MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Elżbieta Leszczyńska
Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac
technicznych i plastycznych
513[01].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Maria Żukowska
mgr Ludmiła Panasewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Leszczyńska
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z3.01
Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac technicznych i plastycznych,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Materiały i surowce do prac plastycznych i zajęć technicznych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Papieroplastyka 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Kompozycje liternicze i zdobnicze 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.3.3. Ćwiczenia 24
4.3.4. Sprawdzian postępów 26
4.4. Szycie ręczne i maszynowe 27
4.4.1. Materiał nauczania 27
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 34
4.4.4. Sprawdzian postępów 37
4.5. Metodyka pracy z dzieckiem w zakresie wychowania plastycznego
i technicznego 38
4.3.1. Materiał nauczania 38
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.3.3. Ćwiczenia 40
4.3.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 51
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o podstawowych materiałach
i surowcach do prac plastycznych i technicznych, papieroplastyce, kompozycjach literniczych
i zdobniczych, szyciu ręcznym i maszynowym oraz metodyce pracy z dzieckiem w zakresie
wychowania plastycznego i technicznego.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem.
2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
opis działań, jakie powinieneś wykonać,
wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.
4. Zestaw zadań testowych sprawdzający poziom przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności.
5. Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne z
ródło wiedzy. Wskazane zatem jest
korzystanie z innych dostępnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 513[01].Z3
Prace artystyczne i techniczne
513[01].Z3.01
Stymulowanie rozwoju dziecka 513[01].Z3.02
poprzez wykonywanie prac Wspomaganie rozwoju dziecka
technicznych i plastycznych muzykÄ…
513[01].Z3.03
Wspomaganie rozwoju dziecka
literaturą dziecięcą
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- stosować podstawowe techniki rysunkowe i plastyczne do projektowania kompozycji
płaskich i przestrzennych,
- projektować kompozycje kolorystyczne,
- dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku i namalowania obrazu,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,
- posługiwać się przyborami do szycia ręcznego,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- stosować zasady prezentacji i ekspozycji prac plastycznych i technicznych oraz projektów,
- współpracować w grupie,
- aktywnie uczestniczyć w zajęciach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dobrać techniki plastyczne i metody prowadzenia zajęć do wieku i możliwości dziecka,
- nauczyć dzieci posługiwania się sprzętem, przyborami i materiałami plastycznymi,
- zorganizować wystawę prac dziecięcych,
- wykonać pomoce dydaktyczne do zabaw,
- wykonać proste prace krawieckie, tkackie, na drutach, szydełkiem, hafty,
- wykonać kukiełki, lalki, postaci z bajek, zabawki i ozdoby,
- wykonać kostiumy i ozdoby na zabawy i bale okolicznościowe,
- napisać tekst z zastosowaniem różnych technik i liternictwa,
- wykonać zaproszenia, tabliczki informacyjne, znaczki rozpoznawcze, wycinanki, plakaty,
- wykonać proste scenografie do teatrzyku,
- wykonać dekoracje sezonowe i okolicznościowe,
- przygotować elementy do teatru cieni i teatrzyku kartonikowego,
- wykonać modele z masy papierowej, solnej, plasteliny, modeliny,
- namalować proste formy,
- zastosować różne techniki zdobnicze,
- zastosować różne techniki kompozycji płaskich i przestrzennych,
- wykonać kompozycje z materiałów papierniczych,
- wykonać prace techniczne i plastyczne zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Materiały i surowce do prac plastycznych i zajęć
technicznych
4.1.1. Materiał nauczania
Rodzaje i właściwości papieru
Jest wiele rodzajów papieru. Najbardziej znanym jest podział papieru ze względu na
sposób jego wyrobu:
- papier czerpany miewa nieregularne brzegi, jego powierzchnia jest łagodnie wytłaczana
i jakby aksamitna,
- papier wyrabiany maszynowo.
Materiały papierowe dzielimy dalej na trzy grupy według ich powierzchniowej masy, którą
wyrażamy w gramach na 1m2 papieru. Zwyczajowo nazywamy to gramaturą papieru.
1. Papier  do tej grupy zaliczamy cieńszy /lżejszy materiał o gramaturze do 150g/m2.
2. Karton  grubszy materiał tworzony z jednej lub większej liczby warstw o gramaturze od
150 do 250 g/m2 .
3. Tektura  grubszy, wielowarstwowy materiał o grubości 2 do 3 mm.
Kolejny podział bierze pod uwagę przeznaczenie papieru. Według niego podzielone są
materiały papiernicze w sklepach, np.:
1. Papier piśmienniczy i kreślarski  papier szkicowy, akwarelowy, biurowy, papier do
rysowania, papier do kserokopiarek.
2. Papier pakowy  z makulatury, satynowy, pergaminowy.
3. Papier higieniczny  toaletowy, ręczniki papierowe, papierowe obrusy, chusteczki
higieniczne.
4. Papier przemysłowo  techniczny  worki, papier filtracyjny, tektura na pudełka.
5. Papier kolorowy do wycinanek  zwykły, fluorescencyjny, samoprzylepny.
6. Materiały dla artystów i do celów dekoracyjnych  papier akwarelowy, ręcznie czerpany,
papier  krepina (bibułka karbowana), papier tłoczony [15].
Farby
- plakatowe  wodorozcieńczalne, dobrze kryjące, występują w szerokiej gamie
kolorystycznej, można je wzajemnie mieszać co pozwala dowolnie poszerzyć paletę barw,
- plakatowe fluorescencyjne  wodorozcieńczalne, nadają się do mieszania, pozwalają
tworzyć prace plastyczne o bardzo efektownym wyrazie,
- witrażowe  mogą być używane do malowania na dowolnym przejrzystym materiale
np.: szkle, płycie z plexi i niektórych gatunkach folii,
- akwarelowe  przy malowaniu pozostawiajÄ… wyraz
nie widoczne ślady pędzla, co pozwala
odczytać sposób malowania,
- do nanoszenia palcami  farba ta pozwala dzieciom na twórczą wolność i swobodę dając
im jednocześnie dużo przyjemności, używając całych rąk, czy też stóp można tworzyć
zabawne prace.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Ołówki
- twarde (do pisma technicznego) oznaczone literÄ… H, np. H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H, 7H;
gdzie ołówek H jest najbardziej miękki, a ołówek 7H najtwardszy,
- miękkie (do rysunku artystycznego, szkicowania) oznaczone literą B, np. B, 2B, 3B, 4B,
5B, 6B,7B, 8B; gdzie ołówek B jest najtwardszy, a 8 B  najmiększy,
- ołówki o twardości pośredniej oznaczone HB lub E.
Kredki
- ołówkowe,
- woskowe,
- pastele olejne  charakteryzują się perfekcyjną miękkością, znakomitym uwalnianiem
barwy i doskonałymi właściwościami kolorującymi, są idealne do kolorowania.
- Zastosowanie kredek oraz sposoby rysowania nimi dokładnie poznasz sięgając po pozycję
M. Parramon Jose: Jak rysować i malować kredkami. Galaktyka, A
ódz
1998.
Pisaki, mazaki, markery  mają przeróżne grubości, kolory, mogą służyć do wykonywania
napisów, konturów, malowania różnych powierzchni w zależności od ich przeznaczenia.
Żele  wielokolorowe, przeznaczone do dekoracji rysunków i przedmiotów, dają bardzo
ciekawy efekt, często są łączone z klejem.
Plastelina  pozwala rozwijać zdolności manualne oraz wyobraz
nię w nauce i zabawie, może
być wykorzystywana wielokrotnie.
Modelina  masa plastyczna, termoutwardzalna do zabawy i nauki oraz wykonywania
drobnych wyrobów artystycznych.
Masa solna  pozwala przygotowywać różnego rodzaju trwałe modele, figurki, zarówno do
zabawy, jak i dekoracji.
Masę solną do wyrobu małych modeli przygotowujemy wg przepisu:
 200 g mÄ…ki,
 200 g soli,
 100 g mÄ…ki ziemniaczanej,
 150 cm3 wody.
Masę solną do wyrobu dużych modeli przygotowujemy z:
 200 g mÄ…ki,
 400 g soli,
 125 cm3 wody.
Podczas wykonywania modeli, łącząc poszczególne ich elementy, należy lekko zwilżać miejsca
łączenia. Podsuszone elementy można połączyć używając rozcieńczonej masy solnej.
Wykonując modele można używać różnych narzędzi do ozdabiania (nożyczki, patyczki,
grzebień itd.), można też odciskać różne faktury materiałów, np. koronki. Gotowe wyroby
z masy solnej można suszyć w piekarniku. Po dokładnym ich wysuszeniu należy pomalować
farbami plakatowymi, a następnie polakierować. Do tego celu możesz użyć lakieru do włosów,
bezbarwnego lakieru do paznokci. Więcej informacji uzyskasz na stronach internetowych:
http://masasolna.za.pl, http://abcgospodyni.pl (zakładka: zrób to sam).
Masa papierowa  można ją przygotować z pociętych gazet, papieru toaletowego, ręczników
papierowych zamoczonych w gorącej wodzie, a następnie wyciśniętych i zmieszanych z klejem
do tapet (kleju powinno być trochę mniej niż mokrego papieru). Z tak przygotowanej masy
można robić różne przedmioty: płaskorzez
by, broszki, medaliony, wisiorki, paciorki, maski
dekoracyjne. Do przygotowania płaskorzez
by najlepiej użyć jako podkładu tekturki, na której
będzie można modelować, należy pamiętać o oddzieleniu jej od masy papierowej kawałkiem
papieru w celu uniknięcia przyklejenia się płaskorzez
by. Wysuszone przedmioty należy
pomalować i ewentualnie polakierować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Kleje
- do papieru, kartonu, tektury  na rynku dostępne są rożnego rodzaju kleje, przed
zakupem należy zawsze sprawdzić przeznaczenie kleju oraz to, czy nie jest toksyczny,
- do tkanin,
- do szkła i porcelany,
- do świec,
- uniwersalne.
Materiały zebrane podczas wycieczek, spacerów lub wyjść na podwórko
- liście,
- kasztany,
- korzenie,
- szyszki,
- żołędzie,
- kora itp.
Zebrane jesienią rośliny (kłosy, zioła, kwiaty) należy związać w pęczki i powiesić, by
naturalnie wyschły, liście powkładać między dwa arkusze papieru (najlepiej się do tego celu
nadają zwykłe gazety) i obciążyć np. książką, by w czasie wysychania nie odkształciły się.
Żołędzie, kasztany, szyszki, resztki kory, gałązki, korzenie trzeba przechowywać
w kartonowych, otwartych pudełkach. Żołędzie i kasztany po pewnym czasie wysychają
i twardnieją, wtedy należy je na kilka godzin włożyć do wody, wówczas zmiękną i znowu będą
nadawały się do wykonywania prac.
Materiały odzieżowe
Materiały odzieżowe są wyrobami, które powstają z włókien w wyniku różnorodnych
procesów produkcyjnych [20, s. 60].
Materiały odzieżowe
z nitek z włókien z połączenia surowców
o różnych postaciach
Tkanina Filc Materiały powlekane
Dzianina Włóknina Laminaty
Plecionka
Koronka
Przędzina
Tkaniny powstają z dwóch układów nitek (osnowy
i wÄ…tku) przeplatajÄ…cych siÄ™ pod kÄ…tem prostym.
wÄ…tek
Rys. 1. Tkanina [20, s. 64]
Imitując przeplot nitek w tkaninie można samodzielnie  utkać zakładkę do książki lub
wspaniały obrazek. Do tego celu można użyć zarówno pasków papieru, jak też różnego
rodzaju nici. Równie dobrze można połączyć oba surowce. Nici osnowy należy umocować
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
osnowa
(zawiązać) na patyczku, a nici wątku przeplatać regularnie (w szachownicę) albo nieregularnie,
tworząc figury geometryczne lub inne, własne wzory.  Tkając z papieru najlepiej nie rozcinać
 osnowy do końca i przykleić ją taśmą samoprzylepną do stołu. Więcej na ten temat
znajdziesz w podręczniku M. Chyrosz, E. Zembowicz  Sułkowskiej: Materiałoznawstwo
odzieżowe. WSiP, Warszawa 1992 i E. Królickiej: Technika kl. 5. WSiP, Warszawa 2000.
