Plan budowy strunowca:

1) struna grzbietowa ( chorda dorsalis), przyjmująca postać elastycznego pręta i

stanowiąca szkielet osiowy organizmu

2) układ narządów osiowych, na który składają się:

-

cewka nerwowa czyli centralna część systemu nerwowego ( leży ona pod
struną grzbietową, w dorsalnej części ciała)

-

przewód pokarmowy położony pod struną grzbietową

-

aparat krążenia leżący po stronie wentralnej organizmu, poniżej układu
pokarmowego

3) elementy układu oddechowego utworzonego z przedniej części przewodu

pokarmowego

PODTYP: Osłonice- Tunicata
GROMADA: Ogonice
Żachwy
Sprzągle
Łapce

-niewielkie zwierzęta- do kilku cm
-mają 2 cechy wspólne:

-

brak układu wydalniczego

-

ciało pokryte tuniką- płaszczem (wydzielina naskórka, zawiera tunicynę- podobna do
celulozy)

cecha apomorficzna- cecha nowa w danej grupie
cecha plezmomorficzna- cecha stara, znana już u przodków

autoapomorfia- cechy wyróżniające daną grupę od innych

Ogonice:
-ciało podzielone na tułów i ogon
-obojnaki (z wyjątkiem jednego gatunku), rozmnażają się wyłącznie płciowo, zapłodnienie
zewnętrzne
-struna grzbietowa zachowana przez całe życie
-układ krwionośny otwarty

Żachwy:
-struna grzbietowa tylko w postaci larwalnej ( podobnie jak cewka nerwowa)
-szczeliny skrzelowe otwarte do przestrzeni okołoskrzelowej ( u pozostałych bezpośrednio na
zewnątrz)
-u form dojrzałych brak narządów zmysłu
-narządy wewnętrzne położone w pierwotnej jamie ciała, celoma ograniczona do światła
gonad i woreczka osierdziowego
-formy hermafrodytyczne

Sprzągle:
-blastocel dobrze rozwinięty
-narządy wewnętrzne skupione w tylnej części ciała
-silny rozwój worka skrzelowego

-otwór wpustowy i odpływowy, umieszczone na przeciwległych końcach ciała
-rozmnażanie płciowe i wegetatywne (kolonie)
-pelagiczne zwierzęta morskie

PODTYP: Bezczaszkowce

-całkowita segmentacja ciała
-brak serca, mózgu, dobrze rozwiniętych narządów zmysłu
-obecność metamerycznego układu nefridialnego i płciowego
-obecność jamy okołoskrzelowej
-przedłużenie struny grzbietowej za przedni koniec odcinka mózgowego
-brak wyodrębnionej głowy
-jako układ wydalniczy funkcjonują protonefrydia

PODTYP: Czaszkowce

-strunowce zaliczane do tego podtypu charakteryzują 2 podstawowe cechy:

-

mają czaszkę (cranium)

-

szkielet osiowy stanowią mniej lub bardziej rozwinięte utwory szkieletowe- kręgi
( vertoebrae)

Kręgouste: Cyclostomata

-przynajmniej częściowo pasożytniczy tryb życia
-narządy oddechowe wykształcone w postaci 5-15 par worków skrzelowych o pochodzeniu
entodermalnym
-szkielet wiscelarny wykształcony w postaci ażurowego sita, nie podzielony na oddzielne,
członowane łuki
-pojedynczy otwór nosowy ( nieparzysty) co jest konsekwencją połączenia narządów
węchowych w 1 woreczek nosowo- przysadkowy
-brak kończyn parzystych
-lejek przedgębowy uzbrojony w ząbki rogowe
-brak zębów właściwych
-naga skóra z licznymi gruczołami śluzowymi
-brak właściwych szczęk
-jama gębowa nie komunikuje się bezpośrednio ze środowiskiem zewnętrznym lecz mieści
się na dnie lejka przedgębowego podpartego

