Literka.pl - Wychowanie integracyjne dziecka niepełnosprawnego w opiniach nauczycieli
szkół m

Wychowanie integracyjne dziecka niepełnosprawnego w opiniach
nauczycieli szkół m

Data dodania: 2006-05-27 12:49:49

Dzisiaj już nikt nie ma wątpliwości, że integracja jest najwłaściwszym sposobem
rozwiązywania problemów dotyczących niepełnosprawnych i ich edukacji. Dyskusyjne są
jednak w dalszym ciągu sposoby jej wprowadzania i realizacji, aby stworzone warunki
kształcenia pozwoliły osobom niepełnosprawnym być sobą wśród innych. Aby edukacja
integracyjna odniosła pełen sukces i stała się czymś naturalnym, niezbędne jest między
innymi kształtowanie pozytywnych postaw społecznych w całym społeczeństwie, a
zwłaszcza wśród nauczycieli szkół masowych, wobec dzieci niepełnosprawnych i
pozytywnych opinii o tej formie ich kształcenia.
I właśnie poznanie opinii nauczycieli szkół masowych na temat integracyjnego
kształcenia i wychowania dziecka niepełnosprawnego i czynników na nie wpływających
uczyniłam przedmiotem swoich zainteresowań.
Metodologia badań własnych

1. Przedmiot i cel badań

Badania naukowe to według W. Zaczyńskiego„… celowe poznawanie obranego wycinka
rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej ...", którego wynikiem jest
określony obraz badanej rzeczywistości.
Badania pedagogiczne służą do doskonalenia praktyki pedagogicznej, ich przedmiotem
jest przede wszystkim świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania i
nauczania, samowychowywania i uczenia się, ich cele, treści, przebieg, metody, środki i
organizacja.
Przedmiotem mojego zainteresowania jest analiza czynników wpływających na opinie
nauczycieli szkół masowych na temat integracyjnego nauczania i wychowywania dzieci
niepełnosprawnych.
„Zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej,
maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej
zawartości informacji" [za T. Pilch, 1995, s.8], takie dopiero poznanie prowadzi do
wyższych form funkcjonowania wiedzy, a są nimi prawa nauki i prawidłowości.
Moim celem jest poznanie opinii nauczycieli szkół masowych o funkcjonowaniu systemu
integracyjnego w szkolnictwie.

2. Problemy badawcze i hipotezy

W każdym badaniu naukowym szczególnego znaczenia nabiera sformułowanie
problemu.Aforyzm G. Bechelarda:„… nie ma nauki bez wyraźnie postawionego
pytania..." podnosi rangę problemów badawczych do jednego z zasadniczych kroków
badawczych. Formułowanie problemów stanowi ważny etap w koncepcyjnej fazie badań.
Określają one zakres naszej niewiedzy, to aby zrobić to trafnie trzeba sporo wiedzieć o
przedmiocie naszych badań. Najlepszym źródłem takiej wiedzy jest literatura. Problemy
stanowią uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań.
Zwięzłą definicję problemów badawczych podaje M. Łabocki. Według tego autora
problemy badawcze są pytaniami, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań
naukowych [M. Łabocki, 1982].
W rezultacie wyodrębniłam następujące problemy badawcze:
1. Jak nauczyciele szkół masowych spostrzegają ucznia niepełnosprawnego?
2. Jak opinie nauczycieli na temat kształcenia uczniów niepełnosprawnych w szkołach
masowych zmieniają się ze względu na rodzaj niepełnosprawności i wiek dziecka?
3. Czy kontakty z dziećmi niepełnosprawnymi sprzyjają opinii włączeniu ich w proces
integracyjnego nauczania wychowania?
4. Jakie są opinie nauczycieli szkół masowych na temat przygotowania szkoły do
prowadzenia nauczania integracyjnego?

Skuteczne przeprowadzenie badań naukowych wymaga wysunięcia hipotez roboczych.
M. Łabocki uważa, że hipotezy robocze są uzyskiwanymi przez badacza wynikami
planowanych badań.
T. Kotarbiński definiuje hipotezę jako"… wszelkie twierdzenia częściowo tylko
uzasadnione przeto także wszelkie domysły, za pomocą którego tłumaczymy dane
faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego (...) na podstawie
danych wyjściowych", [za T. Pilch, 1995, s. 27]
W dalszym toku postępowania hipoteza może być udowodniona przez zebranie danych
lub obalona przez brak danych, czy uzyskanie danych świadczących o fałszywości
założenia.
Przed badaniami sformułowałam następujące hipotezy:
1. Nauczyciele pracujący w szkołach masowych postrzegają ucznia niepełnosprawnego
jako zdolnego do kształcenia w szkołach masowych.
2. Rodzaj niepełnosprawności i wiek dziecka ma wpływ na opinie.nauczycieli o integracji
szkolnej.
3. Kontakty z dziećmi niepełnosprawnymi sprzyjają kształtowaniu pozytywnych opinii na
temat włączania ich w proces nauczania
integracyjnego.
4. Stopień przygotowania szkół masowych do nauczania integracyjnego jest oceniany
negatywnie.

