LITERATURA POLSKA I ŻYCIE LITERACKIE
PO 1939 ROKU

Oprac. Julian Kornhauser

I. Zakres materiału

A.

Zagadnienia obowiązkowe

P o e z j a

1. Życie literackie i kulturalne w czasie II wojny światowej w kraju i poza krajem.
2. Pokolenie wojenne „straconych” i „ocalonych”.
3. Poezja w latach 1944-48 autorów międzywojennych ( Miłosz, Przyboś, Staff, Jastrun,
Gałczyński, Broniewski, Iwaszkiewicz, Wierzyński) i debiutantów (Różewicz).

4.

Socrealizm, poezja „pryszczatych”. Przełomowe znaczenie Poematu dla dorosłych
Ważyka.

5.

Poezja odwilżowa po 1956 roku. Spóźnione debiuty (Herbert, Białoszewski), redebiuty
(Szymborska, Nowak,Wat, Twardowski) i generacja „Współczesności”. Wielonurtowość i
wielostylowość nowej poezji (Grochowiak, Harasymowicz, Bryll, Rymkiewicz, Bursa,
Poświatowska, Kozioł i in.).

6.

Pokolenie 60 - poezja formulizmu (Gąsiorowski). Orientacja Hybrydy.

7.

Nowa Fala (Barańczak, Krynicki, Kornhauser, Zagajewski) i jej pokoleniowe odbicie w
poezji Lipskiej i Wojaczka. Między kontestacją a prywatnością (grupa Tylicz i okolice).

8.

Pokolenie 76 - poezja Nowej Prywatności( Maj, Lisowski, Polkowski).

9.

Generacja bruLionu ( Świetlicki, Podsiadło). Poezja lat 90-tych - kontynuacje i
przewartościowania. Rola Zadury i Sommera jako punktu wyjścia dla „nowych dzikich”.

P r o z a

1.

Proza w czasie wojny w kraju i poza krajem.

2.

Literatura łagrowa (Herling-Grudziński,Czapski) i lagrowa (Borowski).

3.

Proza psychologiczna w latach 1945-1950 (o tematyce partyzanckiej, obrachunków
inteligenckich, okupacyjnej).

4.

Program „Kuźnicy”. Spór o realizm. Socjalistyczna powieść środowiskowa w latach 1949-
1955 („produkcyjniaki”).

5.

Proza po roku 1956: Hłasko , „hłaskoidzi” i proza obyczajowa (Nowakowski, Brycht,
Czycz); proza wiejska (Nowak, Myśliwski, Kawalec); proza o wojnie i historii (Krzysztoń,
Odojewski, Terlecki); absurd i groteska (Mrożek).

6.

Proza odwilżowa starszych generacji (Brandys, Kuśniewicz, Parnicki, Andrzejewski,
Konwicki, Stryjkowski, Lem).”Małe narracje” Białoszewskiego.

7.

Proza i eseistyka na emigracji. Rola „Kultury” i Instytutu Literackiego w Paryżu. Znaczenie
Gombrowicza. Powieści, opowiadania i eseje Miłosza, Herlinga-Grudzińskiego,
Mackiewicza. Eseje Bobkowskiego i Stempowskiego.

8.

Proza pokolenia 60 (Stachura, Redliński) i Nowej Fali.

9.

Proza „oniryczna” 1976-1989 (tzw. „rewolucja artystyczna w prozie” czyli środowisko
„Twórczości”).

10.

Proza lat 90-tych: „małych ojczyzn” (Chwin, Huelle, Jurewicz, Stasiuk), feministyczna

(Gretkowska, Tokarczuk, Filipiak),groteskowa (Pilch).

D r a m a t

1.

Dramaturgia Szaniawskiego i Kruczkowskiego.

2.

Utwory sceniczne Gombrowicza jako źródło nowej dramaturgii po 1956 roku.

3.

Tadeusz Różewicz: dramat kompromitacji i redukcji.

4.

