LEKI ANKSJOLITYCZNE

podstawow

ą

ich cech

ą

jest działanie przeciwl

ę

kowe, uspokajaj

ą

ce;

niektóre działaj

ą

te

ż

wyra

ź

nie nasennie. ta grupa leków odgrywa istotn

ą

rol

ę

w leczeniu zaburze

ń

emocjonalnych, których głównym objawem

jest l

ę

k i niepokój.

LEKI NEUROLEPTYCZNE

Przeznaczone s

ą

głównie do leczenia psychoz ostrych i przewlekłych.

Maj

ą

podstawowe znaczenie w leczeniu psychoz schizofrenicznych

LEKI PRZECIWDEPRESYJNE

przeznaczone do leczenia stanów depresyjnych

LEKI NORMOTYMICZNE

przydatne w zapobieganiu nawrotom chorób afektywnych

LEKI PROKOGNITYWNE

reguluj

ą

niektóre funkcje OUN zwłaszcza stan czuwania, uwag

ę

i

procesy poznawcze

NEUROLEPTYKI

Leki stosowane przede wszystkim u chorych na schizofreni

ę

,

wywołuj

ą

ce popraw

ę

stanu psychicznego zmniejszaj

ą

c nasilenie

objawów psychotycznych, nie wywieraj

ą

c przy tym istotnego wpływu na

ś

wiadomo

ść

i zdolno

ś

ci intelektualne

1. Dzia

ł

aj

ą

zoboj

ę

tniaj

ą

co bez skutku narkotycznego;

2. Wp

ł

ywaj

ą

na sfer

ę

nap

ę

du psychoruchowego, najcz

ęś

ciej

uspokajaj

ą

co w stanach podniecenia, ale tak

ż

e i aktywizuj

ą

co

w stanach zahamowania;

3. Powoduj

ą

cofanie si

ę

wielu ostrych i przewlek

ł

ych stanów

psychotycznych przebiegaj

ą

cych z omamami i urojeniami (np. w

psychozach paranoidalnych);

4. Maj

ą

zdolno

ść

neutralizowania objawów psychopatologicznych,

wywo

ł

anych przez

ś

rodki psychozotwórcze (psychodysleptyczne);

5. Oddzia

ł

uj

ą

na uk

ł

ad pozapiramidowy (objaw neuroplegii) i wywo

ł

uj

ą

wiele objawów wegetatywnych o

ś

rodkowych i obwodowych.

Schizofrenia – nowe definicje

Jest to zaburzenie lub grupa zaburzeń , w których w

różnych proporcjach występują objawy pozytywne

(wytwórcze) oraz negatywne (ubytkowe)

Objawy wytwórcze: urojenia, omamy, pobudzenie

psychomotoryczne, zachowania katatoniczne

Objawy ubytkowe: autyzm, stępienie afektu, apatia,

zubożenie myślenia abstrakcyjnego oraz treści

wypowiedzi, deficyty poznawcze, brak

spontaniczności

Deficit prefrontal

DA

Hypostimulation

DA receptors

Negative

symptoms

& cognitive
impairment

Excess subcortical

DA

Hyperstimulation

DA receptors

Positive

symptoms

Objawy negatywne zwi

ą

zane s

ą

z

niedoczynno

ś

ci

ą

układu DA w

korze przedczołowej (mniejsze

st

ęż

enie zewn

ą

trzkomórkowej DA)

Objawy wytwórcze s

ą

wynikiem

zwi

ę

kszonej aktywno

ś

ci w układzie

limbicznym (zwi

ę

kszone st

ęż

enie

zewn

ą

trzkomórkowej DA)

Szlaki dopaminergiczne:

1. nigrostratalny; 2. mezolimbiczny;
3. mezokortykalny; 4. guzkowo-lejkowy

DOPAMINA

NORADRENALINA

HISTAMINA

ACETYLOCHOLINA

SEROTONINA

GABA

NEUROLEPTYKI

Leki p/psychotyczne

I generacji

(neuroleptyki typowe)

Szeroki zakres działania na przekaźnictwo

dopaminergiczne w OUN

(układ mezolimbiczny i nigro-striatalny)

antagonizm do receptora 5HT

2

działanie cholinolityczne

przeciwhistaminowe

adrenolityczne

Leki p/psychotyczne

II generacji

(neuroleptyki atypowe)

Wpływ p/dopaminowy ograniczony

w znacznym stopniu do układu

mezolimbicznego

antagonizm do receptora 5HT

2

działanie cholinolityczne (klozapina)

adrenolityczne

D2

α

1

H1

M1

5HT1a

5HT2A

5HT2C

5HT3

5HT6

5HT7

D4

D3

D2

D1

α

αα

α

1

α

αα

α

2

H1

M1

Wspomaganie efektu
przeciwpsychotycznego,

działanie przeciwwymiotne

Interakcje z układem
DA (hamowanie
uwalniania DA)

5-HT3

Wpływ na objawy negatywne, osłabienie
wpływów pozapiramidowych, działanie
anksjolityczne i przeciwdepresyjne

Zahamowanie niektórych
wpływów 5-HT, interakcje
z układem DA

5-HT2

Efekt sedatywny, wpływ na pami

ęć

(?),

wspomaganie efektu neuroleptycznego (?),
hipotonia ortostatyczna, zaburzenia ejakulacji,
wzrost apetytu

Zahamowanie
o

ś

rodkowych wpływów

NA

α

αα

α

1

Wspomaganie działania przez
mechanizm blokady D2 (?)

Zahamowanie głównych
działa

ń

DA w OUN

D1

Osłabienie efektów pozapiramidowych

Nasilenie uwalniania DA

D2 presynaptyczny

Efekt przeciwpsychotyczny oraz objawy
niepo

żą

dane (objawy pozapiramidowe,

wzrost poziomu prolaktyny, przyrost masy
ciała, dyskinezy) działanie
przeciwwymiotne

Zahamowanie
głównych działa

ń

DA

w OUN

D2 postsynaptyczny

Blokowanie receptora

Znaczenie kliniczne

Interpretacja

farmakologiczna

Wpływ synaptyczny i

receptorowy wywoływany

przez neuroleptyki

Działanie chroni

ą

ce przed

parkinsonizmem, ostrymi dyskinezami, i
akatyzj

ą

, nasilaj

ą

ce natomiast pó

ź

ne

dyskinezy, działanie niepo

żą

dane

(objawy atropinowe: sucho

ść

w ustach,

zamazane widzenie, zaparcia, retencja
moczu, zaburzenia

ś

wiadomo

ś

ci),

wpływ na pami

ęć

Interakcje cholinergiczno-
dopaminergiczne

Muskarynowy
(cholinergiczny M)

Blokowanie receptora

(?)