Bezowodniowce- Anamnia ( ryby, płazy)
-ciało osobników dorosłych pokryte jest śluzowatą skórą przystosowaną do życia w wodzie
lub przynajmniej w wilgotnej atmosferze ( jeżeli występują łuski to są one pochodzenia
łącznotkankowego)
-stadium larwalne w rozwoju jet szeroko rozpowszechnione
-późniejszy okres życia zarodkowego: organizm rozrywa osłonki jajowe i rozwija się w
wodzie odżywiając się żółtkiem z jaja i oddychając za pomacą skrzel
-organizmy pierwotnie wodne, w mniejszym stopniu lub większym związane z wodą, w
której spędzają albo wczesne stadia rozwojowe albo całe życie

Typy płetw ogonowych:

-

heterocerkiczna ( u jesiotrowatych)

-

symetryczna ( zarodki ryb, mureny, węgorze)

-

homocerkiczna ( pseudocentryczna- ku grzbietowi)

Typy łusek pokrywających:
-mają pochodzenie skórne ( ze skóry właściwej)

-

plakoidalne (chrzęstnoszkieletowe)

-

ganoidalne

-

cykloidalne

GROMADA: Ryby kościste

-pęcherz pławny u niektórych gatunków pełni funkcje płuc
-występuje kostna pokrywa skrzelowa zasłaniająca szczeliny skrzelowe
-płetwy podparte promieniami kostnymi ( za wyjątkiem dwudysznych)
-stopniowe kostnienie początkowo chrzęstnego szkieletu
-struna grzbietowa zwykle zastępowana przez kręgosłup ( jedynie u form prymitywnych
zachowana)
-ciało nagie, pokryte łuskami ganoidalnymi lub kostnymi

współcześnie:
NARDZĄD: Ganoidy chrzęstne
-szkielet przeważnie chrzęstny
-stożek tętniczy dobrze rozwinięty
-w jelicie występuje fałd spiralny
-płetwa ogonowa heterocerkiczna
-obecność struny grzbietowej
-kręgi bez trzonów

NADRZĄD: Ganoidy kostne
-zachowany stożek tętniczy z licznymi zastawkami
-szczątkowa zastawka spiralna w jelicie
-występuje pęcherz pławny
-brak kości potylicznej górnaj
-ogon heterocerkiczny skrócony

NADRZĄD: Kostnoszkieletowe
-całkowicie skostniały szkielet
-redukcja stożka tętniczego
-brak fałdu spiralnego w jelicie
-łuska kostna
-płetwa ogonowa homocerkiczna

PODGROMADA: Dwudyszne

-chrzęstna puszka mózgowa ( otoczona kośćmi pokrywowymi i zastępczymi), czaszka
autostylna
-brak szczęk wtórnych
-zęby zlane w płytki, osadzone na płytkach podniebiennych
-struna grzbietowa jako szkielet osiowy ( jedynie chrzęstne łuki górne i dolne oraz żebra )

-płetwy w postaci osadzonych na członowanej osi promieni
-brak wyodrębnionej płetwy grzbietowej i ogonowej ( zlane)
-skrzela uwstecznione (łuki skrzelowe chrzęstne)
-pęcherz pławny funkcjonuje

PODGROMADA: Trzonopłetwe

-ciało pokryte dużymi łuskami
-płetwy parzyste umieszczone na umięśnionych trzonach
-szkielet pasa barkowego zróżnicowany na kość kruczą, łopatek i obojczyk
-nozdrza ukryte, otwierające się do jamy gębowej
-w jelicie występuje zastawka spiralna
-1 gatunek:

