co drugi dzień.

Matka i córka w tak cudowny sposób zbliżały się do siebie, kiedy gawędziły,

wyciągnięte półnagie w słońcu, pod koronami drzew, tworzącymi naturalną altanę.

- Sunnivo! Sunnivo! Chodź, córeczko, pójdziemy na poziomki!

Takie było ich hasło do kąpieli, zawsze gdy go używały, chichotały i z rozbawieniem

obserwowały milczące zdumienie ludzi. Kto chodzi w sierpniu na poziomki?

Tym razem jednak cienki dziewczęcy głosik się nie odezwał, nigdzie nie było widać

roztańczonych warkoczyków Sunnivy. Pewnie poszła nad fiord, popatrzeć na łodzie sunące w

stronę Dosen.

Marii niemal dziwne się wydało, że jest sama nad rzeką. Od czasu gdy zdradziła swój

sekret córce, Sunniva zawsze jej towarzyszyła. Z coraz większym utęsknieniem wyczekiwały

chwil spędzanych w tym zielonym, niemal ich prywatnym zakątku.

Nikt nigdy się tu nie pokazał i nie zakłócił im idylli. Głębia leżała w miejscu

niedostępnym, wielu zapewne przerażało niebezpieczne spuszczanie się w dół po śliskich

skałach.

Od czasu do czasu pojawiały się tu tylko wiewiórki, zając, a nawet mały jelonek. Ptaki

miały łatwiejszą drogę, żeglowały przez powietrze wśród bujnych koron drzew i szczęśliwe

pluskały się na brzegu, ćwierkając i walcząc o owady, które zwabiła i sparaliżowała woda.

Czy człowiekowi może być lepiej, zastanawiała się Maria, wyciągnięta wśród

młodych brzózek, wystawiając ręce i nogi na słońce. Twarz zasłoniła słomkowym

kapeluszem, na mocno zaczerwienione ramiona narzuciła cieniutką chustę.

Miała na sobie jedynie lekką koszulę, która wciąż wilgotna od wody z rzeki w

spiekocie słońca przyjemnie chłodziła ciało. Gdy nieoczekiwany powiew wiatru przeleciał

przez jej oazę, ciało pokryło się gęsią skórką.

Rozleniwiona wtuliła się w porośnięte miękką trawą zbocze, źdźbła i kwiaty łaskotały

ją pod kolanami i po karku.

Maleńki robaczek rozpoczął wędrówkę wzdłuż jej ręki.

Przyglądała mu się zaciekawiona. Czy kiedykolwiek tak naprawdę widziała te małe

stworzonka, które codziennie się depcze?

To był jakiś żuczek, gładki pancerz lśnił czerwienią i błękitem.

Nie miała najmniejszej ochoty go uśmiercić.

- Ty też masz prawo cieszyć się takim cudownym dniem, prawda?

Palcem wskazującym delikatnie pogładziła błyszczący pancerzyk i rozbawiona

patrzyła, jak żuczek zatrzymuje się przerażony i prędko wycofuje na wewnętrzną stronę jej

ręki. Spadł na trawę. Myśli Marii w jednej chwili przesłoniła czarna chmura.

Na moment zapomniała, że jest równie bezbronna jak ten żuk. Gdzieś istnieją ludzie,

których nie znała, ludzie posiadający wielką władzę, zdolni zniszczyć jej życie tak, jakby była

słabym owadem.

Raz już jej się udało, Bóg jeden wie, czym przekupił bądź przekonał ich Mogens. W

każdym razie już w kilka tygodni po jego powrocie ze spotkania w biskupstwie ze ścian

salonu zniknęły wszystkie obrazy.

A najlepsze srebrne sztućce sama spakowała i wysłała przez kuriera.

O pieniądzach, jakie Mogens zdołał odłożyć przez wiele lat, nic nie wiedziała, może i

one trafiły do kieszeni chciwców. Wszystko po to, by uratować ją od oskarżenia o uprawianie

czarów.

Od tamtej pory nigdy nie rozmawiała z wikarym.

Trzymał się od niej z daleka, uciekał jak od zarazy, odwracał głowę, gdy spotykali się

na drodze lub przy jakiejś uroczystej okazji.

Mieszkańcy wioski tylko się z tego śmiali, uważali na szczęście, że to on jest winien

panującej między nimi wrogości.

Niektórzy twierdzili, że Bożemu słudze i żonie pastora nie przystoi żywić do siebie

nawzajem takiej urazy. Maria się z nimi zgadzała, lecz nie potrafiła się przemóc, by

wyciągnąć rękę do tego przebiegłego, przypominającego lisa człowieka.

Maria zamknęła oczy, nie chciała nic widzieć. Nie zauważyła ciężkich chmur,

gromadzących się także na niebie tuż nad nią. Ciało na powrót się rozgrzało, słońce wpaliło

swój żar w skórę. Maria nie zareagowała nawet, gdy powietrze wokół niej stanęło, zgęstniało.

Dopiero pierwszy niespodziewany grzmot obudził ją, przerażoną.

Poderwała się, z lękiem spojrzała na pociemniałe niebo i już dwie ciężkie krople

spadły jej na twarz.

Prędko zebrała ubranie i pognała przez trawę ku wznoszącej się nad nią skale.

Ale deszcz już siekł, w jednej chwili wszystko zrobiło się mokre, mech porastający

kamienie stał się oślizgły.

Skupiła się na tym, by dotrzeć do pierwszego niewielkiego występu, ale nie miała

ż

adnego oparcia dla dłoni i stóp, ani szczeliny, ani kamyka, którego mogłyby się uchwycić.

Tylko gładka skała.

Zawsze gdy się po niej wspinały, była sucha, nagrzana słońcem, ona i Sunniva

opanowały tę sztukę po mistrzowsku. Bawiło je to, cieszyło. Gruby, niemal kłujący mech

porastający skały stanowił dobre oparcie, gdy wysuszyło go słońce i wiatr.

Teraz napuchł, zrobił się śliski i zdradliwy. Maria zrozumiała, że nie zdoła wdrapać

się na górę o własnych siłach. Przycisnęła się do skały, próbując schronić się przed deszczem.

Rosło tu kilka wysokich drzew, ale od nich świadomie trzymała się z daleka.

Słyszała, że piorun może zabić człowieka, próbującego ukryć się pod drzewem.

Wkrótce nadciągnął chłód, kucnęła, przyciskając plecy do mokrego, lecz wciąż

ciepłego od słońca kamienia. Prędko włożyła ubranie, lecz natychmiast przemoczyły je

ciężkie krople deszczu.

Teraz nadciągnął także wiatr, szarpał korony rosnących wyżej drzew, zwiastując

nadchodzącą wichurę.

- Dobry Boże, spraw, aby burza szybko minęła - modliła się Maria, z lękiem patrząc

na rzekę, w której woda już zaczynała przybierać.

Zdawała sobie sprawę, że znalazła się w pułapce niczym szczur w zalanej wodą

piwnicy.

Ole i Randar zauważyli burzowe chmury gromadzące się w oddali. Z ulgą stwierdzili,

ż

e wkrótce przybiją do brzegu.

Dopłynęli na miejsce.

Ole skierował łódź ku starej przystani poniżej Flahammar. Uznał, że lepiej będzie, gdy

nie od razu zobaczą ich z plebanii.

- Pójdę pomówić z Marią, powiem, że przywiozłem rannego. Nie odmówi. Gdybym

natomiast rzekł, że to twoje złamane serce ma wyleczyć, nie jestem pewien, czy by się

zgodziła...

Randar poczuł ukłucie w piersi, nie podobało mu się, że Ole ubiera w słowa jego

własny lęk.

- No, to zostanę tutaj.

- Tak będzie najlepiej. I trzymaj się z dala od ludzi, jakby ktoś się zjawił. Wielu

wyprawia się stąd na fiord przy większych okazjach. Wiem zresztą, że znają tu twoją twarz.

Kat tylko prychnął.

Ale usiadł posłusznie w łodzi i zaczął dłubać w przyniesionym przez wodę kawałku

drewna.

Dłonie mu drżały.

Brak palców rzucał się w oczy bardziej niż kiedykolwiek.

Ole ruszył na plebanię z nadzieją, że zastanie Marię samą w domu. Sprawa znacznie

by się skomplikowała, gdyby nalegała na zabranie ze sobą służącej albo nawet Mogensa...

. Nagła błyskawica rozdarła powietrze nad wzgórzem.

Złowieszczy grzmot huknął daleko, przetoczył się wśród wysokich szczytów,

zwielokrotniony echem.

Do głowy mu nawet nie przyszło, że nie zastanie Marii w domu!

A już na pewno nie spodziewał się takiego zamieszania na probostwie.

Wszyscy biegali gorączkowo, szukając pastorowej.

Nikt nie wiedział, gdzie może być.

A w dodatku zaraz będzie burza!

Wiadomo, jak niebezpiecznie jest znaleźć się poza domem, kiedy stary Tor

∗

wywija

młotem!

Nawet myszy pochowały się w norkach, ptaki, tuląc głowy pod skrzydła, ukryły się

wśród najniższych gałęzi. Nawet mewy ucichły, zbite w stadka chroniły się w zacisznych

zatokach, od czasu do czasu tylko pokrzykując nerwowo.

