4

/ 2 0 1 3

71

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

Nie taki diabeł straszny…

Ortodoncję można pokochać – cz. III

do szczęki. Zaburzenia występują
w przednim odcinku szczęki, gdzie
zęby mogą być wychylone dowargo-
wo, cofnięte, przechylone, zrotowane
w stosunku do osi długiej zęba, skró-
cone lub wydłużone.

Okluzja dystalna – II klasa An-

gle’a. Jej cechą jest nieprawidłowe
zwarcie pierwszych zębów trzono-
wych stałych. Guzki policzkowe bliż-
sze pierwszych trzonowców górnych
wpadają w przestrzeń między drugi-
mi przedtrzonowcami a pierwszymi
trzonowcami stałymi żuchwy. W tej
klasie można wyodrębnić dwie
grupy i podgrupę. Pierwsza grupa
– obustronne zwarcie dystalne, sie-
kacze i czasami kły są wysunięte lub
wychylone dowargowo (protruzja),
druga grupa – obustronne zwarcie
dystalne, natomiast siekacze i cza-
sami kły są przechylone lub cofnięte
dopodniebiennie (retruzja), podgru-
pa – jednostronne zwarcie dystalne,
które może występować z lewej lub
prawej strony oraz może łączyć pro-
truzję lub retruzję siekaczy.

Okluzja mezjalna – III klasa An-

gle’a – tak jak w II klasie, w zwarciu
mezjalnym mamy do czynienia z nie-
prawidłowym zaguzkowaniem pierw-
szych stałych zębów trzonowych.
Guzki policzkowe bliższe pierwszych
trzonowców górnych układają się do-
tylnio względem bruzd międzyguz-
kowych pierwszych zębów szóstych
dolnych lub wpadają w przestrzeń
między zębami szóstymi a siódmymi
dolnymi. Rozróżniamy trzy podgrupy:

D

IAGNOSTYKA

Klasy Angle’a

(diagnostyka okluzyjna)
Pierwszą diagnostykę, stosowa-
ną do dzisiaj, opracował w 1899 r.
Edward Hartley Angle. Usystematy-
zowaną klasyfikację nieprawidłowo-
ści zgryzu nazwał „kluczem” diagno-
styki ortodontycznej. Angle założył,
że pierwsze stałe trzonowce, zarówno
w szczęce, jak i w żuchwie, wyrastają
za ostatnimi trzonowcami mleczny-
mi (nie mają swoich odpowiedników
w zębach mlecznych) i mają nie-
zmienną pozycję w stosunku do pod-
stawy kostnej. Angle wyodrębnił
4 rodzaje zwarcia (okluzji): idealne,
normalne, dystalne i mezjalne.

Okluzja idealna to taka, w której

występują wszystkie zęby stałe za-
równo w szczęce, jak i żuchwie, zaś
szczęki znajdują się w prawidłowym
ułożeniu. „Zęby przednie i boczne gór-
ne oraz dolne powinny być ustawio-
ne w łukach ciągłych, kontaktować
się z zębami sąsiednimi w punktach
stycznych, każdy ząb przeciwstawny
powinien dotykać 2 zębów przeciwle-
głych. Zęby przednie i boczne górne
stałe powinny zachodzić dachówkowo
na zęby dolne. Guzki bliższe policzko-
we pierwszych trzonowców górnych
powinny wpadać w przednią prze-
strzeń międzyguzkową pierwszych
trzonowców dolnych (1)”.

Okluzja normalna lub, inaczej mó-

wiąc, I klasa Angle’a – pierwsze zęby
trzonowe ustawione tak jak w zgryzie
idealnym, a co za tym idzie – prawi-
dłowe ułożenie żuchwy w stosunku

TITLE



Not as scary... Orthodontics

can be loved – part III

SŁOWA KLUCZOWE



ortodoncja,

protetyka, aparaty ortodontyczne

STRESZCZENIE



Artykuł jest

wprowadzeniem do tematu techniki
ortodontycznej. Prezentuje wady zgryzu
oraz rozpoczyna temat napraw aparatów
ortodontycznych.

KEY WORDS



orthodontics, prosthetic,

braces

SUMMARY



The article

is an introduction of the orthodontic
techniques subject. It’s presenting
malocclusion and begin the repair
of orthodontic appliances topic.

mgr tech. dent. Joanna Janusz

P

raca to wysiłek, lecz
także mądrość i wytrwa-

łość; nie chodzi tu o użycie
brutalnej siły wobec materii,
lecz o to, by wiedzieć, co się
chce zrobić i dlaczego.

