plik

Andrea  Palladio  –  w  swoje  arch.  świeckiej  chciał  wprowadzić  zasady  antyczne  ale
uwspółcześnione.  W  Vicenzie,  wymyślił  teatr  –  która  jest  najdoskonalszą  wizją  antycznego
teatru.
Andrea  P.  wymyślił  system  rozwiązań  architektonicznych  które  wyraźnie  nawiązywały  do
forma  antyku.  Świątyni  powinna  spełniać  swoje  obecne  zadania,  ale  zbliżyć  się  do  sztuki
antycznej.  Skonstruował  3  budowle  na  terenie  Wenecji,  w  które  zaprezentował  dążenia  do
satrożytności.
Kościoł  San  Giorgio  Maggiore,  1566  –  projekt,  w  tym  czasie  został  też  powołany  jako
architekt  miasta.  Jemu  powierzono  uwspółcześnianie  innych  obiektów.  1610  –  ukońćzona
fasada.  Plan  jest  modyfikacją  palny  bazyliki  na  watykanie  –  4  fliray,  coś  ale  tetrakonchos
–  z  4  strony  krótki  korpus  (centralny  plan  nie  zdawał  egzaminu,  dlatego  taka  modyfikacje
dodania  od  strony  wejścia  nawy).  Z  zewnątrz  zachwycę  swoim  położeniem.  W  kompozycje
fasady  antycznej  (portyk  –  któ®y  w  c.  antycznych  był  przed  pierwszą  ściąną)  on  portk
przykleił  do  fsaday  –  zamiast  kolumn,  półkolumny.  On  odpowiada  tylko  nawie  głównej,  a
nawy  boczne  które  są  niższe,  wpadł  na  świetny  pomysł  by  wprowadzić  kolejny  portyk  –
wprowadza on 2 portyki które się ze sobą przecinają. Całą fasadę zdobi jedna kondygnacją.
Partia  centralna  jest  przykryta  kolosalnym  porządekim  korynkcim  –  ta  forma  nie  wygrała
z  powstającym  Il  Gesu  –  kiedy  w  XIX  wieku  będzie  moda  na  palladianizm  będą  istaniłay
niemalże  kopie  takie.  Należy  pamiętać,  że  w  tym  czasie  nie  znalazł  uznania,  przegrał  z  Il
Gesu.
Wnętrze – wyjątkowa sytuacja, przy filarach dołączone półkolumny, wewnętrzna kolumnada
– było to stasowane w antyku, kiedy kolumny przy filarach obiegały całe wnętrze.

Kościół  Il  Redentore  (zbawiciela),  franciszkanów,  od  1576  budowany.  Palladio  likwiduje
ściany  boczne,  a  filary  włączone  do  kościoła  które  tworzą  kaplice.  Fasada  –  dążenie
do  pokazania  dwóch  portyków,  środkowy  do  nawy  głównej,  boczne  tylnym–  przejęte  z
dekoracji Panteonu. Wnętrze – do filarów przyłączone półkolumny. Wewnętrzna kolumnada
ukazana  niezwykle  doskonale.  W  prezbiterium  prześwit  za  którym  znajduje  się  miejsce  dla
zakonników

San  Francesco  della  Vinia,  dwa  portki  przecinające  się,  wyższy  i  niższy,  Palladio  wykonał
tylko plan.
Jego twórczość była chyb zbyt doskonała i trudny by mogła się wybić.

Genua  –  zdominowała  wszystkie  wydarzenia  finansowe  –  wyszli  na  tym  jak  najgorszej,
zawierzyli  za  bardzo  np.  Karolowi  V  –  udzielono  mu  tak  dużych  kredytów,  których  nigdy
nie potrafił spłacić. Banki w Genui zaczęły upadać, nastał poważny kryzys. Jakoś się udało
ją  uratować,  po  wielkim  sukcesie  z  pocz.  XVI  w.  tam  pojawił  się  arch.  który  zdobił  Geunę
różnymi obiektami
Alessi
Santa Maria di Cariniano, ok 1560, inspiracja planem bazyliki św. Piotra., na planie krzyża, z
kopułą w centrum i mniejszymi nad ramionami. Dodano tam fasadę dwuwieżową.
Przede wszystkim zasłynął z budowli świeckiej, ale nie osiągnął tego co Palladio
Willa Cambiazo - 1550-70, wywodzące się arch. willowej rzymu, skrajne osie zryzalitowane,
pomiędzy  loggia,  2  kondygnacja  zawiera  2  pomieszczenia  mieszkalne.  Jest  najbardziej
repreznatwyana formą Gallacio Alessiego. Została rozpracowany w I poł. XVII wieku, przez
Piotra Pawła Rubensa, dlatego że on chyba sfinansował katalog dzieł Alessiego.
Vincento Scanocci