A Maria? Gdzie Maria?

Dziewczynka w szpitaliku z płaczem wzywała miłą panią, trzęsła się ze strachu przed

błyskawicami i Bóg wie, czym jeszcze, i do ochrypnięcia wołała Marię.

Solveig została przy dzieciach, wzięła chłopczyka na kolana, dziewczynkę gładziła po

włosach.

Ż

eby oboje pocieszyć i uspokoić własne galopujące serce, zaczęła śpiewać. Wkrótce

przybiegła także rozczochrana, wystraszona Sunniva i przytuliła się do znajomej, kojarzącej

∗

Tor - jeden z głównych bogów mitologii skandynawskiej, pierworodny syn Odyna, bóg piorunów,

zbrojny w młot, pas i żelazne rękawice (przyp. tłum.).

się z bezpieczeństwem Solveig. Tak siedzieli, gdy w drzwiach pojawiła się wielka postać

Olego.

Sunniva poderwała się, zawsze instynktownie obdarzała zaufaniem tego olbrzymiego,

misiowatego mężczyznę, którego mama tak lubiła.

- Ole! Znalazłeś mamę?

- Nie, kochanie, nikt nie wie, gdzie ona może być. Ale niedługo wróci. Poszła pewnie

na przechadzkę i kiedy burza się zaczęła, schroniła się w którejś z zagród.

- Nie... nie... mama nigdy nie chodzi się przejść... tylko kiedy chcemy... tylko

kiedy...

Dziewczynka urwała, nie wiedziała, co robić. Mama zabroniła jej wszak mówić o

tajemnicy! Czy mogła zdradzić ich sekretne kąpielisko?

Nie, lepiej milczeć, na pewno mama tam nie poszła. Ole ma rację, pocieszała się

Sunniva, mama zatrzymała się w którejś z zagród po drodze. Zauważyła nadciągającą burzę i

schroniła się pod czyjś dach.

Ole spostrzegł umykające spojrzenie dziewczynki, buzia zdradzała rozterkę. Sunniva

oblizała różowe usta, przygryzła dolną wargę, odwróciła głowę.

Chyba coś ukrywa.

- Sunnivo, może ty wiesz, dokąd mama zwykle chodzi?

Córka Marii nie potrafiła skłamać w odpowiedzi na tak bezpośrednie pytanie.

Wtuliła się w ramiona Olego i szeptem wyznała tajemnicę. Powiedziała o kąpielisku, o

stromych zboczach, po których razem z mamą tak zręcznie się wspinały. O zakolu, które

wytworzyła rzeka dzięki tamie, i ptakach, które zawsze się tam pluskały.

- Boże - szepnął Ole, ale poprzestał na tym, nie wyraził słowami myśli, od której

serce niemal przestało mu bić.

Głębia! Miejsce, o którym mówi dziewczynka, to z pewnością Jar Durdei!

Przed blisko stu laty spotykali się tam mężczyzna i kobieta, ona - mężatka, on -

ż

onaty. Wybrali sobie akurat tę kryjówkę na potajemne miłosne schadzki. W pewien letni

dzień zaskoczyła ich burza, tak samo gwałtowna jak ta, szalejąca dzisiaj nad wioskami.

Woda się podniosła.

Skały zrobiły się tak śliskie, że nie mogli wspiąć się pod górę.

Ludzie drżeli, wyobrażając sobie powolną śmierć pary kochanków.

Znaleziono ich spoczywających w swoich objęciach. Oboje utonęli. Zwłoki

zatrzymały się na krzewach i drzewach zagradzających rzekę tam, gdzie kończyła się głębia.

Durdei i Einar. Niewiele osób pamięta jeszcze tę historię.

Ole jednak zbierał wszystkie opowieści w swojej głowie, znał legendy i tajemnice,

których nie miał komu przekazać.

Być może do czegoś się przydadzą.

Może uda mu się uratować życie Marii, jeśli naprawdę jest tak, jak mówi dziecko.

Ale trzeba się spieszyć.

Ole pocałował Sunnivę, pochwalił ją za wyznanie prawdy o sekretnym kąpielisku

matki i poprosił, by nikomu o tym nie mówiła, dopóki nie wrócą z mamą.

Dziewczynka uśmiechnęła się uspokojona, najwidoczniej żadne niebezpieczeństwo

już nie zagraża. Ole odnajdzie mamę, i ona nie będzie już musiała chodzić sama w tej

okropnej ciemności, którą burza sprowadziła na wieś w samym środku jasnego letniego dnia.

ROZDZIAŁ XV

Woda sięgała Marii już do pół łydki. Nieprawdopodobne, że to ta sama rzeka, w której

toni tak chętnie się zanurzała!

Teraz płynęła dziko, brudna i nieprzejrzysta, nurt stawał się coraz bardziej rwący,

niósł drzewa, krzaki, kamienie i muł.

Nieduża polanka nad głębią dawno już została zalana. Ściana wody nadciągnęła nagle,

niczym wodospad. Prawdopodobnie gdzieś wyżej w dolinie deszcz zerwał naturalne tamy. Z

nieba rozdzieranego błyskawicami lały się strugi.

Grzmoty łączyły się w jeden przeciągły huk, echo jednego nie przebrzmiało jeszcze do

końca, a już rozlegał się następny.

Maria czuła, jak chwytają ją lodowate szpony panicznego lęku.

Nie wolno się teraz poddawać!

Zachować zimną krew!

Nie pozwolić wodzie wciągnąć się w piekielną kipiel!

Ręce, uchwyćcie się tego nieszczęsnego krzewu, który w niezrozumiały sposób zdołał

się zakorzenić w szczelinie skały!

Kostki jej pobielały, gdy całą siłą uczepiła się gałązek, twarzą zwrócona do zimnej

skały. Za jej plecami szum rzeki przeszedł w ogłuszający huk. Nic już nie przypominało

sielankowego kąpieliska. Nawet przyjazne dotąd drzewa stały się groźne, wicher i deszcz

smagały je, przyginając do ziemi. Od czasu do czasu rozlegał się trzask łamanej gałęzi,

drzewa rosnące najniżej po prostu nie wytrzymywały, pozwalając się unieść prądowi

wezbranej rzeki.

Woda sięgała już do kolan, stopy Maria miała zdrętwiałe, bez czucia. Całe ciało

trzęsło się z zimna.

Jak długo wystarczy mi sił, zastanawiała się ogarnięta dziwnym, pełnym rezygnacji

spokojem.

Dwaj mężczyźni i dziewczynka wędrowali pustą, coraz bardziej rozmytą drogą. Aż

tutaj dochodził szum płynącej w dole rzeki.

Dwie godziny zajęło im dotarcie do tego miejsca, wicher szarpał ciężkie od deszczu

ubrania.

Ole dźwigał dwa zwoje lin z konopi.

Mężczyźni modlili się rozpaczliwie, by nie musieli ich użyć.

Za każdym jednak zakrętem, który mijali, nie spotykając nikogo po drodze, nabierali

coraz większej pewności.

Burza musiała zaskoczyć Marię nad rzeką.

Sunniva czuła wielkie krople spływające po buzi, łzy mieszające się z deszczem ciekły

na przemian to zimnym, to gorącym strumieniem.

- Mamo!

Wołała tak za każdym rozlegającym się grzmotem.

Pioruny waliły coraz dalej, lecz strach dziecka się wzmagał.

Wkrótce stłumiony huk rozbrzmiewał już nad szczytami gór, coraz więcej czasu

upływało od błyskawicy do grzmotu.

Ale deszcz nie ustawał.

Niebo, szaroczarne i ciężkie, postanowiło najwidoczniej zesłać na nędzne ludzkie

robaki kolejny potop.

- Czy to już niedaleko? - dopytywał się Ole, próbując ukryć własny strach.

- Tak, za tamtymi drzewami skręcamy w lewo, w las - odparła Sunniva.

Była już wyraźnie zmęczona, a mimo to zaczęła podbiegać ku miejscu, w którym

razem z matką spuszczały się w dół.

Przedzierali się przez gęste leśne podszycie, nikt by nie przypuszczał, że jacyś ludzie

kiedykolwiek tędy chodzili.

Wśród drzew panował mrok jak o późnym zmierzchu.

Wkrótce stanęli na szczycie skalnej ściany, stromo opadającej do rzeki.

Drzewa zasłaniały brzegi, nie widać było szalejących mas wody.

- Tędy schodzimy, tu jest bardzo stromo...

- Szalone kobiety... skała jest jak oszlifowana.

Ole mruknął to, kręcąc głową, ale pojął, że stromiznę przy ładnej, suchej pogodzie nie

tak trudno sforsować na bosaka.

Teraz zmieniła się w gładką zjeżdżalnię z miękkiego, śliskiego mchu i porostów.

- Ty zejdziesz na dół.

Randar nawet nie pomyślał o innym rozwiązaniu. Solidnie obwiązał się liną pod

pachami, Ole zapobiegliwie umocował jej drugi koniec do drzewa.

Rozpoczęło się schodzenie w dół.

Pod Randarem kolana się uginały z zimna, napięcia i zwyczajnego strachu.

Co zastanie tam na dole?

Czy rzeka go uprzedzi?