Interakcje z układem DA

Układ opioidowy

Wspomaganie efektu
przeciwpsychotycznego, osłabienie
hiperkinez, efekt sedatywny,
wspomaganie działania
neuroleptycznego

Interakcje z układem DA

Układ GABA

Wspomaganie efektu
przeciwpsychotycznego

Interakcje z układem DA

5-HT1A

Aktywacja receptora lub układu

Znaczenie kliniczne

Interpretacja

farmakologiczna

Wpływ synaptyczny i

receptorowy

wywoływany przez

neuroleptyki

LEKI P/PSYCHOTYCZNE II GENERACJI

• MAŁE RYZYKO OBJAWÓW POZAPIRAMIDOWYCH

• WI

Ę

KSZA SKUTECZNO

ŚĆ

U CHORYCH, U KTÓRYCH LEKI KLASYCZNE

NIE PRZYNIOSŁY POPRAWY

• KORZYSTNY WPŁYW NA ZABURZENIA FUNKCJI POZNAWCZYCH

• BRAK WYST

Ę

POWANIA CO NAJMNIEJ 2 Z WYMIENIONYCH OBJAWÓW :

SUBIEKTYWNEGO ODCZUWANIA DYSFORII

DZIAŁANIA SEDATYWNEGO

OBJAWÓW AUTONOMICZNYCH LUB DZIAŁANIA KARDIOTOKSYCZNEGO

ZWI

Ę

KSZONEGO WYDZIELANIA PROLAKTYNY

DYSFUNKCJI SEKSUALNYCH

PRZYROSTU MASY CIAŁA

Działanie psychotropowe

lek I generacji

lek II generacji

Objawy pozytywne +++

+++

Objawy negatywne +

++

Poprawa procesów poznawczych + ++

Sedacja

++

++

Działanie normotymiczne

-

+

Działania niepożądane

Ostre dystonie

+++ +

Parkinsonizm

+++ +

Późne dyskinezy

++ +

Złośliwy zespół neuroleptyczny

++ +

Tolerancja

+ ++

I generacja

chloropromazyna

chlorprotiksen

flufenazyna
flupentiksol

haloperidol

lewomepromazyna

perazyna

perfenazyna

prochloperazyna

promazyna

sulpiryd

tiorydazyna

trifluoperazyna

zuklopentiksol

II generacja

amisulpiryd

klozapina

kwetiapina
olanzapina

risperidon
ziprasidon

aripiprazol

sertindol

SILNE NEUROLEPTYKI

PIMOZID

FLUFENAZYNA

TRIFLUOPERAZYNA

PENFLURIDOL

FLUSPIRILEN

HALOPERIDOL

SŁABE NEUROLEPTYKI

LEWOMEPROMAZYNA

CHLORPROMAZYNA

TIORYDAZYNA

PERAZYNA

KLOZAPINA

OBJAWY

POZAPIRAMIDOWE

SŁABE

RZADKO

CZ

Ę

STE

NASILONE

OBJAWY

ANTYCHOLINERGICZNE

I ADRENOLITYCZNE

NADMIERNA

SEDACJA

CZ

Ę

STE

NASILONE

SŁABE

RZADKO

ZUKLOPENTIKSOL

LEWOMEPROMAZYNA

KLOZAPINA

CHLORPROMAZYNA

OLANZAPINA

RISPERIDON
AMISULPRID

SULPIRYD

FLUPENTIKSOL

PIMOZYD

TŁUMI

Ą

CE

SEDATYWNE

AKTYWIZUJ

Ą

CE

POBUDZAJ

Ą

CE

WSKAZANIA

zaostrzenia

z pobudzeniem

psychoruchowym

stany ubytkowe

nasilone objawy

negatywne

spadek aktywno

ś

ci

HALOPERIDOL

CHLORPROMAZYNA

FLUFENAZYNA

FLUPENTIKSOL

TIORYDAZYNA

CHLORPROTIKSEN

SULPIRID

AMISULPRID

LEWOMEPROMAZYNA

DEPRESJOGENNE

WSKAZANIA

MANIE

P/DEPRESYJNE

DEPRESJE

CHLORPROTIKSEN

KLOZAPINA

TIORIDAZYNA

ZUKLOPENTIKSOL

LEWOMEPROMAZYNA

HALOPERIDOL
FLUFENAZYNA

SULPIRID

AMISULPIRID

RISPERIDON
ZIPRAZIDON

SILNE

P/WSKAZANIA

OGRANICZENIA

PODESZŁY WIEK

JASKRA

RETENCJA MOCZU

PRZEROST GRUCZOŁU

KROKOWEGO

SŁABE

DZIAŁANIE CHOLINOLITYCZNE

Leczenie pierwszego epizodu

schizofrenii

Lekiem z wyboru powinien by

ć

lek II generacji :

Udowodniona skuteczno

ść

przeciwpsychotyczna, porównywalna ze

skuteczno

ś

ci

ą

leków klasycznych

Lepsza tolerancja ni

ż

leków klasycznych

LPIIG powoduj

ą

mniejsz

ą

sedacj

ę

ni

ż

KN

LPIIG korzystniej wpływaj

ą

na funkcje poznawcze

Lepsza współpraca w przyjmowaniu leków LPIIG

KN stosuje si

ę

tylko w przypadku przeciwwskaza

ń

do LPIIG

Dawka KN powinna by

ć

najmniejsz

ą

skuteczn

ą

i odpowiada

ć

300-800 mg chloropromazyny/dzie

ń

Unika

ć

szybkiej neuroleptyzacji – stopniowo zwi

ę

ksza

ć

dawki

leków !

Bezwzgl

ę

dnie unika

ć

wywoływania nieprzyjemnych objawów

ubocznych (negatywna postawa wobec leczenia)

MECHANIZMY DZIAŁAŃ NIEPOśĄDANYCH

Działanie dopaminolityczne

zaburzenia ruchowe

akatyzja

objawy dystoniczne

parkinsonizm polekowy

późne dyskinezy

zaburzenia hormonalne

hiperprolaktynemia

zaburzenia cyklu

miesiączkowego

zaburzenia seksualne

hiperglikemia

Działanie cholinolityczne

zaburzenia akomodacji

zaparcia

suchość jamy ustnej

zaburzenia seksualne (opóźnienie wytrysku)

zaburzenia procesów poznawczych

tachykardia

wzrost ciśnienia śródgałkowego

hipertermia

MECHANIZMY DZIAŁAŃ NIEPOśĄDANYCH

Działanie adrenolityczne

spadek ciśnienia

tachykardia

zawroty głowy

Działanie p/histaminowe

spadek ciśnienia

sedacja

wzrost masy ciała

MECHANIZMY DZIAŁAŃ NIEPOśĄDANYCH

agranulocytoza

reakcje alergiczne

zaburzenia przewodnictwa w sercu

drgawki

MECHANIZMY DZIAŁAŃ NIEPOśĄDANYCH

DYSKINEZY NAPADOWE

zaburzenia układu pozapiramidowego (nagłe

skurcze ró

ż

nych grup mi

ęś

niowych) skutek

zaburzenia równowagi DA – ACh

Przymusowe, nienormalne uło

ż

enie głowy

Skurcz mi

ęś

ni twarzy

Skurcz mi

ęś

ni krtani, przełyku (dyfagia, dysfonia)

Skurcz mi

ęś

ni okoruchowych (napady wejrzeniowe)

