6 maja 2010, 08:21

Autor: Dawid Petka
czytano: 20353 razy

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

W poprzednim odcinku cyklu "Kompozycja w
fotografii krajobrazu" omówiliśmy elementarne
zasady tworzenia kompozycji, czyli regułę
trójpodziału i spójności. Żeby jednak tworzona
fotografia wyglądała na kompletną, trzeba oba te
wyznaczniki zespolić. Tym czymś, co uzupełnia i
łączy poznane w poprzednim odcinku zasady, jest
kierunek.

Czytaj także:

cz.1 Podstawy

cz. 3 Linia, kształt i kolor
cz. 4 Wpływ obiektywu na kompozycję
cz. 5 Jak kompozycja wpływa na znaczenie fotogafii. Podsumowanie cyklu

Kierunek jest to cecha, która najbardziej zależy od kontekstu kulturowego. W tym przypadku ma swoje
źródło oczywiście w schemacie czytania i pisania – czyli najnaturalniejszy jest wtedy, gdy przebiega od
lewej do prawej strony.

Co to jednak znaczy? Jak odnieść kierunek do fotografii? Odpowiedź na to pytanie staje się jaśniejsza,
gdy uświadomimy sobie, że kierunek istnieje tylko poprzez dynamikę. Wynika z tego, że musimy mieć
co najmniej dwa elementy, które nadadzą naszej kompozycji kierunek. W praktyce najczęściej jest to
główny motyw zdjęcia wraz z motywem uzupełniającym, którego obecność w kontekście tworzenia
kierunku wyraża się w istnieniu bądź nieistnieniu.

Poprzez analogię do fizyki, wektor tworzący kierunek musi posiadać również zwrot. W praktyce o tym
atrybucie decyduje siła motywów (proszę jednak nie utożsamiać pojęć kierunku znanego z fizyki z tym
samym pojęciem używanym w sztukach graficznych. Rozróżnienie to tłumaczy, dlaczego mówimy o
"wektorze tworzącym kierunek poprzez zwrot", a nie o "wektorze posiadającym kierunek i zwrot").
Zwrot przebiega od motywu silniejszego ku słabszemu. W tym miejscu nadmienić trzeba, że siła nie
jest tożsama z hierarchicznością motywów. Główny motyw nie musi być wcale najsilniejszy. Ta cecha
określa jedynie graficzne, czysto kompozycyjne elementy obrazu. Wiemy zatem jak tworzy się i określa
kierunek, przypatrzmy się więc temu zagadnieniu w praktyce.

[kn_advert]

Jak wspomnieliśmy wcześniej, kultura europejska za naturalny kierunek uznaje ten, który
charakterystyczny jest dla pisania i czytania. Z tego względu, najczęściej w kompozycjach
dynamicznych (por.

odcinek pierwszy niniejszego cyklu

) główny motyw umieszczany jest w prawej

części.

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

1 z 8

2015-08-15 17:12

Fot. Dawid Petka

Wzrok prowadzony jest od lewej do prawej części obrazu. Gdyby kompozycję tę odbić w poziomie, sprawiałaby nienaturalne

wrażenie.

Lewa strona kompozycji powinna ją równoważyć. W takich przypadkach wzrok odbiorcy w pierwszej
kolejności zwraca się ku części 1 (jej rola często sprowadza się do określenia kontekstu), by zaraz
potem przeskoczyć w stronę części 2 (czyli ku motywowi głównemu). Taki sposób ruchu gałek
ocznych uznajemy za naturalny – zauważmy, że gdyby kompozycję taką odbić w poziomie, ruch oczu
towarzyszący tej operacji wydawałby się sztuczny, niewygodny.

Kontekst kulturowy i przypadek 1

Przypadek 2

W nieco inny sposób rozpatrywać należy kompozycje pionowe. Tworzone są one najczęściej na bazie
kierunku wzdłuż przekątnej. W odniesieniu do fotografii krajobrazowej, wektor tworzący ten kierunek
rozciąga się najczęściej od lewego dolnego rogu ku prawemu górnemu.

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

2 z 8

2015-08-15 17:12

Fot. Dawid Petka

Kamienie na pierwszym planie przyciągają wzrok, po czym kierują go na odległe wzgórza.