-

Latimeria ohananume

PODGROMADA: Wielopłetwce

-ciało pokryte łuską ganoidalną
-płetwa ogonowa homocerkiczna
-szkielet całkowicie kostny ( za wyjątkiem kilku miejsc w czaszce i płetwach parzystych)
-szkielet osiowy o kręgach dwuwklęsłych
-struna grzbietowa zredukowana
-czaszka stawowo połączona z pierwszym kręgiem
-gąbczasty pęcherz pławny ( obok skrzeli ) funkcjonuje jako narząd oddechowy, leży po
stronie brzusznej i otwiera się do przełyku ( tzw. brzuszny pęcherz pławny)
-zastawka spiralna w jelicie

PODGROMADA: Kostnopromienne

-promienie płetw i szkielet- zazwyczaj kostne
-otwór gębowy położony na spodzie głowy
-narząd węchu zawsze na wierzchu głowy
-brak kloaki
-płetwa ogonowa heterocerkiczna
-łuski ganoidalne u form starszych, elastyczne u filogenetycznie młodszych

GROMADA: Chrzęstnoszkieletowe

-zapłodnienie wewnętrzne
-u samców obecny swoisty narząd kopulacyjny powstający z przekształcenia płetw
brzusznych
-mózg o silnie rozwiniętym przedmózgowiu
-brak pęcherza pławnego i płuc
-szerokie przegrody międzyskrzelowe
-płetwy nieparzyste i dystalne, części płetw parzystych wsparte na elementach elastycznych
(„promieniach rogowych”)
-szkielet wyłącznie chrzęstny (niekiedy wysycony solami wapnia)
-szczeliny skrzelowe otwierają się bezpośrednio na zewn. ( u chimer występują błony skórne
zakrywające szczeliny)

-skóra pokryta łuskami plakoidalnymi (niekiedy naga- część chimer i płaszczek)
-wysoko rozwinięte układ nerwowy , narządy zmysłów i biologia rozmnażania)

PODGROMADA: Spodouste

-występuje kloaka
-brak pęcherza pławnego
-w jelicie środkowym występuje fałd spiralny
-pierwsze promienie płetw- rogowe; puszka mózgowa wyciągnięta w dziób, otwór gębowy
oraz narządy węchuumieszczone na spodzie głowy
-część płetwy brzusznej samców zmieniona w narząd kopulacyjny
-płetwa ogonowa heterocerkiczna
-łuski plakoidalne
-pierwsza szczelina skrzelowa przekształcona w tryskawkę lub całkowicie zrośnięta
-szpary skrzelowe w liczbie 5-7 par, brak wieczka skrzelowego
-szkielet osiowy chrzęstny, u niektórych zwapniały- jedynie trzony kręgów
-serce ma charakter żylny

PODGROMADA: Zrosłogłowe

-czaszka autostyliczna (chrząstka podniebienno- kwadratowa zrośnięta z puszką mózgową)
-szczeliny skrzelowe pokryte fałdem skórnym
-brak kloaki (wyodrębnione otwory moczoey i płciowy)
-zęby wykształcone w postaci grubych płytek
-dobrze wykształcona struna grzbietowa otoczona jedynie pierścieniowatymi trzonami
kręgów

PODGROMADA: FAŁDOPŁETWE

-pęcherz pławny funkcjonuje jako płuca
-skrzela uwstecznione( łuki skrzelowe chrzęstne)
-brak wyodrębnionej płetwy grzbietowej i ogonowej ( zlane)
-płetwy w postaci osadzonych na członowanej osi promieni
-struna grzbietowa jako szkielet osiowy ( jedynie chrzęstne łuki górne i dolne oraz żebra)
-zęby zlane w płytki, osadzone na płytkach podniebiennych
-brak szczęk wtórnych
-chrzęstna puszka mózgowa (otoczona kośćmi zastępczymi, czaszka autostylna)

