WYKA
AD 3 (12/10/10)
Wątki psychoanalityczne w psychologii społecznej:
" Teorie związków z obiektem: czyli rola wczesno dziecięcych doświadczeń jako wzorca więzi
społecznej  krytyka Freuda, wg którego przywiązanie dziecka do matki jest wyłącznie
efektem zaspokajania oralnych potrzeb dziecka; Melanie Klein, John Bowlby  dwa pierwsze
lata są istotne dla rozwoju społecznych rysów osobowości; opiekunowie tworzą prototyp
więzi i schematy innych ludzi
" Wczesno dziecięce doświadczenia kształtują pojęcie  rozszczepienia istotne dla dorosłych
relacji z innymi. Niemowlę nie pojmuje, iż takie przeciwieństwa, jak racja i błąd, siła i słabość,
przyjemność i ból, dobro i zło  mogą być pomieszane w jednej osobie, rozdziela więc matkę
(opiekuna) na dwie osoby:  wielką dobrą pocieszycielkę (gdy zaspokaja potrzeby dziecka) i
 złą straszną (gdy nie jest obecna lub nie reaguje). Osoby odrzucane lub niekonsekwentnie
traktowane (pozbawione bezpiecznego przywiązania) nie potrafią się nauczyć, że człowiek
jest mieszaniną dobra i zła, przykrości i przyjemności  w dorosłym życiu szybko uciekają się
do  rozszczepienia , gdy partner okazuje jakąś ułomność lub popełnia błąd od razu staje się
 strasznym człowiekiem , którego trzeba odrzucić. Osoby bez bezpiecznego przywiązania w
momencie lęku mają silną tendencję do rozszczepiania przy podziale na  my i  oni , nie
potrafi zauważyć dobrych cech swego wroga oraz złych swego przyjaciela.
Ślady psychoanalizy w psychologii społecznej:
" Koncepcja tożsamości męskiej i żeńskiej, Gilligan, 1982r.: tożsamość męska jest bardziej
chwiejna i niepewna niż kobieca (inaczej niż u Freuda). Dzieci obu płci najpierw identyfikują
się z matką; chłopcy jeśli chcą rozwinąć męską tożsamość muszą  zerwać z matką  to matki
skłaniają synów do niezależności i odrębności. To dlatego mężczyz
ni tworzą silniejsze granice
między sobą a innymi ludz
mi a także mają problemy w nawiązywaniu bliskich kontaktów.
Natomiast kobiety mają problemy ze zwiększaniem własnej niezależności i autonomii,
potwierdzaniem talentów, niepoddawaniem się instrumentalnemu traktowaniu w bliskich
związkach. Przyczyną lęków męskich przed intymnością i lekceważenia przez nich cech
kobiecych (łagodność i opiekuńczość) jest lęk przed utratą męskości czyli lęk przed
rozpoznaniem faktu zależności
" Elementy myślenia psychoanalitycznego (rola dzieciństwa, mechanizmy obronne, rola miłości
ojca i matki) obecne są w różnych koncepcjach z zakresu psychologii społecznej. Np. Janis 
teoria szukania silnego przywódcy-ojca w sytuacji zagrożenia; Adorno i inni  brak miłości,
ambiwalencje uczuciowe i przeniesienie agresji  z
ródło osobowości autorytarnej; Lasswell 
typy przywódców politycznych a doświadczenia dziecięce
Harold Lasswell: funkcjonowanie polityków a doświadczenia dziecięce:
" Studiując biografie wybitnych postaci politycznych Lasswell znalazł trzy rodzaje ograniczeń
wynikających z wczesnodziecięcych doświadczeń polityków:
Zbyt wczesne odstawienie od piersi
Silna kontrola czystości
Zakaz manipulacji genitalnych
Osobiste motywy przeniesione z dzieciństwa powodują tłumienie nienawiści do ojca
przeniesione jako nienawiść do silnych przywódców. Każde z tych trzech doświadczeń
prowadzi do preferencji innych ról politycznych: administrowania, agitowania lub
teoretyzowania.