Skurcz mi

ęś

ni j

ę

zyka – przymusowe wysuni

ę

cie j

ę

zyka

Skurcz mi

ęś

ni kr

ę

gosłupa

Skurcz mi

ęś

ni ko

ń

czyn górnych

LECZENIE: CHOLINOLITYKI P/PARKINSONOWSKIE,

ANKSJOLITYKI

AKATYZJA PONEUROLEPTYCZNA

jest wynikiem zmian równowagi w przeka

ź

nictwie

dopaminergicznym, cholinergicznym i/lub

serotoninergicznym, zwykle na pocz

ą

tku leczenia

lub przy zwi

ę

kszaniu dawki

Uczucie uporczywego wewn

ę

trznego niepokoju, trudno

ść

przebywania

w jednej pozycji, zmusza do ci

ą

głego ruchu

L

ę

k, napi

ę

cie, rozdra

ż

nienie

Zachowania agresywne, próby samobójcze, odmowa przyjmowania
leków

LECZENIE:

stopniowo obni

ż

y

ć

dawk

ę

leku p/psychotycznego

ββββ

-adrenolityki (propranoll)

benzodiazepiny

cholinolityki

amantadyna

PÓ

Ź

NE DYSKINEZY PONEUROLEPTYCZNE

Utrwalone zaburzenia w przeka

ź

nictwie DA, Ach,

GABA-ergicznym zwi

ą

zane z długotrwałym

stosowaniem leków (po 1 roku – 5, po 4 latach – 20%).

Cz

ę

sto ujawniaj

ą

si

ę

po zaprzestaniu terapii.

•

mimowolne ruchy m. twarzy, warg, j

ę

zyka (grymasy,

ż

ucie, ssanie,

cmokanie, zgrzytanie z

ę

bami, wydymanie policzków)

•

mimowolne ruchy m. karku, kr

ę

gosłupa, ko

ń

czyn dolnych

LECZENIE:

brak leczenia przyczynowego

zamiana leku I generacji na atypowy

mo

ż

na poda

ć

leki :

p/parkinsnowskie,

du

ż

e dawki wit. E,

leki GABA-ergiczne (poch. kwasu walproinowego, BZD)

PONEUROLEPTYCZNY ZESPÓŁ PARKINSONA

Pozapiramidowy zespół hipertoniczno-hipokinetyczny

zwi

ą

zany z dopaminolitycznym działaniem leków

p/psychotycznych.

•

Wzmo

ż

enie napi

ę

cia mi

ęś

niowego

•

Dr

ż

enie mi

ęś

niowe

•

Bradykinezja

•

Akatyzja

•

Zaburzenia wegetatywne:

ś

linotok, wzmo

ż

one wydzielanie gruczołów

łojowych

LECZENIE:

redukcja dawki leku p/psychotycznego

leki p/parkinsonowskie o działaniu cholinolitycznym

(biperiden, pridinol, triheksyfenidyl)

leki dopaminergiczne (lewodopa, amantadyna) – mało skuteczne !!!

ZŁO

Ś

LIWY ZESPÓŁ NEUROLEPTYCZNY

Ci

ęż

kie powikłanie (1-2%) u leczonych silnie

działaj

ą

cymi neuroleptykami, zwłaszcza na pocz

ą

tku

terapii ale równie

ż

w jej trakcie. Najprawdopodobniej

wynik nadwra

ż

liwo

ś

ci

•

Szybko narastaj

ą

cy, silny zespół Parkinsona

•

Hipertermia (pochodzenia o

ś

rodkowego)

•

Zaburzenia

ś

wiadomo

ś

ci

•

Uszkodzenie mi

ęś

ni

•

Zaburzenia oddechowo-kr

ąż

eniowe

LECZENIE:

przerwa

ć

stosowanie neuroleptyku

podtrzyma

ć

funkcje układu kr

ąż

enia i oddechowego

CHLOROPROMAZYNA

Fenactil

Pochodna alifatyczna fenotiazyny. Wykazuje silne działanie

sedatywne i p/psychotyczne. Wpływ cholinolityczny znaczny.

Powoduje tachykardię, ortostatyczny spadek ciśnienia,

wydłużenie odcinka QT oraz wzrost masy.

Dawkowanie 300-600 mg/d

CHLORPROTIKSEN

Chlorprotiksen

Pochodna tioksantenu. Działanie p/psychotyczne słabe, wyraźny

efekt sedatywny i p/lękowy oraz komponenta

wpływu p/depresyjnego. Stosowany w leczeniu depresji z lękiem,

niepokojem, pobudzeniem ruchowym, zaburzeniami snu, depresjach
w przebiegu schizofrenii. W małych dawkach – w zaburzeniach snu,

zaburzeniach lękowych (efekt doraźny)

Rzadko wywołuje zaburzenia pozapiramidowe.

Działanie cholinolityczne wyraźne.

Dawkowanie : zaburzenia psychotyczne 300-450 mg/d, zaburzenia snu

15-50 mg, lęk, niepokój 30-50 mg/d

FLUFENAZYNA

Mirenil

Pochodna piperazynowa fenotiazyny o silnym działaniu

p/psychotycznym, w małych dawkach wywiera wpływ

stymulujący (przeciwautystycczny). Może jako powikłanie

Wywoływać depresję. Często powoduje zaburzenia pozapiramidowe

(akatyzja, parkinsonizm). Wyraźne działanie cholinolityczne.

Może powodować tachykardię i spadek ciśnienia.

Dawkowanie 5-10 mg/d

FLUPENTIKSOL

Fluanxol

Pochodna tioksantenu. Stosowany w terapii przewlekłych psychoz

schizofrenicznych, wykazuje działanie p/psychotyczne

i p/autystyczne, słabe działanie p/depresyjne.

Powinowactwo do układu pozapiramidowego średnie, wyraźne

działanie cholinolityczne, ortostatyczny spadek ciśnienia.

Dawkowanie 3-10 mg/d

HALOPERIDOL

Haloperidol

Pochodna butyrofenonu o silnym działaniu neuroleptycznym

i wyraźnym sedatywnym. Wykazuje silny wpływ na układ

pozapiramidowy Wpływ na układ krążenia i działanie

cholinolityczne niewielkie. Niska toksyczność narządowa.

Dawkowanie 10-30 mg/d

LEWOMEPROMAZYNA

Tisercin

Pochodna alifatyczna fenotiazyny o wyraźnym działaniu sedatywnym

słabym p/depresyjnym. Stosowany w terapii depresji z dużym

lękiem, niepokojem, pobudzeniem ruchowym

i w depresjach w przebiegu schizofrenii. Wyraźny wpływ

cholinolityczny, może powodować tachykardię i spadek ciśnienia.

Powinowactwo do układu pozapiramidowego znikome

Dawkowanie 150-300 mg/d

PERAZYNA

Pernazinum

Pochodna piperazynowa fenotiazyny stosowana w terapii schizofrenii

i innych zaburzeń psychotycznych. Wywołuje umiarkowaną

sedację oraz słaby efekt p/depresyjny. Powoduje tachykardię i spadek
ciśnienia krwi. Działanie cholinolityczne umiarkowane, powinowactwo

do układu pozapiramidowego średnie.

