WYKA
AD 15
Subiektywna specyfika poczucia niesprawiedliwości:
" Społeczny charakter: chociaż może dotyczyć jednostki  inni też powinni je odczuwać,
bowiem narusza normy społeczne
" Specyficzne emocje: bezwartościowości, poczucia zniewagi, obrazy  nasycone aspektem
moralnym
" Poczucie uprzedzenia
" Zewnętrzność sprawcy
Okoliczności poprzedzające poczucie niesprawiedliwości:
" Niewystarczające docenienie zasługi (wysiłku, poziomu wykonania, intencji)
" Zabiegi manipulacyjne, gwałcące czy omijające normy sprawiedliwości
" Odczucie relatywnej deprywacji
" Wsparcie społeczne, pokazujące niesprawiedliwość
Relatywna deprywacja:
" Rozbieżność między aspiracjami jednostki a jej osiągnięciami (K. Lewin)
" Rozbieżność między osiągnięciami jednostki a osiągnięciami innych, którzy stanowią punkt
odniesienia (Merton, Hyman, Stouffer)
" Typy deprywacji relatywnej (Runciman):
Egoistyczna (dotyczy mnie jako osoby)
Braterska (dotyczy mojej grupy w porównaniu z innymi grupami)
Intensywność poczucia niesprawiedliwości a deprywacja:
" Tym większe, im ostrzej wzrosła deprywacja w niedawnej przeszłości i im bardziej
gwałtownego jej wzrostu oczekuje się w bliskiej przyszłości
" Tym mniejsze, im obniżyła się relatywna deprywacja w stosunku do niedawnej przeszłości, a
oczekuje się też jej spadku w bliskiej przyszłości
Paradoks rewolucyjnego wzrostu oczekiwań (Tocqueville):
" Wyrażane społeczne niezadowolenie, aktywność rewolucyjna wzrasta  kiedy warunki
społeczne względnie polepszają się, kiedy pojawia się nadzieja na polepszenie sytuacji
" Wyjaśnienie  wzrost oczekiwań:
Wskutek polepszenia się warunków życia poszerza się zakres tego, co widziane jest
jako możliwe; rosną aspiracje; standardy i wymagania rosną szybciej niż aktualne
zyski
Polepszenie warunków życia w jednej dziedzinie uwrażliwia na relatywną deprywację
w innej sferze życia
Wsparcie  jako dostarczenie podstaw do wzrostu siły:
" Dostarczenie informacji, powodujących wzrost siły jednostki (grupy) lub jej poczucia
zasługiwania: wzrost siły fizycznej (trening), wiedzy, wykazanie zdolności, wzrost szacunku do
siebie  czyli specyficzna edukacja
Modele stosunku do skrzywdzonych (Montada, 1980r.):
" To jak traktujemy i czego oczekujemy od osób (grup) pokrzywdzonych (w sensie
odczuwających krzywdę), zależy od sposobu odpowiedzi na pytania:
Kto jest odpowiedzialny za pojawienie się problemu?
Kto jest odpowiedzialny za jego rozwiązanie?
" Modele wg Montady:
Model moralny: całkowita odpowiedzialność jest po stronie odczuwającego krzywdę.
