N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

32

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Klamry protetyczne

jako utrzymywacze bezpośrednie

li ich kształt, długość, grubość oraz
zastosowany do ich wykonania ma-
teriał (3).

P

ODZIAŁ

KLAMER

POD

WZGLĘDEM

MATERIAŁOWYM

Obecnie na rynku protetycznym
funkcjonuje kilka materiałów stoso-
wanych do wykonywania klamer:
– stopy metali:

• drut stalowy chromowo-niklowy,
• stellit, czyli stop chromowo-ko-

baltowy,

• rzadko, ze względu na koszty, sto-

suje się stop złoto-platynowy czy
też stop tytanu;

– tworzywa termoplastyczne:

• żywica acetalowa,
• tworzywo poliamidowe, czyli

nylon.

Drut stalowy
Najczęściej stosowanym materiałem
na ramiona klamer w protezach ru-
chomych osiadających jest drut stalo-
wy ze stali chromowo-niklowej, sprę-
żysto-twardy, o okrągłym przekroju.
Jest do nabycia w postaci zwoju
o różnych długościach oraz różnych
średnicach przekroju, co umożliwia
dostosowanie siły retencji odpowied-
niej do jakości zachowanych zębów.

Zalety:

• łatwość dostosowania do kształtu

zęba na modelu roboczym przy po-
mocy kleszczy,

• szybkość wykonania,
• niska cena elementu,
• prosta procedura naprawy w przy-

padku pęknięcia,

Ich zadaniem jest przeciwdziałanie
siłom ściągającym protezę podczas
fizjologicznych czynności układu sto-
matognatycznego: jedzenia, mowy,
mimiki itd. Rolę tę mogą pełnić pre-
cyzyjne elementy retencyjne (zatrza-
ski, zasuwy, rygle) (2), doceniane
za swoją funkcjonalność i estetykę.
Ich zastosowanie wiąże się jednak
z koniecznością oszlifowania odpo-
wiedniej liczby zębów własnych,
co nie zawsze jest akceptowane przez
pacjentów. Stąd najczęściej stosowa-
nym rozwiązaniem są klamry prote-
tyczne.

Klamry to elementy mechanicz-

ne, wykorzystujące siłę tarcia wy-
stępującą pomiędzy ich ramionami
a powierzchnią zębów oporowych.
Ramiona klamer tworzą specyficz-
ny system umocowania, polegający
na współdziałaniu ze sobą, pełniąc
jednocześnie funkcję retencyjną,
prowadzącą czy też stabilizacyjną.
Istnieje wiele podziałów klamer: po-
jedyncze i zespołowe, samodzielne
i zależne, doginane i lane itd.

Na funkcję umocowującą klamer

znaczący wpływ ma kształt anato-
miczny zębów. Korzystniejsze wa-
runki mają zęby o odpowiednich
wypukłościach, dające możliwość
wykorzystania powierzchni dolno-
kątowych. Istotną rolę odgrywa także
wzajemny przestrzenny układ ścian
bocznych zębów oporowych oraz
pola protetycznego, co najprecyzyj-
niej określimy dzięki analizie para-
lelometrycznej. Kolejnym istotnym
czynnikiem jest budowa klamer, czy-

TITLE



Prosthetic clasps as direct

retainers

SŁOWA KLUCZOWE



klamry

metalowe, klamry estetyczne

STRESZCZENIE



W przypadku protez

ruchomych częściowych podstawowy
wpływ na stopień ich osadzenia
w jamie ustnej mają utrzymywacze
bezpośrednie. Na rynku protetycznym
funkcjonuje kilka materiałów
stosowanych do wykonywania klamer.
Głównie są to stopy metali i materiały
termoplastyczne.

KEY WORDS



metal clasps, aesthetic

clasps

SUMMARY



In case of partial

removable dentures, direct retainers
have a fundamental impact on the
degree of their attachment in the
oral cavity. Several materials applied
in the making of clasps are available
on the prosthetic market. These mainly
include metal alloys and thermoplastic
materials.

dr n. med. Arkadiusz Rutkowski

1

, mgr tech. dent. Milena Połczyńska

2

P

odstawowymi

warunkami komfortu

użytkowania protez zębo-

wych są ich odpowiednia

retencja i stabilizacja na pod-
łożu. W przypadku protez
ruchomych częściowych
zasadniczy wpływ na sto-
pień ich osadzenia w jamie
ustnej mają utrzymywacze
bezpośrednie (1), które

w tym celu wykorzystują

zachowane zęby pacjenta.

4

/ 2 0 1 3

33

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

• łatwość skorygowania przebiegu

na zębie w przypadku osiadania
protezy.
Wady:

• nieestetyczny wygląd,
• odkształcenia w trakcie użytko-

wania,

• możliwość uszkadzania przyzębia

w przypadku osiadania protezy.

Stop chromowo-kobaltowy
Stop chromowo-kobaltowy jest wy-
korzystywany na klamry lane głów-
nie w protezach szkieletowych. Ich
wykonanie wymaga zastosowania
techniki wosku traconego. Dostępne
są stopy o różnym stopniu sprężysto-
ści, co ma znaczenie przy doborze
do planowanej konstrukcji.

