ZOOLOGIA KRĘGOWCÓW wykład 3

Obręcze w tchawicy to homologi 2 łuku skrzelowego.

Minogi nie mają soczewek w oczach i elektroreceptorów.

Ryby kostnopromieniste ( kościste) – płetwy u nich są tak zbudowane że na takich pronieniach kostnych rozpięte są jak na takim parasolu płetwy, same kościste

Główne cechy:

-cienkie łuski, dachówkowato zachodzące na siebie

- płetwa homocerkiczna ( symetryczna)

Główne kierunki ewolucji ryb kostnopromienistych

- zmiana kształtu pyska : głęboko wcięty na mniej wcięty

-łuski ganoidalne( zbudowane z ganiony, tylko u kostnopromienistych ) łuski cykloidalne i ktenoidalne

-płetwa ogonowa asymetryczna zmienia się w płetwę składaną wachlarzowato( symetryczną, homocerkiczną)

-rozwój kręgosłupa, pojawienie się ości ( przeważnie chrzęstny, nie tak elastyczny jak u wcześniejszych. Np. spodoustych, rozwój kręgosłupa głównie po to by chronić system nerwowy ); ości tylko w tej grupie, u rekina brak, służa do tego by ciało było bardziej elastyczne ( ryba przy skręcie może zrobić to szybciej i łatwiej )

-rozwój pęcherza pławnego (służy do sprawniejszego poruszania się,nie ma jednakowego kształtu i ryba sama może sterować jego właściwościami, obecność owalu i gruczołu gazowego(pełnią funkcję pompowania i wydalania gazu), funkcje receptora zmysłowego)

-brak zdolności do gromadzenia w tkankach mocznika( powstaje przy przemianie materii)

-rozwój zjawiska regularnych wędrówek ( mają specjalne miejsca do rozmnażania się, są bezpieczniejsze) bardzo silnie zróżnicowane

-duża liczebność składanych jaj, nie ma rozmnażania wewnętrznego

-rozwój zjawiska życia w stadach, bezpieczniej

- wykształcenie różnych kształtów ciała, zależy od środowiska jakie zasiedlają, przystosowanie gatunkowe

* może być jakie ryby mają płetwy : homocerkiczne( takie same) i heterocerkiczne ( różne kształtem i rozmiarem)

-szczęka zrośnięta z mózgoczaszką – cecha apomorficzna, pysk się przesunął do przodu

Typy płetw

-płetwa niesymetryczna: rekiny, górna część większa, dolna mniejsza, wewnętrznie i zewnętrznie niesymetryczne

-płetwa symetryczna zewnętrznie: kręgosłup kończy się przed płetwą

Pęcherz pławny: u karpia połączony z przewodem pokarmowym, u innych nie ma połączenia, wymiana gazowa poprzez krew, gruczoł gazowy pompuje i wypompowuje gaz z pęcherza

Linia boczna :w ławicach ryby płyną bardzo blisko siebie i komunikują się za pomocą tej linii i odpowiada za komunikację, po obu stronach ryby wzdłuż kręgosłupa a na głowie ma różne kształty, ma neuromasty – pod łuskami są kanaliki tuż pod skórą i ten kanalik jest wypełniony komórkami złożonymi z : osklepka( czapeczki) pod nią jest komórka podporowa a w niej są mniejsze komórki zmysłowe wchodzące do osklepka( odbiera bodźce). Woda wpływa do środka i wywiera nacisk na te neuromasty i ryba wykonuje ruch. Ale ryby muszą płynąć blisko siebie.

Ryby szybko pływające mają opływowy kształt i symetryczne i wąskie płetwy ogonowe, by łatwo nim sterować i napędzać całe ciało, górne płetwy służą do przecinania wody i by nadać mierunek płynięcia, pysk długi i ostry. Np. Marlin

Ryby żyjące blisko dna są grubsze i płetwa grzbietowa podzielona na kilka części. Mają rurkowate nozdrza.

Samogłowy : jedna płetwa górna i dolna i macha nimi na zmianę i tak się porusza, małe płetwy boczne – stateczniki.wolno pływa.

Ławica barrakud - szybkie, z linią naboczną.