Moralność indywidualistyczna  odpowiedzialność za problem i za jego rozwiązanie
ponosi jednostka (bezrobotny, ofiara gwałtu, chory na AIDS)
Model kompensacyjny: ofiara nie jest odpowiedzialna za problem ale za jego
rozwiązanie
Model oświetlający: ofiara odpowiedzialna za problem ale nie widzi tego i nie ma
motywacji do jego rozwiązania  trzeba pomóc w rozwiązaniu problemu
Model medyczny: ofiara nie jest odpowiedzialna ani za problem, ani za jego
rozwiązanie
Konflikty:
" Interakcja ludzi zależnych od siebie, którzy uważają, że mają cele niezgodne oraz spostrzegają
siebie wzajemnie jako przeszkody w osiąganiu owych celów (Folger, Poole, Stuttman)
" Konflikt zawsze wiążę się z interakcją: konstruktywną lub destruktywną
Interakcja konstruktywna:
" Realistyczna: dotyczy realnych problemów, które potencjalnie mogą być rozwiązane
" Przyjmuje się założenie, że obie strony mogą część swoich celów realizować
" Są elastyczne
Interakcja destruktywna:
" Nierealistyczna: polega na manifestacji agresji, której celem jest pokonanie lub zranienie
drugiej osoby
" Sztywna
" Postrzeganie konfliktu w kategoriach 0-1: w kategoriach całkowitej porażki jednej strony 
zwycięstwa  własnej; gra o sumie 0
Orientacje wobec konfliktu (M. Deutsch, 1994r.):
" Dotyczą sposobu spostrzegania osób i grup, uwikłanych w konflikt oraz sposobów
prowadzenia komunikacji
" Rodzaje orientacji:
Kooperatywna
Rywalizująca
Kooperatywna orientacja:
" Nastawienie na rozwiązanie kompromisowe, ustalone w procesie negocjacji
" Zakłada, że poza tym co dzieli strony (czego dotyczy spór) istnieją jeszcze sfery, gdzie relacje
stron nie są konfliktowe
" Stosunkowo wysoki poziom zaufania wzajemnego
" Pełna wymiana informacji  pozwala na precyzyjne określenie problemu i poszukiwania
wspólnie nowych rozwiązań
" Zwiększa szansę na porozumienie integrujące stanowiska stron (Pruit, 1982r.)
Czego wymaga orientacja kooperatywna:
" Zdolności poznawczych uczestników, rozumienia racji obu stron
" Jasność prezentacji własnych argumentów
" Zdolności do decentracji, przezwyciężenia skłonności do koncentrowania się tylko na jednym,
własnym stanowisku
Orientacja rywalizacyjna:
" Koncentracja na tym co dzieli strony; podział na My i Oni
" Wzajemne oskarżanie się stron, przypisywanie im cech negatywnych moralnie
" Ograniczenie komunikacji ze względu na demonstrację niechęci lub celową dezinformację
" Zastraszanie
" Nie wymaga zaawansowanych funkcji poznawczych (jest prostsza)
Orientacja wycofania się:
" Wycofanie się z interakcji wobec rywalizujących tendencji przeciwnika
" Postawa indywidualnego braku zainteresowania konfliktem
" Unikanie konfliktu ze względu na normę
" Motywy  nie zawsze jasne; może wiązać się z potrzebą poddania sporu pod osąd
uprawnionej  trzeciej strony , zewnętrznego arbitra (w polityce  zewnętrzne instytucje
międzynarodowe, trybunał konstytucyjny, rzecznik i trybunał praw człowieka
Konsekwencje orientacji wycofania się:
" Redukcja ryzyka destruktywnego przebiegu konfliktu (gdy po obu stronach przewaga
motywacji rywalizacyjnej)
" Impas w ważnej sprawie
Od czego zależy orientacja wobec konfliktu:
" Poznawczy schemat, wizerunek innej osoby/grupy (wróg, sojusznik, imperialista,
barbarzyńca)
" Zaufanie do ludzi o innych przekonaniach
" Zaawansowanie myślenia, decentracja, brak dogmatyzmu
" Kultura konfliktorodna (paranoidalna, spiskowa, hierarchiczna bądz
otwarta na inność)
Eskalacja konfliktu  spirala konfliktu  dotyczy:
" Liczby spraw których dotyczy
" Ogólności i ważności spornych kwestii
" Liczby osób zainteresowanych konfliktem (coraz mniej osób zachowuje neutralność)
Mechanizmy eskalacji:
