ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

Zapasy są składnikami majątku
stanowiącymi surowce, materiały,
produkcję w toku, półfabrykaty,
wyroby oraz towary. Są niezbędne
dla prowadzenia działalności
bieżącej zapewniającej środki dla
dalszego funkcjonowania
przedsiębiorstwa. Do
najważniejszych funkcji zapasów
decydujących o ich utrzymywaniu
zaliczamy:

A. W przypadku ZAPASÓW MATERIAŁÓW:
Ułatwiają planowanie produkcji
Zmniejszają ryzyko związane ze zmianami cen materiałów
Chronią przed ryzykiem braku podaży materiałów
Umożliwiają prowadzenie polityki uzyskiwania rabatu za
jednorazowy zakup
B. W przypadku ZAPASÓW PRODUKCJI W TOKU:
Zapewniają płynność produkcji poprzez utworzenie zapasu
buforowego produktów przesuwanych z jednego procesu
do drugiego
C. W przypadku ZAPASÓW WYROBÓW GOTOWYCH:
Zmniejszają ryzyko braku możliwości sprzedaży przy
wahaniach popytu
Stabilizują produkcję, zmniejszając koszty spowodowane
zmianą rodzaju produkowanego dobra

Można wyróżnić dwa podejścia do kształtowania poziomu
zapasów :
Pierwsze z nich postuluje minimalizację zapasów, czyli
przechowywanie tylko takiego ich poziomu, jaki jest
niezbędny dla bieżącej działalności. Wymaga ono niezwykle
dokładnego prognozowania podaży i popytu na rynku i
zwiększa ryzyko utraty sprzedaży, jaka zostałaby zrealizowana
gdyby firma posiadała więcej towarów na składzie.

Drugie podejście zwraca z kolei uwagę na fakt, że

przedsiębiorstwo działając w warunkach niepewności oraz
niemożności bezbłędnego przewidywania, powinno
utrzymywać odpowiednio wysoki poziom zapasów. Będzie to
bowiem przeciwdziałać niedoborom doprowadzającym do
zmniejszenia obrotów bieżących i przyszłych.

KOSZTY ZAPASÓW

Poznanie poszczególnych rodzajów kosztów oraz

wzajemnych relacji warunkuje podejmowanie
właściwych decyzji co do struktury i poziomu
rzeczowych składników aktywów obrotowych.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW ZAPASÓW
I. Koszty utrzymania zapasów (holding cost)
1. zmieniające się wprost proporcjonalnie do wielkości zapasów:
a. koszty finansowania zapasów (koszt utraconych korzyści)
b. koszty magazynowania
c. ubezpieczenia
2. zmieniające się nieliniowo w stosunku do średniego okresu
magazynowania
a. zepsucia zapasów
b. starzenia się zapasów
II. Koszty zamawiania (ordering cost)
koszty dostawy, rozładunku
opłaty pocztowe, telefoniczne
III. Koszty braku zapasów (stockout cost)
utrata zysku na sprzedaży, trwała utrata klienta
dodatkowe koszty związane z koniecznością natychmiastowego zakupu
dodatkowe koszty spowodowane zatrzymaniem procesu produkcji

MODEL OPTYMALNEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA
EOQ (Economic Order Quantity)
1. Założenia:
zapotrzebowanie i zużycie zapasów jest stałe w rozpatrywanym okresie
istnieją dwa rodzaje kosztów: utrzymania zapasów– zmieniające się
wprost proporcjonalnie do wielkości zapasów (jednostkowe koszty
utrzymania zapasów są stałe), oraz zamawiania – zmieniające się wprost
proporcjonalnie do liczby zamówień (koszty realizacji jednego zamówienia
są stałe)
cena jednostkowa zapasów jest stała (nie uwzględnia się możliwego
rabatu za ilość)
nie występuje ryzyko niezrealizowania dostawy (nie występują koszty
braku zapasów)
niezależnie od tego jak długo zapasy przebywają w magazynie, nie tracą
wartości użytkowych
zamówiona partia od razu w całości trafia do magazynu
w modelu może być uwzględniony czas między złożeniem zamówienia a
otrzymaniem partii (okres dostawy)

2. Zmienne modelu EOQ
S – roczne zużycie zapasów
C – koszty utrzymania zapasów wyrażone w procentach
wartości średniego

poziomu zapasu w skali okresu (koszty finansowania,

ubezpieczenia,

magazynowania)

P – cena jednostkowa zapasów
F – stały koszt złożenia jednego zamówienia
Q – wielkość zamówienia
Optymalna wielkość partii powinna minimalizować
całkowite koszty zapasów. Przy stosunkowo dużych
partiach towaru zamówienia składane są rzadziej i koszt
ich składania jest zatem mniejszy. Z drugiej strony rosną
jednak koszty utrzymania zapasów. Odwrotna sytuacja
jest przy zamawianiu stosunkowo małych partii: koszt
utrzymania spada, a koszt dostaw rośnie.

Zapas – określona miarami ilościowymi lub wartościowymi ilość dóbr znajdująca

się w ściśle określonej lokalizacji, które na chwilę obecną nie są wykorzystywane,

lecz ich obecność pozwoli na osiągnięcie określonych celów. (magazyn, kanał

dystrybucji, produkcja, kontrola)

.

Inna definicja zapasów mówi o tym, że są to rzeczowe środki obrotowe służące

zapewnieniu ciągłości procesów produkcji i dystrybucji. Są to środki zamrożone,

angażują środki obrotowe, zajmują powierzchnie magazynową, zbyt długo

przechowywane tracą na wartości.

Utrzymywanie zapasów surowców i materiałów jest związane z koniecznością

zapewnienia rytmiczności produkcji oraz z ekonomią skali produkcji, a ponadto

ogranicza niepewność dotyczącą samych dostaw i ich terminowości oraz

zabezpieczenia przed nagłymi zdarzeniami. Do innych przyczyn utrzymania

zapasów należą:

sezonowość dostaw surowców,

sezonowość występowania zapotrzebowania na dane produkty,

zapewnienie stałego poziomu zatrudnienia w przedsiębiorstwach w krótkich

okresach czasu.