ZOOLOGIA KRĘGOWCÓW wykład 2

Bezczaszkowce Cephalochordata – przodkowie kręgowców,

-zwierzęta morskie. Np. lancetnik, bentosowe lub pelagiczne, Branchiostoma (23 gatunnki)

-obecność struny grzbietowej przez całe życie tego zwierzęcia

-tabularny grzbietowo położony system nerwowy – wszystkie strunowce

- w gardzieli rowek zwany endostylem – ważny do wypuszczenia wody

- nabłonek jednowarstwowy- unikalna rzecz, jest tylko u niego, prymitywna cecha

-brak serca – system krwionośny otwarty

-metameryczny układ mięśni

- mulistym podłożu ląduje na dnie, w piasku wkręca się w piasek

Są miejsca na ziemi gdzie ewolucja praktycznie nie zachodzi.np. skrzypłocze, krokodyle. Zwierzęta mają cechy które pozwalają im przetrwać w niezmienionej formie przez miliony lat.

Inne znaleziono pikaia gracilens – następny okaz wymarły, kambr – prekambr. Najstarszy znany strunowiec.

Junanozoon – południowe chiny, skamieliny

Osłonice – Urochordata – Tunikata

- zwierzęta morskie, żachwy: żachwy – osiadłe, Sprzągle i ogonice – pelagiczne.

- rozwój larwalny, larwy w toni wodnej

1. obecność struny grzbietowej, tylko w części ogonowej

2. tubularny, grzbietowo położony system nerwowy

3. w gardzieli rowek zwany endostylem

- postać dorosła przechodzi daleko idące zmiany w budowie, szczególnie dotyczy to żachw.

- zwierzęta lądowe musiały przejść ogromne zmiany morfologiczne

-osłonice mają taki ogonek – resztę struny grzbietowej

- ogonice – bardzo dobrze widoczna struna grzbietowa w ogonie, pelagiczny tryb życia

Bezszczękowce – Agnatha

-nie mają górnej szczęki i żuchwy

4 grupy:

Śluzice, minogi, konodonty( wymarłe), ostrakodermy( wymarłe)

Śluzice i monogi

-śluzice są wyłącznie morskie, minogi wyłącznie słodkie( lecz pochodzą ze środowiska morskiego)

-drapieżny tryb życia - korzystniejszy

-larwa minoga – ślepica

-budowa szkieletu: struna grzbietowa, specyficzna budowa czaszki

- układ krwionośny: śluzice – kilka serc niezależnie bijących ( nie ma u innych kręgowców – apomorfia)

-układ oddechowy : nieparzyste nozdrza na przodzie ciała – wszystkie inne kręgowce mają 2 otwory

- wydalanie i gospodarka jonowa – ciśnienie osmotyczne wody i ciała może się bardzo różnić i chodzi o to by to zbilansować by optymalnie działać

- specyficzne cechy śluzic : brak soczewek w oczach, brak elektroreceptorów skórnych, nieregularne skurcze serca

Kręgouste – Cyclostomata

Śluzice i minogi to potencjalnie grupa monofiletyczna, dawne postanowienia za monofiletycznością

-rogowe ząbki

-pojedyńczy otwór skrzelowy i worek nosowy

-żagiełek na granicy jamy ustnej i gardła( ma łuki skrzelowe)

-workowate skrzela

-brak przewodow płciowych

-nieparzysta gonada

-chrząstka bez kolagenu

Śluzica przywiera do ofiary otworem gębowym( ma ząbki ), zaczyna się wiercić i „podciąga” się do ryby i wżera się w ciało, podciąga się na własnym ogonie co powoduje nacisk na skórę i ranę.

Minogi mają kilka otworów skrzelowych, oko większe, nieparzysty otwór nosowy, pyszczek z rogowymi ząbkami,brak szczęki, pysk cały czas otwarty, wewnątrz 2 para ząbków uruchamiających się po przyssaniu i przesuwają się do góry i przecinają skórę. Mają różne barwy aparatu nerwowego.