" Procesy ostrej kategoryzacji
" Potrzeba redukcji dysonansu poznawczego
" Norma wzajemności
" Negatywne emocje i związane z tym zniekształcenia percepcji
" Atrybucja odpowiedzialności
Konflikt nierozwiązywalny (intractable conflict); Badania Kriesberga (1995r.) i Bar-Tala (1999r.); cechy
takiego konfliktu:
" Długotrwałość  co najmniej przez jedno pokolenie; dowodzi to trudności jego rozwiązania;
sprawa, że narastają straty, uprzedzenia, złe emocje, zapisywane w zbiorowej pamięci
" Strony mają interes w kontynuowaniu konfliktu bo np. poniosły pewne inwestycje militarne,
ekonomiczne, psychologiczne  z których trudno się wycofać
" Sytuacja konfliktu  jako gra o sumie zerowej: wygrana przeciwnika jest wyłącznie naszą
stratą; ich przegrana  naszą wygraną; stąd tendencja do maksymalizowania strat
przeciwnika i próby jego dyskredytacji w oczach jak najszerszej opinii publicznej  by zyskać
wsparcie
" Konflikt wiąże się z przemocą; dochodzi do starć militarnych, aktów terroru, narasta wrogość
i niechęć
" Totalny charakter: w percepcji stron konflikt jest wielopłaszczyznowy, dotyczy podstawowych
potrzeb i wartości
" Centralność konfliktu dla społeczności: codzienność jest nim przesycona; ciągle jest obecny w
rozmowach ludzi, w codziennych decyzjach, w mediach, w działaniach wielu instytucji
Znaczenie konfliktów w życiu społecznym:
"  ludzie nie lubią konfliktów  konflikty są niepotrzebne, mają negatywne konsekwencje,
zabierają czas i energię społeczną
" Konflikt jest potrzebny, bez rozpoznania i prób jego rozwiązania  grupy funkcjonują z
le;
 Ignorując konflikt postępujesz tak, jakbyś nie zajmował się ogniem tlącym się w koszu na
śmieci przy Twoim biurku (Oyster, 2002r.)
Pozytywne konsekwencje konfliktu (z umiarkowanym stresem):
" Aktywizacja procesów umysłowych i twórczości (Nemeth, 2004r.)
" Doświadczanie poznawczych sprzeczności jest istotnym warunkiem rozwoju struktur
poznawczych (Flavell, Piaget, 1967r.)
" Sprzyja osiąganiu wyższych poziomów myślenia moralnego (Damon, 1983r.)
" Ludzie przebywający w sytuacjach jednorodnych, ubogich w konflikty, mają więc ograniczone
szanse rozwojowe
" Ważne są umiejętności zarządzania konfliktem
Jeżeli wojny nie są biologiczną koniecznością  to dlaczego są?
" Rola kolektywnego systemu znaczeń  przekonań dotyczących przeszłości, teraz
niejszości i
przyszłości wspólnoty, jej pozytywne i negatywne doświadczenia, spostrzegane miejsce w
świecie
" Teoria Opanowywania Trwogi  Greenberg, Pyszczynski, Solomon, Simon (1992r.): funkcje
kolektywnego systemu znaczeń:
Przetrwanie i rozwój wspólnoty
Zachowanie indywidualnego poczucia bezpieczeństwa, redukcja lęku
egzystencjalnego
Świadomość nieuchronnej śmierci  nieprzystosowawcza, paraliżuje:
" Jest łagodzona przez:
Złudzenia czy inklinacje poznawcze (kontroli, nierealistycznego optymizmu)
Ujmowanie siebie jako części większej całości; dlatego:
Trzeba bronić i chronić kolektywny system znaczeń
Niechęć do obcych  gdy pojawia się zagrożenie kolektywnych wartości; stąd
 wojny jako ochrona systemu znaczeń
Główne hipotezy TOT i ich empiryczna weryfikacja:
" Wzmocnienie samooceny i wiary w słuszność kolektywnego światopoglądu redukuje lęk
przed śmiercią
" Ujemny związek samooceny (jako trwałej cechy) i lęku przed śmiercią (Brewer, 2002r.);
osoby o wysokiej samoocenie w sytuacji myślenia i śmierci wykazują słabszą tendencję do
obrony światopoglądu niż osoby o niskiej samoocenie (Harmoin-Jones, 1997r.)
" Narastanie lęku przed śmiercią przy obniżaniu samooceny (Solomon i inni, 1999r.)
" Wzmacnianie wiary w słuszność światopoglądu  niższy lęk przed śmiercią (Pyszczynski i inni,
1994r.)
