N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

60

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Wpływ proporcji mieszania
i sposobu polimeryzacji

Najczęstsze błędy podczas pracy z akrylami

stą powierzchnię gipsu i pozostawio-
nego przez około 5-10 minut w celu
dobrego wchłonięcia w gips. Dobrze
też jest użyć silikonu technicznego,
np. Zetalabor, w celu osłony zębów
akrylowych, tak aby potem nie trze-
ba było usuwać gipsu z przestrzeni
międzyzębowych.

W celu poprawy adhezji zębów

akrylowych do płyty protez dobrze
użyć specjalnych preparatów – Bon-
dów (np. Villacryl Bond lub prepa-
ratu firmy Megadental), szczególnie
jeśli w uzupełnieniu stosujemy tylko
części licowe zębów.

Po zmieszaniu proszku z płynem

w szklanym naczyniu dobrze jest za-
mieszać kilkakrotnie szpatułką całe
ciasto, tak aby upewnić się, że cały
proszek uległ zwilżeniu przez płyn.
Następnie należy przykryć szczelnie,
tak aby monomer nie odparowywał
nam z akrylu. Nie polecam używania
naczynek wykonanych z silikonu,
gdyż wchłaniają one monomer, przez
co ciasto staje się za suche.

Jak wiadomo, czas „ciastowania”

określonego tworzywa jest bardzo
różny i wynosi od około 10 minut dla
np. Meliodentu do około 25 minut
dla Villacrylu H. Oczywiście para-
metry te odnoszą się do temperatury
około 20-23°C, jeśli jest cieplej, np.
około 30°C, to czasy te mogą ulec
skróceniu nawet o połowę. Oczywi-
ście temperatury te dotyczą również
samego proszku oraz płynu, nie tylko
temperatury otoczenia. Dodatkowo

Podczas wykonywania ruchomych
uzupełnień protetycznych bardzo
często zdarza się, że wszystko jest już
dopięte na ostatni guzik i pozostaje
zamienić pięknie ustawione zęby
w wosku na akryl. Przygotowujemy
ciasto akrylowe, bardzo często za po-
mocą różnych miarek lub „na oko”,
po określonym czasie (czas ciastowa-
nia) nakładamy ciasto do puszki, pra-
sujemy i zaczynamy polimeryzację.
Po ochłodzeniu ramki oraz puszki
otwieramy je i okazuje się, że prote-
za ma liczne pory lub podwyższone
zwarcie. Zatem wszystkie nasze za-
biegi poszły na marne i pracę należy
poprawić lub wykonać nową.

Często padają wówczas odpowied-

nie zarzuty pod adresem produ-
centów akrylu, sugerujące, że dane
opakowanie akrylu jest do niczego,
a poprzednie przecież było dobre.
Czasami tylko zapominamy, że przy
poprzednim opakowaniu było np.
cieplej w pracowni, ciasto dochodzi-
ło szybciej lub po prostu mieliśmy
trochę więcej czasu i mniej protez
do wykonania na jutro rano, przez
co siłą rzeczy człowiek bardziej się
do tego przyłożył.

P

OLIMERYZACJA

AKRYLU

NA

GORĄCO

W pierwszej kolejności należy po-
ruszyć kwestię samego dwukrotne-
go zaizolowania powierzchni gipsu
za pomocą separatora gips-akryl (Izo-
lit, Izosol itp.), naniesionego na czy-

TITLE



Effect of the mixing ratio and

the polymerization process. Working
with acrylics – common mistakes

SŁOWA KLUCZOWE



akryl, proces

polimeryzacji

STRESZCZENIE



Artykuł opisuje

najczęściej popełniane błędy w pracy
z akrylem oraz przedstawia sposoby ich
unikania.

KEY WORDS



acrylic, polymerization

process

SUMMARY



The article describes the

most common mistakes in working with
acrylic and gives advice how to avoid
them.

dr Zbigniew Raszewski

W

poniższym artykule

chciałbym podsunąć

kilka wskazówek na temat

samej polimeryzacji akrylu
na gorąco, które być może

w przyszłości pozwolą Pań-

stwu uniknąć niepowodzeń.