Czy będzie tam żywa Maria, czy też znajdzie poszarpane ciało w dole strumienia?

Poczuł ogarniającą go panikę, lecz starał się całą uwagę skupić na stawianiu kolejnych

kroków.

Nagle obsunęła mu się noga.

Poleciał w tył, lecz zdołał wrócić do poprzedniej pozycji i nie roztrzaskać głowy o

kamień.

Ostatni odcinek poszedł mu lepiej, wkrótce znajdzie się na półce, od której wyrasta

pionowa ściana. Zrozpaczony zawołał Marię po imieniu, głos zabrzmiał przenikliwie,

zagłuszył szum rzeki. Zostało mu najwyżej dziesięć metrów. Z pozoru nieznaczna odległość

dzieliła go od Marii, lecz chyba jeszcze nigdy ukochana nie była tak daleko.

Krzyknął do Olego, by ten poluzował linę.

- Musisz mnie spuścić na dół, tu jest tak gładko jak na ścianie stodoły!

- Widzisz ją?

- Nie, widzę tylko rzekę, wpływa aż pod skałę. Miejmy nadzieję, że tam jest jakaś

półka, dodał w duchu.

Ramiona zesztywniały w martwym uścisku.

Dłonie były odarte ze skóry w miejscach, gdzie gałązki z nędznego krzaka wbiły się w

ciało.

Stóp już nie czuła, wiedziała jednak, że tkwią na skale skrytej pod wodą.

W czas się rozebrała, inaczej szalejąca woda pociągnęłaby ubranie i oderwała ją od

skalnej ściany.

Smukłe ciało przyciskało się do góry, znalazło najlepszą pozycję dającą odpór

ż

ywiołowi.

Obok niej przelewały się masy wody, wtłaczając ją właściwie w kamień i dodając

wiary, że może, może wytrzyma jeszcze trochę.

Burza minęła.

Woda chyba przestała się podnosić.

Nie miała sił, by wołać, wiedziała, że i tak nikt by jej nie usłyszał.

Jedynie Sunniva mogła wiedzieć, dokąd poszła.

A nie ma żadnej pewności, że ktokolwiek by uwierzył w opowieść dziecka o

zamiłowaniu pastorowej do kąpieli.

Gdyby chociaż Mogens był w domu!

Ale on miał w tym tygodniu jakieś sprawy w Fortun, zawita na plebanii nie wcześniej

niż za cztery dni.

Marii pozostaje więc tylko nadzieja na cud.

Najświętsza Panienka już wcześniej jej pomagała.

Musi się trzymać, mocno, nie pozwalając, by strach zamącił jej rozum.

Dopóki żyje, jest jakaś nadzieja.

Ale powoli chłód zaczynał zwyciężać.

Od wielu godzin już stała przyciśnięta do skały. Przestała się trząść, prawdę mówiąc

ciało ogarnęło przyjemne ciepło.

Wiedziała, że podobnie czują ludzie, których dopadła śnieżna burza, w ostatnich

chwilach przed śmiercią. Ale niemożliwe chyba zamarznąć w taki sierpniowy dzień? Bezsilna

musiała przyznać, że walka wkrótce dobiegnie końca.

Mocniejszy prąd wody...

Drzewo porwane przez nurt, które ją uderzy...

Ż

yła na kredyt.

W uszach jej szumiało, oczy przestały widzieć.

Z nicości wyłoniła się nagle matka, uśmiechnięta twarz przyzywała ją.

Tak, znów była maleńka!

Mama to poczucie bezpieczeństwa, zawsze pocieszy i pomoże.

Maria miała ochotę wyciągnąć do niej ręce, ale palce jakby przymarzły do krzewu.

Teraz z nieba spłynął także anioł.

Ale nie biały, wcale nie lekki i przejrzysty...

Marii pomieszały się myśli, nie wiedziała już, gdzie jest.

Sądząc, że wszystko już stracone, z krzykiem poddała się ciągnącemu ją ku sobie

aniołowi.

- Boże mój, Boże, czy to możliwe?

Randar poczuł, jak ziemia i niebo zawirowały wokół niego, wiszącego na linie, gdy

dostrzegł postać w odległości zaledwie kilku metrów niżej, z boku.

- Mario, odpowiedz mi, żyjesz? Mario! MARIOOO!

Cisza.

Zdrętwiała kobieta stała przyciśnięta do skały.

Wokół niej woda płynęła wartko, nad powierzchnię wystawał tylko nagi kark i

ramiona. Głowa zwieszała się w przód, najprawdopodobniej wtulona w krzew, którego Maria

tak rozpaczliwie się uchwyciła.

Ale dlaczego nie reagowała na wołanie?

Nie mogła zemdleć, bo wtedy woda by ją zabrała.

Prąd przestał wprawdzie już być taki rwący, ale jednak...

Krzyknął do Olego, prosząc, by popuścił linę, umożliwiając mu dotarcie do

znieruchomiałego białego ciała.

Włosy Marii zwisały w strąkach, pełne brudów przyniesionych przez rzekę.

Randara śmiertelnie wystraszył brak reakcji z jej strony. Czyżby już nie żyła?

Nie kończące się sekundy, nieznośna udręka. Ale już niedługo będzie przy niej.

On także był przemoczony i zmarznięty, lecz mimo to przeżył prawdziwy szok, gdy

zniżył się o ostatnie pół metra i rzeka obmyła mu ciało.

Dosięgnął do ręki kobiety.

Stała jak przymurowana.

Ale oddychała.

Postawił stopy na tej samej półce, która ją ocaliła, i mocno złapał ją w pasie. Prędko

przeciągnął linę pod gołymi ramionami. Maria nagle puściła krzak i poleciała w jego stronę.

Zlękniony przyłożył rękę do jej szyi i stwierdził z ulgą, że w skostniałym ciele tli się

jeszcze życie.

Zapatrzył się w znajomą twarz, spostrzegł, że i na niej upływające lata wyryły swoje

ś

lady, i nagle nie mógł zapanować nad jakże niestosowną namiętnością.

Pocałował ją prędko, sekundy wydawały się latami, ale zaraz zawołał do Olego:

- Ciągnij, stary draniu, mam ją już na linie. Ja też się przyłączę, dasz radę?

- O, tak, nawet jeśliby to miał być ostatni wysiłek, do jakiego są zdolne stare

muskuły!

Lina się napięła i zaczęła przesuwać w górę drobnymi odcinkami. Randar umieścił

stopy na skale i jedną ręką przytrzymując sznur, własnym ciałem osłaniał zemdloną kobietę

przed zetknięciem z kamieniem. Dawał z siebie wszystko i sam próbował się podciągać,

chcąc odciążyć Olego, który zapewne wytężał siły do ostatecznych granic.

Burza minęła.

Na niebie nagle znów się pojawiły błękitne łatki.

Upłynęła cała wieczność, zanim znaleźli się na górze u Olego i Sunnivy.

Randar ściągnął z grzbietu przemoczoną koszulę, otulił nią Marię, której ciało

zakrywało jedynie cieniutkie giezło.

Ole nie wiedział, czy ma się odwrócić, czy raczej pomóc w intensywnym masażu,

który natychmiast rozpoczął Randar.

- Mama... mama... czy ona nie żyje?

Sunniva pobladła ze strachu, sama bliska utraty przytomności.

- Żyje. Wyjdzie z tego.

Ole, jak umiał, starał się uspokoić dziecko. Usiadł przed dziewczynką i z powagą

popatrzył jej w oczy.

- Sunnivo, powiem ci teraz coś bardzo ważnego. Może ci się to wydać dziwne, ale

słuchaj uważnie i zrób, o co cię poproszę.

Mała skinęła głową. Uczyni wszystko dla tego dobrego człowieka, który uratował

mamę.

- Nie wolno ci nikomu mówić o kąpielisku. Powiemy, że znaleźliśmy mamę w

rowie, że trafił ją piorun. Nie możemy też opowiadać o tym człowieku, który przypłynął ze

mną łodzią i pomógł nam uratować mamę. On... - Ole przepraszająco zerknął na Randara. -

To zbiegły przestępca, ale nie wierzę, by popełnił czyn, o który go oskarżają, i chcę pomóc

mu w ucieczce.

- To bardzo ciekawe i straszne! Ale on nie jest groźny, bo był taki dobry i zszedł na

dół po mamę!

- Mamie też nic o nim nie mów, malutka! Jeszcze się zlęknie... Powiedz, że to ja ją

uratowałem.

Wydawało się, że Sunniva przyjęła takie wyjaśnienie.

Był już najwyższy czas wracać do domu, rozgrzać wycieńczoną kobietę.

Serce Marii biło mocno, oddychała równo, ale wciąż jeszcze nie otworzyła oczu.

- Ty zostań tutaj, przyślę ją do ciebie, jak tylko ozdrowieje.

Randar stał z rękami zwieszonymi po bokach, patrzył, jak Ole przerzuca sobie Marię

przez ramię i odchodzi w stronę wioski razem z Sunnivą. Czekanie. Znów został sam,

dręczony nieznośnym wyczekiwaniem.

Słońce wyszło zza chmur, zaczęło grzać.

Ale i to w niczym nie pomogło.