Dzianiny składają się z oczek wzajemnie się przeplatających.
Nitki tworzące oczka mogą być pojedyncze lub wielokrotne
(składające się z dwóch lub wielu nitek).
Rys. 2. Dzianina [20, s. 81]
Dzianiny wytwarza się maszynowo: na maszynach dziewiarskich, ręcznie: na drutach lub
szydełku. Oczka, niezależnie od ich budowy i układu, mają stronę prawą i lewą. Różne formy
i sposoby łączenia oczek pozwalają tworzyć przeróżne sploty dziewiarskie. Dzianiny są
elastyczne i miękkie w dotyku, łatwo się formują, bardzo dobrze się nadają na zabawki,
przytulanki dla dzieci, wszelkiego rodzaju ozdoby na różne okazje.
Informacje na temat wykonywania prac na szydełku i drutach znajdziesz w książce
M. Izakovi%0ńovej (red.): Zręczne ręce. Warta, Warszawa 1989, w czasopismach: Swetry,
Robótki ręczne, Burda oraz na stronach www: http://maranta.livenet.pl/lancuszek.htm,
http://republika.pl/abc_robotek_na_drutach/index02.html.
Jak wykonać zabawki i przytulanki dowiesz się sięgając po książkę A. Misiurskiej: Zabawka ze
skrawka. Warta, Warszawa 1987 oraz Ch. Rolfa: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005.
Koronki to wyroby plecione, w których na ażurowym tle
występuje wyraz
ny gęstszy ornament (wzór). Koronki mogą
być tiulowe, klockowe lub haftowane.
Rys. 3. Koronka [20, s. 60]
Plecionka powstaje wówczas, gdy przynajmniej trzy nitki
przeplÄ…tajÄ… siÄ™ miedzy sobÄ….
Rys. 4. Plecionka [20, s. 60]
Włókniny tworzy się z masy luz
nych, odpowiednio
uformowanych włókien, poddanych następnie wiązaniu przez
przeszywanie lub sklejanie specjalnymi środkami wiążącymi.
Rys. 5. Włóknina [20, s. 60]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Filce wytwarza się bezpośrednio z warstwy włókien wełny,
które nie tylko stanowią ich podstawową masę, ale są też dla
siebie spoiwem dzięki naturalnej zdolności do pilśnienia
(silnego sczepiania się włókien pod wpływem tarcia,
ugniatania i ubijania).
Rys. 6. Filc [20, s. 60]
Przędziny powstają w wyniku przeszycia odpowiednich
układów nitek.
Rys. 7. Przędzina [20, s. 60]
Laminaty powstają w wyniku warstwowego połączenia
dwóch lub więcej materiałów odzieżowych, albo przez
połączenie materiałów z pianką, folią lub papierem.
Rys. 8. Laminat [20, s. 60]
Skóry i futra
Skór dostarczają przede wszystkim zwierzęta ssące (krowy, cielęta, kozy, owce itp.),
a także niektóre gady i płazy. Skóry mogą być licowe (o gładkiej powierzchni) oraz zamszowe
 zwane irchowymi. Są też materiały skóropodobne o podłożu tkaninowym, dzianinowym lub
włókninowym, na które naniesiono, w zależności od przeznaczenia, jedną lub kilka warstw
żywic syntetycznych. Wyglądem przypominają zamsz lub skórę o licu gładkim.
Futra mogą być naturalne lub sztuczne. Futro naturalne, to skóra ssaka wraz z włosem.
Futro sztuczne jest to najczęściej tkanina lub dzianina z długą okrywą włosową.
Rys. 9. Skóra naturalna licowa [20, s.122] Rys. 10. Futro naturalne z lisa [20, s. 124]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 11. Futro sztuczne [20, s. 77]
Dodatki krawieckie
Materiały podszewkowe wykorzystuje się do wykonywania niewidocznych części odzieży,
takich jak: kieszenie, wykończenia rękawów, patki itp.
Taśmy i tasiemki służą do ozdabiania i wykończania odzieży oraz elementów wystroju
wnętrz. Mogą być tkane, dziane, plecione i przeszywane.
Zdobienia są to: frędzle, rozety (powstają w wyniku połączenia różnych wyrobów
ozdobnych), pompony, sznurki. Ze sznurków możesz stworzyć przeróżne ozdoby. Informacje
na ten temat znajdziesz na stronie internetowej: http://makrama.republika.pl/makrama.htm.
Zapięcia to, guziki, haftki, zatrzaski, zamki błyskawiczne itp., mogą również służyć jako
elementy zdobnicze.
Nici powstają przez skręcenie dwu lub więcej nitek pojedynczych i odpowiednie ich
wykończenie. Nici mogą być bawełniane, lniane, z jedwabiu naturalnego lub sztucznego oraz
włókien chemicznych. Rozróżnia się nici odzieżowe (do szycia maszynowego i ręcznego),
techniczne, obuwnicze, zdobnicze i specjalne (np. chirurgiczne).
Więcej informacji na temat powstawania i właściwości poszczególnych materiałów
odzieżowych, dodatków krawieckich znajdziesz w podręczniku M. Chyrosz, E. Zembowicz 
Sułkowskiej: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP, Warszawa 1992 oraz P. Samek:
Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999.
Materiały do wykonywania prac plastycznych i technicznych możesz znalez
ć w każdym
gospodarstwie domowym, wystarczy dobrze się rozejrzeć. Nie koniecznie musisz kupować
papier, karton, czy tekturę, ponieważ możesz wykorzystać wszelkiego rodzaju opakowania.
Bardzo ci się przydadzą kolorowe gazety, kartki pocztowe, kolorowy papier zdjęty
z prezentów itp. Materiały odzieżowe, dodatki krawieckie pozyskasz wykorzystując znoszone
lub nielubiane ubrania. Możesz też udać się do zakładu krawieckiego, prosić o ścinki, resztki
nici, taśm. Skrawki skór zarówno licowych, jak też futer dostaniesz w zakładzie kuśnierskim.
Najważniejsze jest to, żebyś wystarczająco wcześnie zaplanował swoją pracę i pomyślał
o zgromadzeniu potrzebnych surowców i materiałów.
Posługiwanie się narzędziami do wykonywania prac plastycznych i technicznych
Najbardziej popularnymi i najczęściej stosowanymi narzędziami do wykonywania prac
plastycznych i technicznych są: nożyce, nożyk do cięcia kartonu i tektury, nóż, kolec. Trzeba
posługiwać się nimi ostrożnie, nigdy nie układać blisko krawędzi stołu. Nożyce należy dobrać
do rodzaju wykonywanych prac (do cięcia: papieru, materiałów odzieżowych), zawsze
odkładać zamknięte, podawać trzymając za ostrze, tak by osoba odbierająca mogła chwycić za
uchwyty. Nożyk do cięcia kartonu, tektury jest bardzo ostry, ciąć nim należy wzdłuż
przyłożonej szerokiej linijki. Kolec trzeba trzymać w jednej ręce, drugą przytrzymywać kasztan
lub żołądz
ułożony na drewnianej podstawce (desce, stolnicy), wykonać otwór lekko
pokręcając kolcem i powiększając otwór do wymaganej szerokości. Przecinając określone
przedmioty przy pomocy noża, należy je ułożyć na drewnianej desce, przytrzymać, a następnie
przeciąć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zapamiętaj! Warunkiem bezpiecznej pracy: jest dobry stan techniczny używanych
narzędzi, właściwe posługiwanie się nimi oraz utrzymywanie porządku na stanowisku pracy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie materiały do wykonania prac możesz zgromadzić samodzielnie, bez ponoszenia
wydatków i gdzie będziesz ich szukać?
2. Czy poza względami finansowymi dostrzegasz inne, równie ważne względy, dla których
warto samodzielnie gromadzić materiały do wykonywania zaplanowanych prac?
3. Jakie materiały i surowce musisz bezwzględnie zakupić i na co zwrócisz uwagę przy ich
zakupie?
4. Z czego wykonasz figurkę, którą można podarować jako prezent?
5. Z jakiego przepisu skorzystasz, by przygotować masę solną?
6. Jakich farb użyjesz do pomalowania figurek z masy solnej?
7. Czym utrwalisz modele z masy solnej?
8. Czym się różni papier od kartonu?
9. Jakiego kleju użyjesz, by wykonać pracę składającą się z elementów papierowych, tkaniny
oraz folii?
10. W jaki sposób przechowasz materiały zebrane podczas wycieczek i spacerów?
11. Jakie materiały zaliczysz do dodatków krawieckich?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj obraz na temat:  MarzÄ™ o &  .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z opisem materiałów i surowców do wykonywania prac plastycznych
i technicznych (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować różnego rodzaju: ścinki materiałów odzieżowych, skór, resztki: dodatków
krawieckich, kolorowego papieru oraz waty,
4) przy pomocy ołówka wykonać szkic pracy,
5) skomponować ze zgromadzonych materiałów obraz ilustrujący Twoje marzenia,
6) do zaznaczenia konturów, zmiany barwy poszczególnych fragmentów użyć farb lub
mazaków,
7) odłożyć obraz do wyschnięcia,
8) sprawdzić, czy wszystkie elementy dobrze się przykleiły, jeżeli nie, należy delikatnie je
podkleić nakładając klej na wykałaczkę i podsuwając pod odklejający się element,
następnie ostrożnie docisnąć i ponownie pozostawić do wyschnięcia,
9) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz kartonu formatu A3 (29,7 x 42 cm),
- nożyce,
- klej uniwersalny,
- mazaki,
- ołówek,
- farby,
- ścinki materiałów odzieżowych, skór, resztki dodatków krawieckich, waty (doskonale
odzwierciedla obłoki chmurki),
- kawałki kolorowego papieru, kartonu,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj masę solną do wykonywania małych modeli. Wykonaj proste modele
np.: Mikołaja, zajączka, aniołka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przepisem (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zagnieść masę solną (mąkę, mąkę ziemniaczaną wymieszać z solą i dodawać wodę, tyle,
aby masa była plastyczna, ale niezbyt rzadka, wyrabiać 5  10 min.),
4) uformować wybrane modele,
5) odstawić do wysuszenia,
6) pomalować wykonane modele,
7) odstawić do wysuszenia,
8) polakierować wykonane figurki,
9) zaprezentować wykonane prace,
10) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sól,
- mÄ…ka,
- mÄ…ka ziemniaczana,
- woda,
- miska do zagniecenia masy,
- farby plakatowe,
- pędzle,
- paleta do mieszania farb,
- tacka do ustawienia uformowanych figurek,
- komputer z dostępem do Internetu lub wydruki informacji ze stron internetowych:
http://masasolna.za.pl, http://abcgospodyni.pl.
Ćwiczenie 3
Wykonaj figurki mieszkańców lasu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać rozdział: Prace z materiałów przyrodniczych z książki K. A
ubkowskiej,
I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984,
2) zebrać potrzebne materiały,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać podobizny zwierzątek: lisa, sarny, dzika, wilka, dzięcioła itd.,
5) łączyć elementy wykonując otwory przy pomocy kolca,
6) ostrożnie używać noża i kolca ,
7) wykonane podobizny mieszkańców lasu ustawić na tacy,
8) dokonać prezentacji i oceny wykonanych prac.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- szyszki,
- żołędzie,
- kasztany,
- gałązki,
- kłosy,
- liście,
- piórka,
- wykałaczki,
- plastelina,
- nóż,
- kolec (metalowy element o kłującym ostrzu),
- drewniana deska do krojenia,
- taca,
- książka K. A
ubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przygotować masę solną?
2) wykonać modele z masy solnej?
3) zdefiniować pojęcie materiały odzieżowe?
4) zdefiniować pojęcie dodatki krawieckie?
5) zgromadzić materiały odzieżowe i dodatki krawieckie?
6) rozróżniać papier i karton?
7) wykonać obraz z różnych materiałów odzieżowych, dodatków
krawieckich, różnego rodzaju papieru?
8) zgromadzić i przygotować do przechowania materiały przyrodnicze?
9) bezpiecznie posługiwać się narzędziami?
