Ślaski, Kazimierz

"Stosunki polsko-pruskie do 1230 r.
ze szczególnym uwzględnieniem roli
Pomorza Gdańskiego", Jan Powierski,
"Roczniki Towarzystwa Naukowego
w Toruniu" R. 74, 1968, z. 1 :
[recenzja]

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2-3, 353-355

1971

R E C E N Z J E Г O M Ó W I E N I A

353

W re sz c ie d d la b a rd z o , m o im z d a n ie m , słuszniej e ty m o lo g ii n a z w y T ru so (od rd z e ­

n ia , o z n a c z a ją c e g o w ilg o tn o ś ć i trz ę s ie n ie , «por. p o i. trz ę sa w is k o ) a u to r d o s ta rc z y ł
p o d s ta w o w y z rą b m a te r i a ł u z t e r e n u P r u s i L itw y , -na k tó r y c h w id o c z n ie te n rd z e ń
b y ł n a jb a rd z ie j p ro d u k ty w n y w tw o rz e n iu to p o m im ó w (ss. 31— 32). P o tw ie rd z a to
p r u s k i a n ie s ło w ia ń s k i w ty m czasie c h a r a k t e r o k o lic Тгиэо.

W ś w ie tle p o w y ż sz e j a n a liz y a r t y k u ł u a u to ra , n ie m o ż n a w ię c zgodzić s ię na

je g o lo k a liz a c ję T ru so . P o n ie w a ż p rz y o k a z ji L. R o p p e l d o s ta rc z y ł d o d a tk o w y c h a r ­
g u m e n tó w p rz e c iw p o g lą d o w i S. M ie lc z a rs k ie g o w y d a je się, że n a jw ię c e j sz a n s n a
p r z e tr w a n ie m a n a d a l k o n c e p c ja e lb lą s k a , a ś w ia d c z y za n ią , m im o w sz y s tk ic h z a ­

r z u tó w a u to r a (ss. 20— 30), n a w ią z y w a n ie n a z w y E lb lą g a , p o c h o d zą c e j o d ja k ie jś
rz e c z k i b ą d ź t o w d e lc ie N o g a tu , b ą d ź też s p ły w a ją c e j z W y ż y n y E lb lą s k ie j, d o z a ­
c h o w a n e j u W u lfs ta n a n a z w y Ilfin g , k tó r ą z g o d n ie z L u d w ik ie m Z a b r o c k i m
n a jła tw ie j u z n a ć za n a z w ę p r u s k ą liv in g , k t ó r a z n a j d u je ró w n ie ż o d p o w ie d n ik i w i n ­
n y c h ję z y k a c h in d o e u ro p e js k ic h . N ie z a le ż n ie o d te g o za k o n c e p c ją „ e lb lą s k ą ” ś w i a d ­
czy p rz e d e w sz y s tk im z a ło ż e n ie p ie rw o tn e g o E lb lą g a w e w ło ści d r u ż e ń s k ie j (D ru se n

— T ru se n ), k tó r e j n a z w ę u ro b io n o n ie w ą t p liw ie o d T ru so . Z a ta k ą lo k a liz a c ją ś w ia d ­

czy ta k ż e n a z w a je z io ra D ru ż n o i w z m ia n k o w a n y w 1284 r. la s d r u ż e ń s k i u u jś c ia

N o g a tu , a p rz e d e w sz y s tk im z n a le z is k a m a te r i a ł u a rc h eo lo g icz n e g o z I X w ie k u ,

św iad c z ąc e g o o o d le g ły c h p o w ią z a n ia c h h a n d lo w y c h ty c h o k o lic w o w y m czasie.
Z a n a js łu s z n ie js z e wiięc w y d a je się w d a lsz y m c ią g u p o s z u k iw a n ie T ru s o n a W y ży n ie

E lb lą s k ie j lu b w d a w n e j d e lc ie N o g a tu , ra c z e j je d n a k w n a jb liż sz y c h o k o lic a c h o b e c ­
neg o E lb lą g a .