Napięcie ostatnich godzin wciąż zalegało mu w żołądku kamieniem, umysł nie chciał

przyjąć prawdy o spotkaniu, strachu, ulgi, pożądania i ponownego rozstania, wszystkich tych

kłębiących się wrażeń i uczuć.

Skulił się w lesie przy drodze, znalazł w miarę suche miejsce pod olbrzymim

ś

wierkiem i zasnął.

Obudził się dopiero, gdy sierpniowa noc chłodnym zmierzchem zapowiedziała swe

nadejście.

Przekradł się wtedy do wioski po miskę z jedzeniem, którą Ole, zgodnie z obietnicą,

wystawił mu na wielkim głazie powyżej plebanii.

Ujrzał światło w oknach.

Wielki budynek, gdzie, jak opowiadał mu Ole, Maria przyjmowała chorych.

Zadbany sad, nigdy nie widział tak uginających się pod owocami drzew.

Przeniósł wzrok z kamiennych ścian wielkiego, jasnego kościoła na dziedziniec

probostwa i piękne zagrody położone wyżej we wsi, domostwa przyjaciół Marii.

Czy kiedykolwiek zdoła ją namówić, by porzuciła to wszystko?

ROZDZIAŁ XVI

Trudno uwierzyć, że zaledwie przed trzema dniami rozciągało się tutaj piekło wody i

ś

mierci, rozmyślała Maria.

Znów stała na szczycie skały nad kąpieliskiem i mrużąc oczy patrzyła, na spokojną

teraz, lśniącą rzekę.

Wśród drzew i zarośli dostrzegała masy wody leniwie wędrujące ku morzu.

Niebo znów było błękitne.

Maria prędko doszła do siebie po strasznych przeżyciach, ale nocą woda wracała,

grożąc, że ją udusi.

Mogens nie mógł jej pocieszyć, wciąż nie było go w domu.

Spała sama w szerokim łóżku, budził ją własny krzyk. Często leżąc w skłębionej

pościeli odpychała straszny żywioł, który chciał ją porwać i pochłonąć.

Ole zaglądał do niej przynajmniej raz dziennie. Wyraźnie obawiał się o jej zdrowie,

Marię niemal zaskoczyła jego troska.

- Wiesz, musisz tam wrócić.

- Wrócić nad rzekę? Nie, chyba na pewien czas mam dość kąpieli... - uśmiechnęła

się Maria.

- Musisz! Musisz znów zobaczyć to miejsce przy dobrej pogodzie, zejść ze skały jak

przedtem, pozbyć się strachu, jaki cię ogarnął. To jedyny sposób.

- Myślisz... no, może... ale nie dzisiaj. Jestem taka zmęczona, taka słaba, no i muszę

pójść do lecznicy, zająć się chorymi.

Ole nie wspomniał, że w szpitaliku pojawili się jeszcze dwaj pacjenci, z czułością

tylko pchnął Marię z powrotem na ławę w izbie.

Siedziała podparta poduszkami niczym królowa i ostrożnie sięgała do czterech talerzy

ze smakołykami, które panny służące wystawiły, żeby ją wzmocnić.

Suszone owoce. Ciastka na miodzie. Kulki ze szpiku obtaczane w opiekanym ziarnie.

I kilka kawałków słodkiego brązowego sera z krowiego mleka.

- Może... może pójdziesz ze mną, Ole? Ja się trochę boję... że znów tam uwięznę.

- Nic ci nie grozi. To deszcz uniemożliwia wejście na górę. Dzisiaj skały już

wyschły, zobacz, słońce świeci tak mocno jak nigdy przedtem. I wszyscy wiedzą, że taka

burza zdarza się nie częściej niż raz na dwa lata.

- A jednak się boję. Ale oczywiście, jeśli nie pokonam własnego tchórzostwa, to

mogę się pożegnać z kąpielami z Sunnivą. Będzie jej przykro...

- Z całą pewnością. Musisz tam wrócić, gdy tylko będziesz miała siłę. Myślę, że nie

pożałujesz - dodał Ole z naciskiem. - Daj mi tylko znać, kiedy się wybierasz, a przyjdę po

ciebie przed wieczorem, gdyby coś się miało stać.

- Dziękuję, przyjacielu, ale to nie będzie konieczne. Wiem przecież, że wspinaczka

nie jest wcale trudna, kiedy skała jest sucha. I muszę przyznać, że chciałabym zobaczyć, jak

wygląda zakole rzeki po zalaniu. Tak bardzo lubiłam to miejsce.

Przymknęła oczy. Ole na pożegnanie delikatnie pogładził ją po policzku.

Na pewno pójdzie nad rzekę już jutro.

Ole chętnie oddałby własne życie, byle ci dwoje porozmawiali ze sobą i znów się

zeszli.

Zajrzał do kuchni, gdzie domowe dziewczyny przygotowywały podwieczorek.

Znalazły się w nim jarzyny i mięso, kwaśne mleko do picia. Wystawiono także trochę

masła i chleba. Jedzenie na plebanii było dobre, żniwiarze bili się wprost o pracę u pastora.

Płacono tak samo marnie jak na innych dworach, widać wielebny Mogens nie za wiele miał

szylingów. Za to jedzeniem, które otrzymywał za swe duszpasterskie posługi, chętnie dzielił

się z innymi.

W większości zagród karmiono żniwiarzy owsianką na wodzie i solonymi śledziami

albo nędzną chudą polewką z ryb.

Ole poczęstował się smakołykami, zdążył już dobrze zaprzyjaźnić się z kuchnią.

Dziewczyny chichotały, słuchając jego komplementów, rubasznych niekiedy dowcipów i

wielu zabawnych historii, jakie usłyszał w swym długim życiu.

Był człowiekiem, który potrafił dogadać się z każdym, kto gotów był przyjąć go z

otwartym sercem.

I nie dbał o tych, którzy nie chcieli go widzieć w swoich progach.

Maria szła wolno, gdy pod wieczór następnego dnia wymknęła się nad rzekę.

Wyjątkowo cieszyła się, że czeka ją długa droga. Potrzebowała czasu, by się przygotować.

Wcale niełatwo było zapomnieć o strasznych godzinach spędzonych przy skalnej

ś

cianie. Plecy wciąż ją bolały w miejscach, w które uderzała woda i drobne gałązki smagające

skórę.

Dłonie także miała obolałe, chociaż maść jej własnego przepisu z fenkułu, pietruszki,

krwawnika, rojnika murowego i wzmacniającego żywokostu sprawiła, że rany już się

zamknęły. Nowa skóra pokryła miejsca po paskudnych pęcherzach.

Ale jakie znaczenie miały rany, skoro i tak te ręce ją ocaliły?

Nie bardzo potrafiła sobie wyobrazić, w jaki sposób właściwie została uratowana. Ole

twierdził, że dokonał bohaterskiego czynu wyłącznie z pomocą Sunnivy. Ale przecież

potrzeba nadludzkiego wysiłku, żeby spuścić się w dół do rzeki, a potem wyciągnąć jeszcze

ze sobą bezwładne ciało.

Trzeba będzie spytać go jeszcze raz, chyba że już wyjedzie z wioski. Ole nie zawsze

przejmował się zasadami grzeczności, ruszał w drogę bez słowa, nie uprzedzając przyjaciół i

znajomych.

Nieobliczalny jak morski wiatr.

Lecz można mu zaufać jak latarni morskiej podczas sztormu.

Maria szła teraz szybciej, słońce już zachodziło. Miała nadzieję, że gdy dojdzie do

zakola rzeki, ostatnie jego promienie przeświecać będą między drzewami. Lubiła się też

kąpać w półmroku, często przychodziła tu nocą, szukać spokoju, oczyścić ciało i duszę.

W wieczornej godzinie rzeka przybierała niebieskawy odcień, drzewa jakby schylały

się nad wodą, tuliły do siebie, budując wokół niej ścianę. Lubiła to, czuła się osłonięta.

Ale trochę to było też straszne, tajemnicze, zwłaszcza gdy księżyc świecił dostatecznie

mocno, by odbijać się w wodzie. Nic dziwnego, że dorośli ludzie z całą powagą twierdzili, że

widzieli wodnika!

Powietrze wciąż było ciepłe, choć ustąpił już upał południa. Schodzenie poszło jej

lepiej, niż się spodziewała. Posuwała się ostrożnie, krok za krokiem, a ostatni odcinek

stromizny pokonała na czworakach.

Spuszczanie się w dół pionowej ściany odbywało się samo z siebie, doświadczone

dłonie i stopy wiedziały, gdzie da się znaleźć punkt oparcia.

Od suchej skały biło dawne znajome ciepło.

Była już na dole.

Mój Boże, to ona!

Jak cudownie tutaj! Ale coś się zmieniło. Po obu stronach wody leżały połamane

gałązki, piasek w maleńkiej zatoczce ułożył się w nowy wzór. Miejscami pokrył go

zielonkawy szlam, naniesiony przez rzekę. Ale lśniąca woda płynęła leniwie, może tylko na

ś

rodku prąd był nieco silniejszy. Maria wyciągnęła ręce do góry, z rozkoszą poczuła

naprężające się mięśnie.

Piękniejsza, piękniejsza niż kiedykolwiek! Stoi przede mną pogańska bogini, to Freyja

∗

we własnej osobie!