Dawkowanie 300-450 mg/d

PERFENAZYNA

Trilafon

Pochodna piperazynowa fenotiazyny wykazująca silne działanie
p/psychotyczne i sedatywne. Stosowana głównie w przewlekłej

schizofrenii. Wykazuje duże powinowactwo do układu

pozapiramidowego i może powodować zespoły parkinsonowskie.

Powoduje tachykardię i spadek ciśnienia. Działanie

cholinolityczne umiarkowane

Dawkowanie 24-32 mg/d

PROCHLORPERAZYNA

Chlorpernazinum

Pochodna piperazynowa fenotiazyny o wyraźnym działaniu

p/wymiotnym. Rzadko stosowana w terapii zaburzeń

psychotycznych.

Dawkowanie: w wymiotach 5-20 mg/d,

w zaburzeniach psychotycznych 50-100 mg/d

PROMAZYNA

Promazin

Alifatyczna pochodna fenotiazyny o wyraźnym działaniu

sedatywnym, słabszym p/psychotycznym.

Działa cholinolitycznie, obniża ciśnienie powoduje tachykardię

i przyrost masy ciała

Rzadziej wywołuje zaburzenia pozapiramidowe

Dawkowanie 300-450 mg/d

Archetyp neuroleptyków atypowych

Nie jest uznawana za lek pierwszego wyboru przy pierwszym epizodzie

Jest skuteczna w opornych psychozach (30-50%)

Zmniejsza objawy TD

Mo

ż

e powodowa

ć

aganulocytoz

ę

(0.5-2%)

Wymaga monitorowania obrazu białokrwinkowego (1 w tyg/18 tyg a
nast

ę

pnie co 2 tyg)

KLOZAPINA

Działania niepo

żą

dane:

Agranulocytoza

Drgawki

Sedacja

Ortostatyczne spadki ci

ś

nienia

Działanie cholinoltyczne

Nadmierne

ś

linienie

Wzrost masy ciała

Zawroty głowy

Tachykardia

Po

ż

yteczny do terapii pobudzenia u chorych z chorob

ą

afektywn

ą

dwubiegunow

ą

i pacjentów z demencj

ą

,

Powoduje wzrost poziomu prolaktyny

Dawko-zale

ż

nie wywołuje EPS

Ni

ż

szy wzrost wagi ni

ż

przy innych lekach AP

Posiada form

ę

depot

RISPERIDON

Działania niepo

żą

dane:

Pobudzenie, l

ę

k, bezsenno

ść

Nadmierna senno

ść

Hipotonia ortostatyczna

Odruchowa tachykardia

zaburzenia miesi

ą

czkowania/ mlekotok

Zaburzenia seksualne

Dawko-zale

ż

nie wywołuje EPS

Unikalny profil wi

ą

zania

Działanie p/psychotyczne porównywalne do klasycznych neuroleptyków

Działa silnie p/l

ę

kowo, poprawia nastrój i aktywno

ść

Redukuje objawy pozapiramidowe

Poprawia funkcje kognitywne

Nie powoduje przerostu masy ciała

Mo

ż

e powodowa

ć

wydłu

ż

enie odcinek QT

ZIPRASIDON

Działania niepo

żą

dane:

Sedacja, zawroty głowy

Niepokój/akatyzja

Ortostatyczne spadki ci

ś

nienia

Wydłu

ż

enie odcinak QT

Przeciwwskazania:

Zaburzenia przewodnictwa w m. sercowym

Ś

wie

ż

y zawał serca

Zastoinowa niewydolno

ść

kr

ąż

enia

Zaburzenia elektrolitowe

Jednoczesne podawanie innych leków
wydłu

ż

aj

ą

cych QT

DEPRESJA

Obni

ż

enie podstawowego nastroju (depresja)

smutek, przygn

ę

bienie

anhedonia

zooboj

ę

tnienie

Obni

ż

enie nap

ę

du psychoruchowego

Spowolnienie my

ś

lenia i tempa wypowiedzi

Poczucie obni

ż

onej sprawno

ś

ci pami

ę

ci i intelektu (pseudodemencja)

Abulia

Spowolnienie czynno

ś

ci ruchowych

Utrata energii

ż

yciowej, siły, poczucie ci

ą

głego zm

ę

czenia

Zaburzenia rytmu okołodobowego, objawy somatyczne

Hiposomnia (wczesne budzenie si

ę

, płytki sen)

Hipersomnia (senno

ść

w ci

ą

gu dnia)

Bóle głowy

Wysychanie w jamie ustnej, zaparcia

Spadek masy ciała

DEPRESJA

L

ę

k

Poczucie napi

ę

cia, zagro

ż

enia, trwo

ż

liwe oczekiwanie

Niepokój, podniecenie ruchowe

Depresyjne zaburzenia my

ś

lenia

Poczucie winy (urojenia grzeszno

ś

ci i winy)

Negatywna ocena własnej osobowo

ś

ci, zdrowia, szans na wyleczenie

Negatywna ocena własnej sytuacji w przyszło

ś

ci i przeszło

ś

ci

Zniech

ę

cenie do

ż

ycia, my

ś

li i tendencje samobójcze

Zaburzenia aktywno

ś

ci zło

ż

onej

Zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowa

ń

Obni

ż

enie zdolno

ś

ci do pracy

Osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie si

ę

samozaniedbanie

TEORIE DEPRESJI

• Zaburzenie przekaźnictwa noradrenergicznego

i serotoninergicznego

• Zwiększona aktywność osi

podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej

• Zaburzenia plastyczności neuronalnej

• Zaburzenia układu immunologicznego

MONOAMINERGICZNA HIPOTEZA DEPRESJI:

za

• przeciwdepresyjne działanie leków zwi

ę

kszaj

ą

cych

st

ęż

enie NA, 5-HT, DA

• prodepresyjne działanie rezerpiny

przeciw

•

pó

ź

ny efekt terapeutyczny

(działanie na st

ęż

enie amin szybkie)

•

brak działania p-depresyjnego fenfluraminy, amfetaminy, kokainy

•

działanie p-depresyjne nietypowych leków: mianseryna,

tianeptyna

BDNF

hipoteza Dumana

BDNF

LPD

cAMP

(+)

PKA

CREB

(+)

(+)

(+)

CaM-K

(+)

(+)

LPD

Kinaza proteinowa A

Kinaza zal. Ca/kalmoduliny

Czynnik transkrypcyjny,

cAMP response-element

binding protein

Mózgowy czynnik neurotroficzny,

brain derived neurotrophic factor

Aktywno

ść

osi podwzgórze-przysadka mózgowa-

nadnercza u chorych na depresj

ę

•

wyższe stężenie kortyzolu

•

zmiany w dobowym profilu wydzielania kortyzolu

•

zwiększenie objętości kory nadnerczy i przysadki mózgowej

•

podwyższone stężenie kortykoliberyny (CRH) w CSF

•

słabsze hamowanie deksametazonem

- poziomu kortyzolu i ACTH we krwi
- stymulacyjnego działania CRH na poziom kortyzolu i ACTH

badania post-mortem

•

zwiększenie liczby neuronów wydzielających CRF i AVP

w jądrze przykomorowym podwzgórza

badania kliniczne

Zaburzenia plastyczno

ś

ci neuronalnej:

• neurogeneza

↓↓↓↓

• zmiany morfologiczne neuronów

• zaburzenia czynno

ś

ci komórek glejowych

akt. fizyczna, umysłowa
hormony (T, E2)
czynniki wzrostu
leki p-depresyjne

antag. NMDA
inhibitor syntezy GS
tianeptyna

neurogeneza

stres
starzenie
glutaminian
glukokortykoidy

stres
glukokortykoidy

++++

−−−−

struktura neuronu
reorganizacja dendrytów
wierzchołkowych (zmniejszenie
długo

ś

ci i ilo

ś

ci rozgał

ę

zie

ń

)

komórek piramidowych
CA3 kipokampa

−−−−

Depresja - jest wynikiem uszkodzenia plastyczno

ś

ci

mózgu (niezdolno

ść

do adaptacji w sytuacji stresowej)

Leki – odbudowywanie poł

ą

cze

ń

synaptycznych przez:

- hamowanie działania stresu (GS)
- hamowanie działania aminokwasów pobudzaj

ą

cych

- nasilanie syntezy czynników wzrostu (BDNF)

mechanizm:

- wpływ na transkrypcj

ę

genów (BDNF

↑

, CRH

↓

)

- wpływ na poziom czynników transkrypcyjnych,

kinaz białkowych, wtórnych przeka

ź

ników

- wpływ na funkcj

ę

receptorów

- wpływ na poziom neuroprzeka

ź

ników, hormonów,

cytokin

PODZIAŁ LEKÓW PRZECIWDEPRESYJNYCH

1. LEKI HAMUJ

Ą

CE NIESELEKTYWNIE WYCHWYT MONOAMIN

a) Trópier

ś

cieniowe leki przeciwdepresyjne

b) Leki o innej budowie hamuj

ą

ce nieselektywnie wychwyt monoamin

2. LEKI HAMUJ

Ą

CE SELEKTYWNIE WYCHWYT SEROTONINY

3. INHIBITORY OKSYDAZY MONOAMINOWEJ (IMAO)

a) Nieselektywne inhibitory oksydazy monoaminowej
b) Selektywne inhibitory oksydazy monoaminowej

4. LEKI P/PRZECIWDEPRESYJNE O INNYCH MECHANIZMACH
DZIAŁANIA

5. LEKI STOSOWANE W TERAPII I ZAPOBIEGANIU NAWROTOM
CHORÓB AFEKTYWNYCH

INHIBITORY WYCHWYTU ZWROTNEGO

NORADRENALINY I SEROTONINY

NIESELEKTYWNE

O DZIAŁANIU RECEPTOROWYM

(

α

1

, 5-HT

2

, Ach, H

1

)

imipramina

dezipramina

amytryptylina

nortryptylina

klomipramina

amoksapina
dibenzepina

doksepina

dotiepina

lofepramina

trimipramina

OBJAWY NIEPO

śĄ

DANE TLPD:

•

psychiczne:

epizody manii w chorobie afektywnej dwubiegunowej

• działanie cholinolityczne:

sucho

ść

w ustach, zaparcia, zatrzymanie moczu, zaburzenia akomodacji

•

działanie przeciwhistaminowe:

zwi

ę

kszenie masy ciała, sedacja, senno

ść

•

hamowanie receptora

α

αα

α

1

-adrenergicznego:

obni

ż

enie ci

ś

nienia krwi, sedacja, senno

ść

•

hamowanie wychwytu NA:

tachykardia, dr

ż

enia mi

ęś

niowe, dysfunkcje seksualne

•

hamowanie wychwytu 5-HT:

osłabienie łaknienia, biegunka, nudno

ś

ci, dysfunkcje seksualne

•

inne mechanizmy:

zaburzenia przewodnictwa w mi

ęś

niu sercowym

napady drgawkowe

Przedawkowanie- zatrucia niebezpieczne dla

ż

ycia

TLPD

ZALETY WADY

• Dobrze znane

• Dobra skuteczno

ść

przeciwdepresyjna

• Tanie

• Du

ż

a toksyczno

ść

przy

przedawkowaniu

• Objawy cholinolityczne
• Kardiotoksyczno

ść

• Trudno

ś

ci w ustaleniu

dawki terapeutycznej

• Gorsza współpraca

pacjentów

INHIBITORY WYCHWYTU ZWROTNEGO

NORADRENALINY I SEROTONINY

NIESELEKTYWNE

BEZ DZIAŁANIA RECEPTOROWEGO

wenlafaksyna

milnacipran

duloksetyna

wynik d

ąż

enia do wyeliminowania działa

ń

ubocznych TLPD, lepiej tolerowane:

:

• brak działania przeciwhistaminowego i

cholinolitycznego

• brak wpływu na cytochrom P450
• objawy niepo

żą

dane: nudno

ś

ci, zawroty głowy,

zaburzenia snu, niepokój

SELEKTYWNE INHIBITORY WYCHWYTU

NORADRENALINY (NA)

MAPROTYLINA (LUDIOMIL)

WILOKSAZYNA

REBOKSETYNA (EDRONAX)

Maprotylina

słabe działanie antycholinergiczne

zwi

ę

ksza cz

ę

sto

ść

napadów padaczkowych

SELEKTYWNE INHIBITORY WYCHWYTU

DOPAMINY (DA)

•

BUPROPION (ZYBAN, WELBUTRIN)

•

AMINEPTYNA

Bupropion - (blokuje te

ż

NA), mo

ż

e wywoła

ć

napad drgawkowy,

stosowany w ograniczonej dawce

SELEKTYWNE INHIBITORY WYCHWYTU

SEROTONINY – SSRI

• leki pierwszego rzutu w mniej nasilonych

zespołach depresyjnych

• u osób starszych – niewielki wpływ na układ kr

ąż

enia,

mała toksyczno

ść

, brak działania cholinolitycznego,

bezpieczne przy przedawkowaniu (zatrucia mieszane
gro

ź

ne), mniejsze ryzyko drgawek

• działanie przeciwl

ę

kowe, sedatywne – fluwoksamina

• nasilanie l

ę

ku - fluoksetyna

• mog

ą

nasila

ć

zaburzenia pozapiramidowe

• obni

ż

enie apetytu, nudno

ś

ci, biegunki

• upo

ś

ledzenie snu

• dysfunkcje seksualne

citalopram

fluoksetyna

fluwoksamina

paroksetyna

sertralina

5-HT

3

5-HT

1A

5-HT

2

1. STAN DEPRESJI

niski poziom serotoniny, co prowadzi

do kompensacyjnego wzrostu liczby
receptorów 5-HT zarówno pre- jak i

postsynaptycznych

2.

Bezpośrednio po podaniu

SSRI dochodzi do blokowania

wychwytu zwrotnego 5-HT.