B ra k j e d n a k p e w n o śc i, czy p o s z u k iw a n ia a rc h e o lo g ic z n e rz e c z y w iś c ie p rz y n io s ą

p o z y ty w n y r e z u lta t ze w z g lęd u n a m n ie j lu b b a rd z ie j p e w n e u m ie js c o w ie n ie te g o
o ś ro d k a . N ie m o ż n a b o w ie m w y k lu c z a ć m o ż liw o ści, że ch o d zi t u o -n iew ielk i g ró ­
d ek , m oże o ś ro d e k k u lto w y , w k tó ry m z b ie r a ła się o k o lic z n a lu d n o ś ć n a o k re s o w e
u ro c z y sto ś c i p le m ie n n e , g d z ie p rz y o k a z ji o d b y w a ły się ta k ż e ta rg i, n a k tó r e m o g li
p rz y b y w a ć i k u p c y z o d le g ły c h s tro n . N ie m u s ia ł t u je d n a k b y ć z lo k a liz o w a n y p o ­

w a ż n ie js z y o ś ro d e k o sad n ic z y i o s a d a rz e m ie śln ic z a , k tó r e z o sta w iły b y z n a c z n ie jsz e

śla d y w m a te r ia le a rc h e o lo g ic z n y m . Z a ta k ą i n t e r p r e t a c j ą z n a c z e n ia T ru so m oże

p rz e m a w ia ć f a k t, że jesz c z e w o k re s ie o k i l k a w ie k ó w p ó ź n ie jsz y m p o d g ro d z ia n ie
m ia ły n a te re n ie P r u s c h a r a k t e r u s k ry s ta liz o w a n y c h o ś ro d k ó w m ie js k ic h . M oże j e d ­

n a k być in a c z e j, a w ó w cz a s — p rz y sz ło ść s to i p rz e d a rc h e o lo g a m i. M o żn a n a to m ia s t
w ą tp ić , czy h is to ry c y m o g ą w ty m z a k r e s ie z ro b ić w ię c e j, j a k ty lk o p rz y p o m o c y

m a te ria łó w p o ró w n a w c z y c h s ta r a ć się o d tw o rz y ć z w y c z a je h a n d lo w e lu d ó w , z n a j d u ­
ją c y c h s ię n a p rz e d p a ń s tw o w y m e ta p ie ro z w o ju .

Jan Poaoierski

J a n P o w i e r s k i , S to s u n k i p o ls k o - p r u s k ie do 1230 r. z e s zc z e g ó ln y m u w z g lę d ­
n ie n ie m r o li P o m o r za G d a ń sk ie g o , T o r u ń 1-968, R o c z n ik i T o w a rz y s tw a N a u k o w e ­

go w T o ru n iu , R. 74 z a r. 1968, z. 1, ss. 212.

P r a c a J . P o w i e r s k i e g o s ta n o w i p r ó b ę s y n te z y c a ło k s z ta łtu p ro b le m a ty k i

s to s u n k ó w p o lsk o -,p ru sk ic h w d o b ie p o p rz e d z a ją c e j p o d b ó j k rz y ż a c k i. A u to r z a k r e ś lił
te m a t b a rd z o o b s z e rn ie , u w z g lę d n ia ją c z a ró w n o z a g a d n ie n ia p o lity c z n e , j a k te ż g e o ­

g ra fic z n e , e tn ic zn e , g o s p o d a rc z e i k u ltu r a ln e . W ie le m ie js c a p o św ię c ił s p ra w o m n ie

ty lk o P o m o rz a G d a ń sk ie g o , lecz ta k ż e P o m o rz a Z a c h o d n ie g o o ra z c a łe g o re g io n u
n a d b a łty c k ie g o .

M o n o g ra fia s k ła d a się ze w s tę p u (ss. 5—11), trz e c h d u ż y c h ro z d z ia łó w , o b e jm u ­

ją c y c h o k re s y c h ro n o lo g ic z n e o ra z z a k o ń c z e n ia , k tó r e p o d s u m o w u je w y n ik i b a d a ń

a u to ra . L ic z n e p o d ro z d z ia ły o d n o szą c e się do p o szc z eg ó ln y ch z a g a d n ie ń , u ła tw ia ją
z ro z u m ie n ie całośoi.