Przy końcu głębi, tam gdzie wcześniej była tama ze zwalonych drzew, szlamu i

kamieni, nurt przebił nową drogę, dlatego woda w zatoce opadła blisko o pół metra. Maria

ucieszyła się z tego, prawdopodobnie dosięgnie dna nawet na środku głębi.

Czy będzie miała odwagę?

Ona... ona się rozbiera... Muszę do niej zawołać, powiedzieć, że czekam. Boże, jak to

ją przestraszy! Jakie uczucia ujrzę w tych pięknych oczach? Czy pozna mnie od razu, czy od

pierwszej chwili rozbłysną na mój widok? Czy też będzie mnie nienawidzić, krzyczeć jak w

tamten ostatni, zły dzień?

Och, ależ się spociła! Cieniutka koszula lepi się do pleców, a spódnica wydaje się taka

ciężka, jakby to była gruba, zimowa. Gdyby tylko mogła... Nie, bo jeśli ktoś przyjdzie? Ale

cudownie by było tak w pełni się oczyścić, oddać się wodzie, poczuć, że nie jest już wrogiem.

Tak, zdejmie całe ubranie, wejdzie w nią naga, odkryta, tak żeby rzeka zrozumiała, że

już się nie boi.

Nie, nie mogę tu dłużej stać jak złodziej. Ale członki mnie nie słuchają, stopy wrosły w

ziemię za wielkim drzewem, odmówiły posłuszeństwa. Mówcie, usta! Wypowiedzcie jej imię!

Maria brodziła po świeżej wodzie, cieplejszej niż kiedykolwiek, bo ze strugami z

topniejącego lodowca zmieszał się ulewny deszcz.

Wspaniale! W ciele musowało, woda pieściła każdy skrawek nagiej skóry.

Położyła się na wodzie, objęła ją, oddała się przyjemności, gdy rzeka delikatnie

spłukiwała pot i troski.

Moje ciało ją woła. Dziwne, że ona tego nie słyszy. Krew płonie, lecz przede wszystkim

mam ochotę płakać. Dlaczego, na miłość boską? Przecież już tu jestem, ona pływa w

odległości zaledwie kilku kroków ode mnie. Mogę iść do niej, dotknąć wilgotnych warg,

prosić, by pozwoliła mi okazać swoją miłość. Dlaczego więc stoję jak słup soli?

Gdyby Maria się odwróciła i zatrzymała spojrzenie w miejscu, gdzie ukrywał się

Randar, na pewno by go zobaczyła. Ona jednak nie widziała otaczającego ją świata,

pochłonięta rozkoszą, jaką dawała jej kąpiel. Czuła, jak obolałe mięśnie rozluźniają się i

nabierają nowej siły.

Zanurkowała, otworzyła oczy i przyglądała się niezwykłemu podwodnemu światu.

∗

Freyja - w mitologii skandynawskiej bogini płodności, miłości i piękna (przyp. tłum.).

Zielonkawe odcienie wody, niebieskie refleksy błękitnego nieba, jej ręce, białe,

poruszające się dziwnymi płynnymi ruchami.

Włosy otaczające głowę niczym welon, rozbawione, roztańczone w wirach.

Odbiła się od dna, jak strzała pomknęła w powietrze, z radosnym piskiem rozcięła

powierzchnię wody.

Otrząsnęła krople z włosów, ruszyła na brzeg po ziołowe mydło, potem zaczęła

namydlać długą grzywę.

Nie słyszała gałązek trzaskających za jej plecami, uszy miała pełne wody, a oczy

zaciśnięte dla ochrony przed pianą.

Dlatego doznała wstrząsu, gdy wyczuła, że ktoś się jej przygląda.

Odwróciła się gwałtownie, szeroko otworzyła oczy, przeraźliwy krzyk w ostatniej

chwili uwiązł jej w gardle.

To niemożliwe, podpowiadał rozum, uciszając strach.

Fantazje, dudniło jej w głowie, znów coś jej się roi.

On naprawdę tam stoi, twierdziły uczucia.

- On naprawdę tam stoi - powiedziała Maria zdziwiona.

- Mario... przyjechałem, żeby... Po co on właściwie przyjechał?

Słowa nie istniały, nie zostały stworzone, nigdy nie zostaną zapisane w żadnej

księdze.

- Jesteś tutaj... to prawda...

Jej głos brzmiał ledwie słyszalnie. Dźwięki otaczającej przyrody zdawały się niemal

ogłuszające w ciszy, jaka zapadła między nimi. Wieczorny świergot ptaka huczał nad wodą,

delikatny szum rzeki mało nie rozsadził im głów.

Maria postąpiła ku Randarowi o krok, więcej nie było trzeba.

W potężnej fali wody był już przy niej, obejmował ją, nie przejmując się tym, że

moczy ubranie. Zanurzył twarz w mokrych, pokrytych mydlaną pianą włosach, ramiona

otaczały ją mocno, bardzo mocno, podniósł ją, czubki palców oderwały się od dna rzeki.

- Randarze, żyjesz... jesteś tutaj... ukochany. Wstrząśnięta własnymi słowami na

moment się odsunęła, spojrzała mu w oczy. Słowa okazały się wcale nie za mocne.

Czułe, delikatne, wypowiedziane szeptem słowa, płynące prosto z serca, nie z tego

ś

wiata. Zakazane pieszczoty, dłonie drżące uniesieniem, czy to naprawdę możliwe?

Opamiętali się, Randar pociągnął ją na brzeg, między wielkie drzewa, wśród których

przez ostatnie trzy doby skrywał swą siedzibę.

Prymitywny szałas, jama w ziemi pełna popiołu, worek wydęty od żywności i ubrań,

jedna derka do okrycia, służąca raczej jako ochrona przed nocnymi atakami krwiożerczych

owadów niż przed zimnem.

W maleńkiej chatynce osunęli się na derkę, ledwie tu było miejsce dla dwojga

siedzących ludzi. Światło wpadało przez szczeliny między splecionymi iglastymi gałęziami.

Patrzyła, jak cienie rysują wzory na jego twarzy, bawią się, rozświetlają czarne włosy.

On także się jej przyglądał, a ona się nie wstydziła.

Znał ją, znał jej ciało i duszę.

Dlaczego więc miałaby się zakrywać?

Ale skóra po kąpieli pokryła się gęsią skórką, otulił ją więc wyciągniętą z worka

koszulą.

Sam także prędko zmienił przemoczone ubranie, Maria zachichotała na widok

dziurawych żeglarskich spodni, nieco za ciasnych, a przez to dość interesujących.

Usiadł z powrotem, oboje skrzyżowali nogi i odpoczywali w ciszy, tylko ich oczy

wędrowały, a usta się uśmiechały.

Od czego mieli zacząć?

Tyle chcieli sobie przekazać.

Tak wiele pozostawało nie dopowiedziane.

A może jednak, kiedy już przyszło co do czego, lepiej trwać w milczeniu?

Radość ze spotkania była taka czysta, w iście cudowny sposób czyniła ich wolnymi.

Ale za ciężkimi uderzeniami serca pobrzmiewało echo strachu i pewności.

Tym razem rozstanie jest niemożliwe.

Maria przez moment starała się uchwycić swoich zobowiązań, prostego faktu, że jest

ż

oną Mogensa i matką Sunnivy.

Oboje najbliżsi zniknęli dla niej, jak znika mgła nad wodą wczesnym letnim rankiem.

Randar zajął wszystkie jej myśli.

Teraz, kiedy tu był, zabrakło miejsca dla kogokolwiek innego.

Ujęła jego dłonie, podniosła je do twarzy, ucałowała każdy palec, nawet okaleczone

resztki.

Zauważyła na jego twarzy grymas bólu, ale wytrzymała spojrzenie, pokazała, że kocha

w nim także to, co nie jest idealne.

Randar jęknął, tęsknota osiągnęła punkt wrzenia. Pragnął jedynie tulić ją do siebie

mocno, tak mocno, by na zawsze już byli razem.

A kiedy skuliła się w jego objęciach jak małe dziecko, poddał się wzbierającej w nim

burzy uczuć. Nie mieli pojęcia, jak długo już tak tkwią, spleceni uściskiem.

Kiedy napięcie nieco ustąpiło, a serca zaczęły bić tym samym rytmem, Randar zaczął

mówić. Maria słuchała jego historii bez słowa, napawając się drogim, lekko schrypniętym

głosem.

Randarowi opowieść szła nieskładnie, z trudem przychodziło mu dobieranie

odpowiednich wyrażeń. Wiedział, że wielu przeżyć nie da się opisać.

Kiedy umilkł, przyszła kolej na nią.

Zmusiła się do wspomnień.

Pierwszy raz nazwała słowami koszmar, starała się z całych sił, by głos jej nie drżał,

gdy mówiła o zgładzeniu złoczyńców i heroicznej śmierci Jorila.

- A więc to Joril... kochany chłopak...

Kiwnęła głową. Mówiąc dalej, oszczędziła mu opisu swej rozpaczy, przedstawiła

podróż do Lyster jako o wiele prostszą niż w rzeczywistości. Ujęła nieco z udręk Liv, a trochę

dodała, opowiadając o wielkiej radości, jaką matka czerpała z uprawy swych leczniczych ziół,

w czym pomagał jej sam pastor.