10) wykonać podobizny mieszkańców lasu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Papieroplastyka
4.2.1. Materiał nauczania
Formaty rysunkowe
Podstawowym formatem papieru rysunkowego jest arkusz o wymiarach 210 x 297 mm,
oznaczony symbolem A4. Arkusze większe uzyskuje się poprzez zwielokrotnienie formatu
podstawowego, mniejsze zaś przez podzielenie go na równe części. W celu uzyskania formatu
większego od podstawowego należy podwoić krótszy bok arkusza A4, dłuższy zaś pozostawić
bez zmian. By uzyskać format mniejszy należy podzielić dłuższy bok arkusza A4, a krótszy
pozostawić bez zmian. Informacje na temat wymiarów znormalizowanych formatów
rysunkowych znajdziesz w podręczniku M. H. Czurkowej, I. Ulawskiej  Bryszewskiej:
Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1990 i na stronach internetowych:
 http://czajek3.republika.pl.
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy#Format_arkusza.
Cięcie i składanie papieru, kartonu, tektury
W czasie pracy na arkuszu papieru mogą powstać zagięcia i załamania, aby temu zapobiec
należy go trzymać za przeciwległe rogi. Jeżeli jednak dojdzie do zniekształcenia, papier należy
ostrożnie rozłożyć i delikatnym ruchem po łuku odgiąć brzegi zwijając go w przeciwną stronę.
Papier mniejszego formatu można wyrównać przeciągając go za róg przez krawędz
stołu.
Wypaczony papier można próbować uratować przecierając z jednej strony wilgotną gąbką,
równomiernie obciążając i pozostawiając do wyschnięcia. Zwilżony papier można przykryć
czystą zaparzaczką i uprasować, ale w niskiej temperaturze.
Aby linia cięcia była równa, należy zawsze wcześniej ją wyznaczyć przy pomocy linijki
i ołówka. W tym celu odmierzamy potrzebne odcinki po obu krawędziach arkusza
przeznaczonego do cięcia, łączymy linią cienką (by nie pozostawiała śladów po przecięciu),
a następnie ostrymi nożycami, tniemy opierając nożyce o blat stołu. Do cięcia długich
i prostych odcinków dobrze się nadają nożyki do cięcia kartonu, tektury.
Wycinając koła lub owale zaczynamy od wykonania czubkiem małych nożyczek otworka
w środku wycinanej formy, a potem po łuku, tniemy aż do konturu. Gdy wycinamy kwadraty,
prostokąty lub figury o nieregularnych kształtach zaczynamy od wykonania otworu na środku
figury, następnie po łukowatych liniach tniemy do każdego narożnika, by zachować kształt
każdego kąta wycinanej figury.
Papierowe elementy składamy zwykle bez trudu, wystarczy wyznaczyć linię złożenia
i starannie wzdłuż tej linii papier zagiąć. Składanie kartonu nie jest już tak proste. Karton
bowiem jest o wiele grubszy i przy składaniu go tworzą się nieestetyczne załamania, a czasami
nawet pęknięcia. Zabierając się do składania kartonu trzeba zawsze naciąć wyznaczoną linię
założenia przeciągając delikatnie czubkiem zamkniętych nożyczek lub nożyka do cięcia.
W związku z tym, iż są bardzo różne rodzaje kartonu, należy wcześniej metodę tą
wypróbować, przede wszystkim sprawdzić, która strona kartonu do tego rodzaju zabiegu się
lepiej nadaje.
Do wycinania elementów z tektury najlepiej stosować bardzo dobrze naostrzony nożyk.
Tekturę przeznaczoną do cięcia ułożyć na płycie (przeznaczonej do tego celu) docisnąć
drewnianą linią i ciąć dokładnie przecinając wszystkie warstwy tektury. Jeżeli nie uda się od
razu przeciąć wszystkich warstw i powtórzenie cięcia nie przynosi rezultatu, można użyć
drobnoziarnistego papieru ściernego w celu wyrównania rozwarstwiających się krawędzi
tektury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Więcej informacji na ten temat znajdziesz w opracowaniu R. Vogl, H. Sander: Druga wielka
księga papierowych cudów.  bis , Warszawa 2003.
A
ączenie elementów
Najbardziej powszechnym sposobem łączenia elementów z rożnego rodzaju papieru,
również kartonu i tektury, jest klejenie. Na rynku dostępna jest szeroka gama klejów. Można
bez trudu zakupić klej o konkretnym przeznaczeniu. Klej należy nakładać równomiernie,
starannie rozprowadzajÄ…c po powierzchni przeznaczonej do sklejenia. Przy naklejaniu
większych elementów, klej trzeba nakładać smarując krawędzie arkusza i punktowo jego
wnętrze, a naklejanie rozpocząć od środka wygładzając arkusz ku krawędziom. Duże prace
wykonane na kartonie i przeznaczone do wyeksponowania (jeżeli podłoże na to pozwala)
można przykleić używając taśmy dwustronnej. Wówczas prace nie deformują się i zachowują
swój pierwotny kształt. Przy klejeniu nie zawsze się to udaje.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób należy składać karton?
2. Jak należy trzymać papier, by nie uległ wypaczeniu?
3. Jakie zabiegi stosuje się w celu wyrównywania zagniecionego papieru?
4. Jak należy wycinać koła, kwadraty i inne złożone figury?
5. Jak należy wycinać elementy z papieru, kartonu, tektury?
6. Jak należy łączyć elementy z papieru, kartonu, tektury?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj makietÄ™ lasu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania drzewek umieszczoną w książce R. Vogl,
H. Sander: Druga wielka księga papierowych cudów.  bis , Warszawa 2003, s. 70  73,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) duży karton zwinąć w drugą stronę, jeżeli się nie odkształcił, rozłożyć na płasko
i obciążyć,
4) przekopiować na kalkę lub cienki papier śniadaniowy szablony drzewek,
5) starannie wyciąć szablony,
6) odrysować, na zielonym kartonie, szablony drzewek, układając je blisko siebie aby,
racjonalnie wykorzystać powierzchnię kartonu,
7) wyciąć kontury drzewek,
8) wytrzeć ślady ołówka,
9) przekopiować na kalkę szablony podstawek do drzewek (w opisie jest  pakunków ,
ponieważ do podstawki można włożyć drobiazg, prezent, wówczas otrzymamy oryginalne
opakowanie np. świątecznych upominków),
10) sporządzić układ szablonów podstawek umożliwiający jak najlepsze wykorzystanie
kartonu,
11) odrysować szablony,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
12) wyciąć po wyznaczonych liniach,
13) wykonać nadcięcia kartonu umożliwiające prawidłowe zagięcia części do sklejenia,
14) złożyć podstawki wg rysunku zamieszczonego na s. 73,
15) starannie nanieść i rozprowadzić klej na wyznaczonych powierzchniach (rys. s. 73),
16) skleić poszczególne podstawki,
17) przykleić podstawki do choinek,
18) sprawdzić jakość wykonanych prac,
19) wykonane drzewka ustawić na kartonie imitującym poszycie lasu,
20) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 1 arkusz kartonu formatu A3 w kolorze brunatnym (najbardziej zbliżonym do koloru
poszycia lasu),
- 12 arkuszy kartonu formatu A4 w odcieniach zieleni,
- 2 arkusze kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,
- nożyce,
- klej,
- ołówek,
- gumka do wycierania,
- linijka,
- książka R. Vogl, H. Sander: Druga wielka księga papierowych cudów.  bis , Warszawa 2003.
Ćwiczenie 2
Wykonaj kukiełki z tektury falistej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania kukiełek umieszczoną w książce U. Barff,
I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993, s. 68  69,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać kukiełki krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność klejenia
elementów,
5) sprawdzić wykonanie strojów,
6) zaprezentować kukiełki wkładając na palec i wprawiając w ruch,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- cienki karton o wymiarach 12 x 7 cm,
- tektura falista o wymiarach 80 x 7 cm,
- linijka,
- ołówek,
- nożyczki,
- zakrętki od butelki lub przecięty korek,
- klej (Wikol),
- karbowana bibuła w różnych kolorach,
- resztki futra lub włóczki (na włosy),
- książka U. Barff, I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 3
Wykonaj  bibułkowy ogród [26, s. 22]  wspaniały wystrój na Dzień Matki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania kwiatów umieszczoną w książce A. Wilkus: Co
i jak? Polska Oficyna Wydawnicza  BGW , Warszawa 1991, s. 20  23,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać kwiaty krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność wykonania
poszczególnych elementów oraz precyzyjne ich mocowanie na drucie,
5) sprawdzić jakość wykonania kwiatów,
6) bukiety z róż, narcyzów, tulipanów umieścić w wazonach, ustawić na przemian,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kolorowa krepina (biała, czerwona, żółta, pomarańczowa, zielona, różowa),
- wata,
- zaizolowany drut,
- cynowy lub miedziany przewód,
- nici bawełniane,
- klej,
- nożyczki,
- ołówek,
- linijka,
- książka A. Wilkus: Co i jak? Polska Oficyna Wydawnicza  BGW , Warszawa 1991.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyciąć koła, prostokąty i inne figury umieszczone wewnątrz arkusza?
2) złożyć karton, by nie powstały zagięcia i załamania?
3) wyciąć różne elementy z papieru, kartonu, tektury?
4) skleić elementy z papieru kartonu i tektury?
5) wykonać makietę lasu?
6) wykonać kukiełki?
7) wykonać bukiety kwiatów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3. Kompozycje liternicze i zdobnicze
4.3.1. Materiał nauczania
Historia pisma
Przed wielu tysiącami lat rolę litery pełnił obrazek. To on wyrażał myśli i symbolizował
określone pojęcia. Póz
niej w użyciu było pismo wyrazowe, w którym określone znaki
odpowiadały poszczególnym wyrazom. Proces uproszczeń znaków doprowadził do momentu,
w którym znaki oznaczały głoski i powstało pismo alfabetyczne. Wprowadzenie alfabetu
przypisuje się starożytnym Fenicjanom. Na początku jego stosowania pisano tylko wielkimi
literami, czyli majuskułą. Z biegiem czasu ukształtowały się również małe litery zwane
minuskułą.
Pismo drukowane wynaleziono w XV wieku. Pierwsze czcionki imitowały ówczesne
pisma odręczne. Z biegiem czasu, pod wpływem prac w kierunku uproszczenia pisma,
powstały kroje czcionek dostosowane do techniki drukarskiej.
Pismo techniczne
Rozróżnia się pismo pochyłe i pismo proste (rys. 12). Konstrukcja pisma oparta jest na
siatce pomocniczej lub pochylonej pod katem 75o. Siatka ta składa się z kwadratów lub
rombów o wysokości h lub c odpowiadającej grubości linii liter i cyfr.
a) b)
Rys. 12. Pismo proste (a) i pismo pochyłe (b) wg PN-80/N-01606
Wielkości charakterystyczne pisma technicznego:
 wysokość liter wielkich i cyfr h = 10 d,
 wysokość liter małych (bez lasek w górę i w dół) c = 7 d,
 odstępy między literami w wyrazie a = 1 lub 2 d,
 odstęp między wyrazami lub liczbami e = 6 d,
 podziałka pisma, czyli odległość między podstawami liter b = 17 d,
 grubość linii pisma: d.
Szerokości liter i cyfr:
a) bardzo wÄ…skie:
 1d: I i,
 2d: l,
 3d: j Å‚ 1,
b) wÄ…skie:
 4d: J c f r t,
c) normalne:
 5d: C E F L T b d e g h k n o p q s u v x y z 2 3 5 6 7 8 9 0,
 6d: B D G H K A
N O P R S U Z a 4,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
d) szerokie:
 7d: A M Q V X Y m w,
e) bardzo szerokie:
 9d: W.
Szczegółowe informacje na temat pisma technicznego znajdziesz w podręczniku M. H.
Czurkowej, I. Ulawskiej  Bryszewskiej: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1990 oraz na
stronach www:
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy,
 http://gim2.scholaris.pl/download/PT2.jpg.
