N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

50

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Systemy CAD/CAM
– do wyboru do koloru?

Krótki przewodnik po technologii CAD/CAM
w stomatologii – cz. I

przez 6 producentów. W przypadku
oprogramowania CAD rynek jest za-
wężony do zaledwie 3 realnych do-
stawców.

Aby w gąszczu informacji marketin-

gowych wybrać system najlepiej dopa-
sowany do potrzeb, należy zrozumieć,
że każdy system CAD/CAM składa się
z pięciu niezależnych elementów, któ-
re mogą pracować zarówno oddziel-
nie, jak i w kooperacji: skanera 3D,
oprogramowania projektowego CAD,
frezarki z oprogramowaniem CAM,
pieca do synteryzacji oraz materia-
łów. Do tego dochodzą urządzenia
peryferyjne jak lampy do wstępnego
utwardzania czy wyciągi.

F

REZARKA

I

OPROGRAMOWANIE

CAM

Najpopularniejszym urządzeniem
przetwarzającym wirtualny kształt
w fizyczny produkt jest frezarka
CNC. Wybór frezarek jest o wiele
większy niż skanerów czy progra-
mów CAD, większe są też różnice
pomiędzy poszczególnymi maszyna-
mi. Frezarki dentystyczne można po-
dzielić ze względu na: zastosowanie,
liczbę osi i rodzaj wrzeciona.

Z

ASTOSOWANIE

FREZAREK

Generalnie frezarki dentystyczne
mogą wykonywać prace w:
• materiałach „twardych”, jak stopy

stali lub metali szlachetnych,

Z

INTEGROWANE

SYSTEMY

CAD/CAM

Na pierwszy rzut oka wydaje się,
że oferta rynku jest szeroka i zróż-
nicowana, jednak po dokładniejszej
analizie okazuje się, że większość
firm oferuje urządzenia i oprogra-
mowanie o porównywalnych lub na-
wet identycznych parametrach, ale
różnych cenach. Jak zatem wybrać
system optymalny i nie wpaść w mar-
ketingowe pułapki zastawione przez
profesjonalnych handlowców?

Odpowiedź na takie pytanie nigdy

nie jest łatwa, ponieważ przy zakupie
równie ważne jak parametry są emo-
cje związane z zakupem, jak i znajo-
mość czy postrzeganie marki produ-
centa. W technologii CAD/CAM ten
drugi czynnik, czyli nazwa producen-
ta, często bywa złudny. Większość
producentów tak zwanych systemów
zintegrowanych korzysta z gotowych
wyrobów dostarczanych przez ze-
wnętrznych dostawców, zmieniając
jedynie obudowę lub ograniczając
się do naklejenia własnego logo. Sy-
tuacja ta jest spowodowana zarów-
no względami technologicznymi, jak
i ekonomicznymi. Łatwiej jest wyko-
rzystać gotowe, działające rozwiąza-
nie, niż tworzyć je od podstaw.

W efekcie na rynku dentystycz-

nym oferowanych jest kilkadziesiąt
systemów, ale wszystkie korzysta-
ją np. ze skanerów dostarczanych

TITLE



System CAD/CAM – all shape

and sizes? Short guide to CAD/CAM
System in dentistry part I

SŁOWA KLUCZOWE



technologia

CAD/CAM, frezarki, oprogramowanie
CAM

STRESZCZENIE



Artykuł opisuje,

czym kierować się przy wyborze
właściwych elementów systemu CAD/
CAM.

KEY WORDS



CAD/CAM System,

milling machine, CAM software

SUMMARY



The article presents what

should be concider while choosing the
right CAD/CAM System.

mgr inż. Michał Pluta

I

nwestycja w system
CAD/CAM staje się

powoli koniecznością,

coraz więcej pracowni

protetycznych staje przed

dylematem, jaki system
zakupić do frezowania.

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

52

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

• materiałach „miękkich” – presynte-

ryzowany tlenek cyrkonu, PMMA,
kompozyty, wosk, prasowany gra-
nulat stali, ceramika.