Konodonty – wymarłe

- żyły w morzach pomiędzy kambrem a triasem

- znane są mikroskamieniałości wielkości od 0,1 do 3 mm

-silnie zróżnicowane morfologicznie ( kości gałązkowe i platformowe)

- bardzo ważne skamieniałości przewodnie, określanie wieku skał osadowych

-narząd chwytny w aparacie gębowym składał się z kilkunastu konodontów

-były to zwierzęta kilkucentymetrowe podobne do lancetnika

-większość to formy planktoniczne, prawdopodobnie jadowite

-ma oczy i strunę grzbietową

Po nich zachowały się jedynie aparaty gębowe, pojedyncze mikroskamieniałości to raczej ząbki, tworzące mechanizm do przecinania skór innych organizmów morskich.Bardzo silnie zróżnicowana grupa taksonomicznie. Polacy udowodnili że niektóre z nich były jadowite, miały kanały jadowe.

Heterostraki + osteostraki

- opancerzone kręgowce kształcę przypominające ryby

-obie grupy żyły od syluru do późnego dewonu

-rozmiary od 5 cm do 150 cm

-głowa w kształcie podkowy, pokryta pancerzem ( osteostraki)

-posiadały 8-10 otworów skrzelowych( osteostraki ) lub pojedyncze na boku, w pancerzu ( heterostraki)

- Prowadziły przydenny tryb życia w morzach śródlądowych ( osteostraci) lub w morzach i wodach słodkich ( heterostraci)

Zostały wyeliminowane ponieważ pojawiły się w chwili pojawienia się szczękowców, które wyparły je. Miały ciężką głowę i dlatego żyły w okolicach dennych. W pewnym okresie życia na ziemi była dominującą grupą w toni wodnej. Były blisko opanowania lądu – z rzek wpłynęły do zbiorników lądowych

Żuchwowce – Gnathostomata

Ewolucja szkieletu trzewioczaszki – powstanie szczęk

Szczęki powstały u ryb pierwszego łuku skrzelowego. Łuki skrzelowe to chrzęstne lub kostne elementy wchodzące w skład trzewioczaszki kręgowców, występują w różnej liczbie

U wszystkich kręgowców pierwsza para łuków skrzelowych przekształca się w szczęki, reszta pełni odmienne funkcje u różnych gromad kręgowców.

U ryb z drugiej pary powstał pierwotny aparat gnykowo – żuchwowy, a pozostałe łuki stanowią podparcie dla skrzeli. U kręgowców lądowych luki skrzelowe podlegają przekształceniom w kości słuchowe, elementy szkieletu języka i górnych dróg oddechowych.

Łuk skrzelowy zawsze składał się z 2 części połączonych stawem. Górna kosteczka utworzyła szczękę górną a dolna w żuchwę. Są to organy homologiczne.

Ryby fałdopłetwe – Acantodii ( wymarłe)

-niewielkie słodkowodne i morskie ryby, żyły w sylurze

-specyficzna budowa płetw

-pancerz z bardzo drobnych romboidalnych łusek

-wspólne wieczko okrywające otwory skrzelowe

Rodzaj Climatius – pospolity, na grzbiecie miał 2 płetwy i na ogonie 1, na ogonie bardzo wiele małych pletw. Możliwe że niezbyt dobrze pływały.

Ryby pancerne – Placodermii (wymarle)

-średnie i bardzo duże ryby morskie, zyły w sylurze, dewonie i karbonie, zróżnicowane na kilka odrębnych grup

- silny pancerz z dużych płyt poruszających się, mogły zajmować do 2/3 ryby

-otwór ustny uzbrojony w duże zęby( ostre płyty połączone w tnące, ostro zakończone

-staw łączący czaszkę z pancerzem tułowia – powodowało to że był niezależny z czaszką

Dnichthys – największa, drapieżna ryba wszechczasów, przykład konwergencji, miała 9-10 m długości z olbrzymią głową.