Podejście poznawcze: spostrzeganie ludzi:
" W podejściu poznawczym człowiek jest naiwnym badaczem: stawia hipotezy, przetwarza
informacje, dokonuje integracji informacji i oceny. W tym podejściu człowiek jest najbardziej
podmiotowy
" Przykładem podejścia poznawczego są różne koncepcje percepcji społecznej; chociaż są w
tych koncepcjach obecne także elementy innych podejść (behawioralnego, psychoanalizy czy
koncepcji psychologii postaci  budowania całości)
Specyfika procesu spostrzegania ludzi:
" Wyjątkowe znaczenie obiektu: z
ródło stymulacji, emocji, zaspokojenia lub blokady potrzeb,
element zadania, wartość sama w sobie
" Złożoność obiektu i selektywność percepcji; rola wyrazistości i ważności (znaczenia) różnych
cech czy wymiarów innego człowieka; znaczenie  funkcją spostrzegającego, obiektu
percepcji i sytuacji
" Transakcyjność procesu: obiekt percepcji (inny człowiek) dostosowuje się do obecności
obserwatora; percepcja jest wzajemnym procesem; obiekt może aktywnie zmieniać się,
próbować manipulować wrażeniem, jakie wywiera na innych (Tagiuri, Wilmot, 1978r.). W
dwustronnej transakcji Twoje zachowanie wywołuje reakcję u innego, którą następnie
wykorzystujesz jako podstawę Twojego sądu. To co widzimy u innych jest w równym stopniu
funkcją nas samych, jak i cech drugiego człowieka (i sytuacji). Świat śmieje się lub płacze
razem z nami.
" Pośredni charakter percepcji: na podstawie obserwowalnych właściwości obiektu
wnioskujemy o jego wnętrzu, psychice; wychodzimy poza informacje bezpośrednio dane (J.
Bruner, 1960r.); dokonujemy generalizacji metaforycznej (z cech fizycznych na psychiczne) i z
jednych cech psychicznych na inne psychiczne właściwości; korzystamy z UTO  ukrytych
teorii osobowości
Wychodzenie poza informacje dane  przykład badania (S. Asch):
" Uczestnikom podawano kilka określeń osoby bodz
cowej (innego człowieka): inteligentny,
zdolny, pracowity, zdecydowany, praktyczny, ostrożny. W grupie A (losowanej z tej samej
populacji co grupa B) w środku tej listy umieszczono słowo  ciepły (warm), w grupie B słowo
 chłodny (cold)
" Następnie poproszono o opis tej osoby na liście przymiotnikowej
Centralne cechy (badanie Ascha):
" Grupa A  osoba  ciepła (serdeczna):
Szczęśliwa (90%)
Wielkoduszna (90%)
Z poczuciem humoru (77%)
Ludzka (80%)
" Grupa B  osoba  chłodna :
Niewielko duszna (92%)
Bez poczucia humoru (87%)
Nieszczęśliwa (66%)
Bezwzględna (60%)
Cechy centralne:
" Organizują percepcję, polaryzują obraz, nadają kierunek przetwarzania informacji, nadają
kierunek ocenie (ewaluacji), pozwalają wyjść poza informacje dane
" Centralność cechy zależy od: siły związku danej cechy z innymi cechami (rzeczywistej lub
zakładanej  prywatnej UTO), kontekstu w jakim się spostrzega daną osobę, kultury
" Co jest  centralne ? Wg Władysława Witwickiego:
Informacje o mocy, sile sprawczej, zdolności do kontroli sytuacji
Informacje o stosunku do nas (życzliwości, sympatii, wrogości, niechęci)
" Wg Bogdana Wojciszke i Susan Fiske:
Cechy kompetencyjne (sprawnościowe)
Cechy wspólnotowe (moralne)
Ukryte teorie osobowości:
" UTO  zespół reguł pozwalający na lokowanie człowieka w określonym miejscu pewnego
wymiaru  na podstawie jego miejsca na innym wymiarze
" Funkcje UTO: przetwarzanie informacji o ludziach, budowanie całościowego obrazu na
podstawie niewielkiej liczby informacji, zapełnianie luk w wiedzy, dokonywanie szybkich
ekstrapolacji, ekonomiczność poznawcza
UTO  dlaczego są stabilne (Norman, Passini, 1977r.):
" Mogą trafnie odzwierciedlać rzeczywistość
" Możemy tolerować przypadki niepotwierdzające UTO ponieważ sądzimy, że całkowita stałość
nie istnieje
" Pewne hipotezy UTO nigdy nie mogą być sfalsyfikowane ze względu na naturę komunikacji,
np. nie mówimy o cechach negatywnych, zrywamy kontakty z osobami, których nie lubimy
przypisując im pewne cechy  nie możemy więc tego skorygować (jeżeli jest to błędny obraz
 hipoteza)
" Zjawisko samospełniającego się proroctwa związanego z etykietowaniem: nieśmiały
zachowuje się nieśmiało
" Pewne komponenty UTO są wspólne kulturowo (badanie Rosenberga), inne tworzą się na
podstawie osobistych doświadczeń. Badanie nad użytecznością UTO   osobowość
artystyczna w kulturze amerykańskiej i chińskiej oraz rola języka torującego określone UTO
(Hoffman, Lau, Johnson, 1986r.)