" Przecenianie konsensusu poglądów w miejscach kojarzonych ze śmiercią (cmentarze);
Pyszczynski, 1999r.
TOT  twierdzenia i empiria:
" Uświadomienie ludziom myśli o śmierci powoduje polaryzację własnego i innego (obcego)
światopoglądu; dowody: w sytuacji wzbudzenia myśli o śmierci:
Korzystniejsze oceny tekstów i ich autorów  jeżeli są proamerykańskie, a bardziej
negatywne  gdy są antyamerykańskie (Greenberg i inni, 1997r.)
Następuje wzrost pozytywności postaw studentów chrześcijan wobec innych
studentów tego samego wyznania, a wzrost negatywnych  wobec Żydów
(Greenberg, Pyszczynski, 1997r.)
Nasilenie agresji wobec osób o odmiennych poglądach (McGregor i inni, 1998r.)
Bardziej negatywne postawy wobec obcokrajowców
" W sytuacji myśli o śmierci  większe poparcie dla norm i wartości obowiązujących w danej
kulturze i większy ostracyzm i punitywność wobec osób łamiących te normy (np. wobec
sprawców drobnych wykroczeń, prostytutek)
" Wzmożona chęć posiadania dóbr luksusowych  bo jest to sposób na wzrost prestiżu i
większego poczucia własnej wartości (Mandell, Heine, 1999r.)
" Reasumując  zagrożenie systemu znaczeń (wartości) uruchamia agresję wobec obcych; ta
wyzwala lęk przed śmiercią  co z kolei nasila wrogość wobec obcych
Mechanizmy wpływu agresji w mediach na agresję widzów:
" Uczenie się zachowań i scenariuszy (skryptów) przez obserwację
" Uczenie się postaw i przekonań
" Znieczulenie emocjonalne
" Usprawiedliwianie poznawcze własnej agresji
" Sygnalizowanie i torowanie agresji
" Pobudzanie i transfer pobudzenia
Terroryzm i jego psychologiczne mechanizmy:
" Pojęcie naładowane wartościami, otwarte na różne znaczenia, lokowane w ramach kultury;
jest  w oczach obserwatora (Norris, 2003r.); jest etykietką nadającą sens zdarzeniom; różne
nazwy pokazują różnice znaczeniowe:
Grupa terrorystyczna
Liberation movement
Radical activists
Armed rebels
Extremist dissidents
Cecha charakterystyczna każdego terroryzmu: taktyka siania strachu:
" Systematycznie używany przymus wobec cywilów  bezbronnych obywateli  w celu
osiągnięcia celów politycznych plus publicyty
" Rodzaje terroryzmu: grupowy  przeciw państwu, państwowy, wewnętrzny (sprawcy i cele 
ograniczone do jednego państwa), multilateralny
Konsekwencje terroryzmu:
" Bezpośrednie  strach
" Wtórne  rozbicie więzi społecznych, solidarności; nieufność, wzrost tendencji autorytarnych
 w konsekwencji poparcie dla odwetu
" Terroryzm nie byłby skuteczny bez mediów: narodziny międzynarodowego terroryzmu w tym
samym czasie co wprowadzenie pierwszego satelity telekomunikacyjnego (lata 60-te XX
wieku)
Emocje wzbudzane po ataku a reakcja na atak:
" Dwa rodzaje emocji:
Strach
Wzrost ryzyka ataku
 Ramowanie terroryzmu przez media (framing):
" Nadawanie sensu aktom terroru poprzez informacje upraszczające; nadawanie priorytetu;
tworzenie struktury narracyjnej; jednostronna interpretacja
" Terroryzm w swej naturze jest psychologiczny  ma wzbudzać strach wśród szerokiej
publiczności; jak działa na ludzi  badanie po ataku na WTC (Huddy, Feldman, Lahav, Taber,
2003r.); n=1549 osób; paz
dziernik 2001  marzec 2002; tygodniowo 100 osób  telefonicznie
" Reakcje Amerykanów:
30% próby  depresja
13% próby  kłopoty ze snem
21% próby  kłopoty z koncentracją
Wszystkie te objawy silnie korelują ze strachem: r=0,63
Strach pozytywnie koreluje z percepcją ryzyka ponownego ataku (r=0,42)
Co jest przyczyną czego?