Jest jednozncznie kontynuatorem Palladia i on kończy teatr olimpijski w Vinenzie, także wille
Rotondę oraz kościoły weneckiej.
Willa  Mollin  –  która  przejmuje  z  Rotundy  centralną  okrągłą  sale,  ale  nie  ma  4  portyków,
wnętrze proste i skromne.
1615  –  napisał  traktat  –  w  którym  zamieścił  szereg  swoich  rzeczy,  to  co  jest  dla  niego  ch.
to  pałac  z  bocznymi  skrzydłami,  ale  także  jeszcze  większa  oszczędność  w  dekoracji.  W
górnych partiach okna są po prostu wycięte w ścianie,
Pałac Wenecki –
-  także  taki  pałac  znajduje  się  na  Ukrainie,  został  tylko  otoczony  małymi  bastionami  na
narożach. Zrealizowany w latach. 20 XVII wieku, za pewne artystra z Hollandia.
Pałac w Pilicy – także naiwązauje do plany pałacu weneckiego.
Twierdza  w  Veneto,  Pallma  Nouva  –  na  przełomie  XVI/XVII  wieku  uznano  że  tylko  miasto
może  się  przeciwstawić  armii  –  ponieważ  jest  to  tak  olbrzymie  zabudwoanie  że  trudno  jest
zdobyć. Dlatego też Zamość nigdy nie został zdobyty właśnie dlatego, ze jest wierdza. Plan
wenecki,  jest  bardzo  spójny,  a  ulice  które  są  ukierunkowane  na  centrum  –  było  to  także
czysto  praktyczne,  gdy  jakaś  partia  miast  buntuje  się  szybko  można  to  stłumiać  i  wystała
wojska,  był  to  zabieg  czysto  praktyczny.  Tak  samo  jest  z  Paryżem  –  gdy  baron  uregulował
urbanistykę miasta i wszystkie bunty ustały, ostatni w 1870/71.

Regulacja Rzymu zaczęła się za papieża Sykstusa V w XVII wieku, nastepuej uregulowanie
miasta.  Już  na  pocz.  XVI  wieku  przed  Saco  di  Roma,  próbowano  coś  z  ty  zrobić.  Przed
pałacem  Anioła,  Rafael,  zaproponował  nowy  układ  3  ulic.  Sykstus  jest  papieżem  w  1585-
1590, i wyznacza 3 arterie główne., około 1860/70 miasto osiąga tą samą wielkość co miasto
starożytne.  Kiedy  około  VI  wieku  miasto  zaczęło  się  kurczyć.  Sykstus  V  pragnął  usprawnić
pielgrzymki po Rzymie – miliony ludzi którzy przybywali na rok świety – wyrąbano z Piazza
del Popolo – przez które wszyscy wchodzili do Rzymu.
- skrzyżowanie Vila del Dabulino i Kwirynale – zostało ozdobione 4 fontannami.
-  Piazza  del  Poplo  –  budowane  w  XVII  i  XVIII  wieku,  centrum  zaaknectowane  obieliksim.
Także  Sykstus  oznaczył  miasto  obeliskami,  stawianymi  na  nowo.    –  rozchodzą  się  3  drogi,
prowadząca do bazyliki

Il  Gesu  –  pierwszy  kościół  „baroku”,  na  którym  jezuic    kazali  się  wzorować.  Ks.  Paszenda
– historia Il Gesu. Nie prawda jest że uważali ten kościół za wzór – są relacje =, zalecenia
którzy nie zatwierdzają planów podobnych do Il Gesu – wręcz mówiono, że należy budować
w stylistyce jaką znają ludzie którzy mieszkają. Ma on być wygodny do głoszeni kazań i ma
mieć dużo kaplic – związaną z prywatną dewocją.
Jezuici pojawili się w ważnym momencie – kończył się sobór trydencki, a Il Gesu doskonale
wpisał  się  w  oczekiwania  posoborowe.  Stawiano  duży  nacisk  na  zakładanie  kolegiów,
organizowanie i tworzenie ich. Dzięki ten funkcji edukacji wiele osób się kształciło, i kończyło
swoją edukację na tym.
Były 3 rodzaje domów zakonnych:
-  dom  profesów  –  w  nich  przebywali  najlepiej  wykszatłceni  zakonnicy.  Przeszli  oni  długą
drogę kształcenia, które trwały koło 16 lat. Doskonale kształcili samokontrolę – mieli osobę,
która kontrolowała wszystkie ich zajęcia, które kontrolowane pod koniec dnia stworzyło dużą
samokontrolę.
- kolegium – kościół + sale do nauczania
- nowicjat – klasztor w którym przygotowuje się nowych zakonników.
W Polsce 3 te domy występowały tylko w Krakowie, kolejno w Warszawei.