Pismo ozdobne
Do pisania tekstów na dyplomach, zaproszeniach, wizytówkach stosuje się pismo
kaligraficzne zwykłe (rys. 13) i stylizowane, zwane potocznie pisanką (rys. 14). Pisanka jest
pismem ciągłym, ale dopuszczalna jest możliwość nie łączenia liter w razie wystąpienia
trudności przy pisaniu. Pismo swoim charakterem powinno być dobrane do treści, które
przekazuje, a jego wielkość do wielkości płaszczyzny, którą ma wypełnić.
Rys. 13. Pismo ręczne kaligrafowane zwykłe [4, s.21] Rys. 14. Pismo ręczne kaligrafowane stylizowane,
zwane pisankÄ… [4, s.21]
Kompozycja liternicza
Aby tekst był ładnie napisany, trzeba uzyskać jednolite naświetlenie pisma (rys. 15).
Osiąga się je wówczas, gdy w napisanym wierszu jest proporcjonalnie rozmieszczona barwa
tekstu i przerw miedzy nim. Litery mają różną konstrukcję i ilość światła wokół nich jest różna.
Każda litera jest wpisana w równoległobok odpowiadający proporcjom litery pisma
technicznego. Rozróżniamy litery otwarte i zamknięte. Jeżeli na bocznych krawędziach
równoległoboku leżą kreski litery, to taką literę nazywamy zamkniętą (np. O, H). Litery takie,
jak C, T, L sÄ… literami otwartymi: obustronnie  T, jednostronnie  L, C. Litery otwarte majÄ…
więcej światła i dlatego do ich pustych boków przybliża się litery sąsiednie.
Rys. 15. Naświetlenie pisma: a) nieprawidłowe naświetlenie wyrazu, b) prawidłowe naświetlenie wyrazu
[4, s.14]
Bardzo ważną rolę w zagospodarowaniu arkusza odgrywa rozmieszczenie tekstu.
Rozróżnia się układy liternicze symetryczne (rys. 16) i asymetryczne (rys. 17).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
a) b) c)
Rys. 16. Przykłady symetrycznych układów tekstu [4, s.15]
a)
b)
Rys. 17. Przykłady kompozycji równoważnej w układzie literniczym asymetrycznym [4, s.15]
Plakat zwraca uwagę, gdy zastosuje się duże kontrasty w zestawieniu napisów. Wybrane
wyrazy należy napisać grubymi, dużymi literami, inne cienkimi lub małymi, zastosować różne
odległości liter w wyrazie. Litery ustawić gęsto lub celowo rozstrzelić. W celu uzyskania
intensywnego działania wzrokowego napisu (komunikatu) zastosować znaki graficzne lub
wabiki. Znaki graficzne, namalowane innym kolorem i w zwiększonych wymiarach, w postaci
wykrzykników, znaków zapytania, strzałek, podkreśleń potęgują przekaz zawarty w treści
napisu. Wabiki wzrokowe przyciągają wzrok. Rolę wabika może pełnić rysunek oraz barwna
plama geometryczna lub nieregularna.
Szczegółowe informacje na temat pisma ozdobnego i kompozycji literniczych znajdziesz w
podręczniku M. H. Czurkowej, I. Ulawskiej  Bryszewskiej: Rysunek zawodowy. WSiP,
Warszawa 1990.
Barwy
Barwy podstawowe to czerwona, żółta i niebieska. Nazywane są podstawowymi,
ponieważ nie można ich uzyskać ze zmieszania farb o jakichkolwiek innych barwach, same zaś,
mieszane parami, dają podstawę trzem nowym barwom. Połączenie barwy czerwonej z żółtą
daje barwę pomarańczową. Zmieszanie barwy czerwonej z niebieską tworzy barwę fioletową.
Barwy: niebieska i żółta tworzą barwę zieloną. Barwy utworzone z połączenia barw
podstawowych, to barwy pochodne.
W kole barw tęczowych (zobacz na: http://library.thinkquest.org/20868/pol/moe/brwa.htm lub
na: http://www.oeiizk.edu.pl/sztuka/wysoka/pr.ppt) kolory leżące obok siebie tworzą grupy
barw zharmonizowanych, podobnych. Barwy, które leżą naprzeciw siebie działają na siebie
agresywnie, bo są kontrastowe. Barwy te nazywa się dopełniającymi.
Wszystkie barwy tęczowe (zasadnicze i pochodne) mają kolor czysty. Barwy złożone,
otrzymane z połączenia czystych barw i dopełniających tworzą barwy złamane.
Barwa biała i czarna oraz wszystkie odcienie szarości  to barwy neutralne. Więcej informacji
na temat barw, sposobu ich łączenia oraz tworzenia przy pomocy nich obrazów znajdziesz na
stronach pod wymienionymi wyżej adresami oraz w książce M. Parramon Jose, D. Sanmiguel:
Jak malować. Galaktyka, A
ódz
2000.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Kompozycja płaska i przestrzenna
Obraz, bez względu na to, co przedstawia, zawsze składa się z barwnych plam różniących
się kształtem, kolorem i wielkością. Każda z plam ma swoje, wyznaczone przez artystę,
miejsce w obrazie i musi na nim pozostać, bowiem w zestawieniu z innymi plamami tworzy
kompozycję obrazu. Komponowanie obrazów odbywa się według zasad. Jedną z nich jest
zasada równowagi (rys. 18). Możemy ją nazwać wagą plam tworzących obraz. Plamy te różnią
się wielkością oraz wrażeniem powodowanym przez kolory. Kolory ciepłe (czerwony, żółty,
pomarańczowy) sprawiają wrażenie  cięższych od kolorów zimnych (niebieski, zielony,
fioletowy). Kolory jasne powodują, iż plamy wydają się  lżejsze od ciemnych.
Odmianą kompozycji idealnie zrównoważonej jest kompozycja symetryczna obrazu, czyli
taka w której obie połowy, po dwóch stronach osi symetrii, są bardzo do siebie zbliżone lub
takie same (rys. 19).
Kolejną zasadą stosowaną w tworzeniu obrazów jest zasada zachowania rytmu, czyli
powtarzania się pewnych form w regularnych odstępach (rys. 20).
Kompozycje można podzielić na: otwarte i zamknięte. Kompozycja otwarta to taka, której
oÅ› symetrii nie jest wyraz
nie zaznaczona, a granice obrazu  odcinają ciąg dalszy, który
możemy sobie wyobrazić. W taki właśnie sposób malowane są pejzaże. Kompozycję, która
w całości mieści się w obrazie, nie ma swojego dalszego ciągu poza jego granicami i której oś
można łatwo wyznaczyć nazywamy kompozycją zamkniętą (rys. 19). W zależności od tego,
czy prezentowana postać jest w ruchu, czy też nie, kompozycję określamy jako statyczną lub
dynamicznÄ….
Dziełem sztuki w trzech wymiarach jest rzez
ba. Najstarszy i popularny nadal rodzaj rzez
by
to bryła lub zespół brył z kamienia, drewna, metalu, gliny, gipsu oraz obecnie betonu i mas
plastycznych. Kształty brył rzez
biarskich mogą być bardzo różnorodne, zależy to od tematu
dzieła, upodobań artysty i materiału z jakiego zostały uformowane. Rzez
bÄ… jest z grubsza
ociosany klocek drewniany, minimalnie obrobiony blok z kamienia, jak też precyzyjnie
odtworzony kształt postaci człowieka, zwierzęcia lub przedmiotu.
Natomiast dzieła rzez
biarskie, które nie stanowią odrębnej bryły i można je oglądać tylko
z jednej strony (wykute są np. w kamieniu lub drewnie) nazywane się płaskorzez
bami albo
reliefami.
Rys. 18. Pablo Picasso Rys. 19. Piero Della Francesco Rys. 20. Robert Delaunay
Akrobatka na kuli [22, s. 41] Matka Boska Miłosierdzia [22, s. 43] Rytm [22, s. 44]
Z kolei kompozycje, które powstają w procesie konstruowania i mają luz
nÄ…, otwartÄ…
formÄ™ nazywane sÄ… formami przestrzennymi (zaliczane sÄ… do rzez
by, ponieważ są
trójwymiarowe).
Więcej informacji na temat kompozycji płaskich i przestrzennych znajdziesz w książce
S. Dorance: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady, Warszawa 1999.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zdobienie papieru
Papier można ozdobić w bardzo prosty sposób, a mianowicie umoczyć czubki palców
w farbie i delikatnie odcisnąć. Po wyschnięciu, przy pomocy cienkiego flamastra, odciski
zamienić w wesołe ludziki lub zwierzątka. Tak ozdobiony papier można wykorzystać do
przygotowania kartek i zaproszeń [25, s. 11].
Prostym i znanym sposobem zdobienia papieru jest stemplowanie (niby  drukowanie).
Stempel można wykonać np. z ziemniaka, przecinając go na połowę i na jego powierzchni
wykonując wypukły rysunek. Następnie stempel należy umoczyć w farbie i odcisnąć na
przygotowanym arkuszu [26, s. 42].
Pięknie wygląda kartka z dwubarwnego kartonu ozdobiona poprzez wycięcie i zagięcie
połowy figury. Otrzymaną w ten sposób figurę można też pomalować na dowolny kolor.
Przyniesione z jesiennego spaceru i zasuszone liście można wykorzystać do upiększania
lub wykonywania prac. W tym celu należy przygotować matrycę: kawałek kartonu (nieco
większy niż liść), na powierzchnię liścia nanieść warstwę kleju, a następnie przykleić do
kartonu, docisnąć, pozostawić do wyschnięcia. Na powierzchnię liścia nanieść farbę
plakatową, delikatnie uchwycić, ułożyć na kartce i odcisnąć, uważać by nie pobrudzić pracy,
pozostawić do wyschnięcia.
Bardzo efektownie wygląda papier gnieciony. Poprzez zagniecenie powstaje gęsta sieć
marszczeń, które powodują naruszenie powierzchni papieru, co sprawia, że miejsca te
przyjmują więcej farby. Pognieciony papier można barwić na dwa sposoby: rozłożyć, zanurzyć
w roztworze farby i odłożyć do wysuszenia (postępować bardzo ostrożnie, by nie rozerwać
mokrego papieru) lub rozłożyć i pomalować, pozostawić do wysuszenia. Można w tym celu
użyć jednej lub kilku barw. Barwiony w ten sposób papier może być podstawą do tworzenia
przeróżnych obrazków i rysunków. Czasami zachodzi potrzeba zabezpieczenia pracy przed
rozmazaniem, wówczas należy użyć lakieru w aerozolu (kupionego w sklepie dla plastyków)
lub też zwykłego lakieru do włosów.
Szczegółowe instrukcje dotyczące zdobienia papieru znajdziesz w książce
K. Nejezchlebovej: Zdobienie papieru. RM, Warszawa 2005.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… rodzaje pisma?
2. Co oznaczają pojęcia: kompozycja liternicza i przestrzenna?
3. Jakie znasz rodzaje kompozycji przestrzennych?
4. W jaki sposób można wykonać stemple?
5. Czy potrafisz dokonać podziału barw i określić sposób ich oddziaływania?
6. W jaki sposób należy nakładać kolejne warstwy farb plakatowych?
7. Jakie są rodzaje dzieł rzez
biarskich?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj plakat informujący o zabawie karnawałowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) sporządzić kompozycję arkusza (zaplanować rozmieszczenie napisów, rysunków,
zdobień),
4) wykonać plakat, zwracając szczególną uwagę na kompletność i czytelność napisów,
5) wykorzystać różne techniki (np. rysowanie, malowanie, stemplowanie),
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 1 arkusz kartonu formatu A3,
- ołówek,
- gumka,
- linijka,
- farby,
- flamastry,
- stemple,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj karnawałowe przebranie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) stworzyć zespół 2  osobowy,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania przebrania umieszczoną w książce U. Barff,
I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993, s. 53,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać przebranie krok po kroku, zwracając szczególną uwagę na wielkość otworów
i długość przebrania (osoba w przebraniu musi się swobodnie poruszać),
6) odczekać, aż farba dokładnie wyschnie,
7) ozdobić strój kolorowym klejem z brokatem,
8) pozostawić do wysuszenia,
9) włożyć przebranie, zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 1 duży papierowy worek (jest trudno dostępny, ale można udać się do piekarni i poprosić
o worek po mące lub w sklepie papierniczym poprosić o worek, który jest opakowaniem
zbiorczym, w ostateczności można wykonać worek z szarego papieru bardzo starannie go
sklejajÄ…c),
- flamastry,
- nożyczki,
- farby plakatowe,
- pędzle,
- klej z brokatem,
- książka U. Barff, I. Burchardt, J. Maier: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 3
Wykonaj płaskorzez
bÄ™ pt:  Odpoczynek .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym kompozycji płaskiej i przestrzennej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać szkic pracy,
4) wykonać pracę w formie kompozycji otwartej (na tekturkę lub karton położyć pergamin
lub folię, żeby praca się nie przykleiła),
5) zastosować różnego rodzaju narzędzia: wykałaczki, patyczki, nożyk itp.,
6) bezpiecznie się nimi posługiwać,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 1 arkusz kartonu lub tektury formatu A4,
- 1 arkusz papieru formatu A4,
- 1 arkusz pergaminu lub folii,
- ołówek,
- gumka,
- modelina lub plastelina,
- wykałaczki duże i małe,
- patyczki,
- nożyk,
- literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać napisy z zastosowaniem różnego rodzaju pisma?