W e w stę p ie p o d s u m o w a n o s ta n d o ty c h c z a s o w y c h b a d a ń . L i t e r a t u r ę p o ls k ą o m ó ­

w io n o t u ta j b a rd z o d o k ła d n ie , n a to m ia s t p r a c e n ie m ie c k ie i s k a n d y n a w s k ie , z w ła s z ­
cza n o w sz e , p o tra k to w a n o m o im z d a n ie m , z b y t p o b ie ż n ie.

R o zd z ia ł I (ss. 11— 5*8) z a jm u je się ś ro d o w isk ie m g e o g ra fic z n y m o ra z p r o b le m a ­

t y k ą e tn ic z n ą i d z ie ja m i u k s z ta łto w a n ia n a jd a w n ie js z y c h g r u p o sa d n ic z y c h n a o b s z a ­

rz e P r u s i z ie m p rz y le g ły c h . O b o k z re fe ro w a n ia w y n ik ó w b a d a ń p r z e d s ta w ic ie li i n ­
n y c h d y s c y p lin , a u to r p r z e d s ta w ił ró w n ie ż w ła s n e u s ta l e n ia w o d n ie s ie n iu do g ru p

o sad n ic z y c h , j a k np . n o w e u ję c ie p o d z ia łó w p le m ie n n y c h z ie m p ru s k ic h (ss. 25—27).

23.

K o m u n i k a t y

354

R E C E N Z J E I O M Ó W I E N I A

0 ile m o ż n a zgodzić

s í q

z

is tn ie n ie m n a rz e c z y 'p rze jśc io w y ch w o b rę b ie ję z y k ó w z a-

c h o d n io b a łty js k ic h (np. n a rz e c z a < p ru sk o -jaćw iesk ie itp.), o ty le p o g lą d o „ p le m io n a c h

p rz e jśc io w y c h , b a łto -s lo w ia ń s k ic h ” (s. 26) n a s u w a w ą tp liw o śc i. R ó żn ice, d z ie lą c e o b ie
g r u p y ję z y k o w e b y ły w e w c ze sn y m ś re d n io w ie c z u b a rd z o zn ac z n e , a n ie z n a n e są
p r z y k ła d y p o d o b n y c h n a rz e c z y p rz e jś c io w y c h n a s ty k u np . ję z y k ó w g e rm a ń s k ic h

1 s ło w ia ń s k ic h . N ie w y k lu c z a to o c z y w iśc ie m o ż liw o ś c i w z a je m n y c h zap o ży czeń .

N ie m n ie j d y s k u sy jn y w y d a je s ię p o g lą d a u to r a (ss. 37— 43) o sło w ia ń s k im c h a ­

r a k te r z e ziem i lu b a w s k ie j i p ó łn o c n e g o p o b rz e ż a O ssy ju ż w p ierw -szym ty s ią c le c iu
n.e. W obec n ie d o s t a tk u n o w sz y c h b a d a ń a rc h eo lo g icz n y c h , część je g o a rg u m e n ta c ji
o p ie ra się n a p rz e s ta rz a ły c h ju ż d ziś u s ta le n ia c h W ła d y sła w a Ł ęg i. N a zw y ty p u b a ł-

tyj9kiiego, w y s tę p u ją c e n a w sp o m n ia n y c h o b s z a ra c h w p ó ź n y m ś re d n io w ie c z u , ja k
np .: M e ld e n 1285, A ld e n 12,93 — o b e c n ie M ełn o , S a u d in 1302 — o b e cn ie Z a1 w d a , S k o r-

g e l — o b e c n ie S k u rg w y , S a p o t, S a p u tte n — o b e c n ie S a p o ty w p o w . g ru d z ią d z k im ,

Cam tyl 1340 — o b e c n ie K an ity ła w p o w . b ro d n ic k im ii in n e , w s k a z u ją ra c z e j n a i s t ­

n ie n ie t u ta j p ie rw o tn e g o o s a d n ic tw a p ru s k ie g o , k tó r e d o p ie ro w X I—X I I I w ie k u

u leg ło p o lo n iz a cji.