- Wspaniale! Szczęście, że tak się jej ułożyło!

Maria skinęła głową, wiedziała, że matce w ostatnich latach życia było dobrze. Nigdy

chyba w pełni nie pojęli, jak wielkie znaczenie miała dla niej możliwość obcowania z

przyjaciółmi i życzliwymi znajomymi.

Randar posmutniał, gdy Maria doszła do pogrzebu.

- Ona wiedziała, Randarze. Nie bardzo umieliśmy powiedzieć jej, co czujemy, lecz i

tak zrozumiała. Jestem pewna, że umarła z sercem pełnym gorących uczuć dla ciebie i dla

mnie, dla Sunnivy, Tulvy. Ale pragnęła Joranda...

- I teraz jest z nim, prawda?

- Tak, jestem tego pewna.

- Kiedyś... kiedyś my też będziemy razem. Może na tej ziemi, może później - dodał

ostrożnie.

Maria usiadła, popatrzyła na niego z powagą.

- Nie zniosę twojego odjazdu, wiesz o tym. Wezbrała w nim radość, chociaż zdawał

sobie sprawę, że w tej szczególnej sytuacji słowa łatwo jest wypowiadać.

- Tak - potwierdził - nie zniesiesz mojego odjazdu. Przylgnęli do siebie, nie

potrzebowali więcej obietnic. Słowa wypełniły część pustki powstałej przez lata. Ciała

musiały dopełnić reszty.

Maria przesunęła dłońmi po znajomej skórze, dziwiąc się, że upływający czas nie

pozostawił wielu śladów na mocnym, sprężystym ciele Randara.

Może tu i ówdzie było kilka gramów mniej, może gdzieniegdzie mięśnie wydawały

się bardziej miękkie, włosy okazały się sztywniejsze, niż pamiętała, i nawet przy złym świetle

zauważyła w kruczoczarnej grzywie siwe pasma.

- Najmilszy, ileż musiałeś wycierpieć... Całowała blizny wokół nadgarstków. On

sięgnął do jej miękkiego brzucha, który wydał mu się trochę obcy, kiedy zaskoczone palce

odkryły srebrzyste nitki pozostawione przez ciążę. Ale skóra była miękka, tak jak pamiętał,

ciepła i pachnąca, niebywale kusząca.

Pożądanie pochłonęło ich jak w najwcześniejszej młodości, podszyte jednak gorzkim

smutkiem, jakie niesie ze sobą doświadczenie.

Kochali się z uniesieniem, jak gdyby chcieli uczcić przychylnego Boga, z rozmarzoną

powolnością w ruchach. Każda sekunda, każde muśnięcie zapadło w serce, skrywane niczym

najcenniejszy skarb.

Wkrótce cały świat zniknął, pozostało jedynie połączenie ciał i dwie pary oczu

widzące tylko siebie. Szukali w sobie czegoś niebezpiecznego, czegoś ukrywanego, lecz

znaleźli tylko niewypowiedzianą tęsknotę.

Szaleństwo, które, jak przypuszczał Randar, spali mu ciało i uczyni zeń zwierzę, nie

pojawiło się.

Nastrój i przenikające serce uczucia sprawiły, że kochał ją na granicy ubóstwienia.

A ona przyjęła go ciepłem i miękkością, nie kryła płynących łez, uśmiechała się przez

nie, całowała z najbardziej wyszukaną czułością.

Czas płynął, oni unosili się wraz z nim, nie mając pojęcia, na jakim brzegu się ockną.

A kiedy podróż dobiegła końca, szałas z gałęzi spowijała ciemność, kryjąc gorycz,

którą rzeczywistość wkrótce namalowała na ich twarzach.

Maria nie chciała psuć chwili mówieniem o przyszłości.

Nie mogła zostać, ale pragnęła zabrać do domu to, co piękne.

Niczego nie obiecywała, a on także o nic nie prosił.

Wiedział, że ona wróci.

Mogens natychmiast wyczuł, że coś się odmieniło.

Dotarł do domu późnym wieczorem, na sam koniec podwieźli go łodzią ubodzy znad

brzegu w Skjolden. Wolał siedzieć na twardej ławeczce w łodzi niż na rozkołysanym końskim

grzbiecie.

Wiek miał swoje wymagania, ciało coraz częściej dawało mu się we znaki, mówiło, że

ma już dość.

Często żartowali z tego razem z Marią, śmiała się, kiedy udawał staruszka: mówił

cienkim, piskliwym głosem, żeby się z nią drażnić.

Zaraz jednak dawał do zrozumienia, że ma jeszcze siłę, i rozbawiony gonił ją wokół

łóżka.

A kiedy go przyjmowała, zawsze czuł się młody i pełen wigoru.

Wspaniała Maria!

Jakież życie mu dała!

Zanim została jego żoną, nie wiedział nawet, czym jest życie rodzinne. Wcześniejsze

mizerne parodie małżeństwa były śmieszne w porównaniu ze związkiem z nią. Mogens złapał

się na tym, że takie samo zdanie ma o starszej córce, Marii Cecilii.

Od pięciu lat nie otrzymał od niej wiadomości.

Na pewno dobrze jej u starej ciotki na pańskim dworze w Balestrand.

Niech sobie tam zostanie, pomyślał Mogens, lecz nie bez wyrzutów sumienia.

W porównaniu z Marią Cecilia prezentowała się marnie, pod wieloma względami nie

dorastała swej imienniczce do pięt.

Słabego zdrowia, lecz na to akurat nic nie mogła poradzić. Blada i przezroczysta, z

ustami, które nigdy tak naprawdę się nie uśmiechały. Delikatne białe dłonie drżały i podnosiły

się do ust przy najmniejszym wzburzeniu. W dodatku jest głupia, pomyślał Mogens bez

czułości. Z wielkim mozołem nauczył ją podstaw katechizmu. Kiedy ją odsyłał, ledwie znała

litery.

Bardziej interesowały ją hafty i stroje.

Pastor nabrał nawyku porównywania wszystkich kobiet z Marią i całkiem zapomniał,

ż

e córka doskonale odpowiada wymogom stawianym kobietom z wyższych sfer. Sunniva

była córką Marii i dlatego w oczach ojca cieszyła się większym uznaniem. Nie tylko

podziwiał w dziewczynce wszelkie ślady intelektu matki, on po prostu ją kochał, darzył

opiekuńczą ojcowską miłością. Nie dostrzegał uporu córki, za każdym razem dawał się złapać

na lep jej prostych sztuczek. Sunniva umiała wydobyć od ojca co tylko chciała, spełniał każde

jej życzenie.

Na szczęście nie miała zbyt wielu wymagań.

Sunnivie wystarczało, gdy od rana do wieczora mogła się tylko bawić i baraszkować i

za nic nie być odpowiedzialną.

Rodzice starali się zainteresować ją radością płynącą z pracy, podkreślali, że nie może

przyjmować swobody za rzecz oczywistą. Musi nauczyć się pracować, jak Bóg przykazał

ludziom od Adama i Ewy. Ale Sunniva uśmiechała się przebiegle, siadała ojcu na kolana i

bawiła się jego brodą.

- Och, tatusiu, jeszcze nie dzisiaj! Zobacz, jaka ładna pogoda! Chodźmy raczej na

spacer, obiecałeś, że opowiesz mi o ofiarnym kamieniu na zboczu! I, tatusiu, możesz mi

jeszcze raz pokazać, gdzie Przepiórka z Jostedalen rozmawiała z lisem?

I Mogens ustępował, prawie za każdym razem.

Trzeba to zmienić, dziewczynka zaczyna dorastać...

Po powrocie do domu porozmawia o tym z Marią.

Zapomniał jednak natychmiast na widok żony pochylającej się nad kadziami z

kapustą.

Sortowała warzywa, pakowała je w suchą słomę i układała w naczyniach, które

musiały być na zimę zniesione do wykopanej w ziemi piwniczki.

Spódnica podsunęła jej się, kiedy nachylała się nad kadzią, miał ochotę poklepać

wypięty tyłeczek, lecz bał się, że jeszcze ktoś zobaczy.

Zawołał ją, odwróciła się jakby zaskoczona jego umówionym przecież powrotem.

- Witaj w domu, mężu - wyjąkała i o dziwo, zaczerwieniła się. Zaraz jednak się

opanowała, była taka jak zawsze, spokojna i znajoma. - Dobrze, że jesteś w domu, mój

drogi. Mam gotowe jedzenie, Sunniva czeka.

- Wspaniale! Stare ciało tęskni za oparciem się o wielkie poduszki i za twoją

niezwykłą herbatką dla zmęczonego nieszczęśnika.

- Ech, wcale nie jesteś taki stary i zmęczony. Pędź zmienić ubranie zakurzone w

podróży, to dostaniesz mięsa, kapusty i mlecznej polewki!

Poszła za nim opowiedzieć mu o burzy i wypadku, jaki ją spotkał. Wersja Olego dla

mieszkańców wioski była gładka i prosta: trafił ją piorun i pozbawił przytomności. Ole

znalazł ją i przyniósł do domu.

Mogens otworzył szeroko oczy i roztrzęsiony objął żonę.

- Pomyśleć, że mogłem cię utracić... że nie zastałbym cię po powrocie do domu...