Działanie to prowadzi do

wzrostu poziomu 5-HT

3.

Wzrost poziomu 5-HT powoduje

kompensacyjne zmniejszenie

liczby lub desensytyzację

autoreceptorów 5-HT

1A

4.

Kompensacyjne zmniejszenie

liczby autoreceptorów 5-HT

1A

powoduje wzrost uwalniania

5-HT z aksonów

(mechanizm tłumaczący opóźniony

efekt terapeutyczny SSRI)

5.

Wzrost poziomu 5-HT w okolicy aksonu

powoduje kompensacyjne zmniejszenie liczby

receptorów 5-HT postsynaptycznych w wyniku czego

zmniejszają się działania niepożądane

MECHANIZM DZIAŁANIA SSRI

1

2

3

WZROST

UWALNIANIA

4

5

SSRI

ZALETY WADY

Szeroki indeks terapeutyczny

minimalny efekt cholinolityczny i
antyhistaminowy

minimalny wpływ na układ
kr

ąż

enia

nie obni

ż

aj

ą

progu drgawkowego

Niewielkie ryzyko zmiany fazy

dobra tolerancja

dobra współpraca

małe ryzyko teratogenno

ś

ci

DYSFUNKCJE
SEKSUALNE: WSZYSTKIE
SSRI Z WYJ

Ą

TKIEM

FLUWOKSAMINY

HIPONATREMIA:
WSZYSTKIE SSRI

ZNACZ

Ą

CE INTERAKCJE

NA POZIOMIE CYP450

Selektywno

ś

c inhibitorów 5HT / NA in vitro

citalopram

sertalina

paroksetyna

fluvoksamina

fluoksetyna

venlafaksyna

klomipramina

amitryptylina

imipramina

nortryptylina

dezipramina

reboksetyna

maprotylina

Bech 1999

5HT

NA

INHIBITORY MONOAMINOOKSYDAZY (MAO)

NIESELEKTYWNE

nieodwracalne

nialamid

tranylcypromina

fenelzyna

izokarboksazyd

SELEKTYWNE

MAO-A

klorgilina (nieodwracalny)

moklobemid
toloksaton

odwracalne

brofaromina

- głównie w terapii depresji lekoopornych
- hepatotoksyczne
- cz

ę

ste interakcje (TYRAMINA) przełomy

nadci

ś

nieniowe

- spadki ci

ś

nienia krwi, obrz

ę

ki,

zaburzenia seksualne

- ci

ęż

kie zatrucia przy przedawkowaniu

- podobna skuteczno

ść

jak TLPD

- działanie pobudzaj

ą

ce nap

ę

d

- słaby spadek ci

ś

nienia krwi

- słaba interakcja z tyramin

ą

- nudno

ś

ci, zawroty i bóle głowy

- bezsenno

ść

PRZEWAGA SELEKTYWNYCH IMAO NAD

NIESELEKTYWNYMI

1.

ODWRACALNE BLOKOWANIE MAO (EFEKT KRÓTKOTRWAŁY)

2.

BLOKOWANIE JEDNEGO IZOENZYMU (ROZKŁADANIE TYRAMINY MOśLIWE)

3.

MNIEJSZA HEPATOTOKSYCZNOŚĆ

4.

SŁABSZE INTERAKCJE Z TYRAMINĄ

5.

NIE MA WYMOGU OGRANICZENIA DIETY (SERY, WINA CZERWONE)

6.

SŁABSZE ZABURZENIA SNU I MNIEJSZA UTRATA MASY CIAŁA

7.

MNIEJSZE RYZYKO INTERAKCJI Z LEKAMI

NIETYPOWE LEKI

PRZECIWDEPRESYJNE

MIANSERYNA antagonista

α

αα

α

2 ,

5-HT

2

, 5-HT

1C

, 5-HT

3

(sedacja, agranulocytoza, drgawki)

MIRTAZAPINA antagonista

α

αα

α

2,

5-HT

2,

5-HT

3

(analog mianseryny, bez wpływu na drgawki i ukł. białokrwinkowy)

FLESINOKSAN agonista 5-HT

1A

NEFAZODON antagonista 5-HT

2C

(przeciwdepresyjny, przeciwl

ę

kowy)

TIANEPTYNA (Coaxil) nasila wychwyt 5-HT

(działanie neuroprotekcyjne w stresie)

SEROTONINA

5-HT

3

5-HT

1A

5-HT

2

NORADRENALINA

α

αα

α

2222

wzrost

uwalniania

ββββ

α

αα

α

1111

TLPD

SSRI

MIANSERYNA

NEFAZODON

TRAZODON

MAO

IMAO

MIRTAZAPINA

NASTRÓJ

NASTRÓJ

NAPĘD

ZASADY STOSOWANIA LEKÓW P/DEPRESYJNYCH

1.

Stosowanie leków należy poprzedzić staranną oceną stanu

somatycznego i neurologicznego

2.

Optymalną dawkę należy osiągać stopniowo (w okresie 7-10 dni)

3.

Istotny efekt terapeutyczny pojawia się po kilku (2-4) tygodniach.
Brak wyraźnych zmian po ok. 3 tygodniach jest wskazaniem do

zwiększenia dawkowania, brak efektu terapeutycznego po 6-8

tygodniach jest wskazaniem do zmiany leczenia.

4.

Zbyt wczesne zakończenie stosowania może spowodować ponowne

pojawienie się objawów chorobowych. U chorych z zaburzeniami

depresyjnymi nawracającymi zalecane jest kontynuowanie terapii

przez dalszych 6 miesięcy.

ZASADY STOSOWANIA LEKÓW P/DEPRESYJNYCH

5.

Zbyt długie stosowanie leków p/depresyjnych może doprowadzić do

zmiany epizodu depresyjnego w maniakalny, zbyt krótkie – do nawrotu

tego samego epizodu.

6.

Przy zamiarze zakończenia leczenia dawki należy zmniejszać

stopniowo (w okresie kilku, kilkunastu dni). Nagłe przerwanie może
spowodować pojawienie się złego samopoczucia, bezsenności, lęku,

nudności, wymiotów, bólów głowy, niepokoju ruchowego.

7.

Chorym leczonym ambulatoryjnie nie należy udostępniać większej

ilości leku, zwłaszcza TLPD ponieważ środki te mogą być użyte do

realizacji zamiarów samobójczych.