3. Metody, techniki i narzędzia badawcze

Zaprezentowana problematyka badawcza wymaga przyjęcia odpowiednich metod
badawczych. W naukach pedagogicznych, psychologicznych i socjologicznych wśród
wielu autorów nie ma zgodności w określeniu, czym jest metoda. W związku z tym
poszczególni autorzy podają różne definicje tego terminu.
S. Nowak uważa, ze metoda to„… określony, powtarzalny sposób rozwiązywania
pewnego typu problemu naukowego", [za S. Nowak (red.), 1965, s. 13]. Natomiast T.
Tomaszewski twierdzi, że metoda to„… zespól czynności które należy wykonać i
procesów, które muszą się odbyć, aby można było uzyskać uzasadnione i sprawdzone

twierdzenie o badanych faktach", [za T. Tomaszewski, 1963, s. 26-30]. Podobną definicję
podaje T. Pilch, według którego metoda badania naukowego to„… zespól teoretycznie
uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej
całość postępowania badacza} zmierzającego do rozwiązania określonego problemu
naukowego...". [T. Pilch, 1995, s.42]
W metodologii pedagogiki wymienia się różne klasyfikacje metod. Jednego z tych
podziałów dokonał T. Pilch, który wyróżnia następujące metody badań:
— sondaż diagnostyczny,
— monografię pedagogiczną,
— metodę indywidualnych przypadków,
— eksperyment pedagogiczny.
Do przeprowadzenia tych badań wykorzystam metodę sondażu diagnostycznego.
Zdaniem T. Pilcha metoda ta jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach
strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach
wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i
wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych — posiadających
znaczenie wychowawcze — w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą
generalną, w której badane zjawisko występuje.
Metodę tę uznałam za najlepsza, ponieważ jak wynika z definicji przedmiotem badań
sondażowych jest określone zjawisko społeczne. W moim przypadku są opinie
nauczycieli szkół masowych na temat wychowania i nauczania integracyjnego dziecka
niepełnosprawnego.
W literaturze spotyka się różne typy badań sondażowych:
1. Sondaże jednorazowe na próbie nieważnej. W tego typu  badaniach wybiera się obiekt
do badań drogą losową.
2. Sondaże jednorazowe na próbie ważnej. Dobór nie jest tu losowy, ale o zwiększonej
reprezentatywności jednostek bądź obiektów mających specjalne znaczenie z naszego
punktu widzenia.
3. Sondaże jednorazowe na próbach kontrastowych. Zwykle do tego typu badań dobiera
się próby z grup różniących się z punktu widzenia pewnej ważnej w danym badaniu
zmiennej.
4. Sondaże powtarzalne. Ten rodzaj badań stosujemy, gdy potrzebne jest badanie
oceniające zmiany. Otrzymuje się wówczas dynamiczną analizę badanego zjawiska.
Wybrana przeze mnie metoda badania naukowego — sondaż diagnostyczny
jednorazowy na próbie nieważnej — wymaga dostosowania do niej odpowiednich technik
badawczych.
Techniki badawcze to„… czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi
dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii,
faktów..." [za T. Pilch, 1995, s.42]
W badaniach pedagogicznych, psychologicznych i socjologicznych stosuje się
następujące techniki badawcze:
· obserwacja,
· wywiad, ankieta,
· eksperyment,
· badanie dokumentów,
· grupa technik socjometrycznych,
· pomiar.
W moim przypadku zastosowałam technikę wywiadu.„… wywiad jest rozmową
badającego z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej
dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz...”. [tamże, 1995, s.82] Wywiad jest

