RÓśNICE INDYWIDUALNE W
ZAKRESIE INTELIGENCJI ORAZ
OSOBOWOŚCI:
osobowość, temperament,
psychologia różnic płciowych
LITERATURA:
Eysenck H i M. (1996) Podpatrywanie umysłu. Gdańsk: GWP
Zimbardo P.G., Gerrig J.R. (2006) Psychologia i życie; Warszawa: PWN
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
OSOBOWOŚĆ
Definicja: charakterystyczne wzorce względnie trwałych właściwości psychicznych wpływających na zachowanie jednostki
TEORIE OSOBOWOŚCI:
• Teorie typów i cech
• Teorie psychodynamiczne
• Teorie humanistyczne
• Teorie poznawcze
• Teorie uczenia się
3 WYMIARY OSOBOWOŚCI - H. Eysenck: Oprac. Na podst.: Eysenck H. M., Podpatrywanie umysłu. Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują? GWP Gdańsk 2000
EKSTRAWERSJA
NEUROTYZM
PSYCHOTYZM
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
PRAGMATYCZNA vs PRYNCYPIALNA
koncepcja własnej osoby – M. Snyder Na podst.: Snyder. M., Cantor. N. (1980) Znajomość siebie i innych; obserwacyjna samokontrola a wiedza społeczna. W: Maruszewski T. [red.] Poznanie i Zachowanie, Wyd.UAM Poznań (1986), 166-187 .
Pragmatycy:
Pryncypialiści:
• Są plastyczni, łatwo dopasowują
• Są niezmiennie sobą, niezależnie
się do wymagań sytuacji
od sytuacji
• Prezentują innym siebie tak, by
• Trudno jest im ukrywać emocje
wywołać zamierzone wrażenie
• Cenią sobie zgodność między
• Sprawnie kontrolują uczucia
własnymi przekonaniami i
• Szybko uczą się zachowań
czynami
pożądanych w danej sytuacji
• Mają bogatą, i zróżnicowaną
• Są często uznawane za wybitne
wiedzę o innych ludziach
indywidualności lub buntowników
• Mają bogatą i zróżnicowaną
wiedzę o samym sobie
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
1
POCZUCIE UMIEJSCOWIENIA KONTROLI - J. B. Rotter Na podst.: Rotter, J. (1966) Generalized expectations for internal versus external control of reinforcement.
Psychological Monographs 80: 1-28.
Osoby o poczuciu kontroli
Osoby o poczuciu kontroli
zewnętrznej:
wewnętrznej:
•
Mają poczucie braku wpływu na
• Mają poczucie wpływu na własne
własne działania
działania
•
Są wrażliwe na krytykę i oceny ze
• Są raczej niezależne i nie poddają się strony innych osób
manipulacji
•
Są zależne od otoczenia i łatwo
• Mają wysoki poziom aspiracji
ulegają jego presji
• Cechują się lękiem wzmagającym
•
Cechują się częściej lękiem
aktywność
paraliżującym działanie
• Szybko zapominają o swoich
•
Szybciej popadają w wyuczoną
niepowodzeniach
bezradność
• Podejmują decyzje rozważnie i powoli
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
TEORIA WIELKIEJ PIĄTKI
Na podst.: Jarmuż S. (1995). Badania weryfikujące model Wielkiej Piątki. [w:] J.Brzeziński (red.) Z zagadnień diagnostyki psychologicznej. Wyd. Fundacji Humaniora. Poznań.