Sławomir Mrożek: teatr absurdu i politycznej paraboli.

5.

Pokolenie 56: Iredyński, Grochowiak, Bryll, Abramow-Newerly.

6.

Teatry po 1956 roku. Życie teatralne, nowe koncepcje teatru (Kantor, Grotowski,
Białoszewski), nowi reżyserzy (Jarocki, Grzegorzewski).

7.

Dramat i teatr w latach 1989-1999 (Głowacki, Schaeffer, Słobodzianek).

Kr y t y k a l i t e r a c k a i e s e i s t y k a

1.

Eseistyka Kazimierza Wyki.

2.

Krytyka marksistowska wokół „Kuźnicy”.

3.

Program „bez taryfy ulgowej” Sandauera.

4.

Krytyka pokolenia 56 (Błoński, Łukasiewicz, Kwiatkowski, Flaszen, Kijowski, Sławiński,
Balcerzan, Prokop, Głowiński). Gawędy historycznoliterackie Rymkiewicza.

5.

Eseje o sztuce Herberta, historyczne Jasienicy, o rodzinnej Europie Miłosza.

6.

Rola A. K. Waśkiewicza w opisie pokolenia 60.

7.

„Krytyczne” pokolenie Nowej Fali.

8.

Pokoleniowa krytyka lat 90-tych.

9. Czasopisma literackie, wydawnictwa, instytucje kulturalne w okresie PRL- u i po 1990
roku.

B.

Zagadnienia uzupełniające

1.

Literatura lat dziewięćdziesiątych. Poezja, proza, dramat.

2.

Opis zjawisk literackich pod koniec XX wieku: krytyka, podręczniki, monografie,
dyskusje.

3.

Twórczość Czesława Miłosza jako centralny punkt współczesnej literatury.

4.

Koncepcja sztuki Tadeusza Różewicza: poezja, dramat, proza.

5.

Rola i znaczenie dzieła Mirona Białoszewskiego.

6.

Późna poezja Jarosława Iwaszkiewicza.

7.

Podręczniki do historii literatury polskiej 1939-2000 i problematyka periodyzacji.

2

II. Spis lektur

( nie podajemy roku i miejsca wydania ze względu na liczne wznowienia, z których można
korzystać)

A.

Teksty obowiązkowe

P o e z j a (student wybiera z dorobku autora co najmniej 1 tom wierszy)

1. Baczyński Krzysztof Kamil
2. Barańczak Stanisław
3. Białoszewski Miron
4. Bryll Ernest
5. Gajcy Tadeusz
6. Grochowiak Stanisław
7. Harasymowicz Jerzy
8. Herbert Zbigniew
9. Iwaszkiewicz Jarosław
10. Lipska Ewa
11. Miłosz Czesław
12. Różewicz Tadeusz
13. Szymborska Wisława
14. Świrszczyńska Anna
15. Twardowski Jan
16. Zagajewski Adam

P r o z a

1. Andrzejewski Jerzy, Popiół i diament, Ciemności kryją ziemię, Bramy raju
2. Borowski Tadeusz, Kamienny świat, Pożegnanie z Marią
3. Białoszewski Miron, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Donosy rzeczywistości(lub:

Szumy, zlepy, ciągi)

4. Brandys Kazimierz, Wariacje pocztowe
5. Buczkowski Lepold, Czarny potok
6. Dygat Stanisław, Jezioro Bodeńskie
7. Gombrowicz Witold, Transatlantyk, Kosmos
8. Herling- Grudziński Gustaw, Inny świat, Wieża i inne opowiadania
9. Hłasko Marek, Pierwszy krok w chmurach
10.Iwaszkiewicz Jarosław, 3 opowiadania, np. Bitwa na równinie Sedgemoor, Tatarak,

