Badania diagnostyczne w hematologii. Normy hematologiczne TABELA 7.2.
Występowanie nieprawidłowych erytrocytów
Mikrocyty
Niedobór żelaza, talasemie, niedokrwistość syderoblastyczna Mikrosferocyty
Dziedziczna sferozytoza, niedokrwistość immunohemolityczna, hemoglobinopatia C, splenektomia, oparzenia, krew długo przechowywana
Makrocyty
Niedokrwistość megaloblastyczna (niedobór witaminy B lub kwasu foliowego), choroby wątroby, 12
zwiększona retykulocytoza
Owalocyty
Dziedziczna owalocytoza, talasemia, niedokrwistość złośliwa, niedokrwistość z niedoboru żelaza, mielo-fi broza
Krwinki sierpowate
Hemoglobinopatia S i inne
Krwinki tarczowate
Talasemia, hemoglobinopatie C, S, E, niedobór żelaza, splenektomia Schistocyty
Niedokrwistość hemolityczna mikroangiopatyczna, polekowa i mechaniczna, talasemia Krwinki kolczaste
Niedokrwistość hemolityczna mikroangiopatyczna, choroby wątroby Hipochromia
Niedobór żelaza, talasemia, niedokrwistość syderoblastyczna i w przebiegu przewlekłych zakażeń Polichromazja
Niedokrwistość hemolityczna i megaloblastyczna, niedotlenienie, ostra utrata krwi Nakrapianie zasadochłonne
Zatrucie ołowiem, talasemia
Ciałka Howella-Jolly’ego
Niedokrwistości hemolityczne i megaloblastyczne, splenektomia Pierścienie Cabota
Niedokrwistość megaloblastyczna, zatrucie ołowiem Ciałka Heinza
Niedobór G-6-PD erytrocytów, niedokrwistość toksyczna, niestałe hemoglobiny i HbH, splenektomia Syderocyty i syderoblasty
Niedokrwistość syderoblastyczna, splenektomia Akantocyty
Abetalipoproteinemia
Oglądając erytrocyty w zwykłym, prawidłowo zabarwionym rozmazie krwi obwodowej, należy zwrócić uwagę na następujące ich cechy: 1. Wielkość: anizocytoza, normocytoza, mikrocytoza, makrocytoza.
2. Kształt: poikilocytoza, sferocyty, krwinki tarczowate, owalocyty, krwinki sierpowate.
3. Barwę: prawidłowo barwliwe, niedobarwliwe.
4. Postacie nieprawidłowe: polichromatofi lia, nakrapianie zasadochłonne, pierścienie Cabota, ciałka Howella-Jolly’ego, krwinki jądrzaste, krwinki zawierające pasożyty, tworze-nie rulonów.
129
Dokładne obejrzenie rozmazu ze zwróceniem uwagi na wyżej wymienione cechy ma dużą wartość diagnostyczną. Niezbędnym warunkiem prawidłowej oceny jest wykonanie cienkiego, dobrze zabarwionego rozmazu.
7.2.3.1. Wielkość
W rutynowych badaniach laboratoryjnych wykonywanych przez doświadczonego he-matologa zazwyczaj poprzestaje się na jakościowym określeniu wielkości erytrocytów (normo-, mikro- lub makrocyty). Krwinki czerwone nadmiernie małe (średnica poniżej 6 μm) nazywa się mikrocytami. Występują one zwłaszcza w niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wykazują zazwyczaj zmniejszenie MCV.
Erytrocyty nadmiernie duże, o średnicy ponad 9 μm, nazywa się makrocytami, o średnicy większej niż 12 μm – megalocytami. Występują one zwłaszcza w niedokrwistościach me-galoblastycznych. Wykazują również zwiększenie MCV.
Nasilenie anizocytozy można oznaczyć od 0 do 4+.
7.2.3.2. Zmiany kształtu krwinek czerwonych (poikilocytoza) Nasilenie poikilocytozy można oznaczyć od 0 do 4+.
Sferocytoza
Sferocyty sa erytrocytami mającymi mniejszą średnicę, a większą grubość w porówna-niu z prawidłowymi komórkami. W prawidłowych erytrocytach (dyskocytach) stosunek średnicy do grubości wynosi 2,5-4,2:1. Poniżej 2,4 świadczy o sferocytozie, a powyżej 4,2 – o nadmiernie płaskich krwinkach (leptocyty). Najlepszym ilościowym pomiarem stopnia sferocy-tozy jest badanie oporności osmotycznej erytrocytów. Sferocyty łatwiej ulegają lizie w roztworach hipotonicznych. Leptocyty wykazują zwiększoną oporność.
W rozmazie krwi obwodowej sferocyty przedstawiają się jako mniejsze i bardziej okrą-
głe erytrocyty bez widocznego przejaśnienia w środku. Sferocyty nie skupiają się w rulony.
Sferocyty stanowią charakterystyczną cechę wrodzonej niedokrwistości hemolitycznej, zwanej dziedziczną sferocytozą. Mogą one również występować w nabytych niedokrwisto-
ściach hemolitycznych (immunohemolitycznych) oraz u osób ze znacznie powiększoną śle-dzioną.
Eliptocytoza (owalocytoza)
W stanach prawidłowych tylko 10-15% erytrocytów ma kształt owalny (długość 8-10 μm). Zwiększony ich odsetek stwierdza się w wielu rodzajach niedokrwistości (niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistości megaloblastyczne, osteomieloskleroza, talasemia), a zwłaszcza w dziedzicznej owalocytozie ponad 50% populacji erytrocytów ma kształt owalny. W osteomielosklerozie erytrocyty mają często kształt kropli łez.
Leptocyty i krwinki tarczowate
Są to nieprawidłowe cienkie erytrocyty, wykazujące nadmiernie duże środkowe przejaś-
nienie. Niekiedy może być zabarwiony tylko wąski rąbek hemoglobiny na obwodzie krwinki i w samym środku (krwinki tarczowate). Leptocyty i krwinki tarczowate wykazują zwiększoną oporność na hemolizę w roztworach hipotonicznych. Dowodzą one zaburzeń w syntezie hemoglobiny lub obecności nieprawidłowych hemoglobin. Występują w ciężkiej niedokrwi-130