(Eduardo Mendoza)

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

72

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

1

I klasa Angle’a

2

II klasa Angle’a

3

III klasa Angle’a

1

2

3

fot. ar

chiwum autora

jedno-, prawo- lub lewostronną oklu-
zji mezjalnej (1).

Podsumowując: w I klasie Angle’a
zęby stałe 6 górne i dolne znajdują
się w prawidłowej pozycji względem
siebie, natomiast nieprawidłowo usta-
wione są zęby przednie – wychylone
lub przechylone; II klasa – żuchwa
jest przesunięta do tyłu w stosunku
do szczęki; III klasa – żuchwa jest wy-
sunięta w stosunku do szczęki.

W

ADY

ZGRYZU

–

KLASYFIKACJA

Czym jest wada zgryzu lub – inaczej
mówiąc – zgryz nieprawidłowy? Za-
nim odpowiem na to pytanie, wyja-
śnię pojęcie zgryzu. Zgryz to wza-
jemne położenie łuków zębowych,
grup zębowych lub poszczególnych
zębów w zwarciu centralnym. Zatem
zgryz nieprawidłowy to zaburzenie
rozwojowe wrodzone lub nabyte na-
rządu żucia, które prowadzi do nie-
prawidłowego zwarcia. W zależności
od tego, jakich elementów narządu
żucia te nieprawidłowości dotyczą,
od rozległości zaburzenia i układów
nim objętych, wady dzielimy na:
− wady twarzowo-szczękowe –

to wady zwykle wrodzone/gene-
tyczne, ich cechą jest zaburzenie
wzrostu szczęki i /lub żuchwy;

− wady zgryzowe – to wady zarówno

wrodzone, jak i nabyte, ich cechą
jest odchylenie od normy w jednym
z trzech płaszczyzn przestrzennych
(strzałkowa, pozioma oczno-uszna
oraz oczodołowa);

− wady zębowe – to wady wrodzo-

ne, ich cechy to brak lub nadliczba
zawiązków zębowych, zaburzenia
w kształcie i wielkości zębów.

P

ODZIAŁ

WAD

ZGRYZU

Jak już wcześniej wspomniałam,
wady zgryzowe dzielimy w zależno-
ści od trzech płaszczyzn:
1. płaszczyzna oczodołowa (czołowa)

– wady podłużne lub przednio-tylne,

4

/ 2 0 1 3

73

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

4

Rotacja siekaczy dolnych

5

Stłoczenie, zgryz krzyżowy w odcinku przednim

4

5

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

74

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

zaliczamy do nich wszelkiego ro-
dzaju wysunięcia i cofnięcia żu-
chwy:
• wady zgryzowe dotylne:

a) tyłozgryz (może być z wychyle-

niem lub przechyleniem – cał-
kowity, częściowy, rzekomy),

b) tyłożuchwie (czynnościowe;

morfologiczne – retrogenia);

• wady zgryzu doprzednie:

a) przodozgryz (całkowity, czę-

ściowy, rzekomy),

b) przodożuchwie (czynnościowe,

morfologiczne – progenia);

fot. ar

chiwum autora

2. płaszczyzna pozioma – wady pio-

nowe:
• zgryz otwarty całkowity – może

być z retrogenią lub progenią,

• zgryz otwarty częściowy:

a) przedni,
b) boczny – jednostronny (prawo-

lub lewostronny), obustronny;

• zgryz głęboki:

a) całkowity,
b) częściowy (nadzgryz wtórny),
c) rzekomy;

3. płaszczyzna strzałkowa (pośrod-

kowa) – wady poprzeczne, zabu-

rzenia w budowie i czynności na-
rządu żucia:
• zgryz krzyżowy całkowity (pra-

wy, lewy);

• zgryz krzyżowy częściowy:

a) częściowy boczny (obustronny,

jednostronny – prawy, lewy),

b) przedni (prawy, lewy);

• boczne przemieszczenie żuchwy

(prawe, lewe):
a) morfologiczne – laterogenia,
b) czynnościowe (prawe, lewe);

• zgryz przewieszony (obustronny,

jednostronny);

6

Zgryz krzyżowy w odcinku bocznym

7

Zgryz przewieszony w odcinku bocznym

6

7

4

/ 2 0 1 3

T E C H N I K A

O R T O D O N T Y C Z N A

• zwężenia (częściowe lub całkowite):

a) obuszczękowe,
b) szczęki,
c) żuchwy.