R o zd ział I I (ss. 5®— 115) o m a w ia s to su n e k P r u s ó w do są s ie d n ic h ziem p o ls k ic h

n a tle d z ie jó w re g io n u w X — X II w ie k u . N a w s tę p ie a u to r a n a liz u je b a rd z o w sz e c h ­
s tr o n n ie z a g a d n ie n ia g o sp o d a rc z e ii sp o łeczn e. W ą tp liw o śc i w z b u d z a h ip o te z a (ss. 66—

67), że p r u s k ie o ś ro d k i h a n d lo w e I X —X w ie k u p o d u p a d ły w w y n ik u s p rz ec z n o śc i p o ­

m ię d z y d ą ż e n ia m i w a rs tw y „ n o b iló w ” a w a rs t w y k u p c ó w i rz e m ie śln ik ó w , p o p ie r a ­

n ej p rz e z k a p ła n ó w i ogół w o ln y c h . S ą d z ą c z a n a lo g ii z n a n y c h z P o m o rz a Z a c h o d ­

n ieg o , w ła śn ie s ta r s z y z n a p le m ie n n a b y ła ina ty m e ta p ie ro z w o jo w y m g łó w n y m p o d ­
m io te m h a n d lu d ale k o się ż n eg o .

A u to r s łu s z n ie p o d k re ś lił (ss. 86—89), że w y p r a w y C h ro b re g o i M iesz k a I I n a

P r u s y łą c z y ły s ię z k o n ty n u a c ją a k c j i m is y jn e j, p o d e jm o w a n e j p rz e z św . W o jc iec h a
i B ru n o n a -B o n ifa c e g o . N ie m n ie j t r a f n e w y d a je się s p o strz e ż e n ie (ss. 92— 93), że z n a ­

n y a n ta g o n iz m p o m o rs k o -p o ls k i u k s z ta łto w a ł s ię s to p n io w o w c ią g u X I w ie k u , a n a

je g o p o w sta n ie , o b o k in n y c h m o m e n tó w , w p ły n ą ł r ó w n ie ż s p a d e k z a in te re s o w a n ia
d la z w ią z k ó w z m o n a rc h ią P ia s tó w , n a s k u te k w y stę p u ją c e g o p o d ó w c za s og ó ln eg o

k ry z y s u h a n d lu d ale k o się ż n eg o .

T r u d n o n a to m ia s t zg o d zić s ię z p rz y p u s z c z e n ie m (s. 93) o c h r z e ś c ija ń s k im c h a r a k ­

te rz e P o m o rz a Z a c h o d n ie g o w X I w ie k u i p r z e tr w a n ia b is k u p s tw a k o ło b rz e sk ie g o
aż do czasó w B o le sła w a Ś m iałe g o . P o d o b n y f a k t n ie u s z e d łb y u w a d z e w sp ó łc z e sn y c h
k ro n ik a rz y n ie m ie c k ic h , a p ra w d o p o d o b n ie r ó w n ie ż sam e g o A n o n im a -G a lla .

M ało p rz e k o n y w a ją c o p r z e d s ta w ia się ró w n ie ż n o w a p r ó b a in te r p r e t a c j i t a j e m ­

n iczej s p ra w y b iś k u p a szw e d z k ieg o O sm u n d a. Aultor s ą d z i (s. 94 i n n .), że O sm u n d

u z y sk a ł p o p a rc ie M a s ła w a , a s a k r y b is k u p ie j u d z ie lił m u a rc y b is k u p g n ie ź n ie ń sk i,

p r z e b y w a ją c y w te d y ja k o u c h o d źc a n a M azo w szu . W ty m celu z a k ła d a , że a k t te n
n a s tą p ił jesz c z e z a r z ą d ó w k r ó la szw e d z k ieg o A n u n d a J a k u b a , z m a rłe g o w 1050 r.
T y m cz a se m A d a m z B re m y , k tó re m u z a w d z ię c z a m y szczeg ó ły o O sm u n d zie , s t w i e r ­

dza w y ra ź n ie , że s p ra w ą w p ro w a d z e n ia O sm u n d a n a b is k u p s tw o S k a ry z a ją ł się

