1

/ 2 0 1 2

85

S Y L W E T K I

T E C H N I K I

D E N T Y S T Y C Z N E J

M

AGIA

APARATÓW

ORTODONTYCZNYCH

O

metodach kon-

struowania modeli

ortodontycznych, ich

wytrzymałości i funkcji

z mgr lic. tech. dent. Jolantą

Walasz i starszym tech. dent.

Zofią Matthews rozmawiały
Ewelina Ładziak i Anna

Olszewska-Adamowicz.

nym oraz zmęczenia materiału typu
pęknięcie elementu drucianego.
Te powstałe w wyniku wadliwego
użytkowania przez pacjenta to naj-
częściej nieprawidłowe przechowy-
wanie (poza pudełkiem) w papier-
ku, woreczku. Aparat jest wówczas
narażony na uszkodzenie poprzez
zgniecenie, pogryzienie przez psa.
Przyczyną jest także niestosowanie
się do zaleceń lekarza ortodonty (np.
długie przerwy w noszeniu lub no-
szenie tylko w nocy, co może powo-

Wiele aparatów ruchomych ulega
uszkodzeniu. Jakie są najczęstsze
i co jest ich przyczyną? Na co powi-
nien zwrócić uwagę technik
dentystyczny podczas naprawy
aparatu, aby jego konstrukcja
była tak wytrzymała jak tuż
po wykonaniu?
Jolanta Walasz: Uszkodzenia ru-
chomych aparatów ortodontycz-
nych powstają z powodu wadliwego
użytkowania aparatu przez pacjenta
lub błędów w wykonaniu technicz-

dować wypluwanie aparatu podczas
snu – aparat może spaść na podłogę,
a podczas wstawania dziecko może
nieświadomie na niego nadepnąć).
Przechowywanie w kieszeni podczas
posiłków i wiele innych sytuacji (od-
kształcenia elementów drucianych
podczas zabiegów higienicznych)
również prowadzi do uszkodzenia
aparatów.

Do najczęściej spotykanych błę-

dów w wykonaniu technicznym na-
leżą: wyłamanie elementu druciane-

fot. A

. Larisz

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

86

S Y L W E T K I

T E C H N I K I

D E N T Y S T Y C Z N E J

go spowodowane zbyt płytkim zako-
twiczeniem części retencyjnej ele-
mentu drucianego w płycie aparatu
oraz błędy w polimeryzacji i obróbce
mechanicznej. Jeżeli nie zachowa-
no standardów w grubości i zasięgu
części akrylowej aparatu, może dojść
do wyłamania śruby. Z kolei jeśli nie
zachowano bezpiecznej odległości
elementu retencyjnego zakotwione-
go w akrylu od szyjki zęba, dochodzi
do uszkodzenia elementu druciane-
go przy korekcie aparatu, np. opra-
cowanie powierzchni wodzących
w akrylu przy korekcie aparatu.

Podczas naprawy aparatu technik

powinien zwrócić uwagę na wyko-
nywanie naprawy na aktualnym
modelu ze świeżo pobranego wy-
cisku, wykonanie w starej części
akrylowej odpowiednich zaczepów
mechanicznych w celu dobrego po-
łączenia starej i nowej części akrylu
w aparacie. Należy również prze-
strzegać wszelkich zasad i zaleceń
producenta podczas procesu techno-
logicznego, a także korzystać z mate-
riałów o dobrej jakości i terminowo
użytecznych.

Który z materiałów używanych
do konstruowania aparatów
ortodontycznych, zdaniem Pań,
wykazuje największą odporność
korozyjną?
Zofia Matthews: Wszelkie materiały
stosowane w laboratorium techniki
ortodontycznej: pierścienie, druty
ortodontyczne, śruby, lutowie, mają
odpowiednie certyfikaty, są bez-
pieczne dla pacjenta i nie powin-
ny wykazywać zmian korozyjnych
nawet przy dłuższym przebywaniu
w środowisku jamy ustnej.

