Część pierwsza

Leki moczopędne

Leki moczopędne



Leki moczopędne, inaczej diuretyki lub też
natriuretyki

– grupa leków, których działanie

polega na zwiększaniu objętości wydalanego

moczu, czyli zwiększaniu diurezy. W

zdecydowanej większości ich działanie opiera się

na powodowaniu wzrostu wydalania jonów
sodowych (Na

+

) co powoduje zwiększanie

wydalania wody.



Pod względem chemicznym jest to grupa

niejednorodna. Najczęstszym kryterium podziału

jest mechanizm działania, który jest skorelowany

z umiejscowieniem działania w organizmie.

Działanie diuretyków



Działanie diuretyków polega na zwiększaniu ilości

produkowanego moczu. Zdecydowana większość

leków moczopędnych działa na etapie produkcji

moczu w nerkach. Ich zadaniem jest zwiększenie

ilości wody pozostającej w świetle kanalika, poprzez

zahamowanie jej wchłaniania. Działanie diuretyków

opiera się na fakcie, że woda jest wchłaniana w

nerkach poprzez wchłanianie jonów sodu. Wiedząc o

tym, konstruuje się leki blokujące poszczególne etapy

filtracji i zwrotnej resorpcji jonów sodu w kanalikach

nerkowych. Spowodowany działaniem leków wzrost

stężenia Na

+

w świetle kanalików powoduje

pozostanie w nich wody, która jest następnie
wydalana z moczem.

Działanie diuretyków



Zwiększenie wydalania wody z moczem
powoduje obniżenie się objętości płynów
ustrojowych, w tym krwi. W związku z tym
zmniejsza się obciążenie wstępne i następcze
serca, spada ciśnienie krwi i zmniejszają się
obrzęki, co jest pomocne w leczeniu wielu
chorób.
Niektóre diuretyki, takie jak acetazolamid,
zmieniają odczyn moczu na bardziej zasadowy i
pomagają w wydalaniu substancji takich jak
aspiryna w przypadku przedawkowania

Zastosowanie



W farmakoterapii leki moczopędne znajdują zastosowanie w leczeniu

wielu chorób. Rzadko są stosowane jako jedyne leki w terapii, częściej

zażywa się je w skojarzeniu z innymi lekami.

Leki moczopędne są pomocne w leczeniu:



nadciśnienia tętniczego,



marskości wątroby,



niewydolności krążenia,



niewydolność nerek,



obrzęków (czyli nadmiernego nagromadzenia wody i sodu w tkankach),



bakteryjnych zakażeń dróg moczowych,



zatruć substancjami wydalanymi przez nerki, oraz wielu innych chorób.



Diuretyki

bywają też stosowane w kulturystyce, oraz w odchudzaniu.

Zmniejszenie ilości wody w tkankach podskórnych powoduje

uwypuklenie mięśni i wyszczupla sylwetkę. Używanie diuretyków bez

wskazań lekarskich może jednak doprowadzić do odwodnienia i

zaburzenia równowagi elektrolitowej, co jest bezpośrednim

zagrożeniem dla życia.

Trochę anatomii…



Nefron składa się z :

1.

Kłębuszka
nerkowego

2.

Kanalika bliższego

3.

Pętli nefronu
(Henlego)

4.

Kanalika dalszego

5.

Kanalika zbiorczego

Powtórka z fizjologii…



Osocze krwi doprowadzanej do kłębuszka nerkowego podlega fizycznemu
procesowi filtracji i ok. 20% wody osocza wraz z rozpuszczonymi w niej

substancjami małocząsteczkowymi jest przesączana w sieci naczyń

włosowatych kłębuszka. Pozostała część osocza, zawierająca całą

pierwotną ilość białek, a także lipidy, odpływa z kłębuszka tętniczką

odprowadzającą. Siłą napędową filtracji jest pokonywanie ciśnienia
onkotycznego

białek osocza przez ciśnienie hydrostatyczne przesączu w

naczyniach włosowatych kłębuszków. Frakcja przesączona nazywa się

moczem pierwotnym. U zdrowego człowieka powstaje w ciągu doby ok.
170-180 l izoosmotycznego wobec osocza moczu pierwotnego.