Życie w oceanie w sylurze i w dewonie – blisko dna, większość drapieżna ale planktoniczna lub żywiąca się bezkręgowcami, skończył się gry ryby nowoczesne się pojawiły i w krótkim czasie spowodowały wymarcie starych.

Ryby chrzęstnoszkieletowe – Chondrichthyes

Ryby spodouste – Elasmobranchii

- połączenie żuchwy z puszką mózgową za pośrednictwem górnej części łuku gnykowego

- podział mięśni na człony zwane miomerami

-obecność łusek plakoidalnych

- ciśnienie płynów ustrojowych wyższe niż ciśnienie wody morskiej, dzięki temu możliwe że ta grupa przeżyła do dziś w tak dużych ilościach i zróżnicowaniu, potrafią sprawnie usuwać nadmiar wody

-brak pęcherza pławnego, służy do unoszenia się sprawnie w toni wodnej( balonik z gazem), którym wyba świadomie zmienia ciśnienie, jest to uchyłek przewodu pokarmowego, homolog płuc,

-wewnętrzne zapłodnienie – produkują mało jaj( kilka,kilkanaście) u samców organ kopulacyjny i następuje zapłodnienie wewnętrzne w drogach rodnych samicy jak u ssaków, niektóre gatunki są żyworodne( brak łożyska, jaja itp. )

- rozwinięty zmysł elektrolokacji – produkcja bardzo słabego prądu wysyłanego do drugiego osobnika, wytworzyły się elektroreceptory

- szkielet zbudowany z chrząstki z częściowymi zwapnieniami( twardnieje)

-drapieżniki lub planktonożerne

Nie mają dobrego systemu sprawnego przemieszczania się ( góra dół) jak w przypadku ryb z pęcherzem pławnym.

Rekin wielorybi – 15- 20 m, planktonożerny.

Wielki rekin – Długoszpar: wielkie szczeliny skrzelowe, planktoniczny.

Carcharias taurus – niebezpieczny, drapieżnik.

Ryba młot – raczej łagodne, oczy na końcach wyrostków na głowie, nie wiadomo dlaczego mają taki kształt głowy.

Płaszczki- albo w toni wodnej albo na dnie, mocno spłaszczone, oczy i tryskawka na górze, na bokach płetwy piersiowe, szczeliny skrzelowe od spodu. Aluje w wodzie skrzydłami swoimi. Manty – olbrzymie płaszczki których płetwy bocznefalują.

Ryba piła – drapieżnik, poluje wpływając w grupę ryb, kalecząc je i co złapie to jego.

Jaja ryb chrzęstnoszkieletowych:

-scyliorhinus

-raja

-heterodontius

Mogą być pakiety jaj( kilka jaj w jednym futerale), po dojrzeniu zarodka, futerał się otwiera i mały osobnik się wydostaje.

Narządy elektryczne ryb

-zdolność wytwarzania niskiego i wysokiego napięcia do 350v (650v), natężenie niewielkie ( 0,5 – 0,75 A)

-pierwotnie do odbierania informacji, z czasem przekształciło się do elektryzowania i paraliżu ofiary.

By wytworzyć taki prąd trzeba mieć narządy elektryczne. Prąd wytwarza się przez gwałtowne skurcze mięśni.

Elektroreceptory – ampułki Lorenziniego – małe kuleczki wkoło pyska. Każdy gatunek ma inny wzór. Im dalej ciała tym mnie tych receptorów.

Drętwa ma kolec przy ogonie – najbardziej niebezpieczna ryba, kolec jest bardzo silnie jadowity.