Ryby głębinowe – żyją na bardzo dużych głębokościach, głównie w rowach oceanicznych, dość sporo, mają bardzo różne kształty, dziwne przystosowania : całkiem ciemno – mają duże oczy, swoje „latarki” którymi sterują i oświetlają sobie drogę, narządy elektryczne służą do wytw, światła; woda się praktycznie nie przemieszcza – nie trzeba się szybko poruszać, nie ma zagrożeń, ryby prawie się nie przemieszczają by nie wzburzać wody; ryba ma rozdziawioną paszczę przez cały czas i łapie to co spadnie z góry; drapieżnictwo – mało pożywienia; rozmnożenie – jest małe zagęszczenie osobników i rozmnażanie jest trudne, samica jest wielkim osobnikiem, raczej nie są drapieżnikami, ma „samca” przy sobie, samce są bardzo malutkie, przysysają się do samicy i na niej pasożytują, wszystko zanika i zostają tylko organy rozrodcze i stają się tylko workiem plemników wprowadzającym plemniki do ciała samicy. Żmijowiec . niektóre są „owłosione” mają cienkie wyrostki sensoryczne. Matronica – ma swojego samca.

Ryby abysalu – benthosaurus, typflonus, Ipnops – potrafią chodzić na dnie za pomogą płetw, mają dziwne kształty głowy – pysk w gół wybiera pokarm z dna. Nie mają oczu.

Dodatkowe narządy oddechowe ryb: jama nadskrzelowa u zmijogłowca - ,labirynt u łaźca- , krzaczaste wyrostki u długowąsowatych - , worki powietrzne u Heteropneustidae - . żyją głównie w mulastych rejonach, mało natlenionych, mają skrzela i jeszcze te dodatkowe narządy – wyrostki jamy skrzelowej mocno ukrwione. Węgorze błotne, podskoczek – wychodzi na ląd, żyją w namorzynach na korzeniach podporowych, oddychają powietrzem dzięki pęcherzowi pławnemu, przednie płetwy bardzo usztywnione służą za łapki. Arowana – pluje wodą i żywi się owadami nad wodą, podpływa do roślin trąca je i szybko zjada, oko podzielone na 2 części i jest do dostosowanie do 2 środowisk. Pstrzążenica – latające ryby, jest to głównie ucieczka przed drapieżnikiem. Są bardzo cienkie. Ryba latająca – rozkłada płetwy jak wachlarz i tylko steruje nimi.

Płastuga prawoboczna – flądry, są płaskie, jak się rodzi ma normalny kształt głowy, później szybko oko się przesuwa na jedną stronę i wkońcu obydwa oczy są na jednej stronie, płetwa ogonowa jest płaska.

Echeneis naucrates – podnawka, na głowie przyssawki i nimi podczepiają się do drapieżnych, nawet nie pływają, zbierają resztki pokarmu po drapieżniku.

Niektóre węgorze się zakopują w dnie, głowa na wierzchu i łapią to co płynie.

Antenarius sargasowy - ryba drapieżna, ma dziwną barwę, kamuflaż, wygląda trochę jak koralowiec. Ok 80 gatunków ryb

Koniki morskie – malutkie, różne kształty ciała, przyczepia się ogonem do roślin, niektóre wyglądają podobnie do roślin.

Skrzydlica – niebezpieczna ryba, ma ostre wyrostki, na całym ciele i są jadowite.

Chetonik – ryba raf koralowych gdzie jest największa bioróżnorodność, kostera.

Rozdymka – łyka wodę i się nadyma, kolczaste, najeżka.

Żabnica – poluje, wabi wyrostkiem pokarm, kryptyczne ubarwienie.

Manta – diabeł morski, jedyny kręgowiec u którego części kończyn przekształcone w przydatki gębowe

Kościste :

-kostnojęzykowe

-mruki – zabijają inne prądem

-Elopomorfy

-węgorze – rozmnażanie w słodkich ,życie w morskich.

-klupeomorfy

Ostariofyzy

- karpiokształtne

-sumokształtne( wielkie, bez łusek, z wąsami)

- sumy elektryczne

-kąsaczokształtne – czyściciele, pasożyty

-strętwokształtne

-szczupak – na górnej szczęce nie ma zębów

-łososie

-wężokształtne

-świetlikokształtne

-wyślizgokształtne – są komensalami strzykw

-dorszokształtne

-żabnicokształtne

-belonokształtne – ptaszorowate, półdziobki

-karpieńcowate – hodowlane rybki,

-ciernikokształtne – wije gniazdo i w nim hoduje dzieci

-skorpenoksztaltne

-okoniokształtne

-płastugokształtne

CZWORONOGI

Amphibia – płazy

Ich przodkowie oddychali skrzelami i płucami, posiadali płetwy z silną podstawą umożliwiającą wędrówkę po stałym lądzie

Cechy pierwszych czworonogów:

-zamiast płetw kończyny zakończone palcami( kości w środku)

-kości miednicy zrośnięte z kręgiem krzyżowym; te które nie potrafiły unieść ciała wyżej to były wolne i powoli nie dawały sobie rady, i musiały unieść ciało i przemieszczać cale ciało nad ziemię, ciało musi być bardziej usztywnione

-ogon z dificerkiczną ( symetryczną) płetwą grzbietową

-kanibalizm?