d o p ie ro je g o n a s tę p c a , k ró l E m u n d . Co w ię c e j, o c e n a A n u n d a w d z ie le A d a m a p o ­
zw a la p rz y p u szc z ać , że ó w w ła d c a w sp ó łp ra c o w a ł ściśle z p o lity k ą a rc y b is k u p ó w

h a m b u rs k o -b re m e ń s k ie h , je s t w ięc m a ło p r a w d o p o d o b n e , a b y to le ro w a ł salkrę O s­
m u n d a , d o k o n a n ą w b re w w o li z a ró w n o B re m y , j a k i R zy m u . N a to m ia s t E m u n d a

c h a r a k t e r y z u je k ro n ik a r z b a rd z o u je m n ie , p o d k re ś la ją c , że to o n w ła ś n ie p o p ie ra ł

a k c ję O sm u n d a w Szw ecji. P o n ie w a ż b r e m e ń s k i k a n o n ik d y s p o n o w a ł d o b ry m i in f o r ­

m a c ja m i o s p ra w a c h s z w e d z k ic h , u z y s k a n y m i z u s t k r ó l a d u ń s k ie g o S w e n a E s trid -

s e n a , k tó r y sp ę d z ił w ty m k r a j u s z e re g l a t n a w y g n a n iu , n ie m a p o w o d u o d rz u c a n ia

w a rto ś c i je g o p rz e k a z u .

W z a k o ń c z e n iu ro z d z ia łu I I (ss. 106— 115) a u to r o m a w ia s to s u n k i p o ls k o -p ru s k ie

w la ta c h 1130— 1178. Z w ra c a p rz y ty m u w a g ę -na is tn ie n ie w ty m czasie d w ó c h r ó ż ­

n y c h k o n c e p c ji: w s p ó łp ra c y z częścią n o b iló w p ru s k ic h , r e p re z e n to w a n e j p rz e z W ła ­
d y s ła w a II o ra z z b ro jn e j w a lk i, p ro w a d z o n e j za r z ą d ó w s e n io ra c k ic h B o le sła w a K ę ­

d z ierzaw eg o .

R o zd ział I I I o m a w ia o k re s l a t 1178— 1230 (ss. 116— 168). P o d o b n ie j a k w p o p rz e d ­

n ic h ro z d z ia ła c h a u to r ro z p o c z y n a o d a n a liz y s to s u n k ó w g o s p o d a rc z y c h i sp o łec z n y c h

w re g io n ie M o rz a B a łty c k ie g o . Z w r a c a p rz y ty m u w a g ę n a z a z n a c z a ją c e s ię w ty m
o k re s ie p rz e m ia n y s p o łec z n e w śró d P r u s ó w i ic h e k s p a n s ję o s a d n ic z ą i m ilit a r n ą
(ss. 121— ІІ22). S z c ze g ó ln ie o h s z e rn ie o m ó w io n o p o c z ą tk i i p r z e b ie g m is ji w P r u s a c h
(ss. 137 i n n .). A u to r, w ś la d za M a rią S te llą S z a c h e r s k ą , u w y p u k la ro lę o p a c tw a
c y ste rs ó w w O liw ie w ro z w o ju a k c ji m is y jn e j n a P o w iślu . Z d a n ie m je g o no w sze

R E C E N Z J E Г O M Ó W I E N I A

355

b a d a n ia p rz e s ą d z a ją c a łk o w ic ie p o c h o d z e n ie p ó ź n ie jsz e g o b is k u p a c h e łm iń sk ie g o ,

C h r y s tia n a z k la s z to r u w O liw ie o ra z je g o b lis k ie z w ią z k i z D a n ią . W e d łu g a u to ra

(s. .140) n ie j e s t ta k ż e w y k lu c z o n e , że M szczu j I p r z y ją ł d o b ro w o ln ie z w ie rz c h n ic tw o
d u ń s k ie w 1210 r., a b y z y sk a ć o p a r c ie p r z e c iw a u to r y ta ty w n e j p o lity c e W ła d y sła w a

