Ergonomia - nauka zajmująca się badaniem warunków pracy, przystosowaniem
środowiska pracy, maszyn i urządzeń technicznych do właściwości fizycznych i psychicznych
człowieka z punktu widzenia zapewnienia mu optymalnych warunków wykonywania pracy.
Ergonomia jako nauka o przystosowaniu człowieka do pracy i pracy do człowieka istniała od
zarania dziejów. Rolnicy, sklepikarze, inżynierowie starali się w jakiejś mierze ułatwić sobie
pracę wymyślając coraz przyjaźniejsze narzędzia pracy, a także wybierając dla siebie pracę,
która była dla nich odpowiednia.
Termin ergonowia pierwszy raz w skali światowej został użyty w Polsce w roku 1857
przez przyrodnika Wojciecha Jastrzębowskiego w pracy pod tytułem „ Rys ergonomi, czyli
nauki o pracy”. Pochodzi od greckich słów ergon (praca) i nomos (prawo, zasada), czyli
nauka o pracy, tj. o używaniu nadanych człowiekowi przez Stwórcę sił i zdolności.
Zadaniem ergonomii jest racjonalne ukształtowanie stanowisk pracy przy jak najmniejszym
koszcie biologicznym człowieka.
Praktyczne działania ergonomii w sferze techniki dzieli się tradycyjne na korekcyjne i
koncepcyjne. Podział ten wprowadzony przez francuskiego lekarza G. Coppee w 1964 r. ma
znaczenie jedynie poglądowe.
Dłuższą tradycję mają działania noszące nazwę ergonomii korekcyjnej. Zajmuje się ona
analizą już istniejących maszyn, urządzeń technicznych, stanowisk pracy, z punktu widzenia
ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowania zaleceń
mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz
poprawę wydajności i jakości pracy. Korekta warunków pracy odbywa się na drodze
modernizacji pracujących już maszyn i urządzeń oraz wprowadzania elementów
zabezpieczających ludzi przed szkodliwymi czynnikami środowiska pracy. Częstym
sposobem jest formułowanie odpowiedznich zaleceń i wytycznych w wyniku
ergonomicznych analiz (np. z wykorzystaniem ergonomicznych list kontrolnych). W efekcie
takich działań następuje polepszenie materialnych warunków pracy (zmniejszenie poziomu
hałasu, drgań, poprawa oświetlenia, polepszenie warunków mikroklimatycznych, obniżenie
poziomu zanieczyszczeń powietrza, itd.), wyeliminowanie nadmiernych obciążeń fizycznych
i psychicznych związanych z procesem pracy (mechanizacja prac, poprawa pozycji pracy,
poprawa warunków odbioru informacji, usprawnienia organizacyjne, itp.). Działania tego
typu stosowane są najczęściej, jednak spotykają się one z poważnymi ograniczeniami natury
technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej. Ergonomia korekcyjna działa na „żywym
organizmie” w środowisku pracy, stąd wiele zaleceń wynikających z analizy ergonomicznej
(np. propozycja zmiany konstrukcji) jest nie do osiągnięcia i może ponosić za sobą wysokie
nakłady finansowe. Na tym gruncie może powstawać wiele nierealnych zaleceń. Usunięcie
tego typu nieprawidłowości powinno nastąpić u źródła, czyli w procesie projektowania
narzędzi, maszyn, urządzeń, czy też stanowisk pracy, czym zajmuje się ergonomia
koncepcyjna. Chodzi o zapewnienie maksimum niezawodności i bezpieczeństwa w
nowopowstającym miejscu pracy.
Ergonomia koncepcyjna wyrasta z doświadczenia ergonomii korekcyjnej. Ma na celu
stosowanie ergonomicznie prawidłowych rozwiązań już w fazie przygotowywania projektów
maszym, urządzeń, narzędzi, stanowisk roboczych, hal i budynków, a także mieszkań, szkół i
innych konstrukcji. Poprawne projektowanie ergonomicze polega na uwzgęgnieniu danych
liczbowych, antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych, otrzymanych w

wyniku dogłębnej analizy oraz specjalistycznych pomiarów i badań laboratoryjnych.
Ergonomia koncepcyjna ma podstawowe znaczenie na najwyższym szczeblu kierownictwa,
gdzie ma miejsce planowanie i organizowanie, koordynowanie i regulowanie procesu
produkcyjnego. Jest ona procesem ciągłym, ponieważ nawet przy najlepszej pracy zespołów
ergonomicznych w biurach konstrukcyjnych i projektowych nie uda się uniknąć konieczności
wprowadzania pewnych poprawek w konstrukcji już eksploatowanych maszyn, urządzeń czy
hal fabrycznych, chociażby ze względu na zmienność warunków ich użytkowania. Ergonomia
koncepcyjna zastowana we wczesnej fazie opracowania rozwiązań technicznych jest o wiele
bardziej racjonalna i skuteczna niż ergonomia korekcyjna.
Obydwa rodzaje ergonomii – korekcyjna i koncepcyjna – uzupełniają się nawzajem i są
ze sobą ściśle powiązane. Każda czerpie informacje zdobyte podczas analiz
przeprowadzonych przez ten drugi kierunek nauki.
Głównym przykazaniem ergonomisty jest troska o to, by człowiek pracujący nie był
zmuszony tworzyć wartości niższych za ceną utraty wartości wyższych.