1

/ 2 0 1 3

61

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

jest to słuszne dla proporcji miesza-
nia zalecanej przez producenta, czyli
np. 2,4 g proszku na 1 ml płynu, jeśli
postanowimy dodać więcej płynu,
nawet o około 0,5 ml na 15 g prosz-
ku, to czasy te ulegają wydłużeniu.
Wówczas zaczynamy się niecierpli-
wić, że ciasto wolno „dochodzi” i aby
można było je umieścić w puszce,
moczymy ręce wodą, aby nie przykle-
iło się nam do dłoni, następnie po za-
gnieceniu umieszczamy je w puszce.
Czasami nawet nie dotykamy tego
ciasta rękoma, tylko w konsystencji
półpłynnej (faza nitek) wlewamy
do puszki. Takie udogodnienia pro-
wadzą na ogół do tego, że w przypad-
ku grubych protez żuchwy po spoli-
meryzowaniu mamy pory.

W przypadku mokrych rąk na po-

czątku wszystko wydaje się w porząd-
ku, ale po 2-3 dniach proteza staje
się coraz bardziej mleczna. To woda,
która dostała się do wnętrza akrylu,
powoduje takie zamiany w kolorze.

Jeśli zaczniemy zwiększać ilość pły-

nu o 10-20% (np. zamiast 15 g prosz-
ku do 6 ml płynu zmieszamy 13 g
proszku z 6 ml płynu), wówczas
wpłynie to na pogorszenie właści-
wości mechanicznych samej protezy
(wykres 1).

Jak uniknąć niepowodzeń?
Aby uniknąć tego typu przykrych
niepowodzeń, należy:
• przestrzegać proporcji mieszania

zalecanych przez producenta, na-
wet jeśli wydaje nam się, że zaraz
po zmieszaniu proszku z płynem
ciasto jest za suche;

• odczekać do momentu, kiedy ciasto

nie będzie przyklejać się już do rąk
i dopiero wówczas zagnieść do uzy-
skania jednolitej barwy w ręku,
a następnie umieścić w puszce
w jednym kawałku, a nie dolepiać
z kilku.
Czasami po wyrobieniu w rękach

wydaje się, że ciasto jest mleczne,
jednak po polimeryzacji uzyskujemy

piękną przezierną protezę. Co do sa-
mej ilości materiału nałożonego
do puszki to należy stosować około
20-proc. nadmiar, tak aby nadmiar
ciasta wychodził równomiernie
z każdej strony, kiedy zaczniemy
prasować puszkę w prasie. Jeżeli
z któregoś kierunku wychodzi zbyt
mało ciasta, to istnieje duża szansa,
że proteza w tym miejscu będzie
przesuszona lub sporowana. Kiedy
akryl źle się wyprasowuje, oznacza
to, że został nałożony do puszki zbyt
wcześnie. Po około 10-15 minutach
prasowania z puszki nie powinien już
wychodzić nadmiar ciasta, a kontra
powinna pasować do reszty puszki.

Ciśnienie na prasie powinno być sta-
łe, wtedy jesteśmy pewni, że po spo-
limeryzowaniu materiału nie będzie
podniesionego zwarcia.

Proces polimeryzacji
Kiedy już zaczynamy sam proces po-
limeryzacji, powinniśmy pamiętać,
że im grubsza warstwa samego ma-
teriału, tym wolniej trzeba go utwar-
dzać, nawet jeśli stosujemy materiały
do szybkiej polimeryzacji, np. Vertex
Rapid lub Villacryl Rapid. W przy-
padku protez o grubości powyżej
0,7-1 cm polecałbym umieszczenie
puszki w polimeryzatorze w wodzie
o temperaturze około 30°C, powolne

Wykres 1. Odporność Villacrylu Rapid na złamanie w zależności od proporcji proszku do płynu