Izoosmotyczny mocz pierwotny z kłębuszka przedostaje się do kanalika

bliższego (proksymalnego), gdzie ok. 70% objętości przesączu

kłębuszkowego ulega resorpcji zwrotnej. W pierwszym odcinku kanalika

bliższego przy udziale transportu czynnego są wchłaniane: sód, potas,

wapń, glukoza, aminokwasy, węglowodany, reszty kwasów: fosforowego,
octowego, cytrynowego i mlekowego. W dalszym odcinku kanalika

bliższego w sposób w sposób bierny przenikają jony Cl

-

, Na

+

oraz woda.

Powtórka z fizjologii…



Znaczna redukcja objętości przesączu kłębuszkowego w kanaliku bliższym
zachodzi bez zmiany jego

osmolalności. Izoosmotyczny płyn kanalikowy,

wypływający z końcowego odcinka kanalika bliższego, ulega stopniowemu

zagęszczeniu wzdłuż cienkościennego zstępujacego ramienia pętli. Jest to

wynikiem resorpcji wody, dyfundującej do hipertonicznego śródmiąższu
rdzenia nerki, oraz dyfuzji mocznika i NaCl

do światła ramienia zstępującego

pętli. Ramię wstępujące pętli Henlego zarówno cienkościenne, jak i

grubościenne, a także początkowa część kanalika krętego dalszego są

nieprzepuszczalne dla wody. W ramieniu wstępującym pętli Henlego

wchłanianiu zwrotnemu ulega 20% przesączonych jonów sodowych; w

części cienkościennej na drodze dyfuzji biernej, natomiast w części

grubościennej z udziałem transportu czynnego.



Stałe usuwanie NaCl z ramienia wstępującego pętli zwiększa osmolalność

otaczającego śródmiąższu, co powoduje, że mocz, który płynie ramieniem

zstępującym, oddaje więcej wody. Funkcjonowanie wzmacniacza

przeciwprądowego wymaga ciągłego odprowadzania wody i jonów

sodowych. Rolę wymienników przeciwprądowych odgrywają naczynia

krwionośne oplatające pętlę.

Powtórka z fizjologii…



Wchłanianie zwrotne NaCl ze światła ramienia wstępującego pętli

powoduje stopniowe rozcieńczenie płynu kanalikowego, który w

początkowym odcinku kanalika dalszego ma charakter

hipotoniczny o ciśnieniu osmotycznym 6-9 razy niższym niż
osocze.



W kanaliku krętym dalszym przy udziale transportu czynnego

ulega wchłanianiu zwrotnemu do 10% przesączonego NaCl.

Wchłanianie wody zarówno w końcowej części kanalika dalszego,

jak i w kanaliku zbiorczym zależy od wydzielania hormonu
antydiuretycznego

(wazopresyny). W obecności tego hormonu

następuje wchłanianie zwrotne wody, co powoduje zagęszczenie

moczu. W końcowej części kanalika dalszego i w początkowej

części kanalika zbiorczego jony sodowe przy udziale aldosteronu

są wymieniane na jony potasowe lub wodorowe. Zagęszczony

przesącz jako mocz ostateczny w ilości ok. 1,5 l jest wydalany
przez nerki w czasie doby.

Podział leków moczopędnych

1.

Leki moczopędne działające na kanalik bliższy:



Sulfonamidy hamujące aktywność dehydratazy węglowej (acetazolamid)

2.

Pętlowe leki moczopędne:



Pochodne sulfonamidowe (furosemid, bumetanid, piretanid, torasemid)



Pochodne kwasu dichlorofenoksyoctowego (kwas etakrynowy)

3.

Leki moczopędne działające na korowy odcinek kanalika dalszego:



Tiazydy (hydrochlorotiazyd)



Tiazydy heterocykliczne (chlortalidon, klopamid, indapamid, kwas tienylowy)

4.

Leki moczopędne działające na końcowy odcinek kanalika dalszego i kanalik
zbiorczy:



Leki działające antagonistycznie do aldosteronu (spironolakton)



Leki działające niezależnie od aldosteronu (trimteren, amilorid)

5.

Leki moczopędne zwiększające przesączanie w kłębuszkach nerkowych:



Ksantynowe leki moczopędne



Roślinne leki moczopędne

6.

Leki moczopędne o działaniu osmotycznym

7.

Leki moczopędne działające antagonistycznie do hormonu antydiuretycznego
(akwaretyki)

Schemat obrazujący mechanizm działania
poszczególnych grup leków moczopędnych w
kanaliku krętym nerki