PŁAZY:
-skóra naga z licznymi gruczołami, przepuszczalna dla wody
-narząd oddechowy- płuca, skóra, śluzówka jamy gębowo-gardzielowej, skrzela
-serce zbudowane z 1 komory i 2 przedsionków, postępująca redukcja stożka tętniczego i
zatoki żylnej
-rodzaje gruczołów( podział na ilość komórek i sposobu uwalniania subatancji)
-szkielet skostniały z szeregiem elementów chrzęstnych
-czaszka połączona z kręgosłupem za pomocą 2 kłykci potylicznych
-odcinek szyjny kręgosłupa zbudowany z jednego kręgu
-kość podniebienno-kwadratowa zrośnięta z czaszką ( autostylia)

-jako narząd słuchu: ucho wewnętrzne i jama bębenkowa (ucho środkowe) z 1 kostką
słuchową- strzemiączkiem
-w obrębie czaszki od mózgowia odchodzi 10 par nerwów
-rozród większości gatunków przebiega w wodzie, zapłodnienie zewnętrzne lub wewnętrzne,
w czasie rozwoju zarodka nie wykształcaja się błony płodowe
-jako narządy wydalnicze- pranerki
-stadium rozwojowe nerki u młodocianych i dorosłych
-kości kończyn, głównie elementy stopy
-narząd węchu- drogi wydalnicze z płciowymi są połączone

PODZIAŁ SYSTEMATYCZNY PŁAZÓW:

PODGROMADA: Apsidospondyli
NADRZĄD: Labiryntodontia
Salientia
RZĄD: Anura
PODGROMADA :Lepospondyli
RZĄD: Urodela
Apoda

CACHY APSIDOSPONDYLI:
-przedstawiciele nawiązują bezpośrednio do ryb trzonopłetwych z grupy Ostedepiformes
-trzony kręgów przechodzą przez etap chrzęstny ( intercentrum w części przedniej i
pleurocentrum w tylnej)

Labityyntodontia ( grupa wymarła)
-kształt ciała podobny do ryby
-duża czaszka, ciało skrócone i rozszerzone i krótki , szeroki ogon ( formy późniejsze)

Salientia:
-znaczna ilość tkanki kostnej w szkielecie
-w czaszce brak kości pokrywowych , puszka mózgowa z przeważającą ilością elementów
chrzęstnych
-pierwotne zawiązki trzonó kręgowych uwstecznione

Płazy bezogonowe- Anura

-ciało masywne, skrócone, pozbawione ogona
-kończyny tylne dłuższe od przednich ( skakanie lub pływanie )
-skrócenie kręgosłupa ( 1 kręg szyjny, głównie 7 tułowiowych, 1 krzyżowy, kość ogonowa ze
zrośniętych kręgów )
-trzony kręgów przodowklęsłe
-szczątkowa struna grzbietowa
-kości ciemieniowe: czołowe zrośnięte w kość czołowo-ciemieniową
-łuski skrzelowe przekształcone w aparat gnykowy
-brak żeber ( klatki piersiowej)
-w pasie barkowym występuje obojczyk
-kości promieniowa i łokciowa oraz goleniowa i strzałkowa zrośnięte

-żuchwa pozbawiona zębów
-występuje błona bębenkowa
-powieki zwykle dobrze wykształcone
-osobniki dorosłe zawsze pozbawione skrzel i szczelin skrzelowych
-brak związku między łukiem aorty a tętnicami dogłowowymi i płucnymi: zanika 3 łuk
tętniczy
-zapłodnienie zewnętrzne

Cechy Lepospondyli:

-kręgi typu Lepospondylnego (skostnienie powstaje bezpośrednio, bez stapu chrzęstnego,
rozpoczęcie procesu od tkanki łącznej)
-liczba kręgów przedkrzyżowych przekracza 30

Płazy ogoniaste- Urodela:

-ciało wydłużone, podzielone na 3 odcinki
-kończyny prawie jednakowej długości, dobrze wykształcone, przednie cztero- , tylnie
pięciopalczaste
-w skórze liczne gruczoły jadowe i śluzowe
-brak powiek u gatunków wodnych, u lądowych powieki są nieruchome
-ucho środkowe silnie uwstecznione, brak błony bębenkowej
-w szkielecie zachowują się elementy chrzęstne
-kość czołowa i ciemieniowa nie zrastają się
-właściwych żeber brak, ale pojawiają się krótkie żebra górne
-kręgi albo tyło- albo dwuwklęsłe
-brak obojczyków
-mostek słabo wykształcony
-kości łokciowa i promieniowa oraz piszczelowa i strzałkowa nie są zrośnięte
-brak narządów kopulacyjnych

Płazy beznogie:

-ciało robakowate
-brak kończyn i ich pasów
-ogona brak lub silnie uwsteczniony
-w skórze osadzone łuski kostne
-kręgi dwuwklęsłe
-dobrze rozwinięta struna grzbietowa
-kości pokrywowe dobrze rozwinięte
-krótkie żebra właściwe
-strzemiączko zachowuje połączenie z kością kwadratową
-serce o pierwotnej budowie ze stożkiem tętniczym ale brak podłużnej zastawki
-oczy uwstecznione
-silnie rozwinięty narząd węchu
-narząd kopulacyjny
-zapłodnienie wewnętrzne
-żuchwa cofnięta ku tyłowi, zespół mięśni z kośćmi czaszki tworzą aparat do drążenia
chodników

Owodniowce:

-właściwe zwierzęta lądowe rozmnażają się za pomocą bogatych w żółtko jaj
-we wczesnym rozwoju zarodkowym zarodek obrastany jest przez fałd którego listek
zewnętrzny nosi nazwę blony surowiczej (serosa), a wewnętrzny- owodnia ( amnion)
-jednocześnie z tworzeniem się serozy i owodni powstaje narząd zarodnionośny- omocznia
(allantois) jako uwypuklenie tylnej części jelita zarodka; gromadzą się w niej produkty
przemiany materii jak również pełni ona rolę narządu oddechowego zarodka; u wyższych
ssaków narząd ten bierze udział w tworzeniu łożyska
-oddychają powietrzem atmosferycznym
-u owodniowców tylko pierwsza para szczelin skrzelowych zachowuje się jako ucho
środkowe
-w rozwoju brak stadium larwalnego
-u osobników dorosłych powierzchniowa warstwa naskórka rogowacieje chroniąc ciało przed
wysychaniem; powstają łuski, pióra, włosy
-większe zróżnicowanie ciała i ściślejsze związanie kończyn do szkieletu osiowego
-we wszystkich układach narządów ujawnia się większe zróżnicowanie poszczególnych
części

Cechy wspólne gadów i ptaków:

-poikilotermiczność
-mieszanie się krwi (serce o 2 przedsionkach i 1 wspólnej komorze z przegrodą niezupełną )

Cechy odróżniające gady i ptaki:

-brak w serce stożka tętniczego
-od serca odchodzą bezpośrednio 3 niezależne naczynia: tętnica płucna wspólna, prawy i lewy
łuk aorty
-rozwinięta tchawica i oskrzela
-oddychanie przy współudziale klatki piersiowej
-pojawiają się żebra i mostek

Gady- Reptilia:

-zwierzęta pierwotnie lądowe
-czaszka zaopatrzona w 1 kłykieć potyliczny
-zupełne skostnienie czaszki
-kości skórne czaszki tworzą charakterystyczne łuki skroniowe
-wydzielenie 5 odcinków kręgosłupa
-zapłodnienie wewnętrzne
-jajo bogate w żółtko, osłonięte skorupką
-w rozwoju przebiegającym na lądzie brak stadium larwalnego
-jako narządy wydalnicze funkcjonuje zanercze

Przystosowania gadów do życia na lądzie:

-pokrycie ciała zrogowaciałym naskórkiem i łuskami rogowymi zapobiegające utracie wody
-oddychanie wyłącznie płucne
-dobrze rozwinięta klatka piersiowa, której mięśnie biorą udział w oddychaniu