Należy jednak pamiętać o wadach

zębowych, które są najczęściej wro-
dzone, i są to:
• zaburzenia związane z liczbą zębów

(niedoliczbowość, nadliczbowość);

• zaburzenia związane z wielkością

i kształtem zębów (wielkozębie,
małozębie);

• zaburzenia topografii zębów (na-

chylenia zębów wzdłuż wyrostka
zębodołowego; nachylenia zębów
w poprzek wyrostka zębodołowego,
przesunięcia zębów, przestawienia
zębów, obroty zębów, zatrzymania
zębów, zaburzenia tempa rozwoju
zębów, diastemy – diastema praw-
dziwa, diastema rzekoma, diastema
fizjologiczna);

• stłoczenia zębów (stłoczenia pier-

wotne, stłoczenia wtórne).

A

PARATY

RUCHOME

Po dokonaniu przez lekarza ortodon-
tę dokładnej analizy wady zgryzu
pacjenta oraz pomiarów przychodzi
czas na decyzję, jaki aparat ruchomy
zastosować, aby uzyskać jak najlep-
szy efekt leczenia ortodontycznego.
Do dyspozycji lekarza są dwa rodzaje
aparatów ruchomych: jednoszczęko-
wy lub dwuszczękowy. Ktoś mógłby
pomyśleć, że to niewiele, ale w obu
tych przypadkach możemy dokony-

wać wielu modyfikacji, w zależno-
ści od wady zgryzu i potrzeb na daną
chwilę leczenia, np. przy zgryzach
krzyżowych stosujemy powierzchnie
nagryzowe dla zębów bocznych, przy
zgryzach głębokich – powierzchnię
nagryzową w odcinku przednim.

Aparaty jednoszczękowe głównie

stosowane są do leczenia wad w obrę-
bie łuku zębowego, natomiast aparaty
dwuszczękowe stosowane są w zabu-
rzeniu położenia wzajemnego szczęk
– i tutaj znowu mamy do wyboru kon-
strukcję sztywną – aparat blokowy –
lub elastyczną – np. aparat Bimlera, ki-
netor Stockfischa, aparat Karłowskiej.

Naprawy aparatów
Zarówno w protetyce, jak i w ortodon-
cji wykonanie naprawki jest mało przy-
jemną pracą. Wolę wykonać nowy apa-
rat w ramach naprawy, niż starać się
najpierw dopasować ten stary do no-
wych warunków panujących w jamie
ustnej, a następnie modyfikować go.
Naprawka lub modyfikacja to coś,
co nie powinno być wykonywane. Cza-
sami zdarzy się, że element druciany
zostanie uszkodzony – w tym przypad-
ku naprawa odbywa się na niewielkim
obszarze masy akrylowej i nie zmie-
nia kształtu całej pracy. Mówię tutaj
o aparatach sztywnych; w aparatach
elastycznych taka naprawa nigdy nie
jest dokładna, a co za tym idzie – taką
naprawką możemy wyrządzić więcej
złego niż dobrego.

Zazwyczaj każdy lekarz ma wypra-

cowane i sprawdzone swoje ulubio-
ne aparaty i nimi leczy wady zgryzu.
Istotne jest, aby protetyk ortodonta
prawidłowo zrozumiał, czego ocze-
kuje lekarz ortodonta od wybranego
rodzaju aparatu. My możemy się je-
dynie domyślać, jaki jest plan leczenia
przy danej wadzie zgryzu i opisie apa-
ratu na karcie zleceń. W tym miejscu
zaczynają się przysłowiowe schody,
gdyż nie został stworzony jednolity
język współpracy pomiędzy gabine-
tem a pracownią. Kiedyś już pisałam,
że nie możemy się bać rozmawiać
z lekarzem, gdyż ma to być owocna
współpraca pomiędzy dwojgiem spe-
cjalistów. Jeśli nie jest to możliwe,
stwórzcie swój własny, indywidualny
kod porozumiewania się. Nie wstydź-
cie się na samym początku współpra-
cy omówić z lekarzem tej ważnej kwe-
stii. Rozmawiajcie, sugerujcie, słuchaj-
cie, dyskutujcie, nie mylcie dyskusji
z wymądrzaniem się. Pamiętajcie,
że tak jak lekarz może zmienić pro-
tetyka, tak i my, protetycy, możemy
podziękować lekarzowi. Nie musicie
,,użerać się”, jeśli nie możecie znaleźć
wspólnego języka współpracy. Zgrany
zespół to znakomite efekty leczenia,
a co za tym idzie – zadowolony pa-
cjent to kolejnych kilku nowych pa-
cjentów.

‰

Piśmiennictwo
1. Ortopedia szczękowa. Red.: F. Łabiszewska-

Jaruzelska. PZWL.