Frezarki do stali
Frezarki do materiałów „twardych”
charakteryzują się zwartą, mocną
konstrukcją, specjalistycznymi pod-
zespołami i co za tym idzie – bardzo
wysoką ceną powyżej 100 000 euro.
W dzisiejszych czasach ich zastoso-
wanie jest ekonomicznie uzasadnio-
ne wyłącznie w centrach frezowania,
gdzie wykonuje się prace z litej sta-
li, które nie mogą zostać wykonane
z tlenku cyrkonu lub w innej tech-
nologii.

Frezarki uniwersalne
Frezarki uniwersalne do materia-
łów „miękkich” powoli stają się
podstawowym urządzeniem pracy
technika dentystycznego. W wyni-
ku spadku cen bloczków z tlenku
cyrkonu do poziomu 20 zł za punkt
wykonywanie prac w technologii
CAD/CAM jest tańsze niż tradycyj-
na technologia odlewania metalu
i opłacalne ekonomicznie nawet dla
małych lokalnych pracowni. Ceny
frezarek uniwersalnych są przystęp-
ne i zaczynają się od ok. 15 000 euro.
Możliwość wykonywania uzupełnień
z innych materiałów dodatkowo po-
szerza ofertę prawie na wszystkie
rodzaje protez.

Niektórzy producenci sugerują

możliwość stosowania wrzecion
do stali w konstrukcjach frezarek
uniwersalnych. Taka idea jest uza-
sadniona jedynie względami marke-
tingowymi, należy pamiętać, że po-
zostałe elementy frezarek uniwer-
salnych takie jak prowadnice czy
silniki krokowe nie są przystosowane
do wysokich obciążeń generowanych
podczas obróbki litej stali. Ich nad-
mierne obciążenie spowoduje rozka-
librowanie i w efekcie przyspieszone
zużycie tych elementów.

L

ICZBA

OSI

Liczba osi, w jakich pracuje frezarka,
determinuje możliwości produkcyj-
ne maszyny. Liczba osi oznacza linie
ruchu frezu w stosunku do obrabia-
nego materiału.

Frezarki 3-osiowe
Najprostsze urządzenia pracują
w 3 osiach – najczęściej są to oś ob-
rotu bloczka oraz 2 osie pracy freza.
Możliwości wytwórcze są ograni-
czone do małych prac typu inleye,
korony i małe mosty. Ten system jest
popularny w starszych konstrukcjach
i we frezarkach dla gabinetów denty-
stycznych. Obrabiane bloczki mają
kształt małych prostopadłościanów
lub walców.

Frezarki 4-osiowe
Są one najczęściej stosowane w tech-
nice dent yst ycznej. Cztery osie
w większości przypadków oznacza-
ją linie posuwu freza w systemie osi
XYZ oraz oś obrotu stolika o 180 stop-
ni. Takie parametry zapewniają moż-
liwość wykonania 99% uzupełnień
protetycznych. Oprogramowanie
CAM w urządzeniach tego typu jest
nieskomplikowane i nie powinno ge-
nerować problemów dla niewykwali-
fikowanego operatora. Aktualnie je-
dynym ograniczeniem wytwórczym
jest wykonywanie indywidualnych
łączników implantologicznych oraz
niektórych specjalistycznych uzu-
pełnień. Obrabiane bloczki mają

kształt plastra (okrągłego lub inne-
go) o średnicy ok. 100 mm i grubości
od 8 do 25 mm lub małych prostopa-
dłościanów.

Propozycją wartą rozważenia są

frezarki 4 + 1, które potrafią wyko-
nać frezowanie kątowe, co znacznie
poszerza spektrum prac i pozwala
na znaczne oszczędności materia-
łowe.