IL Gesu było kościołem Profesów – problem jest złozolny i my do końca nie wiemy skąd ten
plan. Prof. Adam Małkiewicz. Przed 1564 roku, powstał plan il Gesu, jeszcze przez Anioła.
1568  –  da  Vigniola,  przygotował  projekt,  który  my  możemy  zanalizować.  Wnętrze  przykryte
kolebką, w centrum kopuła.
-  nie  jest  ono  wzorowane  na  San  Andero  w  Mantui,  budowane  od  1470  roku  –  tu  brak
obejścia,  brak  obejścia  między  kaplicami.  Filary  są  puste,  nie  ma  tam  kaplic,  ponieważ
kolebka mogła by nie wytrzymać.
- bazylika Makcencjusz w Rzymie
Il  geesu  –  4  fliary  i  obejście  wokół  kopuły  –  budował  na  planie  centralnym,  zdominowana
przez kopułę i jej obejście. Jest to nic innego jak plan Michała Anioła na watykanie. A druga
część to korpus, który został zaczerpnięty z Bazyliki Maksencjusza z Rzymu.
Na  czym  polega  wyjątkowość  –  połączenie  prze  Vignolę  tego  w  całość.  –  z  czasem
rezygnuje  się  z  obejścia  wokół  kopuły  i  wtedy  zanika  podobieństwo  do  Watykanu  –  taka
będzie w śś. Piotrze i Pawla w Krakaowie.
1573 roku umiera Vignola, Giacomo della Porta. Nikt nie wie po co on wprowadził przejścia
nad  bocznymi  kaplicami  –  długi  korytarz.  Raczej  przychylamy  się  że  jest  to  wsparcie  do
filarów, by lepiej ustabilizować właśnie filary. Wypełnienie gruzem pachy sklepienia – to ma
za zadanie stabilizowania kolebkę.
Vignola  –  zaproejtował  fasadę  5  osiową  +  4  dodatkowe,  na  górze  5  osi.  Spływy  wolutowe,
podział  na  2  kondygnacje  polega  na  tym  że  mamy  poprawne  belkowanie  a  nad  tym  pas
attyki.
Spływy wolutowe – nawiązanie do Albertiego.
Obecnie  uważa  się,  że  Il  Gesu  jest  manierystyczny  a  nie  barokowy,  i  to  w  guście
manieryzmu  Michała  Anioła.  Piony  musza  być  wyraźnie  przełamane  poziomami.
Wirtualizacja  w  całej  fasadzie  musi  być  zredukowana  przez  potężny  poziom  kompozcyji
środkowej.  Wnętrze  też  jest  manierystyczne.  –  problem  oświetlenia,  klasyczny  przykład
manierystycznego  rozkładu  światła  –  duże  kontrasty  świetlne  i  raczej  jest  to  postawa
manierystyczna.
Także  jako  manierystyczne  uważane  to  że  miedzy  pilastrami  a  gurtami  nie  ma  żadnej
łączności – który stępuje w formie gierowania w baroku.
Jezuici  wcale  nie  byli  zadowoleni  z  tej  realizacji.  Nie  lubili  kolebek,  ponieważ  głos  źle  się
niesie, woleli płąski strop. Było to tez za drogie.
Dlaczego  jest  takie  popularne  –  ponieważ  karmelici  budują  tylko  w  takim  stylu.  Ponieważ
był  to  bardzo  popularny  zakon  –  lubili  taką  realizację.  Także  kameduli  –  w  Polsce,  przejęli
korpus kościoła.
W  samym  Rzymie  są  jeszcze  tylko  dwie  podobne  realizajc:  San  Andrea  della  Vale,  i  San
Ignazio.
Dużą przesadną jest fakt, że jest to kościół barokowy.
Po co przestrzenie nad arkadą – dobre wsparcie dla skarp.
Wchodząc do środka mamy wrażenie że to się bardzo rozłazi, w św. Piotrze w Krakowie, jest
on strzelisty i to jest analiza na potrzeby baroku.
I  fasada  i  ukłąd  przestrzenny  zostały  przejęte  przez  inne  a  nie  jezuitów.  W  Kolonii  mamy
kościół jezuicki który jest gotycki, ceglany, powstaje w tym samym czasie.
Wychodzi biuletyn w którym znajdują się wymiary kościołów jezuickich i są bardzo różne.
Burkhard,  Kultura  odradzenia,  z  1985  roku  –  to  tam  mamy  że  Gesu  jest  wzorem  dla
wszystkich, jest barokowe,