-dobrze rozwinięte kończyny i ich pasy

Przystosowania zapłodnionego jaja do rozwoju na lądzie:
-występują osłony zewnętrzne chroniące przed wysychaniem i urazami mechanicznymi
-powstawanie w czasie rozwoju błon płodowych: owodni (amnion)- fałdu ektodermy i
mezodermy ściennej zamykającego od góry zarodek, kosmówki (chorion)- zewnętrznej błony
otaczającej zarodek i omoczni (allantois)- wypuklenia kloaki wnikającego pomiędzy owodnię
i kosmówkę

PODGROMADA: Anapsida

-czaszka o budowie zbliżonej do Labyrinthodontia
-kości czaszki masywne, brak dołów skroniowych

RZĄD: Cotylosauria
Cechy wspólne z płazami:
-podobnie wykształcone kręgi
-masywne,

RZĄD: Żółwie- testudines

-łuk jarzmowy dobrze wykształcony
-wtórne podniebienie kostne
-brak zębów
-ciało umieszczone w pancerzu utworzonym z płyt kostnych i tarcz rogowych- część
grzbietowa- puklerz; część tułowiowa kręgosłupa- wyrostki ościste kręgów i żebra zrośnięte z
pancerzem
-pas barkowy przemieszczony do wnętrza klatki piersiowej

PODGROMADA: Synapsida:

-kończyny stopniowo podsuwają się pod tułów
-stopniowe zmiany w budowie stawu żuchwowego- kość kwadratowo- stawowa przekształca
się w napinacz błony bębenkowej, a następnie wnika do ucha środkowego

PODGROMADA: Dapsida

-dwa doły skroniowe w czaszce

nadrząd: Archesauria
rząd: Tecodontia
rząd: Crocodilia

Cechy progresywne:

-zęby osadzone w zębodołach
-kostne podniebienie wtórne
-ciało pokryte tarczami rogowymi, pod którymi leżą płytki kostne

NADRZĄD: Lepidosauria

-u najstarszych 2 pary dołów skroniowych
-u wyżej stojących doły skroniowe ulegają redukcji
redukcja łuków skroniowych
-zęby typu akrodontycznego lub pleurodontycznego

Cechy progresywne:

-redukcja kości w tylnej części czaszki
-uzębienie akrodontyczne
-wyst. Zębówna szczękach i podniebieniu

współcześnie występuje Hatteria- wyspy wokół Nowej Zelandii

PODRZĄD:
-w czaszce otwór ciemieniowy
-brak dolnego łuku skroniowego
-zdolność do autotomii i regeneracji
-kości szczęki połączone z czaszką nieruchomo
-zęby stożkowate
-powieki nieruchome
PODRZĄD: Obrączkowce- Amphistaenia

-zwykle pozbawione kończyn
-żuchwa krótsza od szczęki
-oczy szczątkowe, pokryte skórą
-łuski ułożone w pierścienie

PODRZĄD: Węże

-kość kwadratowa ruchoma
-kości żuchwy połączone ruchomo
-brak mostka
-powieki zrośnięte, przezroczyste, tworzą tzw. okular
-brak błony bębenkowej, ucha środkowego, trąbki Eustachego
-lewe płuco zredukowane
-zęby jadowe: Opistoglypha- z tyłu jamy gębowej, blisko stawu żuchwowego, Proteroglypha-
z przodu szczęk, zaopatrzone w rowki, Solenoglypha- ruchomo zestawiono ze szczęką, z
kanalikiem wewnętrzny, Aglypha- brak zębów jadowych

Ptaki- Aves

Cechy wspólne ptaków i gadów:

-brak gruczołów skórnych
-1 kłykieć potyliczny
-śródnadgarstkowe i śródstopkowe zestawienie kończyn
rozwinięcie prawego łuku aorty
-budowa układu moczowo-płciowego

-prawie identyczny rozwój zarodka

Cechy różniące ptaki od gadów:

-progresywny rozwój narządów wzroku, słuchu, koordynacji ruchów łączne z
odpowiadającymi fragmentami mózgu
-homoiotermiczność- stała i wysoka temperatura ciała; podniesione funkcje życiowe
organizmu i pozwala na uniezależnienie się od środowiska, głównie od zmian temperatury
-podział serca na 4 części i nie zmieszany krwioobieg osiągnięty dzięki redukcji lewego,
żylnego łuku aorty
-pokrycie ciała piórami i złożony zespół przystosowań do lotu

Cechy budowy ciała ptaków:

-silnie wykształcona mózgoczaszka połączona z kręgosłupem 1 kłykciem potylicznym
-kości międzyczaszkowe zrośnięte w dziób
-żuchwa połączona z czaszką za pomocą ruchomej kości kwadratowej
-otwór wielki czaszki przesunięty ma dolną stronę czaszki
-kręgosłup zbudowany przeważnie z kręgów heterocerkicznych; Opistocelicznych
-zrośnięcie kręgów w odcinku piersiowym, lędźwiowo-krzyżowym i ogonowym
-silnie rozwinięte kości mostka w tzw. grzebień
-pas barkowy zbudowany z kości kruczej, łopatki i obojczyka
-pas miednicowy zbudowany z kości biodowej, kulszowej, łonowej
-zrośnięcie kości śródstopia wraz z kośćmi stępu w kość skokową
-silne ukrwienie mięśni poruszających kończynami
-od głównego oskrzela odchodzą oskrzela grzbietowe- wdechowe i brzuszne- wydechowe
przechodzące przez płuca i otwierające się do worków powietrznych
-płuca o budowie rurkowatej
-serce zbudowane z 2 komór i 2 przedsionków
-redukcja pęcherza moczowego; głównym składnikiem jest mocznik
-układ nerwowy zbudowany z mózgowia , rdzenia kręgowego, nerwów rdzeniowych, układu
współczulnego i przywspółczulnego
-akomodacja oka zachodzi bądź przez zmianę kształtu soczewki lub przez zmianę kształtu
całej gałki ocznej

Najważniejsze przystosowania do lotu:

-opływowy kształt ciała
-lżejsze kończyny i przekształcenie przedniej ich pary w skrzydła ( z tym związane jest
powstanie grzebienia)
-złożona budowa kości krzyżowej

Podział piór:

a) pióra konturowe

-

lotki

-

sterówki

-

pióra pokrywowe

b) pióra puchowe
c) pióra nitkowate

-

szczeciniaste- występują u nasady dzioba, chroniące nozdrza

-

rzęsy- chroniące oko

-występowanie lżejszych, pneumatycznych kości ( powietrzem nie są wypełnione kości dłoni,
czaszki, przedramienia i miednicy)
-redukcja zębów i jelita tylnego

PODGROMADA: Praptaki

Górna jura- mieszanie cech gadzich i ptasich

-długi ogon
-kręgi dwuwklęsłe
-zęby w zębodołach
-krótki odcinek krzyżowy
-brak wyrostków poprzecznych w żebrach
-obecność piór
-przednie kończyny to pióra
-układ piór w skrzydle
-obojczyki w kształcie widełek

PODGROMADA: Ptaki właściwe

Górna kreda- współczesne

-zanik zębów
-redukcja palców
-na żebrach wyrostki poprzeczne
-zrost kości śródręcza
-kości stępu zrastają się z kośćmi śródstopia

SSAKI

-zdolność regulowania temperatury wewn. ciała i utrzymywanie jej na stałym poziomie ( 34-
40

o

C ), regulowany dzięki obecności włosów i gruczołów potowych, przy aktywnym

sposobie życia
-ciało podzielone na głowę, szyję, tułów, ogon
-stała liczba kręgów szyjnych ( 7)
-jama ciała podzielona na część brzuszną i piersiową, która bierze udział w ruchach
oddechowych
-żuchwa zbudowana tylko z kości zębowej zestawionej stawowo z kością skroniową czaszki
-czaszka połączona z kręgosłupem 2 kłykciami potylicznymi, kośćmi wolnymi pozostaje
tylko kość żuchwowa, gnykowa i kości słuchowe