2) zastosować zasady kompozycji literniczych?
3) zastosować zasady kompozycji płaskich i przestrzennych?
4) wykonać zdobienia przy pomocy stempli?
5) przygotować czytelny i zabawny plakat?
6) wykonać płaskorzez
bę o określonej kompozycji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4. Szycie ręczne i maszynowe
4.4.1. Materiał nauczania
Narzędzia i przybory do szycia ręcznego
Stanowisko pracy ręcznej powinno być wyposażone w niezbędne narzędzia i przybory do
wykonywania czynności związanych z szyciem ręcznym. Do wyposażenia stałego należą:
taśma krawiecka (centymetrowa), nożyczki, naparstek, igły ręczne, szpilki, kreda lub mydełko
krawieckie.
Taśma centymetrowa Nożyce Naparstek Igły Szpilka Kreda
Rys. 21. Narzędzia i przybory do krojenia i szycia ręcznego [21, s. 22]
Taśma krawiecka służy do zdejmowania wymiarów z figury, odmierzania określonych
odcinków w czasie wykonywanej pracy. Nożyczki potrzebne są do krojenia oraz wykonywania
czynności pomocniczych, np.: do wyrównywania szwów, obcinania końców nitek itp.
Naparstek krawiecki służy do ochrony palca przed ukłuciem w czasie przepychania igły przez
tkaninę. Naparstek nakłada się na środkowy palec prawej reki i popycha igłę w czasie szycia.
Igieł do szycia ręcznego używa się do wykonywania ściegów ręcznych. Długość i grubość igieł
ręcznych należy dobierać stosownie do grubości tkaniny, rodzaju i grubości nici oraz rodzaju
wykonywanego ściegu (często jest to sprawa osobistych upodobań osoby szyjącej). Szpilek
krawieckich używa się do przypinania form do tkaniny przed krojeniem, spinania szwów.
Szpilki powinny być cienkie, długie i ostro zakończone, aby nie pozostawiały śladów
w tkaninie. Kreda lub mydełko krawieckie służy do oznaczania konturów na tkaninie, linii
wykonania ściegu. Aby uzyskać cienkie i wyraz
ne linie na tkaninie, trzeba co pewien czas
zaostrzyć nożem lub nożyczkami brzeg kredy lub mydełka.
Podstawowe narzędzia do prasowania
Prasowanie ma na celu wygładzenie i nadanie odpowiednich kształtów wyrobom
odzieżowym i elementom wystroju wnętrz. Proces prasowania następuje wskutek działania
temperatury, wilgoci i nacisku. Do prasowania potrzebne jest żelazko, najlepiej
z wbudowanym nawilżaczem, deska do prasowania oraz zaparzaczka (kawałek białego,
najlepiej bawełnianego płótna).
Prawidłowa postawa przy szyciu oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
Zachowanie prawidłowej postawy podczas szycia przyczynia się do osiągania lepszych
efektów pracy i dobrego samopoczucia. Aby zachować prawidłową postawę należy siedzieć
na całym krześle (o odpowiedniej wysokości opierając się plecami o oparcie), nie garbić się
i pochylać głowy nisko nad wykonywaną pracą. Wskazane jest stosowanie krótkich przerw,
a nawet ćwiczeń odprężających mięśnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
 Najlepszym oświetleniem jest światło dzienne naturalne; światło sztuczne powinno być jak
najbardziej zbliżone do naturalnego i umieszczone tak, aby nie raziło oczu i padało z lewej
strony. Bardzo istotnym warunkiem prawidłowej pracy przy szyciu ręcznym jest zachowanie
ładu i porządku na stanowisku pracy oraz dbanie o czystość rąk.
Przed przystąpieniem do prasowania należy sprawdzić, czy deska jest stabilna i ustawiona
prawidłowo, czy przewód i wtyczka od żelazka nie są uszkodzone. Należy również sprawdzić
stan gniazdka, do którego mamy zamiar podłączyć żelazko. W następnej kolejności ustawić
temperaturę prasowania. Dobrym nawykiem jest przeprowadzanie próby prasowania na ścinku
tego materiału, z którego wykonujemy pracę.
Pamiętaj ! W czasie prasowania możesz ulec oparzeniu lub porażeniu prądem !
Ściegi ręczne i ich zastosowanie
Ściegi ręczne wykonuje się igłą przewlekając ją wraz z nicią przez materiał odzieżowy
(najczęściej jest to tkanina). Do wykonywania ściegów ręcznych podstawowych i ozdobnych
używa się nici bawełnianych, jedwabnych, gładkich lub ozdobnych i igieł do szycia ręcznego.
Åšciegi podstawowe
Ścieg przed igłą (fastrygowy) jest najprostszym ściegiem krawieckim. Wykonanie tego
ściegu polega na przewlekaniu igły z nitką przez tkaninę w jednakowych lub różnych
odstępach.
Rys. 12. Ścieg przed igłą (fastrygowy) [12, s. 20]
Ścieg za igłą powstaje w ten sposób, że przy wykonywaniu każdego ściegu cofa się igłę
do połowy ściegu poprzedniego. Po lewej stronie tkaniny powstaje ścieg dłuższy, wzmocniony
podwójną nicią. Ścieg ten jest też nazywany ściegiem stębnówkowym.
Rys. 13. Ścieg za igłą (stębnówkowy) [12, s. 22]
Ścieg okrętkowy wykonuje się wkłuwając igłę ukośnie od dołu wzdłuż brzegu założenia
materiału. Przyszycie założenia powinno być wykonane prawie niewidocznie.
Rys. 14. Ścieg okrętkowy [12, s. 23]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Åšciegi ozdobne
Ściegi ozdobne wykonuje się nićmi przeznaczonymi do haftu: białymi, kolorowymi,
metalowymi, jak np. atłaskiem, muliną, kordonkiem i innymi. Ściegi ozdobne ułożone
w określone wzory i ornamenty nazywamy haftem.
Ścieg sznureczkowy składa się z dwóch lub trzech ściegów położonych obok siebie
ukośnie, a każdy następny ścieg jest dłuższy od poprzedniego. Najprostszy do wykonania jest
taki, w którym nitka od spodu układa się stębnówkowo, a na wierzchu każdy ścieg jest dwa
razy dłuższy od poprzedniego.
Rys. 15. Åšcieg sznureczkowy [12, s. 24]
Ścieg łańcuszkowy składa się z szeregu oczek, powstających na każdym nowym ściegu,
z nawijania nitki na igłę nakłutą w tkaninie. Po lewej stronie powstaje ścieg stębnowany.
Rys. 16. Ścieg łańcuszkowy [12, s. 24]
Ścieg dziergany składa się z szeregu równoległych ściegów zakończonych sznureczkiem,
który łączy ściegi położone obok siebie. Ściegiem tym można wykończyć brzeg tkaniny,
obdziergać dziurki, wyhaftować wzory itp.
Rys. 17. Åšcieg dziergany [12, s. 24]
Ścieg krzyżykowy powstaje z dwóch ukośnych ściegów krzyżujących się ze sobą
w połowie długości.
Rys. 18. Ścieg krzyżykowy [12, s. 25]
Ścieg gałązkowy powstaje z dwóch szeregów ukośnych ściegów skierowanych do
środka. Podczas wykonywania ściegu nitka (z igły) jest zadziergana w oczka, z których układa
się ścieg gałązkowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rys. 19 Ścieg gałązkowy [12, s. 25]
Dokładne instrukcje wykonywania poszczególnych ściegów oraz propozycje ich
zastosowania znajdziesz w czasopismach: Robótki ręczne oraz książkach:
- J. Turskiej: Igłą malowane. MAW, Warszawa 1978,
- S. Krysińskiej: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1974,
- M. Izakovi%0ńovej (red.): Zręczne ręce. Warta, Warszawa.
Szycie maszynowe
Pierwsze wzmianki o próbach skonstruowania maszyny szyjącej pochodzą z XVIII wieku.
Próby te nie doprowadziły do pożądanych rezultatów, chociaż wiele prac w tym zakresie
zasługuje na zainteresowanie. W latach 1807  1839 nad wynalazkiem maszyny do szycia
pracował wiedeńczyk J. Madersperger. On pierwszy skonstruował maszynę szyjąca dwiema
nićmi, które przeplatając się wzajemnie tworzyły ścieg. Prototyp maszyny J. Maderspergera nie
nadawał się jeszcze do praktycznego zastosowania, ale wypracowane zasady szycia
maszynowego miały duże znaczenie dla dalszych prób. W latach 1829  1831 udane modele
maszyn opracował we Francji B. Thimonnier. W modelach tych stosował on igły z podcięciem
o kształcie hakowym i uzyskiwał szycie jednonitkowym ściegiem łańcuszkowym. W Stanach
Zjednoczonych w latach 1843  1845 E. Howe, wykorzystując czółenko tkackie i igłę
z uszkiem przy ostrzu, zbudował udany model maszyny szyjącej dwunitkowym ściegiem
stębnowym. Wynalazek ten został w pełni wykorzystany i stał się podstawą do produkcji
maszyn do szycia. Wynalazek ten udoskonalił J. M. Singer [2, s. 54].
Obsługa maszyny do szycia
Na rynku dostępne są domowe maszyny do szycia różnych firm. Mimo, iż różnią się
obudową i możliwościami obsługa ich jest bardzo podobna.
Zawsze przed rozpoczęciem pracy na maszynie należy bardzo dokładnie zapoznać się
z instrukcją jej obsługi. Sprawdzić, czy igła jest prosta i ostra (czy jest odpowiedniej grubości
do pracy, którą zamierzamy wykonać). Jeżeli igła jest zgięta, tępa lub np. za gruba należy ją
wymienić. W tym celu należy wyjąć wtyczkę z gniazdka sieciowego, ustawić uchwyt igły
w najwyższej pozycji, opuścić stopkę, zdemontować igłę luzując zacisk śrubokrętem, założyć
nową igłę  płaską stroną do tyłu  wsuwając  do oporu , dokręcić zacisk igły, włożyć
wtyczkę do gniazdka sieciowego. By maszyna dobrze szyła, należy prawidłowo dobrać
i założyć nitkę dolną i nitkę górną (nitka górna i dolna powinny być jednakowej grubości).
Trzeba skorzystać ze schematu umieszczonego na obudowie maszyny lub zamieszczonego
w instrukcji. Następnie należy wyprowadzić nitkę dolną ponad płytkę ściegową. W tym celu
należy przytrzymać lewą ręką koniec nitki górnej, a prawą ręką obracać koło zamachowe
w kierunku do siebie (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara), aż nić górna uchwyci dolną
i wyprowadzi w postaci pętelki. Teraz trzeba wyciągnąć obie nici, włożyć miedzy palce stopki
i przesunąć do tyłu. Przed szyciem właściwym zawsze powinno się przeprowadzić szycie
próbne, w czasie którego sprawdza się, czy maszyna tworzy prawidłowy ścieg (rys. 20) oraz
czy długość ściegu (skok ściegu na rys. 21) jest dobrana do wykonania określonej pracy.