L a sk o n o g ie g o . A k c ja p o d ję ta p rz e z c y ste rs ó w w O liw ie m ia ła te ż je g o z d a n ie m d o ­
p ro w a d z ić do e lim in a c ji k o n k u r e n c y jn e j m is ji c y s te rs ó w z Ł e k n a , p o p ie ra n e j p rz e z
M iesz k a П І i je g o n a s tę p c ę W ła d y sła w a . Z a ry s o w a ła s ię t u t a j w s p ó ln a lin ia d z ia ła l­
n o ści D u ń c zy k ó w , P o m o r z a n i p rz e c iw n ik ó w L a sk o n o g ie g o w śró d k s ią ż ą t p ia s to w ­

sk ich . T a i n te r e s u ją c a k o n c e p c ja w y m a g a ła b y jesz c z e d a ls z e j d y s k u sji, g d y ż sam

a u to r s tw ie rd z a , że n a w ie c u w M ą k o ln ie (1212 r.) p o d ję to p r o je k t z o rg a n iz o w a n ia
m is ji p r e m o n s tra te ń s k ie j, k tó r a o czy w iście b y ła p rz e c iw n a in te re s o m C h ry s tia n a

i p o p ie ra ją c y c h go D u ń czy k ó w .

N a ss. 142—454 o m ó w io n o p ró b y s tw o r z e n ia m is y jn e g o p a ń s tw a c y ste rs k ie g o

w P ru s a c h w la ta c h 1ЙІ2— 12122. A u to r s tw ie rd z a , że n a ja z d y p r u s k ie z l a t 1.217— 1222

d o p ro w a d z iły d o z b liż a n ia m ię d z y C h ry s tia n e m a k s ią ż ę ta m i p o ls k im i i (podkreśla

tr a f n i e , że s ta r s z a h is to rio g r a f ia p o ls k a n ie d o c e n ia ła ro z m ia ró w ty c h n a ja z d ó w . M u ­

s ia ły o n e s ta n o w ić p o w a ż n e z ag ro że n ie , sk o ro d o p ro w a d z iły do w sp ó ln e j k r u c j a t y
w ie lu k s ią ż ą t p o ls k ic h w 1223 r. (s. 153).

B a rd z o t r a f n a w y d a je się o c e n a , że o n ie p o w o d z e n iu a k c ji p rz e c iw P r u s o m z a ­

d e c y d o w a ła n ie z g o d a m ię d z y k s ią ż ę ta m i p o ls k im i. W y p ra w a H e n ry k a B ro d a te g o n a
K r a k ó w (1226) m o g ła b y ć je d n ą z p rz y c z y n , k t ó r a s k ło n iła K o n r a d a M azo w ie ck ieg o

do s z u k a n ia n o w y c h ro z w ią z a ń w p o s ta c i s p ro w a d z e n ia K rz y ż a k ó w , a .p o ro zu m ien ie

z W ła d y sła w e m O d o n icem z ac h ę c iło Ś w ię to p e łk a P o m o rsk ie g o do z rz u c e n ia z a le ż ­

n o ści od s e n io ró w k ra k o w s k ic h (s. 159).

J. P o w ie rs k i s tw ie r d z a ró w n ie ż s łu sz n ie , że z a in te r e s o w a n ie się K rz y ż a k ó w p r o ­

p o z y c ja m i p o ls k im i w y n ik a ło n ie ty lk o z ic h n ie p o w o d z e ń n a W ęg rze c h . W ią z a ło się

oino z o g ó ln ą e k s p a n s ją n ie m ie c k ą n a B a łty k u , z c h w ilą z m ie rz c h u p o tę g i D a n ii, po
u w ię z ie n iu k r ó l a W a ld e m a ra I I (12123 r.) o r a z .porażce p o d B o rn h ö v e d (1227 r.).

W z a k o ń c z e n iu (ss. 170— 172) a u to r p o d s u m o w u je g łó w n e te z y s w e j p ra c y . K s ią ż ­

k a z a w ie ra ró w n ie ż b a rd z o szczeg ó ło w ą b ib lio g ra f ię , w k tó r e j j e d n a k b r a k n ie m a l
c a łk o w ic ie p o z y c ji s k a n d y n a w s k ic h , n a w e t p u b lik o w a n y c h w in n y c h ję z y k a c h . P r a ­

cę z a o p a trz o n o ró w n ie ż w in d e k s.