LEKI USPOKAJAJĄCE,

NASENNE I ANKSJOLITYKI

Cechy charakterystyczne:
• pojawiający się bez dostrzegalnego

zagrożenia

• utrzymujący się dłużej niż to uzasadnia

realne zagrożenie

• nieproporcjonalnie intensywny do

realnego zagrożenia

Jest objawem chorobowym,

najczęściej jednym z symptomów
zaburzenia nerwicowego

Lęk

Efekt przeciwlękowy (anksjolityczny)

możemy osiągnąć poprzez:

•

ukierunkowane oddziaływanie na neuroprzekaźnictwo

w strukturach OUN związanych z regulacją

emocji i nastroju

(układ GABA-ergiczny i serotoninergiczny)

• niespecyficzny wpływ hamujący funkcję OUN – sedacja

(leki p/psychotyczne i p/histaminowe)

• hamowanie lub blokowanie obwodowych

mechanizmów lęku związanych z funkcją

układu wegetatywnego

(skurcz naczyń wieńcowych

skurcz mięśniówki oskrzeli, mięśniówki jelit, dróg moczowych)

POCHODNE BENZODIAZEPINY

DZIAŁANIE:

•

PRZECIWLĘKOWE (ANKSJOLITYCZNE)

•

SEDATYWNE I NASENNE

(UŁATWIENIE ZASYPIANIA I POGŁĘBIENIE SNU)

•

OBNIśAJĄCE NAPIĘCIE MIĘŚNI

SZKIELETOWYCH (MIORELAKSUJĄCE)

•

PRZECIWDRGAWKOWE

GABA

MUSCIMOL

BIKUKULINA

BENZODIAZEPINY

BARBITURANY

ETANOL

PIKROTOKSYNA

STEROIDY

+

HIPERPOLARYZACJA

HAMOWANIE CZYNNO

Ś

CI NEURONU

KOMPLEKS RECEPTOROWY GABA-A

Cl

-

RECEPTORY BENZODIAZEPINOWE

BDZ

1

wyst

ę

puje głównie w korze,

mó

ż

d

ż

ku,

opuszkach w

ę

chowych

BDZ

2

w korze, hipokampie,

jądrze półleżącym przegrody,

rdzeniu kręgowym

BDZ

3

receptor obwodowy

(nadnercza, gonady)

mózg: komórki glejowe

BENZODIAZEPINY

RECEPTOR BENZODIAZEPINOWY

AGONIŚCI

(diazepam)

CZĘŚCIOWI

AGONIŚCI

(bretazenil)

ANTAGONIŚCI

(flumazenil)

CZĘŚCIOWO

ODWROTNI

AGONIŚCI

(sarmazenil)

ODWROTNI

AGONIŚCI

BENZODIAZEPINY

PROFIL DZIAŁANIA

EFEKT

NASENNY

TRIAZOLAM

ESTAZOLAM
MIDAZOLAM

FLUNITRAZEPAM
LORMETAZEPAM

NITRAZEPAM

TEMAZEPAM

EFEKT

PRZECIWDRGAWKOWY

DIAZEPAM

KLONAZEPAM

EFEKT

USPOKAJAJ

Ą

CO-

-PRZECIWL

Ę

KOWY

OKSAZEPAM

CHLORDIAZEPOKSYD

KLORAZEPAT

OKSAZEPAM

ALPRAZOLAM

BROMAZEPAM

EFEKT

MIORELASKSACYJNY

TETRAZEPAM

BENZODIAZEPINY

CZAS DZIAŁANIA

PO

Ś

REDNI CZAS

DZIAŁANIA

ESTAZOLAM
TEMAZEPAM

CHLORDIAZEPOKSYD

KLOBAZAM

DŁUGODZIAŁAJ

Ą

CE

FLUNITRAZEPAM

NITRAZEPAM
MEDAZEPAM

PRAZEPAM

KLORAZEPAT

KWAZEPAM

KLONAZEPAM

DIAZEPAM

KRÓTKODZIAŁAJ

Ą

CE

ALPRAZOLAM

LORAZEPAM
OKSAZEPAM

MIDAZOLAM

TRIAZOLAM

BROTIZOLAM

LORMETAZEPAM

krótko działające

BENZODIAZEPINY

długo działające

BENZODIAZEPINY

siła działania

wysoka

niska

nawroty lęku w okresach
między dawkami

często

rzadko

ryzyko kumulacji

małe

częste

zaburzenie sprawności
psychofizycznej

małe

średnie

lęk z odbicia

często

rzadko

ryzyko uzależnienia

wysokie

niskie

nasilenie objawów
uzależnienia

ciężkie

umiarkowane

amnezja następcza

często

rzadko

aktywne metabolity

brak lub niewiele

wiele

DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE BENZODIAZEPIN

• nadmierna sedacja, senność
• osłabienie siły mięśniowej
• ataksja (niezborność ruchów)
• spowolnienie ruchowe
• nieostre widzenie
• zaparcia
• obniżenie ciśnienia i tachykardia
• zaburzenia pamięci typu amnestycznego (zwłaszcza w wieku

podeszłym)

• reakcje paradoksalne (zachowania impulsywne, stany

podniecenia i agresji)

• sporadycznie zmiany hematologiczne
• przy nagłym odstawieniu: zespół abstynencyjny i objawy z

odbicia

BENZODIAZEPINY

TOLERANCJA

UZALEśNIENIE

ZASADY STOSOWANIA BENZODIAZEPIN

•

ROZWA

ś

Y

Ć

CZY S

Ą

EWIDENTNE WSKAZANIA

•

STOSOWA

Ć

NAJMNIEJSZE SKUTECZNE DAWKI

•

W ZABURZENIACH LEKOWYCH NIE DŁU

ś

EJ NI

ś

3 MI

Ę

SI

Ą

CE,

W BEZSENNO

Ś

CI 1 MIESI

Ą

C

– WZROST TOLERANCJI I SPADEK SKUTECZNO

Ś

CI

•

STOPNIOWA REDUKCJA DAWKI

(W OKRESIE KILKU TYGODNI)

•

UNIKA

Ć

STOSOWANIA U OSÓB ZE SKŁONNO

Ś

CIAMI

DO UZALE

ś

NIE

Ń

•

UNIKA

Ć

STOSOWANIA W WIEKU PODESZŁYM

– ZABURZENIA PAMI

Ę

CI

•

UWA

ś

A

Ć

NA INTERAKCJ

Ę

Z ALKOHOLEM I LEKAMI

DZIAŁAJ

Ą

CYMI NA OUN

LEKI ANKSJOLITYCZNE WPŁYWAJACE

NA UKŁAD SEROTONINERGICZNY

SEROTONINA

5-HT

3

5-HT

1A

HAMOWNIE

UWALNIANIA

5-HT

2

BUSPIRON
GEPIRON
IPSAPIRON

ONDANSETRON
TROPISETRON
GRANISETRON

RITANSERYNA

BUSPIRON

Pochodna azaspironu. Częściowy agonista rec. 5-HT

1A

,

wykazuje również powinowactwo do rec. D

2

i zwiększa obrót

metaboliczny noradrenaliny.

WSKAZANIA : zaburzenia lękowe przewlekłe

Efekt ujawnia się dopiero po 7-14 dniach stosowania

a pełne działanie po 4-6 tygodniach.

Może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów.

Ryzyko uzależnienia i tolerancji wydaje się małe

DAWKOWANIE: 15-30 mg/d

Spamilan, Mabuson

!!!

HYDROKSYZYNA

Pochodna difenylometanu o złożonym mechanizmie działania

Wykazuje działanie : sedatywne, anksjolityczne, ułatwiające

zasypianie, p/histaminowe, cholinolityczne, rozkurczowe,

słabe p/bólowe.