Ryby zrosłogłowe – holocephali

-w dewonie

-połączenie żuchwy z puszką mózgową za pośrednictwem gornej części łuku gnychowego

-fałd skórny przykrywający 4 szczeliny skrzelowe

- podział mięśni na człony – miomery

To co u rekinów

-przede wszystkim różnią się wielkością i trybem życia. Mają wielkie oczy, żyją przy dnie w ciemnościach. Chimery – bardzo kolorowe,

Ryby kościste - Osteichthyes

-obecność pęcherza pławnego, organu homologicznego płuc

-szkielet skostniały lub prawie cały

-obecność wieczka skrzelowego wspartego na łuku gnykowym

-co chwila są opisywane nowe gatunki ryb na Syberii

Maja 2 grupy: Mięśniopłetwe ( Sacropterygii) i kostnopromieniste ( Actinopterygii)

-znane z dewonu do współczesności

Ryby mięśniopłetwe ( sarcopterygii )

-jamy nosowe opatrzone 2 otworami

-mięśniopłetwe dzielimy na trzonopłetwe( Crossopterygii) i dwudyszne ( Dipnoi)

Ryby trzonopłetwe – Crossopterygii

- stawowe połączenie szczęki górnej z czaszką

- specyficzna budowa płetw, w kształcie łopatek, na trzonku z kilku kości ( styliku) –archipterygia

-najliczniejsz agrupa ryb sładkowodnych od dewonu po karbon

-wśród nich szuka się potomków czworonogów lądowych

-Latimeria –

-płetwa ogonowa podzielona na 2 płaty

-ma na głowie worek wypełniony tłuszczem, homolog płuc

-łuski z ząbkami

-narząd rostralny

-żyworodne

-podobieństwo budowy podobne do płazów na podstawie szkliwa zębnego

Eusthenopteron – pierwsza ryba podejrzewana o „wyjście na ląd”, mogły się znaleźć w jeziorze wysychającym okresowo i przechodziły pieszo z jednego zbiornika do drugiego za pomocą płetw, pęcherz pławny połączony w układem pokarmowym i normalnie oddychała „płucami”. Silnie skostniała czaszka, 3 oko ciemieniowe( cecha prymitywnych płazów), 2 pary przednich i tylnych płetw, koncepcja chronienia się na lądzie przeciw kanibalizmowi( teoria zmyślona)

Latimeria – gruba płetwa ogonowa, styliki, łuski z haczykami. Pierwsza taka ryba została wyłowiona u wybrzeży Afryki południowej, później koło Madagaskaru. Została odkryta w Kapsztadzie – dzięki żonie ambasadora, która wysłała ją do Angli i tak została odkryta.

Ryby dwudyszne – Dipnoi

-szczęka górna zrośnięta z puszką mózgową

- zęby tworzą płyty miażdżące podniebienie

-obecność płuc

-zapadają w sen letni ( estywacja) – najgorsze są produkty przemiany materii ( mocznik) i najczęściej giną przez zatrucie własnym moczem.

-3 rodzaje : rogoząb- australia , prapłetwiec ( ma postac llarwalną ze skrzelami zewnętrznymi) – afryka , płazak – pd. Ameryka.

- żyją w ciepłych, stojących wodach ze stałym niedoborem tlenu

Rozmieszczenie świadczy o tum że żyły kiedyś na terenie Gondwany(jednego lądu)

Ryby kostnopromieniste – Actinopterygii

-brak komunikacji jamy nosowej z jamą gębową

-łuski ganoidalne

-płetwy to fałdy skórne osadzone na szerokiej podstawie wsparte na szkieletowych promieniach

Ryby kostnołuskie – Chondrosthei

-różne pokrycie ciała łuski romboidalne nie nachodzące na siebie, nie pokryte łuskami lub pokryte rzędami tarczek

-płetwa ogonowa heterocerkiczna

-dużo tkanki chrzęstnej

Jesiotr

Ryby przejściowe – holostei

-cienkie romboidalne łuski

-szkielet prawie całkiem skostniały

-płetwa ogonowa symetryczna

Mękławka