Do d r o b n y c h u c h y b ie ń n a le ż y p o s łu g iw a n ie s ię n a z w ą : K u ro n i z a m ia s t K u ro w ie ,

o ra z M a lin k o w o z a m ia s t M a la n k o w o (s. 160, p rz y p . 292).

P r a c a J . P o w ie rs k ie g o w n o si b a rd z o w ie le n o w y c h u ję ć , o p a rty c h o g ru n to w n ą

z n a jo m o ść ź ró d e ł i o b fite j lite r a t u r y . J e ś li n a w e t m o ż n a p o d e jm o w a ć d y s k u s ję
z n ie k tó ry m i je j tw ie rd z e n ia m i, to n ie m n ie j n a le ż y p rz y z n a ć , że w y p e łn ia o n a w ie le
is tn ie ją c y c h jesz c z e lu k w n a sz e j z n a jo m o śc i s to s u n k ó w p o ls k o -p ru s k ic h .

K a z im ie r z S la s k i

K le m e n s W i e s e r , N o rd o s te u ro p a u n d d e r D e u ts c h e O rd e n , B d. Ί (b is 15Θ1),
Q u e lle n u n d S tu d ie n z u r G e sc h ic h te d e s D e u tsc h e n O rd e n s, B d. 17, B ad G o d e s­
b e rg 1969, ss. 290.

Do c e n n y c h p u b lik a c ji in fo r m u ją c y c h o z a s o b a c h a r c h iw a ln y c h C e n tra ln e g o A r ­

c h iw u m Z a k o n u K rz y ż a c k ie g o w W ie d n iu n a le ż y e d y c ja K le m e n s a W i e s e r a pod

tu le m P ó łn o c n o -w s c h o d n ia E u ro p a i Z a k o n N ie m ie c k i, k tó r a j e s t p o p r o s tu z b io re m

re g e s tó w d o k u m e n tó w , lis tó w , s u p lik i in n y c h m a te ria łó w . T o szc z eg ó ln e w y d a w ­

n ic tw o m o ż n a z a k w a lifik o w a ć do r z ę d u w y ższy ch p o m o c y a r c h iw a ln y c h ta k n ie z b ę d ­
n y c h d la h is to ry k ó w z a j m u ją c y c h się z a g a d n ie n ia m i Z a k o n u K rz y ż ac k ie g o .

O b e jm u je ono m a te r i a ł y ź ró d ło w e ty lk o z d w ó c h s p o śró d 44 zesp o łó w a r c h iw a l­

n y c h ( A k t e n — B e s tä n d e n , A b te ilu n g e n ) C e n tra ln e g o A rc h iw u m Zakonju K rz y ż a c k ie ­

go w W ie d n iu , to j e s t z zesp o łó w p ru s k ie g o i in fla n c k ie g o . M a te ria ł ź ró d ło w y ty c h

z e sp o łó w p o c h o d ził z G łó w n eg o A rc h iw u m Z a k o n u w M e r g e n th e im i z o sta ł w 1857 r.
z ło żo n y w W ie d n iu , g d z ie go o p ra c o w a n o i s k o m a s o w a n o p rz e z w łą c z e n ie części z n ie ­
go do w ię k sz y c h f o lia łó w (F o lia n te n ), k tó r e o b ję to ś c ią d o c h o d ziły d o 600 k a r t . U czy ­

n io n o to n a ż ą d a n ie ó w c ze sn eg o k ie ro w n ik a C e n tra ln e g o A rc h iw u m Z a k o n u K rz y ­

ż ac k ie g o w W ie d n iu , d o k to ra B ed y D u d ik a , k tó r y p o z a ty m p rz y ją ł ja k o z a s a d ę
łą c z e n ia a k t — p o d z ia ł rz e cz o w y . W te j p o s ta c i p o szc z eg ó ln e p rz e k a z y o d p is ó w i d o ­

k u m e n tó w z a c h o w a ły s ię do d n ia d zisiejsz eg o i z o s ta ły z r e g e a to w a n e o ra z u ło żo n e

i'ó*