Nerwowy, zmartwiony,
NEUROTYZM
Opanowany, zrelaksowany,
emocjonalny, niepewny,
odporny, zadowolony z siebie,
hipochondryczny
pewny siebie
Aktywny, rozmowny,
EKSTRAWERSJA
Chłodny, trzymający się na
zorientowany na ludzi,
uboczu, zorientowany na
optymistyczny, towarzyski,
zadania, cichy, skromny
Ciekawy, o szerokich
OTWARTOŚĆ NA
Konwencjonalny, przyziemny,
zainteresowaniach, twórczy,
DOŚWIADCZENIA
o wąskich zainteresowaniach
oryginalny
Pomocny, wybaczający,
UGODOWOŚĆ-
Cyniczny, złośliwy,
prostolinijny, pogodnego
PRZYJAZNOŚĆ
podejrzliwy, bezwzględny,
usposobienia
mściwy
Zorganizowany,
SUMIENNOŚĆ
Nieodpowiedzialny leniwy,
odpowiedzialny,
hedonistyczny,
zdyscyplinowany, wytrwały
nieobowiązkowy
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
OSOBOWOŚĆ A TEMPERAMENT
OSOBOWOŚĆ
TEMPERAMENT
• Zdeterminowana
• Zdeterminowany
biologicznie i kulturowo
biologicznie
• Decyduje o treści
• Decyduje o formie
zachowania
zachowania (energii i
czasie trwania reakcji)
• Niezmienny w czasie
• Kształtuje się w trakcie
życia
życia
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
2
KONCEPCJA TEMPERAMENTU - A. Thomas i S. Chess Na podst.: Thomas A., Chess S. (1977). Temperament and Development. New York: Brunner/Mazel .
KATEGORIE TEMPERAMENTU:
• rytmiczność funkcji biologicznych
• siła reakcji organizmu
• poziom aktywności
• wrażliwość – siła bodźca potrzebna do wywołania zauważalnej reakcji
• zbliżanie się lub unikanie nowych bodźców
• przystosowania się (reakcja na nowe bodźce)
• dominująca jakość nastrojów
• roztargnienie
• zasięg uwagi i wytrwałość
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
TYPY TEMPERAMENTU - wg Thomasa i Chess
• łatwy
• wolno rozgrzewający się
• trudny
TEMPERAMENT TRUDNY
Cechy:
Problemy:
• nieregularność funkcji biologicznych
• wysoka aktywność
• wycofywanie się – unikanie nowości
• trudności w dopasowaniu się do
• powolna adaptacja do nowego
nowości
otoczenia
• brak wytrwałości
• duża siła reakcji emocjonalnych
• roztargnienie
• relatywnie częste negatywne nastroje
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
REGULACYJNA TEORIA
TEMPERAMENTU – J. Strelau
Na podst.: Strelau, J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
POZIOM REAKTYWNOŚCI (wyznacznik temperamentu):
- Stopień wrażliwości na bodźce słabe
- Stopień wytrzymałości organizmu na bodźce silne Cechy osób niskoreaktywnych:
Cechy osób wysokoreaktywnych:
• niższa wrażliwość na bodźce
• wyższa wrażliwość na bodźce
• poszukiwanie wrażeń
• unikanie wrażeń
• wyższa wytrzymałość na
• niższa wytrzymałość na
długotrwałą stymulację
długotrwałą stymulację bodźcową
bodźcową
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
3
PSYCHOLOGIA RÓśNIC PŁCIOWYCH.
Hipotezy pojawiania się różnic płciowych: 1. Wpływ hormonów na rozwój płodowy.
2. Wpływ procesów socjalizacji, czyli kształtowanie wiedzy o stereotypowych rolach kobiecych i męskich.
3. Wpływ uwarunkowań kulturowych (kultury kobiece i męskie).
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
KOBIETY A MĘśCZYŹNI
- wyniki badań
Na podst. Mandal, E. (2003). Kobiecość i męskość. Popularne opinie a badania naukowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie śak Zdolnoś ci ję zykowe
* Różnice w płynności słownej na korzyść kobiet występują głównie w wieku młodszym
* Kobiety rzadziej cierpią na zaburzenia mowy Zdolnoś ci przestrzenne
* Mężczyźni lepiej radzą sobie z rotacją przestrzenną
* Obie płcie używają innych punktów odniesienia do orientacji w terenie
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
KOBIETY A MĘśCZYŹNI
- wyniki badań
Na podst. Mandal, E. (2003). Kobiecość i męskość. Popularne opinie a badania naukowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie śak Zdolnoś ci matematyczne
* Dziewczynki lepiej radzą sobie z obliczeniami i pojęciami matematycznymi, a chłopcy (od wieku dorastania) – z rozwiązywaniem problemów matematycznych
• Wśród uzdolnionych matematycznie przeważają mężczyźni
Emocjonalność
* Kobiety są bardziej ekspresyjne emocjonalnie, zaś wśród mężczyzn obserwuje się wyższy poziom agresji fizycznej
* Stopień emocjonalności wynika ze stereotypowego rozumienia ról płciowych
Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.
4