Zalety:

• dobre właściwości retencyjne na-

wet przy słabych warunkach ana-
tomicznych,

• możliwość wykorzystania płytkich

powierzchni dolnokątowych,

• duża różnorodność kształtów kla-

mer (klamry zmodyfikowane),

• brak czynnika alergicznego – ni-

klu.
Wady:

• nieestetyczny wygląd,
• abrazyjny wpływ na szkliwo zęba,
• złożona procedura wykonania,
• mała możliwość korygowania w ja-

mie ustnej,

• odkształcenia w trakcie użytko-

wania,

• trudność w naprawie pękniętej

klamry (łączenie poprzez lutowanie,
laser lub w przypadku występowa-
nia w sąsiedztwie części akrylowej,
zastąpienie klamrą doginaną).

Żywica acetalowa
Coraz częściej stosowane na klamry
protetyczne w protezach częściowych
są materiały termoplastyczne, z któ-
rymi prace wymagają zastosowania
technologii wtłaczania termicznego.
Jednym z nich jest żywica acetalowa,
występująca w szerokiej gamie kolo-

rystycznej zarówno w odcieniach zę-
bowych, jak też kolorach dziąsła (4).

Zalety:

• zadowalająca estetyka,
• stała siła retencyjna,
• możliwość wprowadzenia na więk-

sze głębokości na powierzchni re-
tencyjnej – ukrycie klamry,

• brak abrazyjnego oddziaływania

na zęby,

• brak odkształceń w trakcie użytko-

wania.
Wady:

• niewielka siła retencyjna,
• konieczność stosowania większej

liczby klamer,

• duża powierzchnia pokrycia zę-

bów,

• zwiększona grubość i szerokość

ramion w porównaniu z klamrami
metalowymi,

• brak możliwości korygowania,
• możliwość dyskoloryzacji.

Tworzywo poliamidowe
Innym materiałem termoplastycznym
jest tworzywo poliamidowe, zwane
popularnie nylonem. Budowa klam-
ry z tego materiału odbiega znacz-
nie od konwencjonalnych założeń.
Ramię retencyjne jest swego rodzaju
połączeniem ramienia klasycznego
z pelotą dziąsłową. Obejmuje część
powierzchni dolnokątowej zęba,
do której przylega, następnie pokry-
wa w pewnym oddaleniu dziąsłowy
odcinek przyzębia brzeżnego, czyli
wolne dziąsło brzeżne, kieszeń dzią-
słową oraz dziąsło nieruchome.

Zalety:

• zadowalająca estetyka,
• brak abrazyjnego oddziaływania

na zęby,

• brak odkształceń w trakcie użytko-

wania.
Wady:

• zablokowanie możliwości oczysz-

czania przyzębia brzeżnego zębów
oporowych przez ślinę,

• w protezach osiadających nieko-

rzystne mechaniczne oddziaływa-

nie na przyzębie brzeżne, zrywanie
przyczepu nabłonkowego,

• sprzyjanie powstawaniu stanów

zapalnych przyzębia,

• brak możliwości aktywowania ra-

mienia klamry,

• trudność w naprawie,
• możliwość dyskoloryzacji.

P

ODSUMOWANIE

Wybór materiału na utrzymywacze
bezpośrednie w postaci klamer prote-
tycznych wbrew pozorom nie jest ła-
twy. Powinien być zawsze poprzedzony
skrupulatnym wywiadem co do ocze-
kiwań pacjenta, a także wspólną ana-
lizą modeli diagnostycznych przez
lekarza i technika co do możliwości,
jakie mamy w danym konkretnym
przypadku klinicznym. Jest to jedyna
prawidłowa droga zmierzająca do wy-
konania protezy w pełni funkcjonalnej,
komfortowej oraz psychicznie akcep-
towalnej przez pacjenta. Słusznym
i coraz częściej stosowanym rozwią-
zaniem są prace, w których w odcin-
kach boczno-tylnych wykorzystuje się
metalowe klamry o dużej sile reten-
cji, natomiast w odcinku przednim
klamry estetyczne, zapobiegające ro-
tacji protezy. Indywidualne podejście
do pacjenta oraz ścisła współpraca ze-
społu stomatologicznego to podstawa
wykonania optymalnej konstrukcji
protetycznej.

‰

Piśmiennictwo
1. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna.

Podręcznik dla studentów. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 375.

2. Jenkins G.: Precyzyjne elementy retencyj-

ne. Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa
2001.

3. Budkiewicz A.: Protezy szkieletowe. Wydaw-

nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004,
s. 22-23.

4. Rutkowski A.: Acetal – estetyczna alterna-

tywa rozwiązań protetycznych. „Nowocz.
Tech. Dentyst.”, 2007, 4, 35-38.

1, 2

Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu

kierunek: inżynieria materiałowa

specjalność: technika dentystyczna
kontakt z autorem: tel. [phone]