" Strach prowadzi do wzrostu percepcji ryzyka w innych dziedzinach życia, np. gorsze prognozy
gospodarcze na przyszły rok
" Prowadzi do wzrostu poparcia dla wspólnoty, nacisk na jedność poglądów (por. TOT) i w
związku z tym  do dyskryminacji innych
" Korelaty strachu: fizyczna bliskość ataku; znajomość ofiar; nieliniowy efekt czasu
" 95% próby USA spostrzegało wzrost ryzyka atakiem w przyszłości  doprowadziło to do
poparcia dla odwetu (Irak) oraz poparcia dla ograniczeń wolności obywatelskich ( patriot
acts ); to może ta percepcja wzbudza strach?
" Poznawcze efekty strachu: obniżona sprawność przetwarzania informacji z mediów, mniejsza
wiedza o Afganistanie, Islamie, Osamie bin Ladenie oraz błędne szacowanie ryzyka
Atrybuty małej grupy:
" Zbiór jednostek, pozostających ze sobą w określonych stosunkach (Cartwright, Zander, Kurt
Lewin); atrybuty:
Interakcja
Cele
Normy
Struktura (komunikacji, sympatii, władzy, awansu)
Poczucie odrębności
Podzielane przekonania grupowe (o krupie)
Stawanie się członkiem grupy:
" Trzy zjawiska związane z procesem stawania się członkiem grupy (Levine, Moreland, 1994r.):
Rekonesans nowej grupy
Zmiany w pojmowaniu siebie (tożsamości społecznej)
Proces inicjacji do grupy
Rekonesans grupy  badanie różnych grup i dokonanie wyboru:
" Grupy, do których jesteśmy  przypisani (te w których się urodziliśmy)  bez wyboru?
" Ludzie starają się przystąpić do grup, w których uczestnictwo dla nich będzie maksymalnie
nagradzające i minimalnie kosztowne; rekonesans polega więc na szacowaniu co grupy mogą
dla nich zrobić i czego będą oczekiwać w zamian
" Ważnym z
ródłem informacji są doświadczenia nabyte w kontaktach z innymi grupami. Jeśli
były one korzystne  zwiększa chęć do uczestnictwa w innych grupach i rodzi oczekiwania
podobnych nagród; badania Pavelchak (1986r.): nowo przyjęci studenci pytani byli o rodzaje
(tematy) grup, do których należeli w szkole i o ich ocenę. Porównano to z rodzajem grup, do
których starali się należeć na uniwersytecie. Wybierali to co pozytywnie oceniali w szkole.
Zaobserwowano zniekształcenie poznawcze: oczekiwania od grup większej liczby nagród niż
kosztów; ale ci, którzy należeli do podobnej organizacji w szkole  spodziewali się zarówno
więcej nagród jak i kosztów
Co w grupie jest atrakcyjne:
" Ważnym czynnikiem atrakcyjności grupy jest spostrzeganie samego siebie jako pasującego do
prototypu członka tej grupy (Hogg, 1992r.). Badano preferencje studentów na temat tego
gdzie chcą mieszkać: akademik, stowarzyszenie studenckie, wynajęte mieszkanie itp. oraz o
opisanie na skalach przymiotnikowych siebie oraz typowej osoby korzystającej z różnego
typu zakwaterowania. Wystąpiła wyraz
na korelacja ujemna między wyborem
zakwaterowania a rozbieżnością między obrazem własnej osoby a typowego mieszkańca
(akademika, mieszkania itp.)
Inicjacja do grupy:
" Wejściu do grupy często towarzyszy jakiś rytuał, ceremonia; przybierają one różne formy 
przyjazne ale i nieprzyjemne (wypicie cytryny, kpiny starych członków, ataki fizyczne);
inicjacje często bywają nieprzyjemne: ich funkcją jest zaznaczenie zmiany statusu. Dlaczego
grupy zadają sobie trud aby zaznaczyć wstąpienie do grupy nowego członka?