Prawidłowo uformowany ścieg, to taki, którego wiązanie (przeplecenie) nici znajduje się
wewnątrz zszywanych warstw materiału (rys. 20).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Odległość między dwoma kolejnymi przekłuciami materiału przez igłę nazywa się skokiem
ściegu (długością ściegu) (rys. 21).
Jeżeli wiązanie ściegu jest widoczne na wierzchniej lub spodniej warstwie zszywanych
materiałów, należy sprawdzić poprawność założenia obu nici lub uregulować naprężenie nici.
Rys. 20. Maszynowy ścieg stębnowy dwunitkowy prosty (1  nić górna, 2  nić dolna) [2, s. 56]
Maszyny domowe oprócz ściegu prostego mogą również tworzyć ścieg zygzakowy
(rys. 21), a na jego bazie inne ozdobne ściegi.
Rys. 21. Maszynowy ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy (1  nić górna, 2  nić dolna) [2, s. 56]
Ścieg zygzakowy powstaje wtedy, kiedy kolejne przekłucia igłą zszywanej warstwy materiałów
układają się po linii łamanej (rys. 21). Długość i szerokość powstającego  zygzaka można
regulować.
Ścieg zygzakowy ma bardzo szerokie zastosowanie. Można go wykorzystać do obrzucania
krawędzi szwów, obrzucania dziurek, przyszywania guzików, wykonywania ściegów
ozdobnych.
Rys. 22. Ścieg zygzakowy: a) do obrzucania dziurek, b) do obrzucania krawędzi szwów
Zawsze przed przystąpieniem do właściwego szycia sprawdz
, czy odpowiednio
dobrałeś igłę, nici oraz ustawiłeś prawidłowy ścieg, unikniesz bowiem bardzo
kłopotliwego prucia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Więcej na temat prawidłowej obsługi maszyny do szycia znajdziesz w podręcznikach:
- B. Białczaka: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1995,
- H. Czyżewskiego: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1992,
- B. Ignatowskiej: UszyjÄ™ sama. Warta, Warszawa 1986.
Konserwacja maszyny do szycia
Systematyczna i staranna konserwacja maszyny zapewnia jej długotrwałą prawidłową
pracÄ™. Zabiegi konserwacyjne polegajÄ… na czyszczeniu z nagromadzonego kurzu i brudu oraz
oliwieniu ruchomych części. Przy codziennej pracy maszyny powinno się ją czyścić i smarować
co najmniej raz w tygodniu. Gdy maszyna jest rzadziej używana, należy ją czyścić i smarować
okresowo, w zależności od częstotliwości używania. Do oliwienia maszyny nie należy używać
olejów ani tłuszczów roślinnych i zwierzęcych, ponieważ zanieczyszczają mechanizmy i mogą
doprowadzić do ich zablokowania.
Szwy podstawowe
By połączyć poszczególne części odzieży lub elementy wystroju wnętrz, trzeba dobrać
odpowiedni rodzaj szwu. Szwy mogą być tymczasowe, wykonane ręcznie fastrygą lub trwałe
wykonane zwykle na maszynie (przy szyciu bardzo małych elementów, np. ubranek dla lalek
trzeba wykonać je ręcznie). Szwy różnią się sposobem wykonania lub wykończenia. Rodzaj
szwu należy dostosować do rodzaju tkaniny i przeznaczenia wykonywanej pracy.
Szew zwykły rozprasowany (rys. 23) wykonuje się składając dwie warstwy materiału
prawymi stronami do środka i zszywając wzdłuż wyznaczonej linii lub szyjąc  na szerokość
stopki . Szwy należy mocować, aby zabezpieczyć przed rozpruwaniem. Można to robić
w dwojaki sposób, a mianowicie zawiązać na supełek końcówki obu nici lub wykonać
mocowanie na maszynie  przeszyć około 1 cm, zmienić kierunek szycia i szyć do tyłu po tej
samej linii, zmienić kierunek szycia i dalej kontynuować wykonywanie szwu, przy zakończeniu
szwu postąpić podobnie.
Po wykonaniu szwu trzeba go rozprasować, a następnie krawędzie zabezpieczyć przed
strzępieniem obszywając ściegiem zygzakowym. Można też zastosować inny rodzaj szwu, tzw.
szew zaprasowany. Po zszyciu, obie części szwu zaprasowuje się w jednym kierunku,
a następnie obrzuca.
Rys. 23. Szew zwykły rozprasowany [12, s.40]
Szew płaski bieliz
niany (rys. 24) łączy dwie warstwy materiału złożone prawą stroną do
środka w taki sposób, że dolna warstwa jest wysunięta około 0,5 cm na założenie szwu.
Pierwsze przeszycie jest na szerokość stopki (około 0,7 cm). Następne, po przewinięciu szwu
na jedną stronę podwija się wysuniętą warstwę i przeszywa wąsko wzdłuż założonej krawędzi.
Szew ten stosuje się przy szyciu bielizny, ubrań dziecięcych itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
a) b)
Rys. 24. Szew płaski bieliz
niany: a) pierwsze zszycie szwu  brzeg wysunięty,
b) drugie zszycie szwu  brzeg podwinięty i przestębnowany [12, s. 42]
Obręb zwykły stębnowany (rys. 25) jest stosowany do wykończania brzegów w odzieży,
bieliz
nie i elementach wystroju wnętrz. Wykonanie obrębu polega na podwinięciu brzegu
materiału dwukrotnie po lewej stronie i przeszycie wzdłuż krawędzi założenia. Obręby można
formować różnej szerokości.
Rys. 25. Obręb zwykły stębnowany [12, s. 44]
Prawidłowe wykonanie szwu, w dużej mierze, zależy od dokładności złożenia warstw
materiału do zszywania. Osoby mające małą wprawę w szyciu powinny szwy przed
zszywaniem na maszynie fastrygować (rys.12) lub bardzo starannie spinać szpilkami (rys. 41).
Rys. 41. Sposób spinania elementów szpilkami
Pamiętaj! Szpilki wpinaj tylko w taki sposób, jaki zaprezentowany jest na rysunku.
Wpięcie szpilek odwrotnie może doprowadzić do urazu głowy.
Igła maszynowa uderza w szpilkę, pęka i jej odłamek może uszkodzić Twoje ciało
lub osoby przebywającej w pobliżu.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są narzędzia i przybory do szycia ręcznego i w jaki sposób należy się nimi
posługiwać?
2. Jakie są podstawowe narzędzia do prasowania?
3. Jaką postawę należy zachować przy szyciu ręcznym?
4. Jakich przepisów bhp należy przestrzegać przy szyciu ręcznym i prasowaniu?
5. W jaki sposób można podzielić ściegi ręczne?
6. Jak należy dobierać igły, nici?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
7. Co należy zrobić przystępując do pracy na maszynie do szycia?
8. W jaki sposób zakłada się nitkę dolna i górną?
9. Jak należy wyprowadzić nić dolną?
10. W jaki sposób można regulować długość ściegu?
11. Kiedy wiązanie ściegu stębnowego jest prawidłowe?
12. Kiedy powstaje ścieg stębnowy zygzakowy?
13. Jakie zastosowanie ma ścieg zygzakowy?
14. Na czym polega konserwacja maszyny do szycia?
15. W jaki sposób wykonuje się szew zwykły rozprasowany?
16. W jaki sposób wykonuje się szew płaski bieliz
niany?
17. Jak wykonać obręb?
18. W jaki sposób należy spinać elementy szpilkami?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uszyj sukienkÄ™ dla lalki [13, s. 61].
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1.,
2) zapoznać się z opisem wykonania sukienki (bluzeczki) umieszczonym w książce
K. A
ubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984, s. 61,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w opisie,
5) przygotować maszynę do szycia (założyć nici, ustawić ścieg),
6) szwy boczne zszyć na maszynie i obrzucić,
7) dół i rękawy sukienki wykończyć obrębem,
8) podkrój szyi wykończyć ręcznie, ściegiem dzierganym (kolor nici dobrać wg własnego
uznania),
9) zaprojektować wzór i wyhaftować wzdłuż dołu sukienki,
10) zwracać szczególną uwagę na dokładność wykonywanych ściegów oraz mocowanie nici
(na początku i końcu szycia),
11) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia,
12) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- resztka jednobarwnej bawełnianej tkaniny (40 x 30 cm),
- nożyce,
- taśma centymetrowa,
- mydełko,
- linijka,
- szpilki,
- igły do szycia ręcznego,
- naparstek,
- maszyna do szycia,
- nici do szycia maszynowego,
- nici do haftowania,
- książka K. A
ubkowskiej, I. Zgrychowej: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Ćwiczenie 2
Uszyj przytulankÄ™  wieloryb [19, s. 32].
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania przytulanki umieszczoną w książce Ch. Rolf: Pokój
dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005, s. 32,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać  wieloryba krok po kroku,
6) zwrócić szczególną uwagę na poprawne wykonanie form do wykrojenia elementów,
7) przygotować maszynę do szycia,
8) zszywać elementy ściegiem elastycznym (jeżeli Twoja maszyna nie tworzy takiego ściegu,
to zszyj niewielkim ściegiem zygzakowym, by szwy się nie popruły),
9) starannie mocować szwy,
10) wypełnić przytulankę watą lub pianką,
11) zaszyć otwór w szwie,
12) dokładnie wyhaftować oczy i buzię,
13) sprawdzić poprawność wykonania poszczególnych elementów, szczególnie zaszycia
otworu w szwie,
14) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 0,15 m cienkiego, elastycznego niebieskiego pluszu,
- syntetyczna wata wypełniająca lub pianka poliuretanowa,
- 1 arkusz A4 kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,
- ołówek,
- nożyce,
- taśma centymetrowa,
- mydełko,
- linijka,
- szpilki,
- igły do szycia ręcznego,
- naparstek,
- maszyna do szycia,
- niebieskie nici do szycia maszynowego,
- białe nici do haftu,
- książka Ch. Rolf: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005.
Ćwiczenie 3
Wykonaj lalki Jaś i Małgosia [6, s. 38].
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,
2) zapoznać się z instrukcją wykonania lalek umieszczoną w książce M. Dawidowski: Lalki
z domowego teatrzyku. Podsiedlik  Raniowski i Spółka, Warszawa 1998, s. 38 39,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać lalki krok po kroku,
6) zwrócić szczególną uwagę na staranne namalowanie buzi Jasia i Małgosi (przeprowadzić
malowanie próbne),
7) prawidłowo ustawić ścieg w maszynie, mocować wykonywane szwy,
8) ściegi ręczne wykonywać ze szczególną starannością,
9) sprawdzić wszystkie szwy, mocowanie włosów,
10) zaprezentować wykonane lalki,
11) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- trykot (cienka dzianina bawełniana) w kolorze cielistym (2 kawałki po 12 x 33 cm),
- wata syntetyczna,
- tkanina w czerwono  białą kratkę (13 x 38),
- tkanina w kwiatki (25 x 38 cm),
- tkanina w czerwono  białe paski (14 x 35 cm),
- żółta wełniana włóczka,
- brÄ…zowy filc (17 x 10 cm),
- zielony filc (12 x 22 cm),
- czerwony sznureczek długości 35 cm,
- taśma do podszywania długości 50 cm,
- 5 guzików,
- koronka długości 50 cm,
- 2 arkusze A4 kalki technicznej lub cienkiego papieru śniadaniowego,
- ołówek,
- linijka,
- nożyce,
- szpilki,
- igły do szycia ręcznego,
- nici do szycia ręcznego w kolorze cielistym,
- naparstek,
- maszyna do szycia,
- nici do szycia maszynowego w kolorze białym i brązowym,
- farby,
- pędzle,
- naczynie z wodÄ…,
- książka: M. Dawidowski: Lalki z domowego teatrzyku. Podsiedlik  Raniowski i Spółka,
Warszawa 1998.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać tkaniny i dodatki krawieckie?
2) wykonać ściegi ręczne: podstawowe i ozdobne?
3) przygotować maszynę do pracy?
4) ustawić prawidłowy ścieg w maszynie: prosty i zygzakowy?
5) uszyć ściegiem prostym po wyznaczonej linii?
6) uszyć ściegiem zygzakowym po wyznaczonej linii?