[kn_advert]

Szczególne znaczenie ma to w przypadku stosowania

obiektywów szerokokątnych

. Dlaczego akurat taki

kierunek? Ma to oczywisty związek z pionowym ruchem w kompozycji, który - wbrew fizyce (i logice) -
najlżejszy wydaje się, gdy przebiega od dołu ku górze. Przyczyną tego jest zakorzenione w kulturze
poczucie wyższości duchowości nad cielesnością, czyli - mocno upraszczając - nieba nad ziemią. W
religii chrześcijańskiej, bardzo ważnej dla zachodniej kultury, symbolika nieba jest jasna i oczywista –
łączy się z nim zbawienie duszy i wieczne szczęście. Piekło natomiast umiejscawiane jest opozycyjnie,
pod ziemią. Za tym natomiast idzie waloryzacja figury wznoszenia w ikonografii chrześcijańskiej.

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

3 z 8

2015-08-15 17:12

Ekstaza św. Franciszka, Caravaggio

Jako że przez stulecia sztuka związana była z religią, oczywistym staje się, że kompozycje musiały
"piąć się" ku niebu (stąd np. strzelistość gotyckich katedr). W połączeniu z ruchem poziomym
otrzymujemy więc kombinację – od lewej do prawej i do góry. Obrazowość chrześcijańska taki ruch
uznaje za czysty (zob. obraz Caravaggia Ekstaza św. Franciszka). Jego przeciwieństwem jest ruch z
lewej do prawej, ale w dół (zob. obraz Rubensa Zdjęcie z krzyża).

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

4 z 8

2015-08-15 17:12

Zdjęcie z krzyża, Rubens

Problem ten najlepiej chyba ilustrują zdjęcia Galena Rowella. Większość z tworzonych przez niego
fotografii powstała przy pomocy

obiektywu szerokokątnego

. Zwróćmy uwagę na sposób, w jaki tworzy

on swoje zdjęcia:

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

5 z 8

2015-08-15 17:12

Fot. Galen Rowell

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

6 z 8

2015-08-15 17:12

Fot. Galen Rowell

O skutkach wyboru i użycia

obiektywów

o różnych

ogniskowych

, mówić będziemy w

IV części cyklu

"Kompozycja w fotografii krajobrazu"

.

Równowaga

W związku z genezą kierunku, istnieje oczywiście pojęcie równowagi w obrazie. Zastosowanie zasady
równowagi jest konieczne do uzyskania obrazów spójnych i harmonijnych, jednak - jak zwykle -
możliwe są pewne odstępstwa, gdy świadomie chcemy osiągnąć zamierzony efekt.

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

7 z 8

2015-08-15 17:12

Fot. Dawid Petka

Silny graficznie motyw czerwonego tulipana równoważony jest przez mocniejszą ilościowo przestrzeń tworzoną przez trawę.

Główna zasada równowagi jest prosta - element silniejszy równoważy lżejszy. Znów odnieść wypada się
do fizyki - prócz wagi, istotne jest umiejscowienie środka ciężkości. Równowaga stanowi
prawdopodobnie najbardziej intuicyjnie wyczuwalną regułę. Jej stosowanie usprawniamy wraz z
nabywaniem doświadczenia.

Kierunek i równowaga pomagają zapanować nad chaosem w kompozycji. Działając w parze z
poznanymi w

pierwszym odcinku

zasadami, doprowadzają do tworzenia dopracowanych fotografii

krajobrazu. Podkreślić należy, że to właśnie fotografia pejzażowa jest najbardziej wymagającą dziedziną
jeśli chodzi o kompozycję. Wszelkie ubytki od razu są widoczne i rażą brakiem estetyki. W odcinku
następnym zajmiemy się natomiast opisem elementów składających się na obraz - zarówno pod
względem graficznym, jak i tematycznym (w naszym przypadku będą to elementy składowe
krajobrazu).

Czytaj także:

cz.1 Podstawy

cz. 3 Linia, kształt i kolor
cz. 4 Wpływ obiektywu na kompozycję
cz. 5 Jak kompozycja wpływa na znaczenie fotogafii. Podsumowanie cyklu

[kn_advert]

www.swiatobrazu.pl

Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

http://www.swiatobrazu.pl/kompozycja-w-fotografii-krajobrazu-cz-2-ki...

8 z 8

2015-08-15 17:12