procesem, w którym badający stara się oddziaływać na badanego stawianymi pytaniami
i skłonić go do udzielenia odpowiedzi na temat będący przedmiotem badań.
Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.
Według W. Okonia„… narzędzia badawcze to: materiały lub urządzenia techniczne
służące do przeprowadzenia badań  i opracowania ich wyników; mogą to być zarówno
testy, testy programowane,
programy komputerowe, algorytmy, kwestionariusze czy plany zajęć
eksperymentalnych, jak też urządzenia techniczne w postaci aparatów
fotograficznych, magnetofonów, magnetowidów, kamer telewizyjnych, czy maszyn
dydaktycznych i komputerów, wartość narzędzia badawczego zależy od tego, w jaki
stopniu umożliwiają uwzględnianie i wyodrębnianie badanych zmiennych, ustalenie ich
wzajemnych relacji i stwierdzenie poszukiwanych prawidłowości ...„. [W. Okoń, 1992,
s.32]
W swoim badaniu zastosoję narzędzie badawcze jakim jest kwestionariusz wywiadu.
Kwestionariusz, to zestaw pytań na temat spraw będących przedmiotem badań, na które
osoby badane udzielają odpowiedzi. Kwestionariusz jest zwykle narzędziem badań
masowych, których celem jest zorientowanie się w kwalifikacjach, zainteresowaniach,
postawach i opiniach większej liczby osób, reprezentujących daną populację, lub
dokonanie spisu rzeczowego np.: przez urząd statystyczny. Rozróżnia się kwestionariusz
ankiety i wywiadu.
Sporządzony przeze mnie kwestionariusz składa się z 14 pytań otwartych i zamkniętych.
15-ty punkt stanowi metryczka.
Pytania 1-4 dotyczą problemu badawczego sformułowanego: jak nauczyciele szkół
masowych spostrzegają ucznia niepełnosprawnego?
Pytania 5-8 mają na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie: jak opinie nauczycieli na
temat kształcenia uczniów niepełnosprawnych w szkołach masowych zmieniają się ze
względu na rodzaj niepełnosprawności i wiek?
Natomiast pytania 9-10 mają pokazać, czy kontakty z dziećmi niepełnosprawnymi
sprzyjają opinii o włączeniu ich w proces integracyjnego nauczania i wychowania.
Pozostałe pytania miały na celu poznanie opinii nauczycieli szkół I masowych na temat
przygotowania szkoły do prowadzenia nauczania integracyjnego.

KWESTIONARIUSZ WYWIADU
1. Czy zdaniem Pani (Pana) dziecko niepełnosprawne powinno uczyć się w szkole
masowej?
Tak Nie
2. Czy zdaniem Pani (Pana) słusznie podjęto decyzje o nauce dzieci nie pełnosprawnych
w szkołach masowych?
3. Co zdaniem Pani (Pana) daje dzieciom niepełnosprawnym nauka w szkole masowej?
4. Co zdaniem Pani (Pana) daje dzieciom pełnosprawnym nauka z dziećmi
niepełnosprawnymi?
5. Czy zdaniem Pani (Pana) każde dziecko niepełnosprawne może być kształcone w
szkole masowej?
Tak Nie
6. Z jakim rodzajem niepełnosprawności dziecko przyjęłaby Pani (Pan) do swojej klasy:
(proszę podkreślić)
• z upośledzeniem umysłowym,
• z dysfunkcją narządu ruchu,
• z wadą słuchu,

• z wadą wzroku,
• z zaburzeniami mowy,
• przewlekle chore,
• somatycznie odmienne, np.: deformacja twarzy, zaburzenia wagi ciała, wzrostu.
7. Czy zdaniem Pani (Pana) możliwość kształcenia dziecka niepełnosprawnego jest
większa W klasach: (proszą podkreślić odpowiednia odpowiedź)
• młodszych,
• starszych,
• nie dostrzegam różnicy.
8. Czy zdaniem Pani (Pana) na relacji nauczyciel-dziecko niepełnosprawne ma wpływ
osobowość dziecka?
Tak Nie
9. Czy miała Pani (Pan) kontakt z dzieckiem niepełnosprawnym w życiu prywatnym?
Tak Nie
10. Czy miała Pani (Pan) kontakt z dzieckiem niepełnosprawnym w pracy zawodowej? Z
jakim rodzajem niepełnosprawności było dziecko?
Tak Nie • rodzaj niepełnosprawności… 11. Czy w programie Pani (Pana) przygotowania
zawodowego uwzględnione były treści związane z pedagogiką specjalną?
Tak Nie
12. Jak ocenia Pani(Pan) przygotowanie nauczycieli szkół masowych do pracy z dziećmi
niepełnosprawnymi? 13. Czy zdaniem Pani (Pana) szkoły masowe są przygotowane do
przyjęcia uczniów niepełnosprawnych?
Tak Nie 14. Jakie warunki musiałyby być spełnione, aby przyjęła Pani (Pan) dziecko
niepełnosprawne do swojej klasy: (proszę podkreślić)
• zmniejszona liczba uczniów w klasie,
• pomoc osoby dodatkowej,
• specjalistyczne wyposażenie pracowni w sprzęt i dodatkowe pomoce naukowe, inne
(jakie?)
15. Metryczka:
A. płeć: mężczyzna kobieta
B. wiek… lat
C. wykształcenie..............
D. zawód.........................
E. staż pracy....................

Literatura:
1. Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa 1982
2. Nowak S.(red.), Metody badań socjologicznych, PWN, Warszawa 1965;
3. Okoń W. Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1992;
4. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Żak, Warszawa 1995;

Opracowała:
Mgr Małgorzata Sobolewska
Literka.pl - Wychowanie integracyjne dziecka niepełnosprawnego w opiniach nauczycieli
szkół m Literka.pl - Wychowanie integracyjne dziecka niepełnosprawnego w opiniach
nauczycieli szkół m