-rozwinięcie rozmaitych gruczołów w skórze, oddychały poprzez skórę, musiała być dobrze nawilżona

-przekształcenia stawu żuchwowego

Płazy : najważniejsze cechy

- cienka skóra bez łusek

- zmiennocieplność

-obfita obecność gruczołów śluzowych, czasami jadowych, ten sam śluz może służyć do zmiany ubarwienia, maja pigmenty o różnym ubarwieniu

-ubarwienie ciała ochronne lub ostrzegawcze

-w czaszce 2 kłykcie potyliczne ( tylko ruch pionowy), czaszka i trzewioczaszka łączą się za pośrednictwem chrząstki podniebienno – kwadratowej, rozdziawianie pyska jest dobrym przystosowaniem do życia na lądzie

- u form dorosłych serce dwuprzedsionkowe z jedną komorą i stożkiem tętniczym, mały i duży obieg krwi, u ryb był system otwarty przewodzący tlen i przemiana materii była mała.

- Oddychanie za pomocą skrzel, płuc i przez skórę, albo 3 elementy albo 2

-zapłodnienie zewnętrzne, wewnętrzne, jajorodność lub żyworodność – kombinacje z rozmnażaniem, musi się rozmnażać w środowisku wodnym

-larwa przechodzi skomplikowane przemiany

-często opieka nad potomstwem u beznogich – forma obrony gatunku,

-drapieżnictwo – główny pokarm to bezkręgowce, nie ma płazów roślinożernych

-na wszystkich kontynentach, od ok. 10 mm do 1,8 m , 6200 gatunków, oprócz Antarktydy

Kończyny ryby członopłetwych i płazów

-trzonopłetwa miała trzonek, ustawiony pod kątem stałym ze stawem barkowym, u płazów jest różny kąt umożliwiający podniesienie ciała nad ziemie

Płazy

-należą do czworopłetwych i bezowodniowców

- bezowodniowce to grupa niższych kręgowców, które nie wytwarzają błon płodowych w rozwoju embrionalnym

- bezowodniowce związane są ze środowiskiem wodnym

-w ichrozwoju często występuje stadium larwalne

-należą tu ryby tarczogłowe, ryby chrzęstnoszkieletowe, ryby kościste, ryby fałdOpłetwe i płazy

Eusteropteron

Panderichthis – drapieżna trzonopłetwa, ogniwo w ewolucji od ryb do płazów

-drapieżnik, żyła w dewonie ( ok. 380 mln lat temu)

-posiadał pletwy

-czaszka była splaszczona grzbietobrzusznie, a nie bocznie

-brak płetw grzbietowej i odbytowej, więcej czasu spędzała na lądzie niż w wodzie

-płetwy parzyste podobne do kończyn czworonogów

Pośrednie ogniwa ewolucji pomiędzy rybami i plazami

Tictaalik

-odnaleziony w 2006 roku w północnej kanadzie

-pochodzi z późnego dewonu ( 375 mln lat temu) 1-3 metry długości.

-czaszka jak u krokodyla, płetwy piersiowe zginające się w połowie, utworzył się pewnego rodzaju staw co pozwolilo podnieść ciało ponad ląd, obecność szyi, oczy na szczycie głowy

-ciało pokryte łuskami, obecne skrzela, ale bez pokryw skrzelowych, miał prawdopodobnie płuca

-żył w płytkiej wodzie i na lądzie

- UWAGA! – w 2010 roku odkryto w Polsce najstarsze na świecie ślady czworonoga na ziemi, ze środkowego dewonu ok. 18 mln lat starsze od Tiktaalik. W kamieniołomach koło Kielc. Znaleźli odciski łap i to wszystko co o nich wiemy ale wiadomo że to był czworonóg na granicy lądu i wody. Miejscowość to zachełmie.