WSKAZANIA : stany niepokoju, napięcia, pobudzenia

psychoruchowego, choroby alergiczne, premedykacja

Może upośledzać sprawność psychoruchową.

Ryzyko uzależnienia i tolerancji nie występuje.

DAWKOWANIE: 25-200 mg/d

Atarax, Hydroxyzinum

BEZSENNOŚĆ

JEST ZABURZENIEM SNU POLEGAJĄCYM

NA WYSTĘPOWNIU SNU NIEZAPEWNIAJĄCEGO WŁAŚCIWEGO

WYPOCZYNKU LUB TRUDNOŚCI W ZAPOCZĄTKOWANIU I/LUB UTRZYMANIU

SNU.

NASTĘPSTWEM BEZSENNOŚCI JEST POGORSZENIE

FUNKCJONOWANIA W CIĄGU DNIA I/LUB OGÓLNEJ JAKOŚCI śYCIA.

trudności w zasypianiu lub utrzymaniu snu, lub niezadawalająca jakość snu

zaburzenia snu występujące przynajmniej 3 razy w tygodniu i co najmniej

przez miesiąc

zarówno w nocy jak i w ciągu dnia chory martwi się z powodu bezsenności

i jest nadmiernie zaniepokojony skutkami braku snu

niezadawalająca ilość i/lub jakość snu jest przyczyną cierpienia lub
trudności w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego

BEZSENNO

ŚĆ

PIERWOTNA

DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE KLASYCZNYCH

BENZODIAZEPIN STOSOWANYCH W

BEZSENNOŚCI

działanie sedatywne utrzymujące się następnego dnia

upośledzenie sprawności psychomotorycznej
(ryzyko wypadków!!!)

niepamięć następcza, upośledzenie czynności
poznawczych (zaburzenia pamięci operacyjnej i
zapamiętywania)

bezsenność z odbicia
(bezsenność po odstawieniu leku)

TRIAZOLAM

Krótko działająca benzodiazepina (szybko się wchłania, C

MAX

po 2

godz.). W zalecanych dawkach (0,125 –0,25 mg) skraca latencję snu,
zmniejsza liczbę wybudzeń w nocy oraz wydłuża czas trwania snu.

DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE: nadmierna senność, ból głowy, zaburzenia
koordynacji, nudności zawroty głowy, stan przypominający upojenie
alkoholowe, niepamięć i zaburzenia zachowania.

FLUNITRAZEPAM

Działanie nasenne jest działaniem dominującym nad efektem
uspokajającym, przeciwlękowym, rozluźniającym mięśnie i
przeciwdrgawkowym. Okres eliminacji leku (w dawce 0,5-2 mg) wynosi
25 godzin. Ma szybki początek działania i wywołuje spokojny sen.

DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE: oprócz klasycznych objawów dla
benzodiazepin, flunitrazepam powoduje ewidentne spowolnienie
psychomotoryczne.

Lek wymagający dokładnej kontroli i rejestracji

zużycia !!!

LORMETAZEPAM

Wchłania się całkowicie, C

MAX

po 2 godz. okres eliminacji do 13 godz.).

Skraca latencję snu, wydłuża czas snu, zmniejsza liczbę wybudzeń.
DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE: oprócz klasycznych objawów dla BZD po
odstawieniu dość często daje bezsenność z odbicia.

TEMAZEPAM

Benzodiazepina o pośrednim czasie działania, C

MAX

po 1,5 godz. okres

eliminacji nie przekracza 9 godz.). Skraca latencję snu, wydłuża czas
snu, zmniejsza liczbę wybudzeń.
DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE: oprócz klasycznych objawów dla
benzodiazepin po temazepamie obserwuje się znaczne pogorszenie
sprawności psychoruchowej.

MIDAZOLAM

Benzodiazepina o krótkim czasie działania, okres półtrwania 1-4 godz).
Stosowana do indukcji snu, szczególnie w premedykacji przy zabiegach.
DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE: jak dla wszystkich benzodiazepin.

AGONIŚCI RECEPTORA BENZODIAZEPINOWEGO

NIEBĘDĄCY POCHODNYMI BENZODIAZEPIN

ZOPIKLON

ZOLPIDEM

ZALEPLON

ZOPIKLON

Krótko działający lek nasenny ( poch. cyklopirolonu), C

max

po 90 minutach,

okres połowicznej eliminacji ok. 5 godz.
Zmniejsza częstość wybudzeń w nocy, wydłuża całkowity czas snu oraz
zwiększa jego wydajność.

Przy dłuższym stosowaniu i nagłym odstawieniu istnieje ryzyko rozwoju
tolerancji i bezsenności z odbicia. Nie daję rano uczucia zmęczenia
Może pogarszać zdolność kierowania pojazdami mechanicznymi !!!

ZOLPIDEM

Pochodna imidazolopirydyny, szybko wchłania się z przewodu pok., C

max

po

1,6 godziny, okres eliminacji połowicznej 2,6 godz.
Po zażyciu chory powinien spać przez 7-8 godz. aby uniknąć ryzyka
niepamięci następczej i senności utrzymującej się następnego dnia.

ZALEPLON

Pochodna pirazolopirymidyny, wykazuje 5-krotnie słabsze powinowactwo
do receptora BZD

1

. Szybko się wchłania, C

max

ok. 1 godz., T 1/2 =1 godz.

Jest wskazany w leczeniu bezsenności przewlekłej i przygodnej.
Dotychczasowe obserwacje wskazują że w mniejszym stopniu upośledza on
sprawność psychomotoryczną i pamięć. Nie zaobserwowano przypadków
bezsenności z odbicia.

BARBITURANY

OBECNIE MAŁE ZNACZENIE W TERAPII

GABA

BENZODIAZEPINY

BARBITURANY

HIPERPOLARYZACJA

HAMOWANIE CZYNNO

Ś

CI NEURONU

Cl

-

WPŁYW BEZPO

Ś

REDNI NA KANAŁY

CHLORKOWE- PRZEDŁU

ś

ENIE CZASU OTWARCIA

UWRA

ś

LIWIENIE RECEPTORÓW GABA

DŁUGI CZAS DZIAŁANIA

(OKRES ELIMINACJI DO 140 GODZ.)

BARBITAL (VERONAL)

nasenne

FENOBARBITAL (LUMINAL)

nasenne, uspokajające, p/drgawkowe

ŚREDNI CZAS DZIAŁANIA

(OKRES ELIMINACJI DO 42 GODZ.)

AMOBARBITAL (AMYTAL)

nasenne, p/drgawkowe, uspokajające

CYCLOBARBITAL (PHANODORM)

nasenne, uspokajające

KRÓTKI CZAS DZIAŁANIA

(OKRES ELIMINACJI DO 7-11

GODZ.)

HEPTABARBITAL (MEDOMIN)

nasenne, uspokajające

HEKSOBARBITAL (EVIPAN)

nasenne w anestezji

PENTOBARBITAL

nasenne w anestezji

BARBITURANY INDUKUJĄ ENZYMY

WĄTROBOWE I POWODUJĄ ŁATWO

UZALEśNIENIE FIZYCZNE !!!