Jakie są zalety płytek termoformo-
walnych? W których obszarach
znajdują one zastosowanie w lecze-
niu ortodontycznym?
Z.M.: Zaletą płytek termoformowal-
nych jest wytrzymałość na uszko-

dzenia oraz fakt, że są to materia-
ły bezmonomerowe, co eliminuje
ewentualne uczulenia powodowane
składowymi np. akrylu w aparatach
ortodontycznych. Płytki termofor-
mowalne znajdują różne zastoso-
wanie w ortodoncji. Twarde folie
elastyczne, przezroczyste lub kolo-
rowe, stosowane są do wykonania
aparatów jednoszczękowych oraz
retainerów, twardo-miękkie folie
kompozycyjne, z których wykonuje
się szyny nagryzowe relaksacyjne
lub przeciw chrapaniu, gdzie część
twardą płytki można łączyć z akry-
lem. Miękkie folie elastyczne służą
do wykonania szyn wybielających,
szyn do fluoryzacji i do podawania
leków, miękkich szyn okluzyjnych,
form do powielania modeli gipso-
wych oraz pozycjonerów.

Metodę formowania wgłębnego

w leczeniu ortodontycznym można
zastosować przy wykonywaniu płyt
Schwarza aktywnych i retencyjnych,
pozycjonerów, szyn retencyjnych,
szyn do przenoszenia zamków or-
todontycznych przy zastosowaniu
pośredniej metody mocowania, szyn
wspomagających leczenie ortodon-
tyczne. W innych zabiegach stoma-
tologicznych stosuje się płytki przy
wykonywaniu „ochraniaczy” na zęby
dla sportowców, aparatu przeciw
chrapaniu, szyn do fluoryzacji i po-
dawania leków oraz szyn do wybie-
lania zębów.

W terapii regulacyjnej Castillo-
Moralesa wykorzystuje się płytki
stymulacyjne z „wąsami”,
na co szczególnie należy zwrócić
uwagę podczas wykonywania
takiej pracy i jak często powinna
być korygowana lub wymieniana
ze względu na zmieniające się
warunki zgryzowe pacjenta?
J.W.: Podczas wykonywania płytek
stymulacyjnych stosowanych w tera-
pii Castillo-Moralesa należy pamię-
tać, aby przed polimeryzacją sporzą-

dzić odciążenia w miejscach wzrostu
szczęki na przedsionkowych stokach
wałów dziąsłowych. Element stymu-
lacyjny powinien mieć niezbyt wy-
sokie ramiona utrzymujące koralik.
„Wąsy” druciane należy tak umoco-
wać, aby były na wysokości szpary
ust, ale bez rozszerzania czy rozcią-
gania warg, a także tak je dogiąć, aby
nie uciskały policzków, tylko lekko
je dotykały – dodatkowa stymulacja
mięśniowa. Ponadto powinna być
dokonana zmiana płyty podczas wy-
rzynania się zębów mlecznych. Dla
dziecka, które ma wyrznięte wszyst-
kie zęby mleczne, należy wykonać
aparat z klamrami ortodontycznymi.

Na czym polega fenomen przygoto-
wania modeli pod aparaty orto-
dontyczne wykonywane metodą
formowania wgłębnego?
Z.M.: Modele, na których będą wy-
konane prace, powinny mieć przy-
cięte podstawy i być lekko wilgotne.
Badania wykazały, że na 1 cm wyso-
kości modelu przypada 20% utraty
grubości wytłaczanej płytki. Model
umieszczany jest na podstawie, siat-
ce lub w odpowiednim zbiorniku
wypełnionym ołowianym granula-
tem. Główną zasadą osadzania mo-
delu w granulacie jest pozostawienie
ponad powierzchnią granulatu tylko
pożądanego obszaru tłoczenia.

Modele stosowane w technice for-

mowania wgłębnego powinny być
wykonane z twardego gipsu, nato-
miast modele set-up w artykulatorze
przy pomocy wosku wysokotopliwe-
go, który utrzymuje zęby w nowej po-
zycji podczas tłoczenia płyty termo-
plastycznej. Retainery aktywne typu
pozycjoner wykonywany na mode-
lach set-up pozwalają na drobne ko-
rekty po zakończonym aktywnym
leczeniu ortodontycznym.

Czy urządzenia służące do wyko-
nywania aparatów za pomocą
płytek termoformowalnych

1

/ 2 0 1 2

87

S Y L W E T K I

T E C H N I K I

D E N T Y S T Y C Z N E J

wymagają od techników dużego
nakładu inwestycyjnego?
J.W.: Urządzenia tego typu nie wy-
magają od techników dużego nakła-
du inwestycyjnego, porównując z in-
nymi urządzeniami stosowanymi np.
w odlewnictwie czy ceramice.