Nie chciałbym dłużej żyć.

W oczach jej pociemniało, zwieszone ręce wydawały się jak z ołowiu, musiała się

przemóc, by go objąć. Wiedziała, że mąż mówi prawdę.

Umarłby, gdyby go opuściła.

A już na pewno, gdyby zabrała także Sunnivę.

Spod wpółprzymkniętych powiek patrzyła na małżeńskie łoże i w głębi ducha

wiedziała, że za własne szczęście gotowa jest oddać życie.

To okropne. Miała świadomość, że ciemne strony jej duszy potrafią przejąć nad nią

władanie i postawić własne egoistyczne szczęście ponad obowiązkami, jakie miała tutaj.

Lecz w obliczu bólu, jakim było odesłanie Randara, nie pozostawał jej żaden wybór.

Bez niego czeka ją zagłada.

A Mogens i tak już ją utracił.

Nie ma odwrotu.

Niemal przepraszającym gestem pogładziła go po przerzedzonych włosach,

pocałowała w kark jak dziecko.

- Musimy zejść na dół, jeść - rzekła łagodnie.

Zdumiona własnym spokojem ujęła go pod ramię i dyskretnie wsparła na schodach.

A Mogens dziwił się nową godnością, jaka się pojawiła w Marii, taka była uważna i

czuła.

Cieszyła go jej troskliwość, dłużej się nad tym nie zastanawiał. I Sunniva była taka

wesoła, śmiała się i śpiewała ojcu piosenki.

Można wyruszać na męczące wyprawy, kiedy ma się w domu dwie takie dziewczynki,

do których się wraca! I myśl, która uderzyła go wtedy, gdy Maria stała przy kadzi z kapustą,

rozwiała się, prawie już jej nie pamiętał, była tylko drobnym ukłuciem, przelotną błyskawicą

na pogodnym niebie.

Czuł, jak bóle w nogach i w plecach ustępują, a kiedy później zasiedli razem przy

ogniu na kominku, Mogens westchnął z głęboką rozkoszą.

Przyniosła mu kieliszek wódki z karafki, do której sama regularnie dosypywała ziół i

przypraw.

Półprzymknięte, rozmarzone oczy błyszczały, uśmiechał się, widać było, jak mu jest

dobrze.

- Chyba zaraz zaśniesz, mój drogi, odprowadzę cię na górę.

- Dziękuję, Mario, wyjazd rzeczywiście był męczący. Ale twoja piękna twarz i

wyśmienite lekarstwo dodają mi stale nowych sił.

Skinęła głową, pocałowała go leciutko, poczuła w ustach palący smak. Stary dobry

przyjaciel.

Tak bardzo go kochała, tak wysoko ceniła sobie jego towarzystwo. Gdzie by była,

gdyby on się nie pojawił?

Z Randarem, podszepnął diabełek w sercu.

Gdy tylko Mogens rozluźniony zachrapał w łożu, zdjęła codzienną suknię i zarzuciła

najlżejszą, najbielszą sukienkę kupioną w mieście. Doszła do wniosku, że w sierpniowy

wieczór może ją za bardzo być widać, i narzuciła na ramiona długą, zieloną jak mech chustę.

Włosy zebrała na karku, przewiązała je jedwabną wstążką, a stopy wcisnęła w

skórzane trzewiczki, sprowadzone z Aurland. Lekkim krokiem pomknęła w stronę lecznicy,

lecz okrążywszy węgieł, skryta przed wzrokiem ludzi z plebanii, skierowała się przez las ku

sekretnemu miejscu.

On na nią czeka!

Znów miała piętnaście lat!

ROZDZIAŁ XVII

- To nie może dłużej trwać - rzekł Randar z powagą, kiedy jakiś czas później leżeli

przytuleni, napawając się echem szalonego uniesienia. Za każdym razem było inaczej, ich

miłość przypominała utwór muzyczny, wznosiła się i opadała w tonacji to dur, to moll.

Akurat teraz jasny, rozśpiewany ton rozwiał się w powietrzu i między nimi zadrgały

dysharmonijne, zgrzytliwe dźwięki.

Maria uniosła głowę, leżała z policzkiem wtulonym w jego gorącą pierś.

- Wiem. Całymi dniami się martwię, że wieczorem muszę wykradać się z domu jak

złodziej, żeby się z tobą spotkać. Mogens pewnie wkrótce odkryje, że wracam do łóżka

dopiero nad ranem... ale myśli pewnie, że przez cały czas jestem w lecznicy.

- Nie możesz go dłużej oszukiwać. On na to nie zasługuje - cicho powiedział

Randar z zaskakującą troskliwością wobec człowieka, który był mężem jego ukochanej.

Nigdy nie poznał Mogensa, ale oderwane słowa Olego i Marii wystarczyły, by pojął,

ż

e pastor jest sprawiedliwym i dobrym człowiekiem.

- Nie mam siły oznajmić mu prosto w twarz, że odchodzę, po tym wszystkim, co dla

mnie zrobił. To tchórzliwe, niesprawiedliwe, egoistyczne i złe... Widać jednak jestem

czarownicą - szepnęła Maria przez łzy.

- Ukochana, rozumiem cię lepiej, niż przypuszczasz. Serce mi pęka na myśl, że

pójdziesz ze mną i tym samym zniszczysz życie tylu ludzi...

- To moja decyzja - przerwała mu ostro. - Tylko ja ponoszę za nią

odpowiedzialność, przed Bogiem i przed ludźmi.

- Myślę, że najwięcej kłopotów będziesz miała właśnie z ludźmi - zauważył.

Pojęła, o co mu chodzi, nie można bezkarnie zrywać małżeństwa. Każdej wiosny na

tingu rozpatrywano sprawę trojga lub czworga nieszczęśników, którzy wystawili całe swe

ż

ycie na widok publiczny i pokazali grzeszne żądze. Ten, kto ośmielił się zerwać święte,

ustanowione przez Boga małżeństwo, mógł się spodziewać, że zapłaci za to karą cielesną i

majątkiem.

- On nigdy za mną nie pójdzie, nie pozwie nas na ting. Jest na to zbyt wielkoduszny,

pragnie mojego dobra. Och, Randarze, dlaczego on musi być taki dobry? Gdybym jeszcze

miała męża tyrana, takiego łajdaka jak Anton - Piwko, na przykład.

- Ale tak nie jest - mruknął Randar i przyciągnął do siebie dłoń, do tej pory

spoczywającą między piersiami Marii. - Nie zniosę tego dłużej! Trzeba to zakończyć, i to

jak najprędzej!

Odepchnął ją, usiadł, ukrył twarz w dłoniach. Maria cierpiała, widząc jego rozpacz, od

której tylko wzmagał się jej własny smutek i niepokój.

- Randarze, może mimo wszystko tak bardzo mnie nie kochasz? Czyżbyś się

poddawał teraz, kiedy nareszcie znów jesteśmy razem, kiedy nareszcie przypieczętowaliśmy

nasz związek?

- Nie, och, nie! Te ostatnie dni... Nasza miłość... Nigdy bym tego nie cofnął!

Mógłbym do końca życia karmić się tym, co mi dałaś w tym cudownym miejscu. A

jednocześnie jestem jak przykuty do ciebie, moja dusza stopiła się z twoją i gdyby przyszło

nam się teraz rozstać, serce by mi pękło. A mimo to zastanawiam się, czy nie jest to jedyne

właściwe rozwiązanie? Jeśli Bóg zechce, lata miną prędko... pewnego dnia zostaniesz być

może wdową...

- Randarze, nie chcę tego słuchać!

Marię ogarnął gniew, łzy płynące z jej oczu nie były już łzami smutku.

- Nie zniosę tego, jak siedzisz i mówisz o śmierci Mogensa!

- Może dlatego, że sama właśnie o tym myślisz!

- Milcz, Randarze Meisterplass! Nie masz prawa...

- Właśnie, akurat tego nie mam! Żadnego prawa!

Stanęli naprzeciw siebie niczym para rozgniewanych cietrzewi o wiosennym poranku.

Maria zacisnęła pięści, on kułakiem uderzył w pień brzozy.

Potem znów się do niej odwrócił, udręczony uśmiechnął się i podszedł do kochanki.

Objął rozgniewane ciało, poczuł, jak mięknie w jego ramionach.

- Nie wolno... nie wolno nam się na siebie gniewać. Obojgu jest nam trudno,

porozmawiajmy o tym spokojnie.

- Nie, Randarze, nie chcę dłużej o tym myśleć. Spotkam się z tobą tutaj jutro o

północy. Musisz być gotów. Pójdziemy okrężną drogą przez las do przystani, na pewno uda

nam się dojść tam niezauważenie.

Zawahała się, popatrzyła mu prosto w oczy. Spłynął na nią bolesny smutek.

- Zostawię Mogensowi tylko list. Ale trzeba porozmawiać z Sunnivą, musi sama

wybrać, czy pójdzie ze mną, czy zostanie z ojcem. Wiem, że zostanie! Boże, nienawidzę

myśli, że ją opuszczam! Ale jest już i tak źle, pewnie muszę ponieść taką ofiarę. Ona do-

rośnie, być może pewnego dnia przyjdzie do mnie z własnej woli, chociaż przypuszczam, że

nigdy mi nie wybaczy, że ją porzuciłam...