Wykres 2. Zależność sposobu polimeryzacji na jego wytrzymałość na złamanie

RGSRUQRĞüQD]áDPDQLH9LOODFU\OX+SROLPHU\]RZDQHJRZUyĪQ\FKZDUXQNDFK

80

100,7

102,2

103,7

105,6

0

20

40

60

80

100

120

PLQZ&

PLQ&PLQZ&

PLQ&PLQZ&

PLQ&PLQ&

&SRZROQHRJU]HZDQLHGR
&SU]H]JRG]LQ\PLQ

&

RGSU

RQRV

ü

QD

]áD

PD

QLH

>0

3

D@

20 min w 100°C

30 min 60°C 45 min

w 100°C

30 min 60°C 60 min

w 100°C

30 min 60°C
90 min 100°C

30°C powolne ogrzewanie

do 100°C przez 3 godziny

60 min 100°C

RGSRUQRĞüQD]áDPDQLH9LOODFU\OX5DSLGZ]DOHĪQRVFLRGLORĞFLSURV]NXGRSá\QX >0SD@

100,5

95,9

73,8

66,2

0

20

40

60

80

100

120

RGSRU

QRV

üQD

]áD

P

DQ

LH

>0

3

D@

2,5/1

2,33/1

2,16/1

2,0/1

RGSRU

QRV

ü

QD

]áD

PD

QLH

>0

3

D@

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

62

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

XJLĊFLHSU]\]áDPDQLXGOD9LOODFU\OX+SROLPHU\]RZDQHJRZUyĪQ\FKZDUXQNDFK

4,68

6,41

6,58

6,76

7,47

0

1

2

3

4

5

6

7

8

PLQZ&

PLQ&PLQZ

&

PLQ&PLQZ

&

PLQ&PLQ

&

&SRZROQH

RJU]HZDQLHGR&

SU]H]JRG]LQ\PLQ

&

XJLĊ

FL

H

Z>PP@

ogrzewanie, tak aby całość doprowa-
dzić do wrzenia po około 1 godzinie.
Jeśli wykonywana przez nas proteza
będzie jeszcze grubsza niż 2-2,5 cm,
wówczas czas do momentu zagoto-
wania należy wydłużyć o kolejne
30-45 minut. Wtedy będziemy mieć
pewność, że w strukturze materiału
nie będzie żadnych porów.

Jeśli puszka jest już skręcona

w ramce, akryl może czekać nawet
kilka godzin zanim zostanie utwar-
dzony, nie powodując żadnych nie-
korzystnych zmian w jego wyglądzie
i właściwościach. Starsi technicy pa-
miętają jeszcze materiały czeskiej
produkcji, które można było po zmie-
szaniu proszku z płynem przechowy-

wać w lodówce przez całą noc i użyć
rano. Co do samej metody utwardza-
nia to zachęcałbym, aby nie skracać
samego gotowania. Zależność sposo-
bu polimeryzacji Villacrylu H Plus
na jego wytrzymałość na złamanie
została przedstawiona na wykre-
sie 2.

Czasami warto się potrudzić trochę

dłużej i uzyskać materiał o 20-30%
mocniejszy niż taki polimeryzowany
na szybko. Materiał spolimeryzowa-
ny zbyt szybko często jest bardzo kru-
chy (wykres 3) i podczas wybijania
z gipsu może pęknąć.

Jeśli wrzucimy puszkę z akrylem

do wrzącej wody i zaczniemy ją go-
tować, to na pewno uzyskamy pro-

tezę pełną porów. Tak więc pomimo
że akryl jest już materiałem dobrze
znanym, ciągle jeszcze potrafi spra-
wiać kłopoty.

Na kruchość materiału akrylowego

ma też wpływ zbyt gwałtowne jego
ochłodzenie, np. poprzez zanurze-
nie gorącej puszki w zimnej wodzie
w celu szybszego otwarcia. Na ryn-
ku dostępne są tworzywa różnych
producentów, czasami różniące się
odpornością na złamanie, co zostało
przedstawione na wykresie 4.