Frezarki 5-osiowe
Umożliwiają one wykonanie każdego,
najbardziej skomplikowanego kształ-
tu. W przypadku technologii denty-
stycznej do standardowych 3 osi pra-
cy freza XYZ dodane są 2 osie obrotu
stolika. Frezarki pięcioosiowe mogą
wykonać otwory w powierzchniach
kątowych, dzięki czemu umożliwiają
wyfrezowanie łączników implantolo-
gicznych pod dowolnym kątem. Ich
największą wadą jest skomplikowane
oprogramowanie CAM, którego zada-
niem jest kontrola ruchów wszystkich
5 osi symultanicznie (w czasie rzeczy-
wistym). W efekcie zwiększa się cena
urządzenia. Dobre oprogramowanie
CAM do obsługi frezarek 5-osiowych
osiąga cenę do 10 000 euro, co nie-
kiedy stanowi połowę wartości całej
frezarki.

W różnych reklamowych publika-

cjach można znaleźć frezarki 5 + 1
lub o 6 i więcej osiach. Najczęściej
są to dodatkowe linie pracy, które nie
mają wpływu na zwiększenie możli-
wości wytwórczych. Niektórzy produ-
cenci za dodatkową oś uważają ruchy
ramienia zmieniarki bloczków, zmia-
ny kolejnego wrzeciona w urządze-
niach wielowrzecionowych lub nawet
oś obrotu wiertła – wszystko w celu
zwiększenia atrakcyjności produktu
dla niezorientowanego klienta.

R

ODZAJ

WRZECIONA

Sercem każdej frezarki numerycznej
jest wrzeciono, czyli podzespół, które-
go zadaniem jest wykonanie obrotów
(30-100 tys. obr./min) oraz utrzyma-

W wyniku

spadku cen

bloczków z tlenku cyrkonu
do poziomu 20 zł za punkt
wykonywanie prac
w technologii CAD/CAM
jest tańsze niż tradycyjna
technologia odlewania
metalu i opłacalne
ekonomicznie nawet dla
małych lokalnych pracowni.

1

/ 2 0 1 3

53

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

nie i wymiana narzędzia roboczego
– frezu, diamentu. Wrzeciono jest ele-
mentem skomplikowanym i drogim
(od 3000 do kilku tysięcy euro), ale
niezwykle trwałym i precyzyjnym.
Zasada jest prosta: wysoka jakość
wrzeciona = wysoka jakość frezarki.

Mikrosilniki protetyczne
Niektórzy producenci frezarek dla
stomatologii, dążąc do minimali-
zacji kosztów, stosują rozwiązania
najtańsze, do użycia zwykłych mi-
krosilników protetycznych włącznie.
Jak zwykle bywa, tanie rozwiązania
zawsze są obarczone ryzykiem.

Wrzeciono standardowe
Nazwą wrzeciono standardowe moż-
na określić różnego typu profesjo-
nalne wrzeciona stosowane we fre-
zarkach dla stomatologii, które nie
są mikrosilnikami protetycznymi.
Wrzeciona takie charakteryzują się
większą precyzją i trwałością pracy,
drgania wiertła są minimalne i miesz-
czą się w normach.

Głowica frezująca HF
W profesjonalnych frezarkach stoso-
wane są specjalistyczne głowice fre-
zerskie o wysokiej mocy typu Jäger,
wyposażone w ceramiczne łożyska
oraz automatyczny system wymiany
narzędzia roboczego. Gwarantują
one stabilną i – co niezwykle ważne
przy obróbce tlenku cyrkonu i cera-
miki – bezdrganiową pracę frezu.
Są odporne na przegrzanie i przy-
stosowane do pracy ciągłej w trybie
24 h/24 h, a należy pamiętać, że fre-
zowanie pełnego bloku (ok. 30 punk-
tów) może trwać nawet 8 godzin nie-
ustającej pracy frezarki.

Reasumując, wybierając frezarkę

do swojego laboratorium, należy po-
szukiwać urządzenia uniwersalnego
o 4 lub ewentualnie 5 osiach pracy
i – co najważniejsze – wyposażonej
we wrzeciono wysokiej jakości, naj-
lepiej głowicę frezującą HF.



1

Głowica frezująca HF Jäger

2

Stolik frezarki 4-osiowej

3

Stolik frezarki 5-osiowej

1

2

3

fot. ar

chiwum autora