- Mario, to za wiele...

To jego głos się załamał, ona mówiła dalej spokojnie, z opanowaniem. Niemal z

chłodną rzeczowością informowała go o praktycznych stronach ich wspólnej ucieczki.

- Mam trochę pieniędzy, zabiorę też kilka ubrań. I dwie moje własne książki,

których nie mogę zostawić. Czy potrzeba nam czegoś specjalnego tam... w domu?

Pokręcił głową, nie miał siły omawiać teraz takich szczegółów.

- A więc wszystko w porządku. Resztę pozostaw mnie. To, co się stanie, musi się

stać. Ale myśl o mnie jutro wieczorem, tak się boję...

Uściskał ją mocno, niechętnie wyrwała się z jego objęć i wbiegła między drzewa.

Biała suknia lśniła w półmroku, przywodząc mu na myśl boginki i leśny ludek.

Zaczął pakować do worka swoje nieliczne rzeczy.

Mężczyzna na wzgórzu stał nieruchomo, zlewał się niemal w jedno z wolno

kołyszącymi się drzewami. Tkwił tam już długo, w sierpniowym zmierzchu wyglądał jak

kamienny posąg.

Ubrany był na czarno, nosił tylko białą koloratkę świątobliwego męża. Świeciła w

blasku księżyca, tak jak zwiewna suknia biegnącej kobiety.

Mogens wiedział, co zobaczy, kiedy wykradł się za nią i obserwował, jak spuszcza się

w dół Jaru Durdei.

Zauważył w niej coś nowego, jakiś zawstydzony blask oczu.

Umiał poznać zakochaną kobietę, na tyle już znał się na ludziach, przez tak wiele lat

uczestnicząc w ich życiu.

Ogromny smutek ogarnął go na długo, zanim ujrzał ciemną postać mężczyzny, który

powitał Marię w miejscu, gdzie skała stromo opadała do rzeki.

Wiedział o tym, gdy wrócił do domu i zobaczył ją nad kadziami z kapustą. Ale nie

chciał wiedzieć.

Kto to mógł być?

Nie, to zresztą bez znaczenia.

Podkradł się bliżej, w końcu balansował na samej krawędzi skały tuż nad głębią.

Długi płaszcz ciążył mu niczym grzech i dodatkowo utrudniał mozolne poruszanie się

po nierównym terenie.

Noc była cicha, usłyszał zaledwie urywki rozmowy.

Ale owe szczególne odgłosy kochającej się pary doszły do niego poprzez ciszę i

zgniotły mu serce niczym młot uderzający w łepek jagnięcia.

Nie poszedł do domu nawet, gdy odgłosy zmieniły się w ochrypły krzyk, stał tylko z

zamkniętymi oczyma i czekał.

List do Mogensa poplamiły łzy, Maria pisała i pisała, przekonana, że w żaden sposób

nie poradzi sobie ze słowami. Wreszcie list był gotowy, inaczej nie umiała. Wyjaśniła mu

wszystko szczerze, ale nie spodziewała się z jego strony zrozumienia. Miała nawet nadzieję,

ż

e mąż się rozgniewa, wpadnie w prawdziwą złość. Łatwiej by mu było wtedy nienawidzić,

zamiast smucić się i rozpaczać.

I Sunniva zostawała tutaj.

Mogła być mu dobrą pociechą, Maria zawsze zwracała uwagę na ów szczególny

związek łączący ojca i córkę.

Sunniva być może także się od niej odwróci. Przyrodzony dzieciom bystry zmysł

sprawiedliwości szybko pozwoli jej stwierdzić, kto tu został potraktowany niesprawiedliwie,

zdradzony i opuszczony.

Ale być może pewnego dnia... może gdy córka sama skosztuje upajającego nektaru

miłości, lepiej zrozumie szaleństwo matki.

Maria włożyła list do Mogensa do górnej szuflady biurka, pozwalając papierowi

wystawać na tyle, by pedantyczne spojrzenie pastora następnego dnia natychmiast go

zauważyło.

Poszła na górę do sypialni, Mogens spał głęboko. Prędko zwinęła dwie spódnice,

bluzkę, kilka staników. Zabrała też płaszcz odziedziczony po matce i szkatułkę z nieliczną

biżuterią i piórami. Tłumiąc szloch, zsunęła z palca kosztowny pierścień ślubny, dołoży go

potem do listu w szufladzie.

Rzuciła ostatnie spojrzenie na uśpionego mężczyznę, oparła się niemal szaleńczej

chęci, by jeszcze raz ucałować steraną twarz.

Zmusiła się do myślenia o Randarze i natychmiast zalały ją gorące uczucia dla niego.

On był jej życiem.

Bez niego nie mogła dalej istnieć.

I jaką żoną byłaby teraz dla Mogensa?

Niemożliwe, aby być z nim tak jak przedtem, wypełniać swoją część małżeńskich

obowiązków.

Przestała już do niego należeć. Zarówno jej ciało, jak i dusza, wszystkie jej tęsknoty i

pragnienia zwróciły się ku innemu.

Ku synowi kata.

Czekał na nią.

Nie chciała się spóźniać.

Mogens przez wiele nocy słyszał, jak Maria wraca do domu. Udawał, że śpi, ale

musiał użyć wszystkich sił, żeby nie zapłakać, kiedy czuł unoszący się z jej ciała zapach

obcego.

Wsuwała się do niego do łóżka, ale nie zbliżała się doń nawet palcem.

Nie zasypiała od razu, leżała tylko nieruchomo, oddychała ostrożnie, nierówno. On

ciągnął tę grę, nie miał sił, by słuchać jej nieprawdziwych wyjaśnień. Między nimi nie było

miejsca na kłamstwa. Przemilczenia, choć nie bez bólu, mógł zaakceptować.

Ale kłamstwa, nie, tego by nie zniósł.

Mario, czysta, piękna i dumna kobieto.

Ź

renico moich oczu, soli mego życia, najpiękniejszy podarku, jaki zesłał mi Stwórca.

Mogens nie potrafił stawić czoła smutkowi, nie wiedział, jak się przed nim bronić.

Miał świadomość, że wszystko już stracone, czuł ogarniającą go rezygnację.

Nigdy nie podejrzewał się o pokorę.

Dlatego prawdziwą niespodzianką i przyjemnością był dla niego fakt, że potrafi tej

nocy dziękować Bogu.

- Dziękuję, że mogłem żyć z nią przez te lata. Dziękuję za czystą miłość, jaką mi

okazywała. Zawsze była szczera, nie udawała ciepła, które widziałem w jej oczach. Wiem, że

kochała mnie tak jak ojca, ale była też szczęśliwa w moich objęciach. Zawsze wobec mnie

uczciwa, dawała mi wszystko, co miała.

Wybacz mi, Panie, że odpłacę się jej jedynym, co mam.

I kiedy Maria po raz ostatni zamknęła za sobą drzwi probostwa, Mogens wstał.

Odczekał chwilę, potem zapalił świecę i zszedł do biblioteki.

W narożnej szafce i on, i Maria przechowywali swoje najsilniej działające leki.

Zauważył, że cztery z nich zabrała ze sobą.

Ale zostało jeszcze wiele pozatykanych korkami pojemniczków i buteleczek.

Wziął dwa, a także dzban wina z półki na ścianie.

Wrócił do łóżka, napełnił kubek niezwykle słodkim płynem. Opróżnił go do dna,

obracał wino w ustach rozkoszując się jego smakiem i wspomnieniami, jakie ze sobą

przynosił. Potem znów napełnił naczynie, do połowy, i dosypał część zawartości obu małych

zakorkowanych pojemniczków. Jednym ruchem podniósł kubek i wypił gorzkie lekarstwo.

Łyk wina z dzbana zabił nieprzyjemny smak.

Postawił dzban na stole, a opróżnione w połowie pojemniczki ukrył pod luźną deską w

podłodze.

Ż

ołądek płonął niczym ogień.

Poczuł, że pokój zaczyna wirować, i ledwie zdążył rzucić się na łóżko, gdy biała

błyskawica rozdarła mu głowę i porwała w jaśniejący tunel.

W tym samym czasie samotny mężczyzna odepchnął łódź od brzegu. Księżyc,

przesłonięty wełniastym welonem chmur, odbijał się w czarnej wodzie niewyraźnie, mgliście.

Fiord nie był gładki, tu i ówdzie upiornie się marszczył, jak gdyby tuż nad jego

powierzchnią unosił się zatruty oddech niewidzialnych potworów. Mężczyzna w łodzi

wiosłował równymi, prędkimi ruchami, niemal bezszelestnie.

Nie miał latarni, nie wybierał się na połów jesiennych makreli. Wielkiej łodzi nie

wypełniały też towary. I płynął sam, nikogo nie wiózł.

Nikt nie widział jego twarzy i tak chyba było lepiej.

Głębokie zmarszczki na czole, przerażający chłód wokół ust, oczy utkwione w wiosce,

od której się oddalał. Nie odwrócił się, by sprawdzić kurs, wiosłował tym samym mocnym,

niemal rozpaczliwym rytmem.

Na brzegu nikt nie machał mu na pożegnanie.