7) wykonać szew zwykły?
8) wykonać szew płaski bieliz
niany?
9) wykonać obręb?
10) przeprowadzić zabiegi konserwacyjne maszyny do szycia?
11) dobrać temperaturę prasowania?
12) uszyć sukienkę dla lalki?
13) uszyć przytulankę?
14) wykonać lalkę?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.5. Metodyka pracy z dzieckiem w zakresie wychowania
plastycznego i technicznego
4.5.1. Materiał nauczania
Zajęcia plastyczne i techniczne odgrywają bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka,
kształtują bowiem jego osobowość i postawę otwarcia na świat. Tworząc prace plastyczne
i techniczne, dziecko rozwija własną wyobraz
nię i pomysłowość, odkrywa przyjemność
płynącą z wyrażania siebie samego. Ćwiczenia tego typu kształtują postawę samodzielności.
Pozwalają dziecku nabywać umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, dobierania
narzędzi i materiałów potrzebnych do zrealizowania określonego zadania, wykazywania
własnej inicjatywy i pomysłowości. W czasie wykonywania ćwiczeń dziecko ma możliwość
nabywania umiejętności dokonywania wyboru oraz uzasadniania go. Może też rozwijać
sprawności odkrywania i samodzielnej nauki [7, s. 7].
Ćwiczenia techniczno  plastyczne pozwalają dziecku na [7, s. 10]:
1) naukę samodzielności, nabywanie umiejętności życia w społeczności:
 zdobywanie samodzielności w przestrzeni w odniesieniu do przedmiotów i osób,
 rozwijanie wyobraz
ni poprzez wymyślanie historii, sytuacji zabaw,
 wyrażanie upodobań,
 wyrażanie siebie słowem i rysunkiem,
 rozwijanie zmysłu estetycznego i potrzeby tworzenia,
 poznawanie kultury narodowej oraz innych kultur i cywilizacji,
2) zaspokajanie pragnienia wiedzy i rozwijanie chęci uczenia się:
 obserwowanie właściwości materiałów i przedmiotów,
 używanie materiałów, przyborów technicznych,
 poznawanie technik i ich stosowanie,
 akceptowanie ograniczeń, by poznać coś nowego,
3) kształtowanie pojęcia przestrzeni i czasu:
 usytuowanie i przemieszczanie przedmiotów i osób względem siebie,
 usytuowanie i przemieszczanie przedmiotów i osób względem punktów odniesienia,
 wyrażanie czasu i przestrzeni,
4) opracowanie informacji:
 rozpoznanie informacji docierającej poprzez zmysły (wzrok, słuch, smak, dotyk,
węch),
 zrozumienie i wykonanie ćwiczenia,
 spostrzeganie podobieństw i różnic,
5) kształtowanie poczucia własnej wartości:
 odczuwanie satysfakcji z tytułu ukończenia pracy,
 dowartościowanie poprzez prezentowanie wykonanych prac otoczeniu,
 umożliwienie perspektywicznej oceny różnych prac.
Termin metoda pochodzi od greckiego słowa methodos, co znaczy badanie, sposób
badania, droga dochodzenia do prawdy.
Metodyka jest to dział pedagogiki zajmujący się metodami nauczania danego przedmiotu.
Można wyodrębnić trzy grupy metod: oglądowe, słowne, praktyczne. Przenikają się one
wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci. Jednak niektóre z nich są dominujące
w konkretnych rodzajach zajęć, np.: metoda oglądowa  oparta na obserwacji i pokazie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
pojawia się podczas wycieczki, oglądania ilustracji, prezentacji wykonania ćwiczenia.
Natomiast metoda słowna jest wykorzystywana w czasie słuchania opowiadania lub wiersza.
Metody praktyczne to wszelkiego rodzaju działania w czasie wykonywania ćwiczeń.
Do podstawowych metod pracy w zakresie prowadzenia zajęć techniczno  plastycznych
możemy zaliczyć: pokaz, pogadankę, ćwiczenia, gry i zabawy.
Pokaz umożliwia dzieciom bezpośrednią obserwację przedmiotów, czynności i zjawisk
[10, s. 154]. Pomyślne wyniki pokazu zależą od spełnienia następujących wymagań:
 dzieci muszą wiedzieć, co mają obserwować i w jakim celu,
 muszą mieć zapewnioną dobrą widoczność,
 powinny mieć możliwość dotknięcia, powąchania itp.
Pokaz wykonywania czynności powinien być przeprowadzany w zwolnionym tempie
i powtórzony kilkakrotnie. Przy demonstracji należy właściwie się ustawić tak, aby dzieci nie
musiały widzieć lustrzanego odbicia wykonywanych ruchów.
Pogadanka jest to rozmowa kierowana. Dzięki pogadance można osiągnąć
zainteresowanie dzieci zajęciami, pobudzić do samodzielnego myślenia, a jednocześnie
zorientować się, co dzieci wiedzą i umieją w danym zakresie. Pogadankę należy tak
przeprowadzać, by dzieci uczyły się nie tylko od nauczyciela, ale też od samych siebie. W tym
celu należy stworzyć dzieciom możliwość samodzielnego wypowiadania się, jak najbardziej
ograniczać własne wypowiedzi, zachęcać do zadawania pytań. Odpowiednio reagować na
pytania i odpowiedzi udzielane przez uczniów, automatycznie korygując niewłaściwe
sformułowania lub błędne odpowiedzi.
Ćwiczenia to celowe, wielokrotne wykonywanie czynności dla trwałego ich opanowania
i doskonalenia [10, s. 156]. Dziecko w czasie wykonywania pracy zapoznaje siÄ™ ze sposobem
jej wykonania, koncentruje uwagę na wykonywanej czynności, opanowuje zasady organizacji
pracy, rozwija spostrzegawczość i wyobraz
nię. Ćwiczenia mogą być indywidualne lub
grupowe.
Gry i zabawy z wykorzystaniem wytworów wykonanych na zajęciach plastyczno-
technicznych mają dla dzieci ogromne znaczenie. Z tym większym zaangażowaniem wykonują
prace, gdy wiedzą, że mają one określone przeznaczenie. Gdy są świadome, że będą mogły do
nich powrócić, cieszyć się nimi w czasie gier lub zabaw.
Program pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi w wieku przedszkolnym określa
zadania właściwe dla poszczególnych grup wiekowych [7, s. 8].
Umiejętności szczegółowe grup młodszych (3 i 4  latki) i starszych (5 i 6  latki)
przedstawiają się następująco:
1) łączenie doznań zmysłowych i uczuciowych z materiałami,
2) realizacja pracy zgodnie ze swoim pragnieniem,
3) wypróbowanie możliwości oddziaływania na materiały,
4) zastosowanie określonej techniki,
5) wykorzystanie przypadkowych odkryć,
6) wyrażanie opinii na temat dzieła zdolnego pobudzić wyobraz
niÄ™,
7) stwierdzenie skutków działania,
8) wykorzystanie przedmiotów i obrazów jako środka ekspresji,
9) zabawa kształtami, kolorami, materiałami,
10) znajdowanie właściwych technik i sposobów ekspresji,
11) porównanie własnych działań i prac z dziełami artystów,
12) uzasadnianie własnej oceny.
Do każdych zajęć trzeba dobrze się przygotować, przemyśleć ich przebieg, zgromadzić
surowce, materiały, narzędzia. Opracować scenariusz lub konspekt zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Konspekt (wg Słownika języka polskiego)  pisemny szkic, zarys, skrót wystąpienia
publicznego lub streszczenie jakiegoś tekstu w formie roboczej: konspekt przemówienia,
lekcji, wypracowania, książki.
Scenariusz (wg Słownika języka polskiego)  szczegółowo rozpisany plan jakiejś
imprezy, jakiegoÅ› spotkania: program.
W początkowym okresie zaleca się przygotowywanie scenariuszy zajęć, po nabyciu
doświadczenia można korzystać z konspektów. Przykładowe konspekty znajdziesz m.in.
w książce S. Dorance: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady,
Warszawa 1999.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest metodyka?
2. Co kształtują u dziecka zajęcia plastyczno  techniczne?
3. Jakie postawy u dzieci kształtuje wykonywanie ćwiczeń?
4. Jakie sprawności i umiejętności nabywają dzieci wykonując ćwiczenia plastyczno 
techniczne?
5. Jakie sÄ… grupy metod pracy?
6. Na czym polega pokaz?
7. Jak prawidłowo przeprowadzić pogadankę?
8. Co to są ćwiczenia i jakie są ich rodzaje?
9. Co to jest konspekt?
10. Co to jest scenariusz?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj scenariusz zajęć plastycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) opisać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany
jest scenariusz zajęć,
3) określić, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zajęć,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, s. 86  87],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) wspólnie omówić poprawność napisania scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- długopis,
- zeszyt,
- przykładowy scenariusz zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Temat zajęć: Wzdłuż piórka
Grupa: dzieci 4 i 5  letnie
Cel ogólny: Obserwowanie, pytanie i wyrażanie się poprzez rysunek. Akceptowanie
sztywnych reguł dla rozwoju własnych możliwości wykonawczych.
Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:
- podtrzymywać wysiłek i koncentrować się, na wykonanej czynności,
- wykonywać kreskę rysunkową,
- kontrolować wykonywaną kreskę i modyfikować w zależności od wybranego przyrządu
do pisania,
- wykorzystywać elementy narzucone i posługiwać się przedmiotami jako środkami
ekspresji,
- doprowadzić pracę do końca.
Metody nauczania  uczenia się: pokaz, pogadanka, ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy dzieci: indywidualne.
Czas: 30 min.
Środki dydaktyczne: karton formatu A4, zasuszone liście, pióra, klej, dobrze zatemperowane
ołówki, cienka kreda (jeżeli karton biały to kolorowa), cienkopisy.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno  porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Pokaz wykonania ćwiczenia przez nauczyciela.
5. Wykonanie ćwiczenia:
- każde dziecko wybiera jeden spośród przygotowanych przedmiotów (liść, piórko),
- przykleja na swojÄ… kartkÄ™ rysunkowÄ…,
- wybiera narzędzie (może zmienić narzędzie w czasie wykonywania pracy),
- wydłuża linie aż do brzegów kartki, wyznaczając krańce kolorami lub odtwarzając
całość lub część podstawowego motywu,
- nauczyciel nadzoruje pracę dzieci, podpowiada lub pomaga wykonać pierwsze
kreski.
6. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wydaje polecenie, aby dzieci odłożyły pomoce na
miejsce.
Dzieci porzÄ…dkujÄ… stanowiska pracy.
7. Nauczyciel zadaje dzieciom pytania na temat ćwiczenia:
- Co podobało się w ćwiczeniu?
- Co było trudne do wykonania?
- Co można zrobić inaczej?
8. Dzieci zgłaszają się przez podniesienie ręki i udzielają odpowiedzi.
9. Nauczyciel analizuje prace dzieci, stwierdzając co się udało, a nad czym trzeba jeszcze
popracować.
10. Nauczyciel wspólnie z dziećmi wybiera najlepsze prace, a następnie umieszcza na tablicy
(np. korkowej) zgodnie z ustaloną kolejnością.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Zakończenie zajęć
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach
- dzieci przypinajÄ…cÄ… na tablicy korkowej wybrany przez siebie rysunek: lub
Ćwiczenie 2
Opracuj scenariusz zajęć technicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) znać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany jest
scenariusz zajęć,
3) wiedzieć, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zajęć,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, s. 92  93],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) dokonać oceny poprawności napisania scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- długopis,
- zeszyt,
- przykładowy scenariusz zajęć.
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Temat zajęć: Tkanie papierem
Grupa: dzieci 4 i 5  letnie
Cel ogólny: Posługiwanie się materiałami i stosowanie technik wykonawczych.
Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:
- zastosować poznaną technikę,
- odkryć połączenia form,
- stwierdzić skutki działania,
- rozpoznawać podstawowe figury geometryczne (kwadrat, prostokąt),
- zauważyć nieregularności (jeżeli wystąpią),
- poprawić błędy,
- doprowadzić pracę do końca.
Metody nauczania  uczenia się: pokaz, pogadanka, ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy dzieci: indywidualne.