Spostrzeganie cech fizycznych:
" Syndrom dziecięcości: zaokrąglone kształty, miękkość, stosunkowo duża głowa w proporcji
do tułowia i reszty ciała, duże oczy  wzbudzają specyficzne reakcje emocjonalne: czułość,
zbliżanie się, chęć dotykania, przytulania, ochrony, opieki
" Rozszerzone z
renice: symptom zadowolenia, atrakcyjności,  zarażają zadowoleniem
" Makijaż u kobiety: sygnał większej pewności siebie, zainteresowania przeciwną płcią,
kobiecości (Smith, 1960r.)
" Pozycja ciała (zamknięta  otwarta), patrzenie w oczy, dbałość o wygląd, wzrost: badanie
Feldmana w USA: wysokim przypisuje się więcej cech pozytywnych i wyższy status (profesor
wyższy od studenta o 12cm)
Atrakcyjność fizyczna:
" Przypisywanie cech społecznie pożądanych i przewidywanie szczęśliwości (badanie Dion,
Berscheid, Walter, 1972r.): ładne dziecko  dobre dziecko, potoczne osądy i wyroki sądowe
wobec osób z wyraz
nymi defektami fizycznymi (badanie Efrana: studenci odgrywają rolę
sędziów przysięgłych i decydują o surowości kary: łagodniejsze wyroki wobec ładnych
kobiet). Atrakcyjność ofiar gwałtu wpływa na wysokość wyroków w sprawach o gwałt (Bill
Thornton, 1979r.)
Braki urody a przystosowanie społeczne:
" Jeżeli wyraz
ne defekty fizyczne utrudniają przystosowanie do życia w społeczeństwie  to czy
ich usunięcie (przez operacje plastyczne) zmniejsza szanse recydywy?
" Wśród zoperowanych więz
niów 30% wraca do więzienia po 2 latach; wśród
niezoperowanych (oszpeconych)  wraca 56%
" Efekt generalizacji deficytu (niewidomy gorzej słyszy?); przypisywanie cech negatywnych jako
usprawiedliwianie niechęci do kontaktu czy braku pomocy
Efekt kontrastu w percepcji osób:
" Czy przeciętnie atrakcyjna kobieta zyskuje czy traci w zetknięciu (współobecności) z bardziej
atrakcyjną: efekt warunkowania (zyskuje), efekt kontrastu (traci)
" Eksperyment Douglasa Kenricka i Sary Guthierres (1980r.): studenci z męskiego akademika
oceniają zdjęcie kobiety po obejrzeniu odcinka  Aniołków Charli ego . Grupa kontrolna
oceniła (na skali od 1 do 7) kobietę na zdjęciu jako przeciętnie atrakcyjną (M = 4,11); grupa
eksperymentalna M = 3,43
Piękny  bo inni tak sądzą:
" Studentom pokazywano przez 40 sekund zdjęcia sześciu kobiet (wcześniej ocenionych pod
względem atrakcyjności); we wszystkich grupach zdjęcia 2, 3 i 5 były takie same  przeciętnie
atrakcyjne; zdjęcia 1, 4 i 6  w połowie grup przedstawiały kobiety oceniane jako bardzo
atrakcyjne a w drugiej połowie  jako nieatrakcyjne
" Połowa badanych w każdej z grup słyszała, jak współpracownicy eksperymentatora
wypowiadali komentarze na temat kobiet ze zdjęć 3 i 5. Komentarze te były negatywne ( co
za jędza )  w grupach oglądających zdjęcia atrakcyjnych kobiet Lub komentarze pozytywne
( chciałbym się z nią umówić )  w grupach oglądających zdjęcia nieatrakcyjnych kobiet. Przy
ekspozycji fotografii 5 eksperymentator prosił, aby nie komentować zdjęć. Każda fotografia
oceniana była w skali od 1 do 9