P

RZYPADKI

Z

ŻYCIA

WZIĘTE

Przypadek 1
Ryc. 1 przedstawia protezę górną,
wzmocnioną pozłacaną siatką me-
talową. Jest ona praktycznie nieprze-
zierna z licznymi smugami. Oznacza
to, że masa akrylowa była nałożona
do puszki i zagniatana mokrymi rę-
koma. Smugi takie powstają po około
1-2 dniach od momentu spolimery-
zowania, często kiedy proteza trafia
do pacjenta. Delikatne zebranie po-
wierzchni akrylu za pomocą frezu
spowoduje, że na chwilę przebar-
wienia znikną, by znów pojawić się
na nowo po 2-3 godzinach. Rozwiąza-
niem tego problemu wydaje się wy-
miana całej płyty protezy na nową.
W protezie tej jest widoczna pozła-
cana siatka, której zadaniem jest
optyczne wzmocnienie protezy. Tak
właśnie, w jednym z poprzednich
artykułów, przedstawiałem badania
dotyczące odporności mechanicz-
nej akrylu wzmacnianego różnego
typu siatkami: złotymi, srebrnymi
czy też włóknami. Opisane wyniki
wskazują, że tak naprawdę wzmac-
niają włókna szklane, polietylenowe.
Na drugim miejscu są siatki srebr-
ne, zaś najsłabsze – praktycznie nie
wzmacniają – siatki złote. Są one
bowiem pokryte złotą farbą, która
łączy się z akrylem. Powoduje to,
że akryl nie łączy się bezpośrednio
z metalem, przez co połączenie jest
bardzo słabe.

Wykres 3. Zależność czasu polimeryzacji na jego wytrzymałość na złamanie

Wykres 4. Przykładowe tworzywa różniące się odpornością na złamanie

2GSURUQRVüQD]áDPDQLH

102,2

84,1

94,2

91,9

84,5

0

20

40

60

80

100

120

9LOODFU\O+

0HOLRGHQW

3DODGHQW

9HUWH[5DSLG

9LOODFU\O5DSLG

>0

3

D@

20 min w 100°C

30 min 60°C 45 min

w 100°C

30 min 60°C 60 min

w 100°C

30 min 60°C
90 min 100°C

30°C powolne ogrzewanie

do 100°C przez 3 godziny

60 min 100°C

Odporność na złamanie

1

/ 2 0 1 3

63

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Przypadek 2
Ryc. 2 przedstawia protezę dolną,
na której widoczne są liczne pory
i przebarwienia. Przebarwienia
są analogiczne do tego, co opisałem
w przypadku pierwszym. Liczne duże
pory świadczą o procesie polimeryza-
cji przeprowadzonym bardzo szybko.
Prawdopodobnie przyrost temperatu-
ry od 30°C do wrzenia był zbyt szyb-
ki. Na przykład zamiast 40-60 minut
polimeryzacji w 30-100°C było skró-
cone do 15-20 minut.

Przypadek 3
Ryc. 3 przedstawia białe przebarwienia
na powierzchni protezy (mokre ręce

lub mokre naczynie do zarabiania
akrylu). Przestrzenie międzyzębowe
są „polepione” akrylem do napraw, któ-
ry prawdopodobnie został utwardzony
w gorącej wodzie, stąd „marchewkowy”
kolor, możliwe jest także, że proszek był
użyty od jednego producenta, a płyn
– od drugiego. Dlatego też materiały
do napraw powinny być utwardzane
w temperaturze około 50°C pod ciśnie-
niem, należy też pamiętać, że zwykle
lepiej jest używać proszków i płynów
od tego samego producenta.

Przypadek 4
Ryc. 4. pokazuje część podniebien-
ną protezy osiadającej z dużą ilo-

ścią małych porów. Według mojej
oceny proporcje mieszania proszku
z płynem były niewłaściwe, zbyt
dużo płynu i mało proszku, np. za-
miast 2,2 g/1 g użyto 1,9 g/1 g. Zbyt
rzadkie ciasto nałożone do puszki
i umieszczone w wodzie. Gotująca
się woda (temperatura 100°C) jest
również temperaturą wrzenia me-
takrylanu metylu, co powoduje jego
odparowanie. Jest to widoczne w po-
staci licznych małych zamkniętych
pęcherzyków gazu w całej objętości
akrylu.



KONTAKT

[e-mail]

1

Proteza akrylowa zmieniła kolor

2

Proteza dolna z widocznymi porami i smugami

3

Białe przebarwienia – smugi, w okolicy przestrzeni międzyzębowych

widoczny materiał do napraw

4

Liczne drobne pęcherzyki gazu w całej objętości

1

2

3

4

fot. ar

chiwum autora