Cechy czaszki ssaków:

-kości mózgoczaszki połączone szwami
-z reguły mózgoczaszka jest większa w porównaniu z trzewioczaszką

-jama nosowa oddzielona od jamy ustnej podniebieniem kostnym, łączy się z przodu
nozdrzami zewnętrznymi, z tyłu wewnętrznymi
-łuk jarzmowy tworzy kość jarzmową i wyrostek kości skroniowej
-oczodół może być połączony z dołem skroniowym
-żuchwa zbudowana z 1 kości, której połówki są ze sobą zrośnięte lub połączone tkanką
łączną
-żuchwa łączy się z panewką kości skroniowej
-kość gnykowa stanowi podparcie dla języka
-zróżnicowanie zębów ( zwykle siekacze, kły, trzonowce i przedtrzonowce)

Uzębienie ssaków:

a) heterodontyzm
b) homodontyzm
c) difiodontyzm- zmiana uzębienia z mlecznych na stałe ( kły i przedtrzonowce), a u

nietoperzy i ryjówek- zęby mleczne zanikają przed urodzeniem

d) monofidontyzm- zęby mleczne nie pojawiają się
e) brachiodontyzm- zęby o koronach niskich
f) hypsodontyzm- zęby o koronach wydłużonych
g) sekodontyzm- korona o powierzchni piłkowanej
h) selenodontyzm- korona o powierzchni listewkowanej
i) lofodontyzm- korona o pionowych blaszkach tworzących układy
j) diasterma- przerwa między zębami

-kończyny przednie przesunięte pod tułów, uwstecznione
-zazwyczaj pięciopalczaste
-od serca odchodzi lewy łuk aorty
-erytrocyty u dojrzałych bez jader
-płuca pęcherzykowate
-wysoki stopień rozwoju mózgu i układu nerwowego
-najlepiej rozwinięte węch i słuch

Rodzaje macic:

a) podwójna- uchodzi do pochwy 2 niezależnymi przewodami ( słonie, słupozębne,

gryzonie i nietoperze)

b) dwudzielna- macica zachowuje odrębność ale uchodzi do pochwy wspólnym ujściem

( świnie, bydło, część kopytnych, niektóre nietoperze i gryzonie)

c) dwurożna- macice w znacznym stopniu zlane w 1 twór ( walenie, owadożerne,

niektóre drapieżne i kopytne)

d) pojedyncza- całkowicie jednolita ( naczelne)

-rozwój żyworództwa a połączenie z odżywianiem się zarodka w łonie matki za
pośrednictwem łożyska
-młode odżywiają się wydzieliną z gruczołów mlecznych matki

Podział łożysk:

a) łożysko bezdoczesnowe
b) łożysko doczesnowe

PODGROMADA: prassaki
RZĄD: stekowce

Cechy nawiązujące do gadów:

-w pasie barkowym wolna kość krucza, obojczyki odchodzą do śródobojczyka
-na łopatce brak grzebienia
-układ pokarmowy i moczowo-płciowy wchodzą do kloaki
-formy jajorodne

Cechy łączące stekowce z ssakami:

-obecność gruczołów mlecznych
-włosy
-oparcie żuchwy

PODGROMADA: Ssaki niższe
RZĄD: torbacze

-ssaki lądowe
-niedorozwinięty płód przechodzi dalszy rozwój w torbie lęgowej matki
-podwójna macica i pochwa

PODGROMADA:Łożyskowce

Cechy różniące od torbaczy:
-brak torby i kości torbowych
-rozwój zarodka w matce poprzez łożysko

RZĄD: Owadozerne
-odżywiają się owadami
-zęby heterodontyczne, difiodontyczne z korzeniami