" Badanych proszono, by po fotografii 6 zaznaczył, jak bardzo rekomenduje swojemu
przyjacielowi randkę z tą osobą (jeżeli badana była kobieta) lub jak bardzo sam chciałby się
umówić z kobietą ze zdjęcia (gdy badany był mężczyzna)
Mechanizmy związku: atrakcyjność fizyczna   pozytywność osoby:
" Złudzenie, prywatna UTO, że piękne jest dobre;  zasługiwanie na dobre traktowanie: lepsze
stopnie w szkole, lepsze zarobki, szybki awans, mniejsze kary, większe szczęście (Dion,
Berscheid, Walters)
" Efekt aureoli: fizyczna atrakcyjność jest przyjemna, promieniuje, wprowadza nas w dobry
nastrój dając zawyżone oceny (Anderson)
" Stereotyp: ładny  społecznie lepiej przystosowany, sympatyczniejszy; metaanalizy, Eagly
1991r. 76 badań: istotny efekt urody na oceny umiejętności społecznych i ogólną ocenę,
słabszy wpływ na ocenę umiejętności intelektualnych
" Efekt interakcji, samo potwierdzające się proroctwo: ładne kobiety inaczej się zachowują;
dostarczają nagród
" Wpływ społeczny, konformizm, efekty mediów
Twarz jako z
ródło informacji:
" Widziana jest w każdej bezpośredniej sytuacji społecznej, jest łatwo dostępna
" Badania pokazują dużą stałość ekspresji twarzy w procesie ewolucji; obserwując mimikę
widzimy to co ukształtowała natura a nie tylko to co chce pokazać jednostka lub chce
zobaczyć obserwator
" Badania pokazują relatywną stałość wyrazu twarzy i sposobu ekspresji danej osoby 
 osobnicza specyfika ekspresji
Czy trafnie  czytamy twarz?
" Badanie Hassina i Trope (1995r.)  określanie zawodu na podstawie fotografii twarzy: 37%
trafnych diagnoz, duża pewność sądów, im wyższa pewność tym więcej błędów
" Wniosek: twarze dostarczają błędnych wskazówek, na których opieramy sądy o ludziach.
Ponieważ wskazówki są bardzo wyraziste i bardzo łatwo dostępne z dużą pewnością
stwierdzamy, że  czytamy je poprawnie
Czytanie agresji z twarzy (J. Carre i Ch. McCormick, 2008r., Kanada):
" Ocena agresywności  na podstawie pierwszych sekund znajomości
" Kierujemy się proporcją między długością a szerokością twarzy  na wydłużony kształt twarzy
wpływa poziom testosteronu (a ten hormon odpowiada za agresję)
" Badanie trafności tej percepcji: członkowie drużyn hokejowych  najpierw ocena ich
agresywności na podstawie wyglądu twarzy, potem obserwacji sposobu gry i kar za
agresywną grę
Agresja czytana z twarzy:
" Badanie studentów grających na komputerze: osoby najbardziej  wściekłe miały najbardziej
wydłużone twarze ale i bardziej szerokie
" Poziom testosteronu okazał się u nich wyższy niż u innych badanych
" Interpretacja: w procesie ewolucji uczymy się rozpoznawania sygnałów zagrożenia
Kiedy  działa twarz:
" Jako uzupełnienie innych informacji z zachowania lub narracji innych osób
" Im bardziej niejednoznaczne inne dane  tym większa rola twarzy
" Korzystamy z twarzy niekoniecznie świadomie, nie możemy ignorować informacji  z twarzy
 nawet przy podejmowaniu decyzji profesjonalnych