Kościół w Skaryszewie

11.Kapuściński Ryszard, Cesarz
12.Konwicki Tadeusz, Sennik współczesny, Mała apokalipsa
13.Kuśniewicz Andrzej, Korupcja(lub: Król Obojga Sycylii, Strefy, Lekcja martwego języka)
14.Lem Stanisław, Solaris (lub: Cyberiada)
15.Miłosz Czesław, Dolina Issy
16.Mrożek Sławomir, Wesele w Atomicach (lub: inny tom opowiadań)
17.Myśliwski Wiesław, Pałac (lub: Nagi sad, Widnokrąg)
18.Nałkowska Zofia, Medaliony

3

19.Nowak Tadeusz, A jak królem, a jak katem będziesz
20.Odojewski Włodzimierz, Zasypie wszystko, zawieje
21.Parnicki Teodor, Srebrne orły(lub: Koniec Zgody Narodów)
22.Stachura Edward, Siekierezada (lub: Cała jaskrawość)
23.Stryjkowski Julian, Austeria(lub: Głosy w ciemności)
24.Szczepański Jan Józef, Polska jesień (lub: Przed nieznanym trybunałem)
25. Powieści i opowiadania z lat 90-tych: do wyboru dwie książki następujących autorów -

Stefan Chwin, Paweł Huelle, Jerzy Pilch, Andrzej Stasiuk, Olga Tokarczuk

D r a m a t

1. Bryll Ernest, Rzecz listopadowa
2. Głowacki Janusz, Antygona w Nowym Jorku
3. Gombrowicz Witold, Ślub
4. Grochowiak Stanisław, Chłopcy
5. Iredyński Ireneusz, Żegnaj Judaszu
6. Kruczkowski Leon, Niemcy
7. Mrożek Sławomir, Tango, Emigranci, Indyk
8. Różewicz Tadeusz, Kartoteka, Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja, Spaghetti i

miecz

9. Szaniawski Jerzy, Dwa teatry

K r y t y k a, e s e i s t y k a, d z i e n n i k i

1. Błoński Jan, Odmarsz
2. Brandys Kazimierz, Miesiące (1 tom do wyboru)
3. Gombrowicz Witold, Dziennik ( 1 tom do wyboru)
4. Dąbrowska Maria, Dzienniki (1 tom do wyboru)
5. Herbert Zbigniew, Barbarzyńca w ogrodzie
6. Herling-Grudziński Gustaw, Dziennik pisany nocą (1 tom do wyboru)
7. Kwiatkowski Jerzy, Klucze do wyobraźni
8. Miłosz Czesław, Rodzinna Europa, Rok Myśliwego
9. Wat Aleksander, Mój wiek
10.Wyka Kazimierz, Rzecz wyobraźni

B.

Teksty zalecane

Po e z j a

1. Broniewski Władysław, Anka, Warszawa 1956.
2. Bursa Andrzej, Utwory wierszem i prozą, Kraków 1969.
3. Określona epoka. Nowa Fala 1968-1993, Wiersze i komentarze, pod red.Tadeusza Nyczka,

Kraków 1994.

4. Gałczyński Konstanty Ildefons, Zaczarowana dorożka, Warszawa 1948.
5. Wierzyński Kazimierz, Wybór poezji, Wrocław 1991.
6. Wojaczek Rafał, Utwory zebrane, Wrocław 1976.

4

7. b.g.wstajmfśke, przyszli barbarzyńcy, Kraków 1991.
8. Z rodu Anhellich. Liryka pokolenia wojennego, pod red. Stanisława Stabro, Wrocław 1991.