Wytrzymałość aparatu ruchomego
zależy od sposobu jego użytkowa-
nia, przechowywania i czyszcze-
nia. Jak prawidłowo wykonywać
te czynności, aby zachować higienę
jamy ustnej, a jednocześnie nie
uszkodzić aparatu?
Z.M.: Aby wytrzymałość ruchomego
aparatu ortodontycznego była zado-
walająca, należy podczas przerw
w noszeniu przechowywać go w spe-
cjalnie przeznaczonym do tego pu-
dełku. Zabiegi higieniczne po jedze-
niu wykonywać ostrożnie, aby nie
uszkodzić lub odkształcić elemen-
tów drucianych oraz stosować odpo-
wiednie, przeznaczone do tego pasty
i szczoteczki. Można też stosować
inne preparaty usuwające osadzają-
cy się kamień, np. w postaci tabletek
musujących. Jeśli aparat jest wyko-
nany z materiału termoplastycznego,
nie można stosować wrzątku, ponie-
waż może dojść do odkształcenia.

Zasady dotyczące wszystkich
modeli gipsowych, na których
wykonywane są prace z zastosowa-
niem płytek termoplastycznych

w ortodoncji, są podobne. Jednak
należy być ostrożnym podczas ich
wykonywania. Które etapy mogą
sprawić technikowi-ortodoncie
szczególną trudność? Jak uniknąć
błędów podczas pracy na modelu?
J.W.: Podczas pracy na modelu unik-
niemy błędów, stosując się do wcze-
śniej poznanych zasad: zwilżony mo-
del, płaska podstawa, zastosowanie
twardego gipsu, wykonanie modeli
set-up za pomocą cienkiego separa-
tora i wosku wysokotopliwego oraz
zachowanie obszaru tłoczenia poza
granulatem.

Postęp techniki komputerowej
pozwala sięgać po nowe rozwiąza-
nia, np. trójwymiarowe modele
cyfrowe. Jakie korzyści i niedogod-
ności płyną z możliwości wykorzy-
stania tej technologii w pracowni
protetycznej i ortodontycznej?
Z.M.: Niewątpliwą korzyścią płynącą
z wykorzystania technologii kompu-
terowej w postaci modeli 3D jest przy
obecnych zaleceniach możliwość
długiego przechowywania doku-
mentacji ortodontycznej, czyli archi-
wizacja. Nie potrzeba powierzchni
magazynowych do przechowywania
modeli gipsowych. Modele cyfrowe
są natychmiast osiągalne na ekranie
komputerowym, podczas gdy mode-
le gipsowe trzeba najpierw odnaleźć
w miejscu przechowywania, modele
cyfrowe nie mogą zaginąć czy ulec

zniszczeniu, można je przesłać dro-
gą internetową. Mogą być zastoso-
wane w internetowych programach
nauczania. Polepszeniu ulega jakość
informacji dla pacjenta. Czynni-
kiem motywującym do leczenia jest
możliwość śledzenia zmian zacho-
dzących w zgryzie przez ortodontę
i pacjenta.

Barierą i niedogodnością w zasto-

sowaniu tej technologii jest bardzo
wysoka cena skanera.

Jak oceniają Panie kondycję
polskiej techniki dentystycznej
specjalizującej się w ortodoncji?
Czy wiedza i umiejętności techni-
ków-ortodontów oraz poziom
kursów ortodontycznych jest
zdaniem Pań zadowalający?
Z.M.: Naszym zdanie warto organi-
zować stałe, cykliczne szkolenia dla
techników dentystycznych, którzy
zajmują się ortodoncją, ponieważ tak
dynamicznie zmieniają się możliwo-
ści techniczne w ortodoncji, że trze-
ba za nimi nadążyć i być odpowied-
nio wyedukowanym. W zespole
techników dentystycznych, specja-
lizujących się w ortodoncji, w Klini-
ce Ortodoncji Uniwersytetu Medycz-
nego w Poznaniu jest 4 techników
dentystycznych i wszyscy uważamy,
że kondycja polskiej techniki denty-
stycznej specjalizującej się w orto-
doncji bazującej na standardach jest
bardzo dobra.



Tadeusz Jakubiak, Zofia Matthews, Jolanta Walasz, Jacek Koczorowski

Jolanta Walasz wraz z członkami zespołu kliniki

fot. A

. Larisz

fot. ar

chiwum J. W

alasz