Czas: 30 min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Środki dydaktyczne: kolorowy cienki karton przycięty do formatu A5, paski kolorowego
cienkiego kartonu, nożyczki, taśma samoprzylepna.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno  porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Pokaz wykonania ćwiczenia przez nauczyciela.
5. Wykonanie ćwiczenia:
- każde dziecko przygotowuje  osnowę (dla młodszych dzieci przygotowuje
nauczyciel), wycina kilka pasków w kolorowym prostokącie (arkuszu A5) nie
rozcinając kartek do końca,
- przykleja (z pomocą koleżanki/kolegi lub nauczyciela) taśmą samoprzylepną do
stołu ,
- przeplata paski kolorowego papieru w sposób nieregularny, pamiętając
o komponowaniu figur geometrycznych,
- nauczyciel nadzoruje pracę dzieci, podpowiada lub pomaga wykonać pierwsze
przeploty.
6. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wydaje polecenie, aby dzieci odłożyły pomoce na
miejsce.
Dzieci porzÄ…dkujÄ… stanowiska pracy.
7. Nauczyciel prosi dzieci o opowiedzenie co  utkały (co przedstawia ich praca?, jakie
figury udało się odtworzyć?).
8. Dzieci kolejno opowiadają o tym co stworzyły. Nauczyciel koryguje błędy.
9. Nauczyciel podsumowuje zajęcia określa: co i komu się udało, a kto jeszcze i nad czym
musi popracować.
Zakończenie zajęć
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach
Dzieci przypinajÄ… na tablicy korkowej wybrany przez siebie kolorowy kwadrat:
- zielony  bardzo mi się podobało,
- żółty  podobało mi się,
- czerwony  nie podobało mi się.
Ćwiczenie 3
Opracuj scenariusz zabawy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1,
2) opisać cechy psychoruchowe charakteryzujące wiek dzieci, dla których opracowywany
jest scenariusz zajęć,
3) określić, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) poszukać w literaturze propozycji zabaw,
5) zapoznać się z przykładowym scenariuszem zajęć (umieszczonym poniżej) [7, 102  103],
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować scenariusz na forum klasy,
8) dokonać oceny scenariusza,
9) zanotować uwagi w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Wyposażenie stanowiska pracy:
- długopis,
- zeszyt,
- przykładowy scenariusz zajęć.
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Temat zajęć: Niezwykłe modelowanie
Grupa: dzieci 5 i 6  letnie
Cel ogólny: Praca i współpraca w grupie. Dostosowywanie własnych zachowań do
proponowanego zadania, respektowanie wstępnych założeń.
Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:
- połączyć działania wyobraz
ni i przypadku w celu stworzenia wspólnego dzieła,
- używać w sposób intuicyjny jakiegoś elementu jako miarki,
- stwierdzić skutki działania.
Metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia, zabawa.
Formy organizacyjne pracy dzieci: grupowe i indywidualne.
Czas: 40 min.
Środki dydaktyczne: duże ilości plasteliny lub masy solnej (lub papierowej), różne narzędzia
do modelowania (łyżeczki, patyczki, wykałaczki, okrągło zakończone noże itp.)
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno  porządkowe.
2. Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć.
3. Przygotowanie stanowisk pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Wykonanie ćwiczenia: (ćwiczenie wzorowane jest na grze malarzy surrealistów
 niezwykły trup ),
- dzieci dzielą się na 6  osobowe grupy (jeżeli wystąpią kłopoty, podziału dokonuje
nauczyciel np. w drodze losowania),
- każda grupa ustala, jaką postać chce wyrzez
bić (zwierzę, postać z bajki) i jaką część
ciała wykona każde dziecko,
- od tej chwili dzieci pracują osobno wykonując poszczególne części ciała,
- po ukończeniu modelowania dzieci spotykają się w grupach i montują części
postaci,
- wyrażają swoje uczucia z powodu niespodziewanych efektów pracy,
- w grupach wymyślają tytuł dla swojej rzez
by.
5. Po wykonaniu ćwiczenia dzieci, na polecenie nauczyciela, porządkują stanowiska pracy,
myją ręce.
6. Nauczyciel prosi poszczególne grupy o podanie tytułu rzez
by.
7. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, dokonuje oceny zaangażowania dzieci oraz
prawidłowości posługiwania się narzędziami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Zakończenie zajęć
Na kolejnych zajęciach można ustalić z dziećmi tytuł wystawy i przygotować zaproszenia
dla rodziców, dziadków i przedszkolaków z innych grup.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od dzieci po zakończonych zajęciach
Dzieci wyrażają swoje odczucia rysując na karteczkach buz
kę uśmiechniętą lub smutną:
- uśmiechnięta  podobało się,
- smutna  nie podobało się.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić pojęcie metodyka?
2) wymienić jakie cechy osobowości kształtują u dzieci zajęcia
plastyczno  techniczne?
3) określić jakie umiejętności u dzieci kształtują zajęcia plastyczno-
techniczne?
4) wymienić grupy metod pracy?
5) wymienić i omówić podstawowe metody pracy w zakresie
prowadzenia zajęć plastyczno  technicznych z dziećmi?
6) przeprowadzić pokaz określonego ćwiczenia?
7) przeprowadzić pogadankę na określony temat?
8) przeprowadzić ćwiczenia indywidualne i grupowe?
9) przygotować scenariusz zajęć plastycznych?
10) przygotować scenariusz zajęć technicznych?
11) opracować scenariusz zabawy z dziećmi z wykorzystaniem wytworów
wykonanych w czasie zajęć?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących stymulowania rozwoju dziecka poprzez wykonywanie
prac technicznych i plastycznych.
5. Zadania: 1, 2, 3, 8, 9, 11, 13, 14, 15 to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedz
jest prawidłowa, zadania: 4, 6, 7, 10, 12, 16, 17, 18, 19, 20 to zadania
otwarte, na które należy udzielić krótkiej odpowiedzi, zadanie 5 to zadanie z luką, którą
należy uzupełnić.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
7. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom podstawowy
(zadania od 1 do 14), II część  poziom ponadpodstawowy (zadania od 15 do 20).
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Określ, czym się różni papier od kartonu:
a) fakturÄ…,
b) powierzchniÄ…,
c) wagÄ…,
d) gramaturÄ….
2. Wybierz techniki plastyczne:
a) malowanie, rysowanie, rzez
bienie,
b) klejenie, farbowanie, wycinanie,
c) komponowanie dzieł, wykonywanie konstrukcji przestrzennych,
d) sklejanie, łączenie, nadawanie kształtów.
3. Określ, na co pozwala wystawa prac dzieci:
a) wyrabianie samodzielności,
b) kształtowanie wyobraz
ni,
c) dowartościowanie autorów prac,
d) kształtowanie spostrzegawczości.
4. Wymień rodzaje pisma.
5. Wycinając koła lub owale zaczynamy od & ..& & & & ..& & & & & & & & & & & & ....
& & & & ... w środku wycinanej figury, a potem & & .........................................konturu.
6. Zdefiniuj pojęcie metodyka.
7. Scharakteryzuj proces konserwacji maszyny do szycia.
8. Wskaż odpowiedni szew do wykończenia dołów ubrań dla lalek:
a) szew zwykły rozprasowany,
b) szew płaski bieliz
niany,
c) szew zwykły zaprasowany,
d) obręb zwykły.
9. Stemple wykonasz z:
a) kartonu, tektury, ziemniaków,
b) kasztanów, liści, kalki technicznej,
c) wycinanek, papieru czerpanego, krepiny,
d) kolorowej tektury, papieru szarego, gipsu.
10. Określ rodzaje dzieł rzez
biarskich.
11. Układy liternicze mogą być:
a) proste i ozdobne,
b) pojedyncze i złożone,
c) symetryczne i asymetryczne,
d) proste i pochyłe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
12. Określ grupy metod stosowanych w pracy z dzieckiem.
13. Wybierz sposoby utrwalania figurek wykonanych z masy solnej i papierowej:
a) suszenie, malowanie i lakierowanie,
b) formowanie, nanoszenie ozdobnych wzorów,
c) wygładzanie papierem ściernym,
d) malowanie farbami akwarelowymi.
14. Najistotniejszą operacją w procesie wykonywania kukiełek z tektury falistej i bibułki jest:
a) wycinanie,
b) wykonanie ubranka,
c) klejenie,
d) ozdabianie.
15. Wybierz ścieg ręczny odpowiedni do wykończania podkroju szyi w ubrankach dla lalek:
a) fastrygowy,
b) gałązkowy,
c) krzyżykowy,
d) dziergany.
16. Opisz właściwości oraz cechy dzianiny, które sprawiają, że nadaje się na zabawki 
przytulanki dla dzieci.
17. Określ cechy dobrze opracowanego plakatu informującego o zabawie choinkowej.
18. Scharakteryzuj proces przygotowania maszyny do szycia.
19. Przeanalizuj, jakie potrzeby zaspokaja dziecko w czasie wykonywania ćwiczeń plastyczno
 technicznych.
20. Zaproponuj zabawę do środka dydaktycznego, jakim jest płaskorzez
ba wykonana
w formie kompozycji otwartej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Stymulowanie rozwoju dziecka poprzez wykonywanie prac technicznych
i plastycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz prawidłową odpowiedz
, wpisz brakujące części
zdania
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4.
5.
6.
7.
8. a b c d
9. a b c d
10.
11. a b c d
12.
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16.
17.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
18.
19.
20.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
6. LITERATURA
1. Barff U., Burchardt I., Maier J.: Każde dziecko to potrafi. Delta, Warszawa 1993
2. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1995
3. Chyrosz M., Zembowicz  Sułkowska E.: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP,
Warszawa 1992
4. Czurkowa M. H., Ulawska  Bryszewska I.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1990
5. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1992
6. Dawidowski M.: Lalki z domowego teatrzyku. Podsiedlik  Raniowski i Spółka,
Warszawa 1998
7. Dorance S.: Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy. Cyklady, Warszawa 1999
8. Ignatowska B.: UszyjÄ™ sama. Warta, Warszawa 1986
9. Izakovi%0Å„ová M. (red.): ZrÄ™czne rÄ™ce. Warta, Warszawa 1989
10. Janas R.: Dydaktyka techniki z ćwiczeniami. PWN, Warszawa 1988
11. Królicka E.: Technika kl. 5. WSiP, Warszawa 2000
12. Krysińska S.: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1974
13. A
ubkowska K., Zgrychowa I.: Zrobimy to sami. WSiP, Warszawa 1984
14. Misiurska A.: Zabawka ze skrawka. Warta, Warszawa 1987
15. Nejezchlebova K.: Zdobienie papieru. RM, Warszawa 2005
16. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. PWN, Warszawa 1987
17. Parramon Jose M.: Jak rysować i malować kredkami. Galaktyka, A
ódz
1998
18. Parramon Jose M., Sanmiguel D.: Jak malować. Galaktyka, A
ódz
2000
19. Rolf Ch.: Pokój dziecka. Świat Książki, Warszawa 2005
20. Samek P.: Krawiectwo. Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999
21. Samek P.: Krawiectwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999
22. Storczyk S. K., Neubart B.: Plastyka. WSiP, Warszawa 1982
23. Trojanowska A.: Dziecko i plastyka. WSiP, Warszawa 1983
24. Turska J.: Igłą malowane. MAW, Warszawa 1978
25. Vogl R., Sander H.: Druga wielka księga papierowych cudów.  bis , Warszawa 2003
26. Wilkus A.: Co i jak? Polska Oficyna Wydawnicza  BGW , Warszawa 1991
Czasopisma:
- Burda
- Swetry
- Robótki ręczne
Adresy internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:
- http://abcgospodyni.pl
- http://czajek3.republika.pl
- http://gim2.scholaris.pl/download/PT2.jpg
- http://library.thinkquest.org/20868/pol/moe/brwa.htm
- http://makrama.republika.pl/makrama.htm
- http://maranta.livenet.pl/lancuszek.htm
- http://masasolna.za.pl
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Rysunek_techniczny_maszynowy#Format_arkusza
- http://republika.pl/abc_robotek_na_drutach/index02.html
- http://www.oeiizk.edu.pl/sztuka/wysoka/pr.ppt
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51