P r o z a

1. Bocheński Jacek, Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza, Warszawa 1962 i wyd.nast.
2. Bratny Roman, Kolumbowie rocznik 20, Warszawa 1957.
3. Czapski Józef, Na nieludzkiej ziemi, Warszawa 1990.
4. Kijowski Andrzej, Dziecko przez ptaka przyniesione, Warszawa 1968.
5. Kołakowski Leszek, 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych, Warszawa 1966.
6. Krall Hanna, Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków 1977.
7. Krzysztoń Jerzy, Wielbłąd na stepie, Warszawa 1978.
8. Mach Wilhelm, Góry nad czarnym morzem, Warszawa 1961.
9. Mackiewicz Józef, Droga donikąd, Londyn 1955.
10.Malewska Hanna, Apokryf rodzinny, Kraków 1965.
11.Newerly Igor, Zostało z uczty bogów, Warszawa 1988.
12.Rudnicki Adolf, Wybór opowiadań, Warszawa 1976.
13.Rymkiewicz Jarosław Marek, Rozmowy polskie latem 1989, Białystok 1991.
14.Szczypiorski Andrzej, Początek, Paryż 1988.
15.Terlecki Władysław Lech, Dwie głowy ptaka, Warszawa 1970.
16.Żukrowski Wojciech, Z kraju milczenia, Kraków 1946.

D r a m a t

1. Kajzar Helmut, Paternoster [w] tegoż, Sztuki i eseje, Warszawa 1977.
2. Schaeffer Bogusław, Utwory sceniczne, Salzburg 1992-1994.
3. Słobodzianek Tadeusz, Prorok Ilja, „Dialog” 1992, nr 11.

K r y t y k a, e s e i s t y k a, d z i e n n i k i

1. Andrzejewski Jerzy, Dziennik paryski, Warszawa 2003.
2. Barańczak Stanisław, Poezja i duch uogólnienia. Wybór esejów, Kraków 1996.
3. Bobkowski Andrzej, Szkice piórkiem, Paryż 1957 i inne wydania.
4. Hłasko Marek, Piękni dwudziestoletni, Paryż 1966.
5. Konwicki Tadeusz, Kalendarz i klepsydra, Warszawa 1976.
6. Kornhauser Julian, Międzyepoka, Kraków 1996.
7. Łukasiewicz Jacek, Oko poematu, Wrocław 1991.
8. Miłosz Czesław, Ziemia Ulro, Warszawa 1982.
9. Prokop Jan,Lata niby-Polski, Kraków 1998.
10.Przybylski Ryszard, Et in Arcadia ego, Warszawa 1966.
11.Rymkiewicz Jarosław Marek, Juliusz Słowacki pyta o godzinę, Warszawa 1982.
12.Tyrmand Leopold, Dziennik 1954, Londyn 1980.
13.Wańkowicz Melchior, Ziele na kraterze, Warszawa 1977.
14.Zagajewski Adam, Dwa miasta, Kraków 1991.

5

III. Opracowania

A. Literatura obowiązkowa

1. Balcerzan Edward, Poezja polska w latach 1939-1965.Część I: Strategie liryczne,

Warszawa 1982; Cz.II: Ideologie artystyczne, Warszawa 1988.

2. Burkot Stanisław, Literatura polska w latach 1939-1999, Warszawa 2002.
3. Czapliński Przemysław, Śliwiński Piotr, Literatura polska 1976-1998, Kraków 1999.
4. Drewnowski Tadeusz, Próba scalenia. Obiegi-wzorce-style, Warszawa 1997.
5. Święch Jerzy, Literatura polska w latach II wojny światowej, Warszawa 1996.
6. Zawada Andrzej, Literackie półwiecze 1939-1989, Wrocław 2001.

B. Literatura uzupełniająca

1. Czapliński Przemysław, Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Kraków 1997.
2. Jarzębski Jerzy, W Polsce czyli wszędzie. Szkice o polskiej prozie współczesnej, Warszawa

1992.

3. Jarosiński Zbigniew, Literatura lat 1945-1975, Warszawa 1996.
4. Legeżyńska Anna, Śliwiński Piotr, Poezja polska po 1968 roku, Warszawa 2000.
5. Nycz Ryszard, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze

polskiej, Kraków 2001.

6. Stabro Stanisław, Od Emila Zegadłowicza do Andrzeja Bobkowskiego. O prozie polskiej XX

wieku, Kraków 2002.

7. Szaruga Leszek, Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988.Zarys głównych

problemów, Wrocław 1993.

6