Funkcja symboliczna: przejście przez ceremonię pomaga w identyfikacji nowego
członka; pomaga to także grupie w określaniu swoich granic (strój albo cecha odwagi)
Terminowanie nowicjuszy: zapoznanie z normami, umiejętnościami potrzebnymi do
działania w grupie
Wzbudzenie lojalności: gdy podkreślane są przywileje wynikające z członkowstwa
" Dlaczego poddajemy się nieprzyjemnym rytuałom inicjacji (Aronson, Mills): mechanizm
dysonansu poznawczego, gdy przechodzisz przez bolesne rytuały  musisz zredukować
dysonans między oczekiwaniami a nową sytuacją i własnym zachowaniem;  Skoro
przeszedłem przez to wszystko żeby stać się członkiem tej grupy, widocznie jest ona
naprawdę dla mnie ważna, atrakcyjna . Eksperymenty: im bardziej surowa inicjacja  tym
bardziej atrakcyjna grupa (głośne czytanie powieści pornograficznej i szok)
Osobowość nie wystarczy, musi być specyficzna relacja:
"  Jeżeli jakiś człowiek pobiegnie nagi ulicą, obwieszczając, że tylko on może uratować świat
przed grożącą zagładą, i natychmiast zdobędzie zwolenników, to jest on charyzmatycznym
przywódcą; ale jeśli nie zdobędzie zwolenników  będzie po prostu szaleńcem (Wilson,
1975r.)
" Lider charyzmatyczny (transformacyjny) przedstawia dalekosiężną wizję zmian (zwykle
emocjonalną), budzi nadzieje i zaufanie; przyciąga uwagę dużymi zdolnościami społecznymi;
trafnie spostrzega potrzeby ludzi, potrafi manipulować swoim wizerunkiem
Tendencyjne komunikowanie informacji podzielanych:
" Problem: jak to się dzieje, że przeciętny członek grupy częściej porusza w dyskusji i
przekazuje innym informacje znane innym (podzielane) niż informacje znane tylko jemu?
" Badania Stassera i Titusa (1985r.): grupy wybierają najlepszego kandydata na jakieś
stanowisko, dyskutują w dwóch warunkach:
Wszyscy mają te same informacje o kandydatach A i B:
A  8 plusów, 4 minusy
B  8 minusów, 4 plusy
W tych warunkach 81% badanych (grup) wybiera kandydata A
Dyskutanci mają pulę informacji wspólnych i pulę informacji niewspólnych:
A  każdy dyskutant (w grupie 4-osobowej) ma o nim po 2 pozytywne
informacje ale różne oraz 4 negatywne  wspólne
B  wszyscy mają o nim te same 4 informacje pozytywne oraz te same 4
negatywne
W tej sytuacji kandydat A wybierany jest tylko przez 24% grup (a przecież ma
więcej plusów niż kandydat B)
Wpływ grupy  ujednolicanie lub/i przesunięcie (polaryzacja) postaw:
" Przesunięcie postaw indywidualnych lub wspólnej decyzji grupowej w stosunku do średniej
postaw indywidualnych w kierunku tego krańca skali, po którego stronie średnia ta znajduje
się na początku; różne przejawy tego stanowiska: wzrost ryzykowności decyzji, wzrost
agresywności postaw i ocen
Syndrom myślenia grupowego:
" Kilkadziesiąt przypadków decyzji grupowych: analizy Irvinga Janisa, dotyczą decyzji grup
politycznych
" y
ródła: pamiętniki członków tych grup oraz oficjalnie publikowane dokumenty; analizy 4
wielkich niepowodzeń amerykańskiej polityki: klęska podczas ataków Japończyków na Pearl
Harbour, inwazja na Koreę Południową, inwazja w Zatoce Świń oraz eskalacja wojny w
Wietnamie
" Dlaczego kompetentni ludzie podejmują błędne decyzje? Defekty na etapie pobierania i
weryfikacji informacji